 |
|
Tramp administrasiyasının yeni qlobal siyasət kursu və Rusiyaya qarşı sanksiyaların bumeranq effekti bəzi Qərb ölkələrini Kremllə düşmənçilikdən imtina edərək, iqtisadi əlaqələrin bərpasına məcbur buraxıb... İndi hətta Rusiya və prezident Vladimir Putin ilə münasibətləri bərpa etmək üçün Avropa ölkələri səhnəarxası rəqabətə başlayıb və Ukrayna savaşı ilə bağlı hərbi-siyasi qarşıdurmanın əsas ağırlıq mərkəzi isə artıq məhz kollektiv Qərbin daxilinə keçmək üzrədir...
"Yeni Müsavat bildirir ki, dünyada situasiya ciddi şəkildə dəyişməyə başlayıb. Belə ki, indiyə qədər ön planda olan qlobal prioritetlər artıq tədricən öz əhəmiyyətini itirmək üzrədir. Hər halda, indi kollektiv Qərbin daxilində müəyyən fikir ayrılıqları və mövqe ziddiyyətlərinin olduğu açıq-aşkar müşahidə edilir. Xüsusilə də, Ukrayna savaşı kollektiv Qərb daxilində parçalanmaya yaxın bir situasiya yaradıb. Və bu, Qərb ölkələri arasında maraq toqquşmalarının artıq geriyə dönməz xarakter aldığını göstərir.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, hazırda qlobal məkanda situasiyanın dəyişməsində həlledici təsir göstərən əsasən iki önəmli səbəb mövcuddur. Belə ki, bəzi Qərb ölkələri Ukrayna savaşına sponsorluq etməkdə çətinlik çəkirlər. Çünki bu ölkələrin hərbi anbarları tamamilə boşalıb. Ona görə də, indi Ukrayna ordusuna hərbi dəstək vermək üçün silah-sursat sifariş etmək məcburiyyətində qalıblar. Bununla həm həm öz tükənmiş hərbi resurslarını yenidən bərpa etmək, həm də Ukrayna ordusunu döyüş ləvazimatları ilə təmin etməlidirlər. Və bütün bunlara külli miqdarda maliyyə vəsaiti lazımdır.
Məsələ ondadır ki, Ukrayna savaşı əksər Qərb ölkələrinin dövlət büdcələrində "yırtıqlar" əmələ gətirməyə başlayıb. Xüsusilə də, Rusiyaya qarşı iqtisadi sanksiyalar bumeranq effekti verdiyindən Avropa məkanında Ukrayna ordusunu təchiz etmək üçün əlavə maliyyə qaynaqları tapmaq olduqca çətinləşib. Üstəlik, Ukrayna ordusuna dəstək və Rusiyaya qarşı sanksiyalar indi Avropa məkanında sosial rifahın məhdudlaşdırılması hesabına başa gəlir. Və Avropa Birliyinin bəzi üzvləri artıq buna tab gətirmək imkanlarından uzaq qalmağa başlayıb.
Təbii ki, qlobal məkanda mövcud prioritetlərin deformasiyaya uğramasında ABŞ-da keçirilən prezident seçkilərinin yekun nəticələri də həlledici səviyyədə rol oynayır. Belə ki, prezident seçkilərinin qalibi olan Donald Tramp öz vədlərinə sadiq qalmaq niyyətini qətiyyən gizlətmir. Ağ Evin yeni sahibi Ukrayna ərazisiləri hesabına Rusiya ilə sülh anlaşmasına cəhd göstərməyə başlayıb. Əgər, ABŞ-ın yeni prezidenti Donald Trampın "sülh planı" reallaşarsa, kollektiv Qərbin Ukrayna savaşına çəkdiyi geriyə dönüşü olmayan xərclər batmış olacaq. Və bu, o deməkdir ki, Bayden administrasiyasının əsas ssenari müəllifi olduğu Ukrayna savaşı üzərindən Rusiya əleyhinə reallaşdırılan strateji hədəflər ən qısa zamanda öz əhəmiyyətini itirmiş olacaq.
Bütün bunları nəzərə aldıqda, bəzi Qərb ölkələrinin Tramp administrasiyasının artıq formalaşdırmağa başladığı yeni qlobal situasiyaya hazırlaşmaq cəhdləri əslində, qətiyyən məntiqsiz və ya absurd deyil. Əksinə, hadisələrin indiki inkişaf istiqamətləri müəyyən mənada, gecikmədən vaxtında davranmaq ehtiyacı yaradır. Xüsusilə də, Ukrayna savaşının yorğunluğu və Tramp administrasiyasının Rusiya ilə münasibətləri yenidən normallaşdırmaq cəhdləri Qərb ölkələrinin yaranmaqda olan fərqli situasiyanı daha praqmatik dəyərləndirməsinə də ehtiyac doğurur. Və belə olduğu təqdirdə, bəzi Avropa ölkələri Rusiya ilə düşmənçiliyi davam etdirməyin əhəmiyyətsiz, yaxud perspektivsiz mövqe olduğunu qəbul etmək məcburiyyətindədir.
Ona görə də, hazırda bəzi Qərb ölkələri böyük sürətlə yeni qlobal proseslərə və indikindən tam fərqli olacağı qətiyyən şübhə doğurmayan situasiyaya hazırlaşmaq barədə düşünməyə başlayıblar. İndi yeni situasiyaya ən hazır ölkə isə məhz Macarıstan hesab olunur. Belə ki, bu ölkənin baş naziri Viktor Orban Ukrayna savaşının lap əvvəlindən başlayaraq, Macarıstanı kollektiv Qərbin Rusiya ilə hərbi-siyasi qarşıdurmaya məhkum buraxan strateji prioritetlərindən uzaq tutmağa çalışırdı. Macarıstan bu müddət ərzində Macarıstan-Rusiya münasibətlərinin qorunmasına da nail olub. Üstəlik, baş nazir Viktor Orban Ukrayna savaşının dayandırılması prosesinə koordinatorluq missiyasını da öz üzərinə götürüb.
Məsələ ondadır ki, Macarıstan baş naziri hələ bir neçə ay əvvəl Rusiya və Çinə səfər etmişdi. Ardınca isə ABŞ-a səfər edən baç nazir Viktor Orban bu iki ölkənin Ukrayna savaşının dayandırılması mövzusunda əsas şərtlərini o vaxt hələ sadəcə, prezidentliyə namizəd olan Donald Trampla qapalı qapılar arxasında müzakirə etmişdi. Nəticədə Macarıstan baş naziri Bayden administrasiyasının və Avropa Birliyinin ortaq qəzəbinə tuş gəlmişdi. Və indiki situasiyanı hələ həmin dövrdə tam dəqiqliyi ilə proqnozlaşdırmağı bacarmış baş nazir Viktor Orban isə özünə qarşı qəzəb qarışıq qınaqlara qətiyyən əhəmiyyət verməmişdi.
