Milli Televiziya və Radio Şurası və Bakı Dövlət Universitetinin Azərbaycan dilçiliyi kafedrası ilə birlikdə Elektron Mediaya Yardım Fondu və Kütləvi İnformasiya Vasitələrinə Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyi ilə “Azərbaycan teleradio məkanında ədəbi dilin qorunması” layihəsi əsasında aparılan monitorinqin nəticələrini açıqlayıb.

Axar.az xəbər verir ki, monitorinq nəticələri ilə bağlı keçirilən mətbuat konfransında çıxış edən Bakı Dövlət Universiteti Azərbaycan dilçiliyi kafedrasının əməkdaşı Mehriban Əlizadə avqust-sentyabr aylarında Bakıda yayımlanan 6 adda - İctimai, Azad Azərbaycan, Speys, Lider, Xəzər, ARB telekanalları ilə yayımlanan verilişlərin monitorinqə cəlb edildiyini bildirib. İlk dəfə olaraq 12 adda radiokanal və dublyaj filmlərinin də monitorinqi aparılıb.

“Monitoprinq çərçivəsində aşkarlanan 4633 faktdan 2765-i, yəni 60%-i fonetik normanın pozulmasıdır. Bu göstəricilər Xəzər TV-də xəbər proqramlarında 59%, qeyri-xəbər proqramlarında 29%, Lider TV-də xəbər proqramlarında 65%, qeyri-xəbər proqramlarında 32%, ARB TV-də xəbər proqramlarında 72%, qeyri-xəbər proqramları 37% təşkil edir. Məsələn, Lider TV-də “Bizimlə gəzin” verilişində “çəkilişimiz” sözü “çekilişimiz” kimi, “görməyə” sözü “görmeye” kimi tələffüz edilir”, - mütəxəssis bildirib.

Onun sözlərinə görə, leksik normanın pozulması Xəzər TV-nin xəbər proqramlarında 9%, qeyri-xəbər proqramlarında 26%, Lider TV-də xəbər proqramlarında 5%, qeyri-xəbər proqramlarında 11%, ARB üzrə xəbər proqramında 6%, qeyri-xəbər proqramlarında 21% olub:

“Məsələn, Xəzər TV-də “Nuş olsun” verilişində “Mən hər zaman bunu deyirəm ki, ən keyfiyyətli və orqanizm üçün sağlam çörək...” cümləsində “sağlam” yox, “faydalı” ifadəsi işlədilməlidir və s”.

M.Əlizadə bildirib ki, Xəzər TV üzrə xəbər proqramlarında morfoloji norma 21%, sintaktik norma 2%, qeyri-xəbər proqramlarında 14 və 7%, Lider TV-də morfoloji norma 17%, sintaktik norma 3%, qeyri-xəbər proqramlarında morfoloji norma 13%, sintaktik norma 9%, ARB-də xəbər proqramlarında morfoloji norma 17%, sintaktik norma 2%, qeyri-xəbər proqramlarında morfoloji norma 16%, sintaktik norma 6% pozulub:

“Üslubi normanın pozulması Xəzər TV-də xəbər proqramlarında 9%, qeyri-xəbər proqramlarında 24%, Lider TV-də xəbər proqramında 10%, qeyri-xəbər proqramında 35%, ARB-də xəbər proqramında 3%, qeyri-xəbər proqramında 20% təşkil edir”.

M.Əlizadə 6 radiokanal – “Antenn”, “Jazz”, “Xəzər”, “Araz”, “Avto” və “Media FM”-də yayımlanan verilişlərin dilindəki pozuntuları da diqqətə çatdırıb:

“Araz FM-də fonetik norma 40, leksik norma 31, morfoloji norma 13, sintaktik norma 8, üslubi norma 8 faiz;

Antenn FM-də fonetik norma 13, leksik norma 13, morfoloji norma 29, sintaktik norma 26, üslubi norma 19 faiz;

Avto FM-də fonetik norma 37, leksik norma 20, morfoloji norma 13, sintaktik norma 16, üslubi norma 14 faiz;

Xəzər FM-də fonetik norma 50, leksik norma 7, morfoloji norma 23, sintaktik norma 7, üslubi norma 13 faiz;

Media FM-də fonetik norma 61, leksik norma 26, sintaktik norma 3, üslubi normada 11 faiz pozuntu qeydə alınıb”.

