 |
|
Suriya rejimində və İranın regionda rolunda fundamental dəyişikliklər olmadan İŞİD üzərində tam qələbə mümkün deyil.
ABŞ NOPEC qanun layihəsini qəbul etməklə, yəni neft qiymətlərinin ucuzlaşması yolu ilə həm İrana, həm də Rusiyaya ciddi zərbə vurmağı düşünür.
Bu sözləri Axar.az-a açıqlamasında iqtisadçı Natiq Cəfərli deyib. O bildirib ki, NOPEC qanun layihəsi ABŞ-da həm demokratlar, həm də respublikaçılar tərəfindən dəstəklənir:
“Konqresdə bununla bağlı demək olar ki, kifayət qədər fikir birliyi mövcuddur. Burada əsas məqsəd OPEK-in ləğv olunması deyil. Söhbət OPEK-ə qarşı ABŞ məhkəmələrində qiymət, kartel sövdələşməsinə görə iddia ərizələrinin qəbul edilməsi və iddia işlərinin qaldırılmasından gedir. Bu qanun layihəsinin yanvarda qəbul olunması gözlənilir. Qəbul olunarsa, o zaman ABŞ-da şirkətlər, hüquqi və fiziki şəxslər OPEK-in kartel sövdələşməsinə gedib, qiymət artırılması və bununla da onlara maddi ziyan vurduqlarını irəli sürərək iddia qaldıra biləcək. Bu da böyük təzminatların ödənilməsinə gətirib çıxaracaq. Məhz NOPEC layihəsinə görə Səudiyyə Ərəbistanından da ilkin qeyri-rəsmi bəyanatlar səsləndi ki, bu layihə qəbul olunsa, Səudiyyə özü bu təşkilatdan çıxacaq. Çünki OPEK-də ən çox təzminat ödəyəcək ölkə Səudiyyə Ərəbistanıdır. Bu qanun qəbul olunsa və Səudiyyə OPEK-dən çıxsa, bu təşkilat onsuz da avtomatik olaraq iflic vəziyyətinə düşəcək. Çünki Səudiyyənin OPEK-də hegemon gücü var”.
İqtisadçı qeyd edib ki, əslində neft istehsal edən ölkələr doğrudan da kartel sövdələşməsinə gedərək, hasilatı azaldaraq, bir neçə dəfə qiyməti artırmaqla məşğul olub:
“Bu da dünya ticarət qaydalarına görə iqtisadi cinayət sayılır. Bir anlıq təsəvvür edin ki, kakao istehsal edən ölkələr bu addımı atıb. Kakaodan şokolad istehsal olunur. Kakao istehsal edən ölkələrin də birliyi yaransa və sözü bir yerə qoyub kakao istehsalını azaldaraq qiyməti artırsa, şokoladın da dünyada qiyməti qalxar. Bu da dünya əhalisi tərəfindən çox hiddətlə qarşılanar və Ümumdünya Ticarət Təşkilatının məhkəmə sistemi işə düşə bilər. Bununla da həmin ölkələrə qarşı təzminat davaları açılar. Həmin məsələ elə neftə də aiddir. Uzun zamandır ki, bu məsələ ilə bağlı OPEK-ə güzəştə gedilirdi. İndi görünən odur ki, ABŞ tərəfindən bu həmlə OPEK-in kifayət qədər zəiflədilməsinə və neft qiymətlərinin formalaşdırılmasında OPEK-in rolunun azaldılmasına xidmət edir. Nəticə etibarı ilə bu addım qiymətlərin tənzimlənməsi, yəni aşağı düşməsinə hesablanıb. Çünki OPEK-in qiymət siyasəti neftin qiymətlərini 45-50 dollardan 85-90 dollara qədər qaldırmışdı. Bu da Rusiya və OPEK-in birgə fəaliyyətinin nəticəsi idi. Digər tərəfdən neft qiymətlərinin yüksəlməsi Rusiyaya ABŞ tərəfindən tətbiq olunan sanksiyaların effektini azaltmağa imkan verirdi”.
