 |
|
Alman tədqiqatçılar, bir çox insanın etibar etdiyi və sağlamlıqla bağlı məsləhət aldığı süni intellektə əsaslanan axtarış sistemlərinin problemlər yarada biləcəyi barədə xəbərdarlıq edib.
Lent.az xəbər verir ki, bu gün texnologiyanın sürətli inkişafı ilə süni intellekt həyatımızın bir çox sahələrində öz yerini tutmağa başlayıb.
İnsanlar indi sağlamlıq problemləri haqqında məlumat əldə etmək üçün süni intellektlə dəstəklənən chatbotlardan istifadə edirlər.
Erlangen-Nürnberq Universitetinin alimləri tərəfindən aparılan bir araşdırma süni intellektin heç də həmişə düzgün istiqamət vermədiyini və hətta sağlamlığı təhdid edə biləcəyini irəli sürüb.
Araşdırmaya görə, süni intellektlə dəstəklənən chatbotlar tərəfindən reseptlə satılan dərmanlar haqqında verilən məlumatların beşdə birindən çoxu ölüm və ya ciddi xəsarətlə nəticələnəcək qədər təhlükəlidir.
Mütəxəssislər xəbərdarlıq edir ki, xəstələr bu cür axtarış sistemlərinə etibar etməməli və sağlamlıq problemləri ilə bağlı həkimə müraciət etməlidirlər.
ABŞ-da ən çox təyin olunan 50 dərmanla bağlı 10 sualın süni intellektli chatbotlara verildiyi araşdırmada alınan 500 cavab farmakologiya sahəsində ixtisaslaşmış əczaçı və həkimlərin cavabları ilə müqayisə edilib.
Nəticələr olduqca həyəcan vericidir: chatbot cavablarının ən azı 26 faizinin elmi məlumatlarla uyğunsuz olduğu və uyğun olmayan ifadələrin olduğu sübut edilmişdir.
Ətraflı təhlillər göstərib ki, süni intellektin verdiyi tibbi məlumatların 42 faizi orta dərəcədə qeyri-dəqiq, 22 faizi isə ölüm kimi ciddi ziyana səbəb olacaq qədər qeyri-dəqiq olub.
Qeyd olunur ki, "yadplanetlilər məsələsində" alimlər maksimum ehtiyatlı davranırlar
BBC və NASA tərəfindən maliyyələşdirilən layihələr üçün sənədli filmlər üzərində çalışmış, eyni zamanda aparıcı sənədçi olan və Yer üçün təhlükə yaradan asteroidləri izləyən komandaya rəhbərlik edən Saymon Holland, yadplanetlilərin varlığının yaxın həftələrdə rəsmi olaraq açıqlana biləcəyini söyləyib.
Lent.az xəbər verir ki, bu barədə "Daily Mail" yazır.
Hollandın sözlərinə görə, çinli alimlər də analoji kəşf ediblər və yerdən kənar kəşfiyyatın mövcudluğunu ilk elan edənlər ola bilərlər.
O, bəşəriyyətin bu barədə məlumatı Mark Zukerberqin dəstəklədiyi "Breakthrough Listen" özəl təşəbbüsü sayəsində əldə etdiyini izah edib. Bu proqramın məqsədi Yerdən kənarda yadplanetli sivilizasiyaların mövcudluğuna dair sübutlar axtarmaqdır. Hollanda görə, bu məlumatların açıqlanması qarşıdan gələn ABŞ seçkiləri ilə üst-üstə düşə bilər.
Holland iddia edir ki, astronomlar yerdən kənar mənbədən siqnalların ötürülməsinə dair sübutlar qeydə alıblar.
"Bir neçə il əvvəl Avstraliyadakı Parkes teleskopu insana aid olmayan texnoloji fəaliyyətin mövcudluğunu göstərən siqnallar aşkar edib", - o vurğulayıb.
Bununla belə, professorun qeyd etdiyi kimi, başqa bir astronomlar komandası, o cümlədən çinli alimlər də oxşar məlumatlara malikdir və tarixi bəyanat vermək yarışında Holland komandasını keçə bilər. Çin tərəfi 500 metr diametrli dünyanın ən böyük FAST radioteleskopunu idarə edir ki, bu da ona tədqiqatlarda əhəmiyyətli üstünlük verir.