Maraqlıdır ki, indi ABŞ-da hakimiyyətə gəlmək hüququ qazanmış Tramp administrasiyası Rusiya ilə münasibətləri bərpa etməyə yönəlik fəaliyyətə başlayıb. Ağ Evin yeni sahibinin emissarları Kreml təmsilçiləri ilə məxfi məsləhətləşmələr aparırlar. Ukraynada və Avropa Birliyi çevrələrində bütün bunlardan ciddi təlaşın olduğu da müşahidə edilir. Tramp administrasiyası və Rusiya ilə çox pozitiv münasibətlərə malik Macarıstan və onun baş naziri Viktor Orban isə indi tam rahatdır. Və üstəlik, Avropa Birliyi məkanında bəzi nüfuzlu ölkələr də indi məhz Macarıstanın mövqeyini təkrarlamaq şansı qazana biləcəklərinə ümid bəsləyirlər.
Nə qədər qəribə də olsa, baş nazir Viktor Orbanın açdığı cığırla irəliləmək qərarı verənlərin arasında Almaniya kansleri Olaf Şolts ön planda yer alır. Belə ki, rəsmi Kiyevin və Avropa Birliyi rəhbərliyinin israrlı müqavimətinə baxmayaraq, Almaniya kansleri Olaf Şolts Rusiya prezidenti Vladimir Putin ilə ünsiyyət mexanizmlərini bərpa etməyə başlayıb. Hər halda, alman kanslerin Kreml sahibi ilə birbaşa telefon danışığı hazırda Avropa Birliyində ciddi rezonans doğurub. Hətta bəzi tərəfdaşları, xüsusilə də, Fransa Almaniyanı da Macarıstan kimi kollektiv Qərbə xəyanət yolu tutmaqda suçlayır. Və bu, hazırda Qərb ölkələri arasında parçalanmanı stimullaşdıran əsas faktor hesab olunur.
Məsələ ondadır ki, Ukrayna savaşına qədər Almaniya iqtisadiyyatı bir çox sahələr üzrə Rusiyaya bağlıydı. Xüsusilə də, Rusiya enerji resurslarının Almaniya üçün taleyüklü əhəmiyyəti varıydı. Ona görə də, Rusiyaya qarşı iqtisadi sanksiyalar ilk növbədə Almaniya iqtisadiyyatına ağır zərbələr vurdu. Hətta hazırda bu ölkə Avropa Birliyi məkanında sosial-iqtisadi böhranın ən yüksək həddə çatdığı dövlətdir. Ona görə də, hazırda rəsmi Berlini Ukraynanın gələcək taleyi və Fransanın ittihamları qətiyyən düşündürmür. Və kansler Olaf Şolts indi Tramp administrasiyasının stimullaşdırdığı yeni situasiyadan faydalanaraq, Rusiya ilə münasibətləri bərpa etməyə can atır. Və bu yaxın vaxtlarda Almaniya ilə Avropa Birliyi arasında siyasi ziddiyyətləri hətta qarşıdurma həddinə də çatdıra bilər.
Göründüyü kimi, Tramp administrasiyasının yeni qlobal siyasət kursu və Rusiyaya qarşı sanksiyaların bumeranq effekti bəzi Qərb ölkələrini Kremllə düşmənçilikdən imtina məcburiyyətində buraxıb. İndi hətta Rusiya və prezident Vladimir Putin ilə münasibətləri bərpa etmək üçün Qərbdə səhnəarxası rəqabət başlayıb. Belə davam edərsə, Ukrayna savaşı ilə bağlı hərbi-siyasi qarşıdurmanın əsas ağırlıq mərkəzi məhz kollektiv Qərbin daxilinə keçəcək. Rusiya isə tezliklə iqtisadi-siyasi izolyasiyadan tamamilə xilas olmaq şansı qazanacaq. Və hazırda prezident Vladimir Putini diktator elan edən Qərb dövlətlərinin bəziləri Kreml sahibini qlobal məkanın aparıcı liderlərindən biri kimi ön plana çıxartmağa çalışacaqlar.
Ölkələr arasında əməkdaşlıq dərinləşməyə davam edərsə, Şimali Koreya Ukraynadakı müharibədə Rusiyaya kömək etmək üçün 100 minə qədər hərbçi göndərə bilər.
Məlumatı Bloomberg ekspert hesablamalarına istinadən yayıb.
Nəşrin həmsöhbətlərinin dediklərinə görə, belə bir addım qaçılmaz deyil və bu miqyasda hərbi dəstək - bu baş verərsə - çox güman ki, birdəfəlik dislokasiya deyil, qoşunların rotasiyası ilə partiyalar şəklində həyata keçiriləcək.
Bloomberg-in məlumatına görə, Şimali Koreya qoşunlarının yeridilməsi müharibənin qlobal xarakter aldığını göstərir və bu həftə Braziliyada keçiriləcək G-20 sammitində bu məsələ qaldırılacaq, o cümlədən Almaniya kansleri Olaf Şolsun Çin prezidenti Si Tsinpinlə görüşündə. Keçən həftə Perunun paytaxtı Limada keçirilən Asiya-Sakit Okean İqtisadi Əməkdaşlığının toplantısında bu narahatlıq müttəfiqlər tərəfindən də gündəmə gətirilib.
Ekspert: “Trampın formalaşdıracağı yeni komanda əvvəlkindən daha praqmatik işləyəcək”
Amerika Erməni Milli Komitəsi (ANCA) iddia edib ki, ABŞ Senatına və Nümayəndələr Palatasına son seçkilər zamanı 84 namizədi dəstəkləyib, onların da 90%-dən çoxu Konqresə keçib. Bu, Azərbaycan üçün nə deməkdir? Konqresin yeni tərkibi doğrudanmı Ermənistana daha uyğun və sərfəlidir? ABŞ parlamentindəki erməni qrupu qarşıdakı illərdə Donald Trampı özünün Azərbaycan və Türkiyə əleyhinə oyunlarına cəlb edə bilərmi?
Qeyd edək ki, artıq Trampın respublikaçı senator, ermənipərəst və anti-Türkiyəçi, az öncə Azərbaycana qarşı sanksiyaların tətbiqi üçün çağırış edən və ölkəmizi “bölgədə sabitliyi pozmaqda” suçlayan Marko Rubionu dövlət katibi təyin etməsi barədə qərar verdiyi bildirilir.
Belə çıxır ki, Rubio sələfi E.Blinkenə “rəhmət” oxutduracaq?
Həmçinin məlum olub ki, amerikalı sahibkar İlon Mask və əvvəllər Respublikaçılar Partiyasından ABŞ prezidentliyinə namizəd olmuş qatı ermənipərəst və anti-Azərbaycan mövqeli, dilindən “artsax” sözü düşməyən hind mənşəli Vivek Ramasvami Trampın yeni administrasiyasında Hökumətin Effektivliyi Departamentinə rəhbərlik edəcəklər.