İqtisadçının sözlərinə görə, qanun layihəsi qəbul olunsa, neft qiymətlərində kəskin enmələr müşahidə ediləcək:
“Bu da neft istehsal edən ölkələr üçün iqtisadi cəhətdən problemlərin yaranmasına gətirib çıxara bilər”.
Qeyd edək ki, Səudiyyə Ərəbistanının OPEK-in buraxılması imkanlarının öyrənilməsinə başladığı haqda məlumat yayılıb. Ər-Riyadın belə addım atmasına səbəb kimi ABŞ-ın qəbul edəcəyi NOPEC qanun layihəsi, eləcə də neftin gələcəkdə öz effektivliyini itirmək imkanları göstərilib.
Tanınmış rusiyalı politoloq Qriqori Trofimçukun Axar.az-a müsahibəsi:
- Makron avqustda bəyan etdi ki, Avropanın təhlükəsizlik arxitekturası Rusiya ilə birgə qurulmalıdır. Bir neçə gün öncə isə o, Avropanın təhlükəsizlik məsələsində Avropaya güvənməməli olduğunu və öz ordusunu formalaşdırması gərəkdiyini bəyan etdi. Bu vaxta qədər Jan Klod Yunker, Merkel və digər bəzi siyasətçilər Avropa ordusunu müdafiə ediblər. İndiki halda Avropanın ABŞ təsirini bitirmək potensialı varmı?
- Avropa artıq çoxdan öz ordusunu yaratmağa hazırlaşdığını bəyan edir. Bunu etmək istəyən danışmır, həyata keçirir. Avropada orduyla bağlı danışıqların hədəfi Vaşinqtonu uşaqcasına qorxutmaq və şantaj etmək cəhdidir. Yəni Avropa bununla Trampın AB üzvlərindən NATO üçün xərcləri artırmasıyla bağlı təzyiqlərini azaltmaq istəyir. Əgər bu gün Tramp AB-nin öz hərbi xərclərini ÜDM-lərinin 2%-i miqdarında artırması fikrindən imtina etsə, o zaman Avropa ordusuyla bağlı bütün danışıqların hamısı yox olacaq. Qərb demokratiyasının olduğu dünyada yekun tariflər və qiymətlər olmur. Ona görə də Paris, Berlin və onların bütün qonşuları anlayır ki, onlar NATO büdcəsinə ÜDM-lərinin 2%-i miqdarında ödəniş etdikləri təqdirdə Vaşinqton bununla kifayətlənməyəcək və daha 4% tələb edəcək. Avropa ABŞ-ın öz ərazisinə təsirini bitirmək iqtidarında deyil, çünki bunun üçün müharibə lazımdır. Məhz müharibə vasitəsilə ABŞ Avropanın öz ərazisindəki təsirinə son qoyub. Lakin indiki vəziyyətdə ABŞ asan şəkildə avronu dəstəkləməyi dayandırıb, AB-ni maliyyə baxımdan məhv edə bilər. AB-nin aparıcı ölkələrinin rəhbərləri bunu yaxşı anlayırlar, ona görə də ABŞ-ın ünvanına uşaqcasına təhdidlərə cəhd etməkdən başqa heç bir addım atmırlar. Makron Napoleon və ya Hitler olmadığına görə onu Ağ Evdə ciddi qəbul etmirlər. Üstəlik, orada Yunker kimi siyasətçiləri də ciddi qəbul etmirlər. Böyük ehtimalla, onların hamısı Amerikanın özünün dəstəklədiyi şəxslərdir, əks halda onların hakimiyyətə belə asan şəkildə gəlmələri mümkün deyildi. Amerika özünün icazəsi olmadan Avropada hakimiyyətə gələcək siyasətçilərdən qorxmalıdır.
- Avropa ordusunun formalaşması NATO-nun parçalanması prosesini başlada bilərmi?