BLC-1 kimi tanınan obyekt siqnalların mənbəyi üçün aparıcı namizəddir. Məlumatları təhlil edən SETI proqramı beş potensial texnologiya imzasını müəyyən edib, lakin BLC-1 ən perspektivlisi kimi seçilir. Holland bu siqnalın heç bir məlum təbiət hadisəsinə bənzəmədiyini, onun xüsusiyyətlərinin süni mənşəli olduğunu vurğulayıb.
Saymon həmçinin xatırladıb ki, astronomlar keçmişdə - 1977-ci ildə məşhur "Wow!" kimi sirli radio siqnalları ilə qarşılaşıblar.
Bununla belə, alimlər yerüstü sivilizasiyanın mövcudluğu ilə bağlı rəsmi açıqlamalar verməzdən əvvəl son dərəcə ehtiyatlı davranırlar. Lakin Hollandın fikrincə, bu, yaxın gələcəkdə baş verə bilər və ya Breakthrough Listen komandası, ya da Çin alimləri bunu ilk elan edə bilərlər.
Tarixçi alim Zaur Əliyev 14-cü əsrə aid xəritədə Azərbaycan adının əks edildiyini təsdiqləyən xəritə yayımlayıb.
Bu barədə o, sosial şəbəkə hesabında qeyd edib.
Alim bildirib ki, təqdim edilən xəritəni Məhəmməd əl-İdrisi Sisiliya kralı II Rocer üçün hazırlayıb:
"Bu xəritə 1619-cu ildə latın dilinə çevrilib, 1928-ci ildə Konrad Miller xəritəni ingilis dilinə tərcümə edib və bu günə qədər Konqresin kitabxanasında saxlanılır. Xəritənin orijinalı isə 1325-ci ildən etibarən Fransada qorunur. Hazırda Fransa Milli Kitabxanasındadır.
Xəritədə Cənubi və Şimali Azərbaycan torpaqları açıq göstərilir. Bu xəritə "Azərbaycan adını Stalin yaradıb" deyənlərə növbəti cavabdır".
Azərbaycanlı bloger və iş adamı Hüseyn Həsənov özünə daha bir bahalı avtomobil alıb.
Metbuat.az xəbər verir ki, bununla bağlı Hüseyn sosial şəbəkə hesabında məlumat yayıb.
Həsənov "Tesla"nın nəhəng və komfortu ilə seçilən "Cybertruck" model avtomobilini alıb. Həmin avtomobilin qiyməti isə 350 min manat civarında dəyişir. Hüseyn Həsənov paytaxta gətirtdiyi avtomobili idarə edir və Bakı küçələrində görünüb.
Xatırladaq ki, Hüseyn Həsənovun şəxsi qarajında "Lamborghini Urus" - 548 min manat, "Rolls-Royce Cullinan" - 685 min manat, "Lamborghini Aventador" - 550 min manat, "Mercedes-AMG G63" - 822 min manat avtomobilləri var. Bloger qırmızı rəngi sevdiyindən adıçəkilən lüks avtomobilləri qırmızıya boyadıb. Onun Dubaydan aldığı sonuncu "Bugatti Chiron Super Sport" avtomobilinin qiyməti isə 3.8 milyon avrodur (təxminən 6.8 milyon manat).
Türkiyəli daxili xəstəliklər üzrə mütəxəssis, professor Canan Karatay quyruq yağının faydalarından danışıb.
Türkiyə mətbuatı xəbər verir ki, heyvan mənşəli yağlar xolestrini tətiklədiyi üçün insanlar bu yağları istifadə etməkdə ehtiyat edir.
C.Karatay isə bildirib ki, bu yağlardan düzgün istifadə edilərsə, yalınız fayda verə bilər.
Onun sözlərinə görə, bədənin funksiyalarını dəstəkləyən quyruq yağı ömür uzadır.