Bakı Dövlət Universitetinin Azərbaycan dilçiliyi kafedrasının əməkdaşı Təranə İsmayılova “Speys”, ATV və İTV telekanalları, “İctimai”, “Azad Azərbaycan”, 100.5, 106 FM, 104 FM və ASAN Radio kanalları üzrə monitorinqin nəticələrini açıqlayarkən deyib ki, bu ilin avqust-sentyabr ayında aparılan monitorinq zamanı televiziya verilişlərində 3120 norma pozuntusu qeydə alınıb. Bunlardan 1695-i fonetik, 370-i leksik, 492-si qrammatik, 5630-ü üslubi səviyyədədir.

Radioların dilinin monitorinqi zamanı 1017 norma pozuntusu qeydə alınıb. Bunlardan 692-si fonetik, 102-si leksik, 144-ü qrammatik, 79-ü üslubi səviyyəyə aiddir.

Onun sözlərinə görə, TV reklamlarının monitorinqi zamanı 108 norma pozuntusu faktı qeydə alınıb ki, bunlardan 68-i fonetik, 21-i leksik, 15-i qrammatik, 4-ü üslubi səviyyədədir.

“Dublyaj filmlərinin və verilişlərinin monitorinqi zamanı 388 norma pozuntusu qeydə alınıb. Onlardan 195-i bədii, 106-sı cizgi, 81-i sənədli, 6-sı verilişlərdə müşahidə edilib. Monitorinq zamanı qeydə alınmış 4633 faktdan 2765-i fonetik, 511-i leksik, 684-ü qrammatik, 673-ü üslubi səviyyədə norma pozuntularıdır”, - mütəxəssi bildirib.

“Space TV-nin monitorinqi zamanı 417 pozuntu aşkar edilib. Onların 129-u xəbər, 288-i qeyri-xəbər proqramları üzrə qeydə alınıb. Bunlardan 267-si fonetik, 37-si leksik, 47-si qrammatik, 66-sı üslubi səviyyəyə aiddir.

ATV-nin monitorinqi zamanı 750 pozuntu qeydə alınıb: onların 133-ü xəbər, 617-si qeyri-xəbər proqramlarına. Onların 503-ü fonetik, 55-i leksik, 90-ı qrammatik, 102-si üslubi səhvdir.

“İctimai” televiziyada monitorinq zamanı 474 norma pozuntusu aşkar edilib. Pozuntuların 129-u xəbər, 345-i qeyri-xəbər proqramlarına aiddir. Bunlardan 389-u fonetik, 21-i leksik, 36-sı qrammatik, 385-i üslubi səviyyədə qeydə alınıb.

“İctimai” radioda 101 norma pozuntusu aşkar edilib, bunların 53-ü xəbər, 48-i qeyri-xəbər proqramlarındadır. Onlardan 92-si fonetik, 8-i qrammatik, 1-i üslubi səviyyədədir.

“Azad Azərbaycan” radiosunda 61 pozuntu aşkar edilib ki, bunların hamısı xəbər verilişlərində qeydə alınıb. Bunların 56-sı fonetik, 4-ü qrammatik, 1-i üslubi səviyyədədir.

100.5 FM-də monitorinq zamanı 143 pozuntu aşkar edilib. Bu radioda pozuntular hamısı xəbər proqramındadır. 105 pozuntu fonetik, 6 pozuntu leksik, 17 pozuntu isə üslubi səviyyədədir.

106 FM-də 92 norma pozuntusu aşkar edilib, onların 50-si xəbər proqramlarındadır. Pozuntuların 80-i fonetik, 2-si leksik, 6-sı qrammatik, 4-ü üslubi səviyyədədir.

Speys FM-də 83 pozuntu aşkar edilib. Pozuntuların 12-si xəbər, 71-i xəbər proqramlarındadır. Bunlardan 50-si fonetik, 9-u leksik, 16-sı qrammatik, 6-sı üslubi səviyyədədir.

ASAN radioda 183 pozuntu aşkar edilib, onların 64-ü xəbər proqramlarında qeydə alınıb. Pozuntuların 169-u fonetik, 2-si leksik, 7-si qrammatik, 5-i üslubi səviyyədədir”, - hesabatda qeyd olunub.

T.İsmayılova bəzi nümunələrə də diqqət çəkib:

“Məsələn, Speys TV-də yayımlanan “Praym-şok” verilişində aparıcı Çingiz Əhmədov “Didim, axı, üreyim partlayır, qurban olum, sən mənim na ğadar saxlıyceysan bele gözümü?” ATV-nin “10-dan sonra” verilişində Əkbər Əlizadə “Eeh, eh, diyir, mən nə hayda, süz nə hayda” kimi pozuntular qeydə alınıb”.

Twitter