Bu barədə D.Tramp keçid komandasının çərşənbə axşamı yaydığı bəyanatda bildirib. “Mən böyük İlon Maskın amerikalı vətənpərvər Vivek Ramasvami ilə əməkdaşlıq edərək Hökumətin Effektivliyi Departamentinə (DOGE) rəhbərlik edəcəyini elan etməkdən məmnunam. Bu böyük amerikalılar birlikdə mənim administrasiyama hökumət bürokratiyasını aradan qaldırmaq, həddindən artıq tənzimləmələri, israfçı xərcləri azaltmaq və federal agentlikləri yenidən strukturlaşdırmaq üçün yol açacaqlar”, - bəyanatda deyilir.
Nəhayət, o da bəlli olub ki, Tramp başqa bir qatı ermənipərəsti - Tulsi Qabbardı ABŞ Milli Kəşfiyyatının direktoru təyin etmək qərarına gəlib. Qabbard ABŞ-ın erməni strukturları ilə çox yaxın münasibətlərə malikdir. 2017-ci ildə o, Amerika Erməni Milli Komitəsinin təşkil etdiyi Forum çərçivəsində Ermənistana və qanunsuz olaraq Qarabağa səfər edib.
Bakının bu təyinatlardan dolayı gözləntiləri nədir? Narahatlığa əsas varmı?
Elşən Mustafayev
AMİP sədrinin beynəlxalq əlaqələr üzrə müavini Elşən Mustafayevin fikrincə, Amerika kimi dövlətdə bir ovuc erməni lobbisinin maraqlarını dövlət maraqlarından üstün tutmazlar: “ABŞ-da Konqres və Senata son seçkilərdə Respublikaçılar Partiyasının hər iki palatada üstünlüyü əldə etməsi növbəti mərhələdə Trampın fəaliyyəti istiqamətində önünü tam açdı. Hazırda bir çoxları bu situasiyadan istifadə etməklə istədikləri qərarların qəbul olunmasına cəhd göstərəcəklər. O cümlədən erməni lobbisi də bütün vasitələrlə buna çalışacaq. Onlar seçkilərdə dəstəklədikləri namizədlərə ümid edərək müəyyən təsir imkanları əldə etdiklərini düşünürlər. Bir başqa məsələ həmin namizədlərin hansı partiyadan olmalarıdır. Yəni çoxluğun yaxud azlığın içindən. Bütün bunlara rəğmən nəzərə alınmalıdır ki, Qərbdə, xüsusən də, ABŞ-da əsasən siyasətçilərin öncə verdiyi bəyanatlarla, hadisələrə yanaşması ilə seçildikdən sonra olan fəaliyyətinin böyük fərqi olur. Yaxud müxalifətdə olan partiyanın hakimiyyətə gəlməsindən sonra da fərqli davranışlarını görürük. Yəni dünən kimlərinsə səsini, yaxud rəğbətini qazanmaq üçün vədlər verən siyasətçilərin əksəriyyəti sonradan fərqli siyasət yürütməyə məcbur olurlar. Amerika kimi ölkələrdə dövlətin siyasətinə və maraqlarına uyğun gəlməyən hər hansı siyasətin yürüdülməsindən çəkinilib. Bir ovuc erməni lobbisinin maraqlarını isə dövlət maraqlarından üstün tutmazlar. Yox əgər ABŞ-da yeni komanda işə başladıqdan sonra Senatda, Konqresdə yaxud Dövlət Departamentində Azərbaycan əleyhinə hər hansı ciddi fəaliyyət baş verəcəksə, bu, erməni lobbisinin işinin nəticəsi olmayacaq. Amma düşünürəm ki, Trampın formalaşdıracağı yeni komanda özündən əvvəlkindən daha praqmatik işləyəcək. Marko Rubionun dövlət katibi olması belə inanmıram ki, nəyisə dəyişsin. Onun ən azı Cənubi Qafqaza baxışlarının öncə verdiyi bəyanatlardan fərqli olacağı şübhəsizdir. Çünki, dediyim kimi, dövlət siyasətinin formalaşdırdığı çərçivədən çıxmaq mümkün deyil. Cənubi Qafqaza münasibətdə isə Trampın - Respublikaçıların daha realist və obyektiv münasibət ortaya qoyacağı gözlənilir”.
Elxan Şahinoğlu
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elxan Şahinoğlu narahatçılığa heç bir əsas görmür. O, Trampın komandasında əsas söz sahibi olduğunu qeyd etdi: “Donald Tramp gələn il yanvarın 20-də andiçmə mərasiminin günü məlum olmasına baxmayaraq, indidən komandasını formalaşdırmağa başlayıb. Üstəgəl artıq bir sıra ölkələrin liderləri ilə də telefon danışıqları aparıb. İndidən öz hədəflərini müəyyənləşdirməyə çalışır. Əsasən hədəfləri də bəllidir, miqrantlarla mübarizə, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin bitirilməsi və Çinlə iqtisadi zəmində rəqabətin davam etdirilməsi. Bəli, Trampın komandasında Çinə, Rusiyaya qarşı sərt mövqedən çıxış edənlər var. İçərilərində erməni lobbisinə sıx bağlılığı olanlar da var. Türkiyə, Azərbaycanı sərt tənqid edənlər də mövcuddur. Amma bundan ehtiyatlanmağa dəyməz. Çünki bütün məsələləri Tramp özü həll edəcək. Onun dörd illik prezidentliyi dövründə Azərbaycan Prezidentinə xeyli sayda məktubları olmuşdu. Əməkdaşlığın inkişafının tərəfdarı idi. O zaman da onun komandasında müəyyən fiqurlar var idi ki, Azərbaycan və ya türk dünyasına qarşı sərt mövqedən çıxış edirdilər. Amma əsas söz sahibi dediyim kimi Trampdır, o zaman da belə idi, məncə, indi də belə olacaq. Zatən Azərbaycan əsas məsələsini həll edib. Ərazi bütövlüyümüzü təmin etmişik. Yəni Amerikanın Azərbaycana təzyiq etmək alətləri də yoxdur. Bu baxımdan əksinə düşünürəm ki, Tramp administrasiyasının Azərbaycanla əməkdaşlıq etməyə ehtiyacı var. Cənubi Qafqazın açar dövlətinə çevrilmişik. Mərkəzi Asiyanın resursları da Azərbaycandan keçəcək. Bu günlərdə COP29 çərçivəsində Azərbaycan nə qədər saziş və anlaşmalar imzaladı. İmzaladığı dövlətlərin də Amerika ilə tərəfdaşlığı var, Qazaxıstan, Özbəkistan, bəzi Avropa dövlətləri, o cümlədən, Səudiyyə Ərəbistanı. Bu baxımdan düşünürəm ki, Trampın komandasında müəyyən ermənipərəst, erməni lobbisinə sıx bağlılığı olan fiqurlar olsa da, onlar yeni prezidentin xarici siyasətini öz istədikləri kimi formalaşdıra bilməyəcəklər. Bunu Trampın özü formalaşdıracaq, yəni xarici siyasəti. Onun üçün də narahatlıq üçün heç bir əsas görmürəm. Yenə də təkrar edirəm ki, əsas söz sahibi Trampdır. Tramp isə, keçən prezidentlik dövründə də göstərdi ki, Azərbaycan və Türkiyə ilə əməkdaşlıqda maraqlıdır. Üstəgəl, onu da unutmayaq ki, məhz Trampın dörd illik prezidentliyi dövründə Azərbaycan ərazi bütövlüyünü təmin etdi”.
