ABŞ Prezidenti Donald Tramp, Ağ Evə ikinci dönüşü zamanı böyük vədlər vermişdi: müharibələri dayandırmaq, dünyada sabitlik yaratmaq, Amerikanın iqtisadiyyatını yenidən dirçəltmək və ən əsası, ailə dəyərlərini qorumaq.

Musavat.com xəbər verir ki, Tramp administrasiyasının yeni dönəminin ilk 100 günü başa çatıb.

Bəs bu 100 gündə dünya necə dəyişdi? Tramp nələrə nail oldu, nələr isə hələ reallaşmadı?

⸻

Müharibələr: Vəd edilən sülh hələ də gözlənilir

Trampın ən böyük vədlərindən biri — müharibələri dayandırmaq — hələlik yerinə yetməyib. Əksinə, bəzi cəbhələrdə gərginlik daha da artıb.

Ukrayna məsələsi: danışıqlar, lakin nəticə yoxdur

• Tramp administrasiyası Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski ilə bir neçə rəsmi və qeyri - rəsmi görüş keçirdi.
- Ağ Evdə fevral ayında baş tutan görüş bütün dünyanı şoka saldı. Tramp işğalçını deyil, işğala məruz qalanı ittiham etdi və Zelenski Ağ Evdən demək olar ki, qovuldu;

• Üzərindən bir az keçmiş Roma Papası Fransiskin dəfn mərasimində yenidən görüşdülər. Orada Tramp və Zelenski diz -dizə oturub, söhbətləşdilər. Aralarında nə masa vardı, nə də yanlarında kimsə...

• Lakin bu təmaslar hələlik nəticə verməyib. Tramp sadəcə bəyan etdi: “Barışa çox yaxınıq, amma vaxt yetişməyib.”

Bu səbəbdən, Rusiya-Ukrayna cəbhəsində atəşkəs və siyasi razılaşma əldə olunmayıb. Müharibə davam edir.

Yaxın Şərq: dəyişməyən gərginlik

• İsrailin Qəzzaya qarşı hərbi əməliyyatları davam edir.
• ABŞ bir tərəfdən atəşkəs çağırır, digər tərəfdən İsrailə dəstəyini açıq göstərir.
• Yaxın Şərqdə qan durulmayıb, əksinə vəziyyət daha da mürəkkəbləşib.

İranla gizli danışıqlar: ehtiyatlı açılımlar

• Tramp administrasiyası Oman və Roma vasitəsilə İranla dolayı danışıqlara cəhd etdi.
• İranda nüvə proqramı və bölgədə sabitlik mövzularında müəyyən yumşalma siqnalları verildi.
• Lakin hələlik real razılaşma əldə edilməyib.

İran məsələsində ehtiyatlı diplomatiya pəncərəsi açılıb, amma nəticə üçün daha çox iş lazımdır.

⸻

ABŞ iqtisadiyyatı: Sərt rüsumlar, çətin nəticələr

• Tramp administrasiyası ticarət müharibələrini yenidən qızışdırdı.
• Çin, Avropa İttifaqı və digər ölkələrə qarşı sərt gömrük rüsumları tətbiq olundu.
• Bu siyasət dünya ticarətinə ağır zərbə vurdu, qlobal bazarlarda qeyri-sabitlik yarandı.
• ABŞ-da bir çox səhmlər çökməyə başladı, orta və böyük bizneslər ciddi ziyan gördü.

Bu təzyiqlərdən sonra:

• Tramp ticarət müharibələrinə 3 aylıq ara vermək məcburiyyətində qaldı.
• Bəzi ölkələrə tətbiq etdiyi rüsumları müvəqqəti dayandırdı.

Buna görə də Trampın “iqtisadi dirçəliş” tezisi olduqca mübahisəlidir: daxildə müəyyən sahələrdə canlanma olsa da, ümumi iqtisadi göstəricilər qeyri-sabitdir.

⸻

Demokratiya və insan haqları: Yeni yanaşma

• Tramp administrasiyası insan haqları və demokratiya məsələlərini xarici siyasətin əsas prioriteti elan etmədi.
• ABŞ artıq digər ölkələrə “demokratiya dərsi” vermək siyasətindən uzaqlaşdı.
• ABŞ-ın beynəlxalq nüfuzu qismən zərər gördü, amma daxildə milli maraqlara yönələn siyasət geniş dəstək aldı.