Canan Karatay quruq yağının əridib işlədildikdə ən təbii və ən sağlam yağ olduğunu deyir. O söyləyib ki, bu növ yağlar olmadan hüceyrələr fəaliyyət göstərə bilməz.
Heyvanın onurğasının son hissələrində yerləşən bərk heyvan piyinə quyruq yağı və ya daxili piy deyilir. Tərkibindəki omeqa yağ turşularına əlavə olaraq, kalsium, kalium və dəmir kimi minerallar bədən funksiyalarını əhəmiyyətli dərəcədə dəstəkləyir, damarlardakı tıxanıqlığın qarşısını alaraq ürək sağlamlığını qoruyur, an təzyiqini nizamlayır, sinir hüceyrələrini gücləndirərək, iflic, titrəmə, revmatizma kimi problemlərin qarışını alır.
Həkim həmçinin əlvə edib ki, əridilmiş quyruq yağı dizlərdəki ağrıya da faydalıdır. Bu yağı əridərək ağrıyan yerlərinizə çəksəniz, sancıları azaldacaq və əzələ ağrılarını yüngülləşdirəcək.
Bununla belə professor mütləq həkimlə məsləhətləşməyi tövsiyə edir.
Azərbaycanda avqustun 15-dən internetin minimum qiyməti 18 manatdan 25 manata qaldırılıb. Həmçinin, əvvəl minimum 40 Mbit olan sürət 100 Mbit sürətə yüksəldilib.
Lakin ölkənin bəzi qəsəbə və kəndlərində hələ də internet xətləri yoxdur. Bu problem koronavirus pandemiyası zamanı dərslərin onlayn keçirilməsi məsələsində də aktuallaşmışdı. İnterneti olmayan kənd məktəblərinin şagirdləri ancaq teledərslərin ümidinə qalmışdı.
Bəs hazırda Azərbaycanda neçə kənddə internet yoxdur?
Məsələ ilə bağlı "Aztelecom” MMC-dən Bizim.Media-nın sualına konkret cavab verilməsə də, son 3 il ərzində ucqar kəndlərin internetlə təmin olunmasını bildiriblər:
"Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi tərəfindən 2021-ci ildən etibarən ölkənin ən ucqar yaşayış nöqtələrində də əhali və təşkilatlar üçün yüksəksürətli internetə çıxış, həmçinin istifadəni asanlaşdıran innovativ həllər təqdim edərək insanların rifahını yaxşılaşdırmaq məqsədilə "Onlayn Azərbaycan” layihəsi həyata keçirilir.
Layihə müddətində ölkədə genişzolaqlı internetə çıxış imkanı əldə etmiş ev təsərrüfatı və biznes subyektlərinin sayı 12 dəfə artırılaraq 9%-dən 92%-ə yüksəldilib. Cari ilin ilk 6 ayı ərzində 2020-ci illə müqayisədə 5 dəfə çox təsərrüfatın genişzolaqlı internetə çıxışı təmin edilib və toplam əhatə 26% artıb.
Artıq ölkənin 30 rayonunda 90%-dən çox, 23 rayonunda 70-90% arası və digərlərində isə 65%-ə qədər təsərrüfatın genişzolaqlı internetə çıxışı təmin edilib”.
Məlumatda qeyd olunub ki, ilin sonunadək ölkə ərazisində bütün ev təsərrüfatı və biznes subyektlərinin internetlə təmin edilməsi planlaşdırılır:
"2024-cü ilin əvvəlindən etibarən telefonlaşmayan 411 yaşayış məntəqəsinin GPON texnologiyası əsasında genişzolaqlı internetə çıxışı təmin edilib. Sözügedən layihə çərçivəsində cari ilin sonuna qədər 273 yaşayış məntəqəsinin GPON və 144 yaşayış məntəqəsinin isə alternativ şəbəkə vasitəsilə genişzolaqlı internetə çıxışı nəzərdə tutulub.
Həmçinin 2024-cü ilin sonunadək ölkə ərazisində bütün ev təsərrüfatı və biznes subyektlərinin GPON və digər genişzolaqlı texnologiyalar vasitəsilə genişzolaqlı internetlə təmin edilməsi, yüksəksürətli internetdən istifadənin genişləndirilməsi və sabit genişzolaqlı internet abunəçilərinin faizinin artırılması planlaşdırılır”.