Günay Ağamalı: “Yarımçıq sülhdən söhbət belə gedə bilməz”
Niyaməddin Orduxanlı: “Azərbaycan Ermənistana çağırış edib ki, Minsk qrupundan imtina edək”
Asif Nərimanlı: “ATƏT rəhbərliyi Minsk qrupunun ləğvini müzakirəyə çıxara bilər”
Gələn ay, dekabrın 5-6-da Maltada ATƏT-ə Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatına (ATƏT) üzv ölkələrin XİN başçılarının illik toplantısı keçiriləcək. Tədbirə Rusiya XİN rəhbəri Sergey Lavrovun da qatılacağı gözlənilir.
Lakin Lavrova görə, ATƏT dərin böhran yaşayır və bu böhrandan çıxa bilməyəcək. “Qərbin bu təşkilatın bütün nizamnamə sənədlərini pozaraq atdığı addımlardan sonra onun qalıb-qalmayacağını bilmirəm”, - nazir vurğulayıb.
Onun sözlərinə görə, Qərb ATƏT-ə öz birtərəfli və rusofob yanaşmalarını sırımağa çalışıb.
Az öncə Polşanın xarici işlər naziri Radoslav Sikorski bildirmişdi ki, Qərb Lavrovun iştirak edəcəyi ATƏT xarici işlər nazirlərinin görüşünü boykot edib-etməmək barədə hələ qərar verməyib.
Qeyd edək ki, bu, Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən sonra (2022) Lavrovun Qərb ölkəsinə ilk səfəri olacaq - əgər baş tutarsa təbii ki.
Təşkilatın böhran içində olduğunu isə onun yaratdığı üzdəniraq Minsk qrupunun (MQ) uğursuz fəaliyyətindən də görmək olardı. Xatırladaq ki, Azərbaycan sülh müqaviləsini yaxınlaşdırmaq və qarşılıqlı etimadı artırmaq üçün Ermənistana bu qurumun rəsmi ləğvindən ötrü ATƏT-ə birgə müraciət ünvanlanmağı təklif edib. İrəvan isə hiyləgərcəsinə buna yalnız sülh müqaviləsindən sonra razılıq verəcəyini bildirib. Bu da onun Azərbaycana qarşı ərazi iddiasından əl çəkmədiyinin daha bir sübutudur.
Qəribə durumdur: təşkilat böhran içində, Minsk qrupu isə formal da olsa, qalır. Ermənistan nəyə ümidlidir?
Milli Məclisin deputatı, Ana Vətən Partiyasının sədr müavini Günay Ağamalı hesab edir ki, hazırda Azərbaycanın siyasi gündəliyində ATƏT-in Minsk qrupu ilə bağlı hər hansı bir müzakirə predmeti yer almır: “Ermənistan 30 ilə yaxın müddətdə BMT Təhlükəsizlik Şurasının 4 qətnaməsini görməzdən gələrək Azərbaycan torpaqlarını işğal altında saxladı. 1992-ci ildə ATƏT-in nəzdində yaradılan Minsk qrupu isə proses ətrafında imitasiya xarakteri daşıyan fikirlər səsləndirməklə sadəcə mövcud status-kvonu qoruyub saxlamağa çalışdı. Bu səbəbdən, ATƏT-in Minsk qrupu və digər beynəlxalq təşkilatların fəaliyyətsizliyi işğal olunmuş torpaqlarımızı hərbi gücün tətbiqi ilə azad etməyə sövq etdi. Nəticədə, 44 gün davam Vətən savaşı ilə Azərbaycan tarixi ədaləti bərpa etdi və işğal olunmuş torpaqlarımızı geri qaytardı. Artıq münaqişənin həllindən dörd il keçir və Azərbaycanın siyasi gündəliyində Minsk qrupu ilə bağlı hər hansı bir müzakirə predmeti yer almır. Ona görə də həmsədrlik institutu öz legitimliyini itirib və o ləğv olunmalıdır. Lakin, son dövrlər Ermənistanın və bəzi Qərb ölkələrinin Minsk qrupunun yenidən canlandırılması üçün çalışdığını müşahidə edirik. Rəsmi İrəvanın mövcud sülh gündəliyində vaxt qazanmağa hesablanmış addımlarını strateji üstünlük əldə etmək cəhdləri kimi qiymətləndirməliyik. Ermənistan normallaşma prosesini uzatmaqla beynəlxalq müstəvidə dəstək qazanmağa çalışır və yardım edilən silah-sursatla hərbi aventuraya yönəlir. Qərb isə analoji vəziyyətə qayıtmaq üçün Minsk qrupunun canlandırılmasında maraqlıdır. Ancaq bu tamamilə qeyri-real bir yanaşmadır və rəsmi Bakının prinsipləri bəllidir. Biz Ermənistanı bütün müddəaları təmin edilmiş sülh müqaviləsini imzalamağa çağırırıq. Həmin məlum şərtlər reallaşmadıqca hər hansı bir yarımçıq sülhdən söhbət belə gedə bilməz”.