- Amerika artıq əksər hallarda NATO-dan yan keçməklə özü təkbaşına hərəkət edir. Buna misal olaraq Gürcüstan və digər ölkələrlə əməkdaşlığı göstərə bilərik. Üstəlik, ABŞ-ın Avropa paytaxtları ilə hərbi-texniki məsələləri daimi olaraq razılaşdırılmasının özü Vaşinqtona yalnız mane olur. Birləşmiş Avropa ABŞ-a sadəcə postsovet məkanının tam yekunlaşdırılması üçün köməkçi kimi lazımdır. Belə müvəqqəti məcburiyyət haqqında bir zamanlar Bjezinski də danışırdı. ABŞ bundan sonra Avropanın özünü də atacaq, ona görə ki, o, artıq Amerikanı özünün “arvadyana” tələbləri və kaprizləri ilə çoxdan bezdirib. Tarix göstərir ki, Avropa ölkələri daimi olaraq öz aralarında vuruşublar. Məhz buna görə Vaşinqton bu klassik vəziyyətə onları yenidən buraxmağı arzu edir. Əlbəttə, hansısa Avropa dövləti ayrı-ayrılıqda daha təvazökar büdcə ilə dəstəklənəcək. Buna misal kimi Polşanı göstərmək olar.
- Makrona qədər daha çox millətçi siyasətçilər, məsələn, Marin Le Pen ABŞ-ın təsirinin azaldılması və Rusiya ilə əlaqələrin artırılmasını müdafiə edirdilər. Bu siyasətçilər AB-nin parçalanması ideyasını da irəli sürürdülər. Necə düşünürsünüz, Makronun aktivliyinə qarşı ABŞ Le Penə dəstək verə bilərmi?
- Fransa Prezidenti Makron Almaniyanın Avropa Birliyindəki liderlik mövqeyini yavaş-yavaş tərk etdiyi zamanda aktivləşməyə başlayıb. Bu aktivlik ən azından Berlində yeni kansler peyda olana qədər davam edəcək. Bu, Makrona imkan verir ki, demək olar ki, boş olan meydanda AB-nin qeyri-rəsmi lideri olsun. Belə ki, onun bu iş üçün xüsusi səy göstərməsinə ehtiyac yoxdur. ABŞ bundan sonra Marin Le Pen kimi fransız xadimləri ilə işləməyəcək. Onlar sadəcə olaraq belə şəxslərdən özlərinə sərf etdikləri halda taktiki planda istifadə etməyə çalışacaqlar. Makron əslində tam olaraq amerikayönlü siyasətçidir. Bunu Fransa Prezidentinin ABŞ Prezidenti Donald Trampla görüşündəki davranışları da göstərir. O, ABŞ-a qarşı getməyə cəhd etmir, əks təqdirdə heç kimə bəlli olmayan Makron ABŞ-ın yardımı olmadan Fransa prezidenti ola bilməzdi. Ona görə də Vaşinqtona indiki halda Rusiya ilə layihələrdən imtina etməyən Merkelin yerinə Makronun AB-nin qeyri-rəsmi lideri olması sərfəlidir.
- Makron hazırda Qərbi Avropada liberal dəyərlərə sahib çıxan yeganə nüfuzlu siyasətçi kimi görünür. O, demək olar ki, bütün çıxışlarında millətçiliyə qarşı aktiv mübarizədən bəhs edir. Merkeldən sonra Makronmu Avropanın yeni siması olacaq?
- Avropa Birliyi hələlik süqut etmədiyi üçün onun müdafiəsinə ehtiyac yoxdur. Əlbəttə, çoxları istəyir ki, Avropa Birliyi süqut etsin, amma bu yalnız bir halda - ABŞ-ın onu öz taleyi ilə baş-başa buraxacağı təqdirdə - baş tuta bilər. Belə olan halda AB-nin daxilində dərhal özünün blokları və maraqlar qrupu yaranacaq. Bu fonda hansısa güclü liderlər peyda olacaq. AB-nin ABŞ-a tabe olduğu zaman çərçivəsində belə liderlər peyda olmurlar. AB-nin daxilində fikir ayrılıqları Avropanın bundan sonra avtomatik olaraq Rusiya ilə dostlaşacağı anlamına da gəlmir. Əgər Avropa daha müstəqil olsa, o, Rusiyaya öz təzyiqlərini gücləndirə bilər. Belə vəziyyət bizim tariximizdə artıq bir neçə dəfə təkrarlanıb. Lakin Makron Olland və Sarkozi kimi elə bir miqyaslı fiqur deyil ki, üzərinə çox şey götürsün. AB daxilindəki millətçi cərəyanlara gəldikdə isə bu, daha çox miqrantlardan olan yorulma ilə əlaqədardır. Avropada yenidən, ikinci dəfə, yüz il əvvəl olduğu kimi, millətçi partiyalar ortaya çıxmayacaq. Heç nə və heç vaxt eyni formada təkrarlanmır.