⸻

Trampın müsbət addımları: Ailə dəyərlərinin müdafiəsi və LGBT ideologiyasına qarşı qəti mövqe

Trampın 100 günü ərzində atdığı bəzi mühüm pozitiv addımlar isə böyük rezonans doğurdu:

1. Transgender siyasətinin sərtləşdirilməsi

• Tramp administrasiyası transgender fərdlərin ABŞ ordusunda xidmət etməsini qadağan etdi.
• Hərbi qüvvələrin effektivliyinin qorunması və ordunun ideoloji təzyiqlərdən uzaq saxlanılması üçün bu addım atıldı.

2. LGBT ideologiyasına qarşı açıq mövqe

• Tramp bildirib ki, ABŞ-da yalnız iki cins tanınacaq: kişi və qadın.
• Gender dəyişikliklərini və cinsi kimlik ideologiyalarını dövlət siyasətindən çıxarmaq üçün konkret addımlar atıldı.
• Bu qərar, ailə institutunu və ənənəvi dəyərləri təhdid edən radikal ideoloji axınlara qarşı mühüm bir cavab kimi dəyərləndirildi.

Trampın bu sahədəki addımları dünyada ailə dəyərlərinin və mühafizəkar təməllərin müdafiəsi baxımından mühüm hadisə kimi qiymətləndirilir.

3. Təhsil sahəsində “Patriotik təhsil” təşəbbüsü
• Tramp administrasiyası məktəblərdə “Patriotik təhsil” proqramının bərpası üçün təşəbbüs göstərdi.
• Məqsəd: gənc nəslə Amerika tarixinin müsbət tərəflərini öyrətmək, milli dəyərlərə hörmət aşılamaq.

⸻

Yekun: Trampın 100 günü — Böyük iddialar, seçici bazasına konkret mesajlar

Donald Trampın ikinci prezidentliyinin ilk 100 günü göstərdi ki:

• Müharibələr hələ bitməyib,
• İqtisadiyyat hələ tam dirçəlməyib,
• Lakin Tramp ABŞ daxilində ənənəvi dəyərlərin qorunması, LGBT ideologiyasının dövlət siyasətindən uzaqlaşdırılması, milli maraqların önə çıxarılması istiqamətində real və təsirli addımlar atıb.

Trampın ilk 100 günü: Azərbaycan və Türkiyə üçün yeni ümidlər, Ermənistan üçün isə çətin siqnallar

ABŞ Prezidenti Donald Trampın ikinci prezidentliyinin ilk 100 günü tamamlanıb. Bu müddət ərzində Vaşinqtonun Qafqaz və Türkiyə siyasətində əhəmiyyətli dəyişikliklər müşahidə olunub.
Azərbaycan üçün müsbət dinamika yaranıb, Ermənistan üçün isə əvvəlki himayədar dəstəyi azalıb. Türkiyə isə Tramp administrasiyası dövründə yenidən strateji tərəfdaş statusunu gücləndirməyə başlayıb.

Bəs bu dəyişikliklər nədən qaynaqlanır və gələcək üçün hansı siqnallar verir?

⸻

ABŞ-Ermənistan münasibətləri: Sürətli soyuma

Trampın hakimiyyətə gəlməsindən sonra ABŞ-ın Ermənistanla münasibətlərində nəzərəçarpacaq dərəcədə soyuma baş verib:
• Biden administrasiyası dövründə Ermənistan ABŞ və Avropa İttifaqı tərəfindən açıq şəkildə dəstəklənir, siyasi və hərbi yardımlarla silahlandırılırdı.
• Trampın rəhbərliyi dövründə bu kurs dayandırıldı. ABŞ artıq Ermənistanı “strateji müttəfiq” kimi ayrıca önə çıxarmır.
• Ermənistanın silahlandırılması proqramları dondurulub, maliyyə dəstəyi və diplomatik lobbi imkanları azaldılıb.
• ABŞ diplomatiyasında Ermənistanın adının çəkilməsi azalıb, mediada və rəsmi bəyanatlarda İrəvana qarşı neytral-soyuq münasibət formalaşıb.