Qurumdan ümumilikdə ölkədə 2,7 milyon təsərrüfatın genişzolaqlı internetlə əhatə olunduğu qeyd olunub.
Bir müddətdir, məktəblər, ali təhsil müəssisələri açılıb. Müşahidələr göstərir ki, xüsusilə məktəblilər daha çox kofeşoplarda, restoranlarda oturur, hazır qidalar istehlak edirlər. Bəzi valideynlər uşaqların qidalanmasına nəzarət etmirlər desək, yanılmarıq.
Məktəblilərin qeyri-sağlam qidalanması hansı fəsadlara yol aça bilər və ya onlar əslində necə qidalanmalıdırlar?
Bununla bağlı Sfera.az-a açıqlama verən qida məsələləri üzrə mütəxəssis Ağa Salamov deyib ki, məktəblilərin qida rasionunda kəpəkli çörək, yarmalar, lifli qidalar, faydalı karbohidratlar olmalıdır:
“Uşaqlar gün ərzində heç olmasa, mövsümü meyvələrdən ən az 200-300 qram yeməlidirlər. Rəngli, qazlı içkilərdən istifadə etməməlidirlər. Çünki asitli içkilər mədə-bağırsaq sistemində birbaşa onikibarmaq bağırsaq xorası və.s yaradır. Həmin içkilər boş karbohidratlı, şəkərli olduqlarına görə burada mineraldan, vitamindan söhbət gedə bilməz. Bu da orqanizmdə mənimsənilmir. Bundan əlavə, burada fosfor turşusundan da istifadə olunur, bu da uşaqlarda sümük inkişafının qarşısını alır. Gələcəkdə şəkərli diabetdən də uzaq durmaq üçün uşaqlar rəngli, qazlı içkilərdən istifadə etməməlidirlər. Eyni zamanda, məktəblilərin qida rasionunda kartof, kök püresi, brokoli, gül kələmi kimi qarnirli yeməklər üstünlük təşkil etməlidir”.
Mütəxəssis qeyd etdi ki, məktəblilərin qida rasionunda ət, balıq, toyuq kimi məhsullar da olmalıdır:
“Sadaladıqlarım riskli qidalar olduqlarına görə, onların saxlanma şəraiti düzgün olmalıdır. Rəngli içkilər, qeyri-sağlam qidalar, cipsi kimi atıştırmalıqlar məktəblilərdə mədə-bağırsaq problemlərini, piylənməni, insulin dirəncini ortaya qoya, beyindəki oreksin maddəsini aşağı sala və bu da uşaqların tənbəlliyinə zəmin yarada, onların dərslərdən kənarlaşmasına, düşünmə tərzlərinin aşağı düşməsinə səbəb ola bilər. Uşaqların xüsusilə bu cür qidalardan, boş karbohidratlardan, fastfudlardan uzaq durmaları tövsiyə olunur”.
A.Salamov bildirdi ki, bəzi valideynlər uşaqlarının sağlamlıqlarını düşünsələr də, bəzilərində əksi müşahidə olunur:
“Elə valideynlər var ki, onlar özləri də maariflənməlidirlər. Bunun üçün heç zaman gec deyil. Çünki uşaqların sağlamlığı, gələcəyi həm dövlət, həm də valideynlərin özü üçün maraqlıdır. Bu istiqamətdə maarifləndirmə işləri mütləq davam etməlidir”.
Azərbaycan xalqı üçün çörək yalnız qida deyil, həm də mədəni dəyər daşıyan müqəddəs bir nemətdir. Uzun illərdir, hər evin süfrəsində çörək əsas yer tutur. Xalq arasında "Çörək varsa, bərəkət var" deyimi çörəyin nə qədər əhəmiyyətli olduğunu bir daha göstərir. Bu, azərbaycanlıların çörəyə olan xüsusi sevgisindən qaynaqlanır. Təsadüfi deyil ki, azərbaycanlıları adətən "çox çörək yeyən toplum" kimi xarakterizə edirlər. Lakin, görünür, dövr dəyişdikcə, çörək yeməyə olan sevgimiz də azalır. Belə ki, 2023-cü ildə Azərbaycanda adambaşına 116.6 kiloqram çörək istehlak edilib. Bu isə 2022-ci illə müqayisədə 5.9 kiloqram azdır. Görəsən, həqiqətənmi, çörək yeməyi azaltmışıq? Çörəyi rasionumuzda azaltmağın müsbət və mənfi tərəfləri nələrdir?