Ədalət, Hüquq və Demokratiya Partiyası sədrinin müavini, politoloq Niyaməddin Orduxanlının sözlərinə görə, həm ATƏT, həm də ATƏT-in Minsk qrupu Azərbaycan xalqı üçün çoxdan ölüb: “30 il Azərbaycan torpaqlarının işğalda qalmasına, 1 milyon soydaşımızın didərgin düşməsinə və 20% ərazinin işğalda qalmasına şərait yaradan Minsk qrupundan gözləntimiz yox idi. Bütün beynəxalq hüququ ayaqlar altına atmışdı. ATƏT ona görə böhran vəziyyətinə düşüb ki, Amerikanın əlində oyuncaq bir quruma çevrilib. ABŞ-ın siyasi qərarlarını icra etməklə məşğuldur. Bu baxımdan Rusiyanın XİN rəhbəri haqlı olaraq ATƏT-in dərin böhran vəziyyətində olduğunu doğru xarakterizə edib. Ölü qurum kimə lazımdır? Və o təşkilat Rusiya-Ukrayna müharibəsində də birtərəfli mövqe nümayiş etdirdi. Ən maraqlısı odur ki, ATƏT Ukraynanın ərazisini işğal edən, təcavüzkarlıq edən Rusiyanı işğalçı adlandırır, tədbirlərində, konfranslarında Rusiyanı görmək istəmir, ancaq eyni işğalçılığı Azərbaycana edən, təcavüzkarlıq edən Ermənistana böyük dəstək verir. İşğalçının biri yaxşıdır, digəri pis? Budur ATƏT-in ikiüzlü, riyakar siyasəti. Azərbaycan sülhü əldə etmək üçün Ermənistana çağırış edib ki, Minsk Qrupundan imtina edək. Ancaq buna Ermənistan razı olnayacaq. Çünki qeyd etdiyim kimi, bütün gücü ilə ermənilərə dəstək verirlər. Qərb liderləri bu gün Paşinyanı başa salıblar ki, sülh imzalamaq olmaz, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin yekununu gözləmək lazımdır, Putini devirib yenidən Rusiyaya Amerikapərəst birini gətirə bilərik və bu zaman yenidən Azərbaycan ərazilərini Rusiyanın əli ilə işğal edib, ermənilərə qaytaracağıq. Bu baxımdan Paşinyan bütün gücü ilə, müxtəlif təklif və bəhanələrlə Azərbaycanla sülh sazişini imzalamaqdan yayınır. Vaxt udur. Bu gün həm də ABŞ və Qərbin narahat olduğu faktor Qarabağdan gedən ermənilərin Ermənistanda və xaricdə məskunlaşmasıdır. Bu erməniləri vaxt keçdikdən sonra Qarabağa qaytarmaq çox çətin olacaq və Amerika həmin ermənilər vasitəsilə Azərbaycana təzyiq edə bilməyəcək”.
Siyasi analitik Asif Nərimanlı Minsk qrupunun mövcudluğunda maraqlı tərəflərin olduğunu qeyd etdi: “Qarabağ münaqişəsinin mövcud olduğu dövrdə beynəlxalq güclərin sərgilədiyi mövqe - işğalçı ilə işğala məruz qalan arasında fərqin qoyulmaması, bir çox hallarda işğalçının dəstəklənməsi mövcud beynəlxalq münasibətlər sisteminin çürüdüyünü təsdiq edirdi. Azərbaycan müharibədə faktiki olaraq, BMT qətnamələrini icra edərək, dünyanın ən ali orqanını, həm də beynəlxalq münasibətlər sistemini düşdüyü biabırçı vəziyyətdən xilas etdi. Ukrayna müharibəsi isə ümumiyyətlə mövcud dünya nizamının - təhlükəsizliyin və sabitliyin zəmanəti hesab olunan mövcud təşkilatların artıq lazımsız olduğunu bir daha ortaya çıxardı. Bu mənzərə fonunda ATƏT-in fəaliyyəti artıq effektivsizdir. Buna rəğmən, təşkilatın Minsk qrupunu hələ də de-yure ləğv etməməsi də onun qeyri-adekvat fəaliyyətindən qaynaqlanır. Çünki Minsk qrupunun hələ də de-yure mövcudluğu artıq siyasi məsələdir və müəyyən qüvvələr burada maraqları var. Doğrudur, ATƏT-də qərarlar yekdilliklə qəbul edilir, Minsk qrupunun de-yure ləğvi gündəmə gələrsə, qərarın qəbul edilməməsi də ola bilər. Lakin ATƏT rəhbərliyi ən azından Minsk qrupunun ləğvini müzakirəyə çıxara bilər. Bunun edilməməsi də bu təşkilatın reallığa qeyri-adekvat olduğunu təsdiq edir. Minsk qrupunun hələ də de-yure saxlanılmasında həm Ermənistanın, həm də regionda maraqları olan ölkələrin məqsədi var. Misal üçün, Fransa bu məsələdə əsas maraqlı tərəflərdən biridir. Burada məqsəd rəsmi Bakıya qarşı təzyiq aləti kimi istifadə etməkdir. Çünki Qarabağ münaqişəsi həll edilsə də, bu reallığı inkar edənlər və regionda şərtlər dəyişərsə, yenidən ”erməni məsələsini" kart kimi ortaya atmağı planlaşdıranlar var. Ermənistan da Minsk qrupunun de-yure ləğv edilməməsindən bu məqsədlə istifadə edir. Gələcəkdə regional şərtlərin dəyişə biləcəyi ehtimalından yapışırlar, bunun olmayacağını bilsələr də. Lakin cari dövrdə Minsk qrupunun de-yure ləğv edilməməsindən Bakı ilə danışıqlarda kart kimi istifadə etdikləri istisna edilməməlidir. Azərbaycan Ermənistana Minsk qrupunun ləğvi ilə bağlı birgə müraciət etməyi təklif edir. Mümkündür ki, İrəvan Bakıdan qarşılığında “nəsə alaraq” bunu etməyi düşünür".
İnsanlar ayağa qalxıb Abxaziyanın lideri Aslan Bjaniyanın istefasını tələb edir.
Etirazlara səbəb isə parlamentdə Rusiya ilə imzalanması nəzərdə tutulan investisiya saziş layihəsidir.
Müxalifətin çağırışı ilə insanlar parlamentin qarşısına yığışan insanlar qanunverici orqandan Rusiya ilə investisiyalar haqqında hökumətlərarası sazişin ratifikasiyasından imtina etməsi olub. Lakin deputatların qərarı ilə iclas ləğv edilib.
Bundan sonra müxalifət Abxaziya lideri Bjaniyanın istefasını və növbədənkənar prezident seçkilərinin keçirilməsini tələb edirlər.
Spiker Laşa Aşuba və parlament üzvləri Abxaziyanın lideri Aslan Bjaniya ilə danışıqlar aparsa da, nəticəsi olmayıb.
Abxaziyanın lideri Aslan Bjaniya istefa verməkdən imtina edib və bildirib ki, o və vitse-prezident yerindədir və fəaliyyətini davam etdirəcək.
Bjaniya həmçinin Abxaziya sakinlərini “təxribatlara uymamağa” çağırıb.
Bundan sonra Abxaziyanın Suverenliyini Müdafiə Komitəsinin sədri Levan Mikaa Abxaziyanın lideri Aslan Bjaniyaya ultimatum verib.
Ona istefa vermək üçün bir saat vaxt verdi. Etirazçılar qarşısında çıxış edən Mikaa bəyan edib ki, biz geri çəkilmirik, ona bir saat vaxt veririk. "Əgər getməsə, gizləndiyi yerə gedəcəyik. Biz bu ultimatumla adamları onun yanına göndərdik”, - Mikaa qeyd edib.
Abxaziya rəhbərinin mətbuat xidmətinin yaydığı məlumata görə, Abxaziya prezidenti Rusiya ilə investisiya sazişinin ratifikasiyası haqqında qanun layihəsinin parlamentdən geri götürülməsinə dair sənədi imzalamayıb. O etirazlar fonunda doğulduğu Tamış kəndinə gedib.
İsrail "Hizbullah"ın qalası kimi tanınan Dahiyədəki Qubeyri və Burj əl-Baracine bölgələrini hədəf alıb.