- Əgər Avropa sizin dediyiniz kimi suveren oyunçuya çevrilsə, bu, Şərqi Avropa, xüsusilə də Cənubi Qafqazda özünü necə göstərəcək?
- Bu halda Avropa öz siyasətini həyata keçirməyə başlayacaq - hansı ki, böyük ehtimalla bu siyasət daha çox bu regionların özünə tabe etdirilməsinə yönələcək. ABŞ-ın köməyi olmadan Avropa bu istiqamətlərdə üç dəfə daha aktiv işləməyə başlayacaq, indikindən daha sərt şəkildə hərəkət edəcək. Qeyd etmək istərdim ki, biz bunun barəsində sadəcə nəzəri baxımdan mülahizələr irəli sürürük. Avropa hazırda Cənubi Qafqazla çox mehriban davranır, çünki Vaşinqton hər zaman onun sərt addımlarının qarşısını ala bilər. Əgər belə sərtlik yaransa, Cənubi Qafqaz ölkələri bütün dünyaya indiki Avropa mərkəzli bəyanatlarından fərqli olaraq Avropa ilə heç bir münasibətlərinin olmadığını və oraya doğru yönəlməyə can atmadıqlarını söyləyəcəklərini istisna etmirəm.
Trampın prezident seçilməsindən sonra ABŞ və Avropada münasibətlərin düzələcəyi gözləntiləri artıq puç oldu.
 |
ABŞ-da yaşayan FETÖ rəhbəri Fətullah Gülənə görə bu ölkənin Federal Təhqiqat Bürosu ilə Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi arasında insident yaşanıb.
Axar.az xəbər verir ki, bu barədə türkiyəli yazar Batuxan Yaşar bildirilib. Yazar iddia edir ki, sentyabrın əvvəlində Gülənin Pensilvaniyadakı malikanəsində silah səsləri eşidildikdən sonra FTB olaya müdaxilə etmək üçün hadisə yerinə daxil olmaq istəyib, ancaq MKİ bunun qarşısını alıb və müdaxilə edib.
Bundan əlavə, məqalədə bildirilir ki, FTB FETÖ araşdırmasını 3 əsas başlıq altında bir araya gətirib: çirkli pulların yuyulması, dələduzluq və vergidən yayınma.
"FETÖ-nun Çikaqo imamı Kamal Öksüz barədə FTB qırmızı bülleten istəmişdi. O, sənədlərin saxtalaşdırılmasında, yalan bəyanat verməkdə və dələduzluqda ittiham edilir. Kamal Öksüz İrəvanda ələ keçirildi. Ermənistan isə ötən həftə onun ABŞ-a ekstradisiya ediləcəyini açıqlayıb. Öksüz aparılan istintaqın əsas fiqurlarındandır. ABŞ-dakı pul maşınını idarə edən şəxsdir. Türkiyə əleyhinə senatorlarla olan yaxın əlaqəsi onsuz da ictimaiyyətə bəllidir", - məqalədə bildirilib.
ABŞ Rusiyaya qarşı yeni sanksiyalar üzərində aktiv şəkildə çalışır.
Axar.az xəbər verir ki, bunu jurnalistlərə açıqlamasında ABŞ Dövlət katibinin köməkçisi Kristofer Ford deyib.
“Sanksiyalar üzərində aktiv şəkildə işləyirik. Bu, çətin məsələdir. Sanksiyaların ikinci mərhələsi “əjdaha qanunları” formasında olacaq”, – deyə o bildirib.
