Britaniya Çaqos adalarını Mavrikiyaya təhvil verməyə razılaşıb. Bununla, Britaniya Afrikadakı son müstəmləkəsi ilə bağlı uzun illər davam edən gərgin mübahisəyə son qoyub.

Sfera.az xəbər verir ki, 19-cu əsrin əvvəllərindən Böyük Britaniyanın nəzarətində olan Çaqos arxipelaqı bundan sonra Mavriki tərəfindən işğal ediləcək. Amma dövlət hərbi baza ilə adaya nəzarəti saxlayacaq.

Qeyd edək ki, Britaniya 1960-cı illərdə insanlığa qarşı cinayət adlandırılan hadisələr fonunda yerli əhalini buradan qovub. Hətta 1968-ci ildə Mavrikiy müstəqillik qazandıqdan sonra da Britaniya Hind Okeanı Ərazisi (BIOT) adlandırdığı ərazini saxlayıb. Razılaşma Mavrikinin suverenlik iddialarının Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi, BMT Baş Assambleyası və Dəniz Hüququ üzrə Beynəlxalq Tribunal tərəfindən tanınmasından sonra 2022-ci ildə başlayan 13 raund danışıqların nəticəsidir.

Məlum olub ki, Britaniya Çaqos adalarını Mavrikiydən qanunsuz olaraq ayırıb. Arxipelaq bütövlükdə əvvəllər Fransaya məxsus olmaqla 1814-cü ildə Britaniyanın nəzarətinə keçib.

İngiltərə əvvəlcə BMT-nin adaların geri qaytarılmasını tələb edən səslərinə və məhkəmə qərarlarına məhəl qoymayıb, Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin qərarının yalnız “məsləhət xarakterli rəy” olduğunu vurğulayıb.
 

Elan edilən razılaşmaya əsasən isə, Britaniya adalardan biri olan Dieqo Qarsiyadakı Britaniya-Amerika hərbi bazasına nəzarəti özündə saxlayacaq. İngiltərə Çaqos adalarını Mavrikinin qalan hissəsindən ayıraraq, Dieqo Qarsiyanı hərbi məqsədlər üçün ABŞ-a icarəyə verib. Bunun üçün 1500-2000 arasında ada sakini qovulub. O vaxtdan bəri iki müttəfiq bazanı birgə idarə edir.

Böyük Britaniyanın Xarici İşlər Naziri David Lemmi bildirib ki, Böyük Britaniya hökuməti hərbi bazanın gələcəyini təmin edib, həmçinin yaxın tərəfdaş olan Mavrikiy ilə uzunmüddətli əlaqələrə zəmanət verib.

ABŞ prezidenti Co Bayden razılaşmanı ölkələrin uzun müddətdir davam edən tarixi çağırışların öhdəsindən gələ biləcəyini, dinc və qarşılıqlı faydalı nəticələr əldə edə biləcəyinin əyani sübutu kimi qiymətləndirib.

Bir çox çeqosiyalılar, adanı müstəqil ərazi kimi tanımayan Mavrikiyaya mülkiyyət hüququ verildikdə şəxsiyyətlərinin itiriləcəyindən qorxaraq öz müqəddəratını təyin etmək istəyirlər.

Digər çeqosiyalılar isə İngiltərədəki hüquq və statuslarını saxlamaq istəyirlər. 2022-ci ildə Daxili İşlər Nazirliyi zorla qovulmuş ada sakinlərinin övladlarının tezliklə Britaniya vətəndaşlığı üçün müraciət edə biləcəklərini bildirib.

“Human Rights Watch”un keçən ilki hesabatında deyilir ki, Britaniya 1960-1970-ci illərdə Çaqos adalarının məcburi köçkünlüyünün qurbanlarının nəsillərinə tam təzminat ödəməlidir. Təşkilat bunu dəhşətli müstəmləkə cinayəti və ya ABŞ cinayəti adlandırır.

Xatırladaq ki, 2021-ci ildə Karib dənizinin şərqində yerləşən Barbados ada dövləti Böyük Britaniyadan son müstəqilliyini elan edib.