Bu barədə Livanın rəsmi agentliyi NNA məlumat yayıb.
İsrail ordusu Livanın paytaxtı Beyrutun cənubunda yerləşən Burj əl-Bərəcnə, Hadath, Haret Hreik və Tayuneh ərazilərini vurub. Tayunehdə vurulan bina dağıdılıb.
İsrail Ordusunun sözçüsü Aviçay Adraenin sözlərinə görə, şiddətli hücumlardan sonra ərazini toz və tüstü buludları bürüyüb. Qubeyri bölgəsinə isə ilk mərhələdə PUA və qırıcı təyyarə ilə 3 hava hücumu həyata keçirilib. Nəticədə Qubeyri bələdiyyəsi yaxınlığındakı bina dağlıb.
Verilən xəbərə görə, hücumdan öncə "Hizbullah" üzvləri və Qubeyri sakinləri təhlükəsiz əraziyə köçmələri barədə xəbərdarlıq edilib.
Rəsmi Berlinin təşəbbüsü ilə Almaniya kansleri Olaf Şoltsun Rusiya prezidenti Vladimir Putinə zəng etməyi dünyanın gündəmindədir. Çünki bu, son iki ildə liderlərin ilk təmasıdır. Liderlər sonuncu dəfə 2022-ci ilin dekabr ayında telefonla danışıblar.
“Bild” qəzeti yazır ki, Şoltsun Putinlə söhbətində məqsəd Rusiya liderinin Ukrayna ilə bağlı danışıqlara hazır olub-olmadığını anlamaq olub.
Almaniya mətbuatı isə yazır ki, kanslerin ofisi Vladimir Putinlə söhbətə həftələrlə hazırlaşıb. “Der Spiegel” jurnalının məlumatına görə, bütün hərəkətlər “ABŞ, Britaniya, Fransa hökumətləri və digər G7 tərəfdaşları ilə yaxından əlaqələndirildi”. Şolts və Putin arasında söhbətin yalnız ABŞ prezident seçkilərindən sonra, lakin kanslerin bazar günü gedəcəyi Braziliyada keçiriləcək G20 sammitindən əvvəl baş tutması razılaşdırılıb. Telefon danışığının əsas mövzusu Ukrayna olub. Liderlər daimi əlaqədə olmağı razılaşdırıblar.
Qeyd edək ki, Almaniya hökumətinin başçısı Qərbin aparıcı dövlətlərinin liderləri arasında təxminən iki ildən sonra yenidən Putinlə birbaşa əlaqə saxlayan ilk şəxs oldu. Rusiya Federasiyası və Almaniya liderlərinin sonuncu təkbətək görüşü isə 2022-ci il fevralın 15-də Kremldə baş tutub.
Konturlar göründükcə Putin tələsir...
Donald Trampın yenidən ABŞ prezidenti seçilməsi ilə müharibələrin sona yetəcəyi yönündə ümidlər artıb. Bu xüsusda bir çox siyasi müşahidəçilər hesab edir ki, qarşıdakı bir neçə ay xüsusən də Ukrayna üçün taleyüklü, kritik ola bilər.
“Huff Post” nəşri yazıb ki, Trampın Ukrayna ilə bağlı sülh danışıqlarına əliboş girməməsi üçün Konqresdəki respublikaçılar Ukraynaya yeni hərbi yardım proqramı qəbul etməlidir. “Yardım paketi ukraynalılara qışdan sağ çıxmağa, Putinin qüvvələrini geri çəkməyə imkan verməli və yeni seçilmiş prezident Trampa güclü mövqedən çıxış etmək şansı yaratmalıdır. Təcili olaraq əlavə yardım paketi qəbul edə bilməməsi Trampın vəzifəyə başlamazdan əvvəl mövqeyini riskə ata bilər. Bayden ilin sonuna qədər Ukraynaya cari hərbi yardım proqramı üçün ayrılan pulu bitirməyi planlaşdırır. Bayden getdikdən sonra Tramp oxşar maliyyə vəsaiti axtarmalı olacaq. Bu, Trampa Rusiyaya sadəcə ”Putinin istədiyini etməyəcəyini" göstərmək imkanı verəcək", - məqalədə bildirilib.
Rusiyalı tanınmış politoloq Sergey Markovun ehtimalına görə isə Trampın Ukrayna planı belə ola bilər:
“1. Döyüş xətti boyunca sərhəd;
Demilitarizasiya zonası;
Bu zonaya İngiltərə, Fransa və NATO-nun digər Avropa ölkələrindən qoşunların gətirilməsi".
Lakin onun fikrincə, Rusiya NATO qoşunlarının Ukraynada istənilən formada yerləşdirilməsini yolverilməz sayır və özündən əlavə edir (Rusiyanın şərtləri kimi):
“1. Ukraynanın demilitarizasiyası;
Ukraynanın denasifikasiyası;
Rus dili ikinci dövlət dili kimi;
Pravoslav Kilsəsinin bütün hüquqlarının tam bərpası.
Qərb bunu tanımayana qədər sülh mümkün deyil".
Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov isə deyib ki, Donald Trampın qələbəsi ABŞ-ın Ukrayna böhranına münasibətini dəyişdirməyəcək.
Bəs Trampın Ukrayna ilə bağlı “Yol xəritəsi”nin konturları nə vaxt bəlli olacaq və o, Kiyevə nə vəd edir? Andiçmə mərasiminədək (20 yanvar) hazırkı prezident Co Bayden Ukraynaya yaxşı mənada sürpriz edə, müharibənin gedişini dəyişə, sülh masası ətrafında Kiyev üçün uğurlu mövqe təmin edə bilərmi?
Böyük Britaniyanın keçmiş baş naziri Boris Conson “GB Nyus”a açıqlamasında bildirib ki, əgər Donald Tramp Kiyevə ayrılan maliyyəni kəsmək qərarına gələrsə, Britaniya Ukraynaya qoşun göndərə bilər...
Bu arada “Teleqraf” nəşri Britaniya kəşfiyyatı və NATO-dakı mənbələrinə istinadla yazıb ki, Putin Trampın ABŞ prezidenti seçilməsindən sonra Kursk bölgəsində əks-hücum əməliyyatına qərar verib. “Kreml Ukrayna ilə müharibəyə son qoymaqla bağlı danışıqlarda daha güclü mövqe qazanmaq üçün Trampın andiçmə mərasimindən əvvəl bölgəni geri almaq istəyir. Məhz buna görə də Rusiya Müdafiə Nazirliyi Rusiya və Şimali Koreya hərbçilərindən ibarət 50 min nəfərlik zərbə qüvvəsini Kursk bölgəsinə göndərib”, - məlumatda qeyd olunub.