Böyük Britaniya hökuməti Breksitin şərtləri ilə bağlı Avropa İttifaqı ilə əldə edilən razılaşmanı təsdiqləyib.
Axar.az xəbər verir ki, bu barədə Böyük Britaniyanın Baş naziri Tereza Mey Nazirlər Kabinetinin üzvləri ilə görüşündən sonra mediaya məlumat verib.
“Qərar asanlıqla qəbul edilmədi. Lakin hökumət bəyanat layihəsini və siyasi deklarasiyanı dəstəkləmək qərarını verdi”, - deyə Mey bildirib.
Qeyd edək ki, dünən Brüsseldə Britaniya ilə Aİ arasında ayrılma şərtlərini müəyyənləşdirən müqavilənin müddəaları ilə bağlı texniki səviyyədə razılaşma əldə edilmişdi. Çərşənbə günü layihənin razılaşdırılması məqsədilə hökumət üzvlərinin iştirakı ilə keçirilən müşavirə 5 saatdan çox davam edib.
Növbəti prosedurda isə sənəd parlament tərəfindən nəzərdən keçirilməlidir və bu heç də sadə proses olmayacaq.
Əgər uğurlu nəticə əldə edilərsə, sənəd üzrə sonuncu səsvermə dekabr ayında baş tutacaq.
İsrailli jurnalist və politoloq Şimon Brimanın Axar.az-a müsahibəsi:
- İsrailin Müdafiə naziri Aviqdor Liberman istefa verdi. Bu, gözlənilən addım idi?
- Libermanın istefası hələ srağagündən gözlənilən idi. O, prinsipial fikirlərinə - sutka ərzində İsrailin cənubundakı şəhərlərə 400-dən artıq raket buraxılmasından sonra hökumətin Qəzza zolağında HƏMAS terrorçuları ilə sülh bağlaması qərarı ilə razılaşmadığı üçün istefaya getdi. Liberman Qəzza zolağındakı terrorçulara şiddətli zərbə endirilməsini təkid edirdi. Bundan əlavə, Liberman özünü Benyamin Netanyahuya qarşı daha qətiyyətli alternativ kimi göstərməklə sağçı elektoratın səsləri uğrunda mübarizədə ilk zərbə endirməyi seçdi. İstənilən halda seçkilər 2019-cu ilin sonunda keçirilməli idi və Liberman sadəcə bunu yarım il tezləşdirdi.
- HƏMAS-ın İsrailə endirdiyi yeni zərbələrin və yeni gərginliyin səbəbi nədir?
- HƏMAS terror qruplaşmasıdır və istənilən terror qruplaşmasının fəaliyyətini proqnozlaşdırmaq mümkün deyil. Bu fəaliyyətin heç bir məntiqi əsası olmur. Əfsuslar olsun ki, bizim kədərli reallığımız dövlətimizin cənubunda İsrailin mövcudluq haqqını qəbul etməyən fanatik, terror qruplaşmasının olmasından ibarətdir. Bu dəfə HƏMAS-ın fəaliyyəti – dinc əhali arasında itkilərə səbəb olan İsrail şəhərlərinin atəşə tutulması - ola bilər ki, İrana və bu terror qruplaşmasının digər sponsorlarına onların əlini-qolunu sallayıb boş oturmadığını, onlara ayrılan bütün imkanlardan istifadə etdiklərini göstərmək arzusundan irəli gəlir.
- İsraildə HƏMAS-ın bombardmanlarına şiddətli cavab verilməsi barədə Libermanın fikirlərini dəstəkləyənlərin sayı nə qədərdir?
- Fikrimcə, Libermanın mövqeyini İsrail vətəndaşlarının yarıdan çoxu, xüsusən Qəzza sektorundan raket hücumlarından əziyyət çəkən ölkənin cənub hissəsinin sakinləri dəstəkləyir. Bir çox ekspert və politoloqun rəyinə görə, müdafiə naziri postundan istefa vermək qərarı Libermana çox ciddi elektoral uğur gətirəcək. Əgər parlament seçkiləri yaxın 3 ay ərzində keçirilsə, o zaman Bizim Evimiz İsrail Partiyası yeni səslər qazanmaqla özünün elektoral bazasını əhəmiyyətli dərəcədə artıra bilər.