Bu, regionda Ermənistanın balans imkanlarını zəiflədir və Azərbaycan qarşısında mövqeyini çətinləşdirir.

⸻

ABŞ-Azərbaycan münasibətləri: Yenidən doğan ümidlər

Əgər Biden dövründə ABŞ-Azərbaycan münasibətləri minimum səviyyəyə enmişdisə, Trampın qayıdışı bu münasibətlərdə yeni səhifə açır:
• Tramp administrasiyası Azərbaycanla konstruktiv dialoqu bərpa edib.
• ABŞ Dövlət Departamentinin son açıqlamalarında Azərbaycana qarşı ritorikadan konstruktiv və tərəfdaşlıq mesajlarına keçid müşahidə olunur.
• Azərbaycan və ABŞ arasında enerji, təhlükəsizlik və diplomatik sahələrdə yeni əməkdaşlıq perspektivləri yaranır.

Unutmaq olmaz ki:
• Prezident İlham Əliyev hələ Trampın seçki kampaniyası dövründə açıq şəkildə Trampı dəstəkləmişdi.
• Bu dəstək Azərbaycanda və ABŞ-da siyasi dairələrdə Trampın Azərbaycana fərqli yanaşmasına səbəb olub.

Nəticə olaraq, Trampın ilk 100 günü Azərbaycan üçün yeni dinamika, ümid və mövcud gərginliklərin aradan qaldırılması istiqamətində əhəmiyyətli fürsətlər yaradır.

⸻

ABŞ-Türkiyə münasibətləri: Güclənən dostluq

Donald Trampın ikinci dönəmdə Türkiyə ilə münasibətləri xüsusi əhəmiyyət kəsb edir:
• Tramp açıq şəkildə Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanı “dostum” adlandırır və onu açıq müdafiə edir.
• ABŞ administrasiyası Türkiyənin Suriya siyasətinə daha çox dəstək verməyə başlayıb.
• Türkiyənin Suriya şimalında apardığı əməliyyatlara ABŞ tərəfindən daha anlayışlı və təmkinli yanaşma nümayiş etdirilir.
• Əsəd rejiminin zəiflədilməsi və milli qüvvələrin, o cümlədən Əhməd Əş-Şara liderliyindəki milli blokların dəstəklənməsi siyasəti Tramp tərəfindən təşviq edilir.
• Eyni zamanda:
• Türkiyənin F-35 proqramına yenidən daxil olması üçün danışıqlar prosesi canlandırılıb.
• ABŞ-Türkiyə arasında iqtisadi və müdafiə sahələrində qarşılıqlı əlaqələrin artırılması üçün müzakirələr başlayıb.

Bu, Türkiyənin regiondakı mövqeyini gücləndirir və Tramp administrasiyasının Türk dünyasına daha dostyana baxışını nümayiş etdirir.

⸻

 Tramp — Azərbaycan və Türkiyə üçün doğru zamanda doğru lider

Trampın hakimiyyətə qayıdışı:
• Azərbaycan üçün ABŞ ilə yeni və daha balanslı münasibət qurmaq fürsəti yaratdı.
• Türkiyə üçün isə qlobal arenada yeni imkanlar açdı və strateji tərəfdaşlığın yenidən bərpa olunmasına şərait yaratdı.
• Ermənistan isə əvvəlki qlobal himayəsini itirməkdədir.

Musavat.com-un analizi göstərir ki, Tramp administrasiyası:
• Regionda balansı dəyişir,
• Müttəfiqlərinə açıq dəstək verir,
• Milli və dini kimliyə hörmət edən siyasət yürütməyə çalışır.

Bu isə həm Azərbaycan, həm Türkiyə üçün, həm də ümumiyyətlə Türk dünyası üçün gələcəyə daha ümidli baxmağa əsas verir.

Musavat.com-un analizi göstərir ki, Tramp seçki kampaniyasında verdiyi əsas vədlərdən ən azı ideoloji sahədə mühüm addımlar atıb və ABŞ-ın daxili kimliyini qorumağa çalışır. Dünya səhnəsində isə daha çətin və mürəkkəb çağırışlar hələ qarşıdadır.

Twitter