"Kaspi" qəzetinin mövzuya dair məqaləsini təqdim edirik.
İqtisadçı Akif Nəsirlinin sözlərinə görə, çörəyin rasionumuzda azalmasının əsas səbəblərindən biri aparılan təşviqatdır. Təbliğat nəticəsində insanlar maariflənirlər: "Əhalinin bir hissəsi pəhriz saxlayır və çörəkdən maksimum dərəcədə az istifadə edir. Hazırda ekspertlər də sağlam qidalanmanı təbliğ edirlər. 10-15 il əvvəl əhalinin qida rasionunun əsas hissəsini çörək tuturdu. Amma yavaş-yavaş durum dəyişir".
Qida təhlükəsizliyi üzrə ekspert İlkin Şirinov bildirdi ki, hazırda satışda olan çörəkləri yemək sağlamlığımız üçün təhlükəlidir: "Çörəkdən istifadə qidalanmanın ayrılmaz bir hissəsinə çevrilib. Yemək yeyərkən süfrədə çörək olması sanki bir qanundur. Amma istifadə etdiyimiz çörəklərin, un məmulatlarının nə dərəcədə faydalı olduğunu düşünməliyik. Buradakı əsas təhlükə çörək və un məmulatları hazırlanarkən istifadə olunan kimyəvi maddələrdir. Onlardan istifadə edərək çörəklərin rəf ömrünü uzadırlar. Mağazalarda çörəklər 2-3, hətta 5 gün saxlanılır".
İ. Şirinovun fikrincə, mağazada satılan həm ağ, həm də qara çörəklərin tərkibində kimyəvi qatqılar olur.
"Həmçinin, bu gün çörəklərin rənginin daha ağ olması və həcminin böyüklüyü üçün xüsusi peroksidlərdən istifadə olunur. Buğdadan hazırlanan çörəyin özünün rəngi ağ olsa da, qatqılar da vurularaq satış üçün həcm, forma və rəng verilir. Amma həmin maddələr insan sağlamlığı üçün bilavasitə təhlükə mənbəyidir. Tək buğda çörəyi yox, qara çörək dediyimiz diyetik çörəklərin də tərkibi ilə oynanılır. Əslində, onların tərkibi sadəcə çovdar, ikinci növ qara un və ədviyyatlardan ibarət olmalıdır. Lakin rəngini tündləşdirmək üçün xəmirinə xüsusi kimyəvi maddələr qatılır. Tərkibində kimyəvi maddələr istifadə olunan çörəklərin bir gün saxlanma şəraitinə əməl olunmadıqda onlarda yapışqanlıq və xoşagəlməz qoxu əmələ gəlir".
Ekspert çörəksiz yaşaya bilməyənlərə çıxış yollarını da göstərib: "Çörəkdən əl çəkə bilməyənlər kobud üyüdülmüş, aşağı sort unlardan hazırlanan çörəklərə üstünlük versələr, daha yaxşı olar. Çörəkdən tamamilə imtina etməsək də, çalışmalıyıq ki, istifadəsini bacardığımız qədər azaldaq. Bəzi insanlar unu özləri üyüdüb çörək hazırlamağı seçir. Çörəkdən imtina edə bilməyən şəxslər də özləri evdə çörək bişirməyi sınayaraq daha sağlam qidalana bilərlər. Çünki istehsalçılar istehlakçıların sağlamlığı, onların keyfiyyətli məhsul əldə etməsini yox, yalnız satışı və qazanclarını düşünürlər".