“Bild” nəşrinin analitiki Yulian Röpke isə rus qoşunlarının Ukrayna qüvvələrini çıxarmaq üçün üç gündür Kursk vilayətində böyük əks-hücum əməliyyatı keçirdiyini və böyük itkilər verdiyini bildirmişdi. Ukrayna Müdafiə Nazirliyinə yaxın olan “DeepState” kanalı Vladimir Putinin regionun sürətli təmizlənməsi barədə bəyanatına baxmayaraq, rus qoşunlarının noyabrın ilk 10 günlüyündə uğur əldə edə bilmədiklərini yazıb. Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin nəzarətində olan yalnız 4 kv.km ərazi boz zonaya keçib. Hazırda isə Ukrayna ordusu Rusiya ərazisinin 611 kv.km-lik ərazisinə nəzarət edir.
Öz növbəsində Almaniyanın müdafiə naziri Boris Pistorius bildirib ki, Tramp Rusiya ilə razılaşma əldə edə bilər. Berlində “Süddeutschen Zeitung” qəzetinin təşkil etdiyi konfransda bu barədə danışarkən o, “bəli, təhlükə var və ümid edirəm ki, bu reallaşmayacaq” deyib.
Bu və digər məqamları “Yeni Müsavat”a şərh edən siyasi şərhçi Heydər Oğuzun fikrincə, Trampın və ya hər hansı şəxsin prezident seçilməsiylə ABŞ-ın xarici siyasət doktrinasının büsbütün dəyişəcəyini düşünmək sadəlövhlük olardı: “ABŞ prezidentləri dünyanın əksər ölkələrinə öz iradələrini təlqin edə bilərlər. Amma onların özləri də ABŞ dərin dövlətinin iradəsi ilə hesablaşıb dövlət qurumlarında hazırlanan proqramları həyata keçirirlər. Baxmayaraq ki, zaman-zaman bəzi prezidentlər, eynilə Tramp kimi, ritorikalarında ABŞ ”dərin dövlətinə" də meydan oxuyurlar. Amma bütün bu “cızıqdan çıxmalar” prezident seçilənə qədər olur. Prezident seçildikdən sonra isə namizədlik dövründə verilmiş populist vədlər unudulur, rasional və ABŞ dövlət maraqlarına xidmət edən siyasətlər yürüdülür. Bu mənada “tac geyinən baş ağıllanır” aforizmi boş yerə ortaya çıxmayıb".
Siyasi şərhçinin fikrincə, Trampın seçki ərəfəsində Ukrayna müharibəsi ilə bağlı bəyanatları da əslində populizm xətrinə edilmiş “bleflər”dir: “Bu bleflərin bir məqsədi özünü müharibə əleyhdarı kimi göstərib seçicilərin səsini qazanmaq, digər məqsədi isə Avropa ölkələrini əllərini daha artıq daş altına qoymağa vadar etmək idi. Bilirsiniz ki, NATO müttəfiqlərinin hərbi xərclərini artırması tələbi təkcə Tramp hakimiyyətinə xas deyil. Ondan əvvəlki hakimiyyətlər də dəfələrlə bu tələblərini irəli sürmüşlər. İlk dəfə 2006-cı ilin iyun ayında Brüsseldə toplanan NATO ittifaqının Müdafiə nazirləri ÜDM-in 2%-ni hərbi xərclərə ayırmaq barədə ümumi razılığa gəlmişdilər. Üzərindən xeyli keçməsinə baxmayaraq, nədənsə bu öhdəlik unudulmuş və hətta müttəfiq ölkələrin dövlət başçılarının sammitində müzakirəyə belə çıxarılmamışdı. 2014-cü ildə Uelsdə keçirilən NATO ölkə başçılarının sammitində bu barədə rəsmi bəyanat verilmiş və üzv dövlətlər hərbi xərclərini ÜDM-in 2%-nə qədər yüksəltmək öhdəliyi götürmüşdülər. Maraqlıdır ki, həm 2006-cı, həm də 2014-cü ildə ÜDM-in 2%-i öhdəliyinin birbaşa Ukrayna savaşı ilə əlaqəsi vardı. 2006-cı ildə NATO müdafiə nazirləri Ukrayna və Gürcüstanı alyansa qəbul etmək barədə ilkin razılığa gəlmiş və bu səbəbdən də hərbi xərclərini artırmaq barədə düşünmüşdülər. Görünür, onlar da Rusiyanın bu qərara laqeyd qalmayacağını başa düşürdülər. Doğrudan da Moskva cəmi iki ildən sonra Gürcüsanı işğal əməliyyatına başlamış, Abxaziya və Cənubi Osetiyanı ondan qoparıb özününküləşdirmişdi. 2014-cü ilin fevral ayında isə Rusiya Ukraynaya hücum edib Krımı və Donbassın bəzi ərazilərini ələ keçirmişdir. ÜDM-in 2%-nin hərbə ayrılması qərarının verildiyi Uels sammiti isə bu işğaldan bir neçə ay sonra - 2014-cü ilin sentyabrında baş tutdu. Qısası, NATO ölkələrinin ÜDM-in 2%-ni müdafiə xərclərinə ayırmaq barədə qərarı birbaşa Ukrayna məsələsi ilə əlaqədardır”.
2014-cü ildən bu yana ABŞ-da hakimiyyətdə olan bütün prezidentlərin - istər Obama, istər Bayden, istərsə də Trampın avropalı müttəfiqlərindən əsas tələbinin məhz ÜDM-in 2%-ni hərbə ayırmaq olduğunu xatırladan siyasi şərhçi Ukraynadakı son savaşın da bu səbəbdən çıxarıldığına inanır: “Yəqin xatırlayarsınız ki, 2022-ci ilin fevral ayının 24-də Rusiyanın Ukraynaya son hücumu Bayden hakimiyyətinin təşviqi ilə baş tutdu. Müharibədən əvvəl Bayden Rusiyanın yaxın zamanlarda Ukraynaya hücuma başlayacağı barədə ”kəşfiyyat məlumatlarını" dəfələrlə “deşifrə” edir və Moskvanın bir neçə günə Ukraynanı ələ keçirəcəyini bildirirdi. Hətta Moskva əgər az torpaq işğalı ilə kifayətlənərsə, NATO dövlətlərinin buna seyrçi qalacağını da gizlətmirdi. Məncə, Rusiyanı işğala həvəsləndirən bu açıqlamalar oldu. İşğal faktı baş tutanda isə ABŞ Ukraynaya aktiv dəstək verdi. Məqsəd savaş təhlükəsini artırmaq və bütün Avropa ölkələrini bu münaqişəyə cəlb etmək idi. Sözsüz ki, savaş təhlükəsi böyüyərsə, Avropa ölkələri silahlanmaya gedəcək və ÜDM-in 2%-ni müdafiəyə ayırmağa məcbur olacaqdı. ABŞ-ın gözləntiləri özünü doğrultdu da. NATO-nun Avropa ayağı, xüsusilə də Almaniya və Fransa kimi inkişaf etmiş dövlətlər hərbi xərclərini artırdılar. Bununla belə, Avropa ölkələri arasında hələ də Uels sammiti öhdəliklərini yerinə yetirməyənlər də var. Rəsmi məlumata görə, Xorvatiya (1,81%), Portuqaliya (1,55%), İtaliya (1,49%) Kanada (1,37%), Belçika (1,30%), Lüksemburq (1,29%), Sloveniya (1,29%) və İspaniya (1,28%) kimi ölkələr hələ də öz öhdəliklərinə əməl etmək istəmirlər. Ukrayna savaşından əvvəl isə bu göstəricilər daha bərbad idi. 2022-ci ildə cəmi 7 ölkə, 2023-cü ildə 11 ölkə NATO öhdəliklərinə əməl edirdi. Müttəfiqlərin əksəriyyəti isə hərbi sahədə ABŞ-ın himayəsinə sığınıb, öz iqtisadi və sosial siyasətlərini həyata keçirirdilər.