Həkim-diyetoloq Leyla Zülfüqarlı isə dedi ki, tam taxıllı çörəklərdən istifadə edərək özümüzü və sağlamlığımızı xəstəliklərdən qoruya bilərik: "İki il ərzində çörək istehlakının adambaşına altı kiloqram azalması gözəl göstəricidir. Çünki çörək yeməyi azaltmaqla şəkərli diabet riskini, piylənməni, ürək-damar xəstəliklərini azalda bilərik. Doğru çörək seçərək ehtiyacımızı bir və ya yarım dilimlə ödəmək mümkündür. Doğru çörək taxıllı çörəklərdir. Onları normasında yedikdə onun ziyanı yoxdur".
Qida eksperti Fərid Səfərov da insanların yemək rasionlarında çörəyi azaltdığını təsdiqlədi: "Ümid edirik ki, statistikada azalmanı bir az daha görərik. Mən ətrafımdakı insanların timsalında da təsdiq edirəm ki, hətta çoxlu çörək yeyənlər belə, əvvəlki dövrlərə nisbətən indiki dövrdə bunu minimuma endiriblər. İnsanların əksəriyyəti ya ümumiyyətlə çörək yemir və bunu alternativ karbohidratlarla əvəz edir, ya da daha sağlam çörəklərə üstünlük verirlər. Məsələn, mərcidən, qarabaşaqdan, yulafdan, əsasən, kompleks karbohidratlardan hazırlanan çörəkləri seçirlər".
F. Səfərovun fikrincə, çörəyin orqanizmimizə ziyanı faydasından qat-qat çoxdur: "Hazırkı vəziyyətdə çörək yeməyi azaltmağın, əsasən, müsbət tərəfləri var. Çünki çörək hazırlanarkən un çox cilalanır. Ən əsas məsələ, nəzərə almaq lazımdır ki, çörək karbohidratdır. Rasionumuzda karbohidrat nə qədər az olarsa, bizim üçün o qədər xeyirlidir. Həmçinin, çörək daha gec həzm olunur. Hər kəs onu rahatlıqla həzm edə bilmir. Onu orqanizm üçün daha faydalı kompleks karbohidratlarla əvəz etmək olar".
Xəbər verdiyimiz kimi, Prezident İlham Əliyev sentyabrın 20-də Xankəndi şəhərində Qarabağ Universitetinin təmirdən sonra açılışında iştirak edib.
Yol-xeber.az universitetdən görüntüləri təqdim edir:
London Kral Kollecinin britaniyalı alimləri belə qənaətə gəliblər ki, insanların yadplanetlilərə inamı və onların Yerə səfərləri zərərsiz ekssentriklik olmaqdan çıxıb və ictimai problemə çevrilib.
Tədqiqat "Proceedings of the International Astronomical Union" (PIAU) elmi jurnalında dərc olunub.
Təhlil göstərib ki, təkcə ABŞ- da UNO-ların varlığına inananların nisbəti 1996-cı ildən 2022-ci ilə qədər 20%-dən 34%-ə yüksəlib. Demək olar ki, hər dörd amerikalıdan biri (24%) UNO-ları öz gözləri ilə gördüklərini deyir.
Tədqiqatçıların fikrincə, planetimizdə yadplanetlilərin gizli fəaliyyətləri ilə bağlı geniş yayılmış inanclar müxtəlif sui-qəsd nəzəriyyələrini gücləndirir və ümumilikdə dövlət qurumlarına ictimai inamı azaldır. Uzunmüddətli perspektivdə bu, 2021-ci ilin yanvarında keçmiş ABŞ prezidenti Donald Trampın tərəfdarları tərəfindən Kapitoliyə hücuma bənzər böhranların təkrarlanmasına səbəb ola bilər .
Mütəxəssislər vurğulayıblar ki, UNO-lar ətrafında yaranan hay-küy diqqəti mikroblar da daxil olmaqla, yerdənkənar həyatın bütün formalarını axtaran astrobiologiya elmindən yayındırır.
Hesabat müəllifləri psevdo-elmi nəzəriyyələrə və sui-qəsd nəzəriyyəçilərinə can atmaqdansa, astrobiologiya sahəsində real elmi kəşflərə diqqət yetirməyi tövsiyə edirlər.(Publika.az)