Heydər Oğuzun fikrincə, ABŞ-ın növbəti prezidenti Donald Trampı da narahat edən budur: “Hələ hakimiyyətinin ilk illərində Avropa ölkələrinin ÜDM-in 2%-i öhdəliklərinə əməl etməmələrini ABŞ-ın istismarı kimi qiymətləndirən Tramp belə gedərsə, ölkəsinin NATO-dan ayrılacağını bildirirdi. Onun fikrincə, kollektiv müdafiəyə ən çox ehtiyacı olan ölkələr Avropa dövlətləridir. Yeri gələndə, ABŞ tamamilə başqa qitədə yerləşir və Rusiya onu istəsə belə, təhdid edə bilməz. Buna baxmayaraq, ÜDM-in 3.4 faizini müdafiəyə ayıran da ABŞ-dır. Avropa ölkələri isə ABŞ-ın sayəsində təhlükəsizlik şəraitində inkişaf etməyin keyfini çıxarsalar da bu rifahın bədəlini ödəmək barədə düşünmürlər. Nəticədə ABŞ dünyanın ən borclu dövlətinə çevrilir və beynəlxalq maliyyə qurumlarına borcu böyük sürətlə artır. Hesablamalara görə, ABŞ-ın xarici borcu hər 100 gün ərzində 1 trilyon dollar artır. Bu bir ildə 3 trilyon dollardan artıq vəsait deməkdir. Yeri gələndə ABŞ-ın illik büdcəsi belə bu qədər deyil. 1.8 milyard dollar olan ABŞ-ın illik büdcəsinin haradasa yarısı isə silahlanmaya gedir. Görünür, bu mənfi gedişatın qarşısını almaq üçün Tramp hərbi və inzibati strukturlarda kəskin ixtisarlara getmək məcburiyyətindədir. Ukrayna savaşını maliyyələşdirmək istəməməsi də, məncə, bu zərurətlərdən doğur”.
Bununla belə, Heydər Oğuz Tramp hakimiyyətinin Ukraynadan tamamilə üz döndərəcəyinə də inanmır: “Prinsipcə, bu addım ABŞ-ın təkcə geosiyasi mövqeyini zəiflətməz, həm də onun iqtisadi böyümə hədəflərinə də ağır zərbə endirər. İlk prezidentlik dövrünə nəzər salsaq, görərik ki, Trampın əsas hədəflərindən biri də müdafiə sənayesini inkişaf etdirmək idi. Prezidentlik kürsüsünə oturduqdan sonra ilk səfərini Səudiyyə Ərəbistanına edən Tramp rəsmi ər-Riyadla 100 milyardlarla dollarlıq silah alqı-satqısı müqaviləsi bağlayaraq, Vaşinqtona dönmüşdü. Zənnimcə, onun ikinci hakimiyyəti dövründə ən rentabelli müttəfiqi NATO-nun Avropa müttəfiqləri olacaq. Qısası, ABŞ Ukraynanı Avropanın ixtiyarına buraxıb onların maliyyəsi ilə silahlar istehsal edib, yenə onların əli ilə Kiyevə göndərəcək. ABŞ-ın özü isə Yaxın Şərq və Sakit-Hind Okeanla uğraşacaq. Bir sözlə, Şimali Koreya əsgərlərinin Rusiya səfində döyüşməsi ilə başlayan qlobal müharibədə NATO ölkələri əmək bölgüsünə gedəcək. Ukrayna Avropanın, Çin və Yaxın Şərq isə ABŞ-ın məsuliyyət sahəsinə daxil olacaq. Mümkündür ki, bu mübarizəyə Yaponiya, Cənubi Koreya, Tayland və Filippinlər kimi yerli aktorlar da daxil olduqdan sonra ABŞ dünya ölkələrini savaşdırıb özü onların təchizatı ilə uğraşsın. Bu isə o deməkdir ki, Tramp hakimiyyətinin sülh çağırışlarına baxmayaraq, onun prezidentlik dövründə müharibə gərginliyi daha da böyüyəcək, qlobal savaşa çevriləcək”.
"Oktyabrın sonunda İsrailin İran ərazisinə irimiqyaslı zərbə endirməsi Parçin şəhərində çox məxfi nüvə silahı tədqiqat mərkəzinin dağıdılmasına səbəb olub".
Teleqraf.com xəbər verir ki, bu barədə "Axios" portalı məlumat yayıb.
Nəşrin məlumatına görə, ABŞ- dan olan üç məmur, həmçinin biri hazırkı və biri keçmiş İsrail rəsmisi bunu təsdiqləyib.
Keçmiş Təl-Əviv rəsmisi, hücum nəticəsində nüvə qurğusunda uranı əhatə edən və uranı partlatmaq üçün lazım olan plastik partlayıcıları yaratmaq üçün nəzərdə tutulmuş mürəkkəb avadanlıqların məhv edilib.
İsveçrə ABŞ və Rusiya liderləri arasında danışıqlar üçün platforma olmağa hazırdır.
Bununla bağlı İsveçrə Xarici İşlər Nazirliyi açıqlama verib.
Açıqlamada deyilir ki, Bern xarici siyasət ənənəsinə sadiq qalaraq, hər iki tərəf istəyərsə belə bir görüşüş təşkil etməyə hazırdır.
Lakin Moskva İsveçrənin Rusiya əleyhinə sanksiyaları dəstəklədiyini və NATO qüvvələri ilə fəal qarşılıqlı əlaqədə olduğunu nəzərə alaraq orada görüşə elə də maraq göstərmir.
Rusiyalı ekspertlər hesab edirlər ki, İsveçrədən başqa, Asiya, Afrika və Cənubi Amerikanın bəzi ölkələri Putinlə Tramp üçün görüş məkanına çevrilə bilər.
Amerikalı ekspert İqor Pşeniçni hesab edir ki, ABŞ və Rusiya prezidentləri səviyyəsində sammit təşkil etməzdən əvvəl xarici siyasət idarələri səviyyəsində ciddi iş aparılmalıdır. "Potensial sammit üçün ölkə seçilərkən ilk növbədə təhlükəsizlik məsələləri nəzərə alınmalıdır", - o qeyd edib.