- Libermanın bundan sonra karyerası necə olacaq? İsrailin yeni müdafiə naziri kim ola bilər?
- Aydın məsələdir ki, Liberman mümkün qədər çox mandat əldə etmək üçün öz partiyasını yeni parlament seçkilərinə hazırlayacaq. Mən heç də ekspertlərin proqnozlarının özünü doğruldacağını, Mənim Evim İsrail Partiyasının seçki nəticələrinə əsasən göstəricilərini yaxşılaşdıracağını istisna etmirəm. Hadisələrin belə bir inkişafı nəticəsində Liberman yenidən müdafiə naziri ola bilər. Müdafiə Nazirliyinə kimin rəhbərlik edəcəyi məsələsinə gəldikdə isə Netanyahu bu postu özündə saxlaya da, koalisiyadakı başqa partiya nümayəndəsinə verə də bilər. Mən isə hələ də Netanyahunun baş nazir səlahiyyətləri ilə birgə müdafiə naziri səlahiyyətlərini də icra edəcəyi fikrinə inanıram.
- Hadisələr bundan sonra necə inkişaf edəcək? HƏMAS tərəfindən yeni hücumlar, teraktlarla bağlı təhlükə varmı?
- Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, terrorçuların məntiqini proqnozlaşdırmaq və izah etmək çətindir. HƏMAS terror qruplaşmasının tərəfdarları İsrail və Misirlə sərhəddə yaşayan 1.5 milyon üzərində hakimiyyəti ələ keçiriblər. Onlar bizim ölkəmizə qarşı raket hücumlarını özləri üçün əhəmiyyətli hesab etdikləri istənilən səbəbə görə bərpa edə bilərlər. Onlar həmçinin İsrail ərazisində terakt törətməyə cəhdlər də edə bilərlər. Onlar üçün insan həyatının önəmi yoxdur. Bu, İsrailin hər gün mübarizə aparmağa məcbur olduğu dəhşətli reallıqdır.
- Dünya ictimaiyyətinin HƏMAS-ın bu fəaliyyətlərinə bir qədər ləng reaksiya verməsi fikri ilə razısınız?
- Dünya ictimaiyyətinin bu mövqeyi bizi qəzəbləndirsə də, təəccübləndirmir. Beynəlxalq ictimaiyyət Qəzza sektoru sakinlərinin əzablarının onun vecinə belə olmadığını göstərir. Qərb mətbuatının abırsızlığı CNN və BBC kimi böyük telekanalların aparıcılarının “HƏMAS-ın İsrail şəhərlərinə endirdiyi zərbələr zamanı ölənlərin sayının İsrailin terrorçuların mövqelərinə endirdiyi cavab zərbələri zamanı ölənlərin sayından az olması ədalətsizlikdir” kimi bir ifadəni səsləndirməsində özünü göstərir. Bir çox aparıcı Qərb kütləvi informasiya vasitəsinin əsl üzü belədir. Bizi bununla təəccübləndirə bilməzlər. Biz İsrailin sadəcə özünə arxayın ola biləcəyi fikrinə artıq öyrəşmişik.
Ermənistanın Dövlət Gəlirləri Komitəsi “Qazprom Ermənistan” şirkətində böyük maliyyə pozuntuları aşkarlayıb.
ABŞ NATO-nu zəiflədən istənilən addıma qarşıdır.
Axar.az xəbər verir ki, bunu Avropa ordusunun yaradılması ideyasını şərh edən ABŞ Dövlət Departamentinin rəsmi nümayəndəsi Hizer Noyert deyib.
“Bu, NATO, ABŞ hökuməti və digər bir çox dövlətlər üçün çox vacibdir. Biz hesab edirik ki, heç bir səbəb NATO-nu öz fəaliyyət prinsiplərindən uzaqlaşdırmamalıdır. NATO dayanıqlı təşkilatdır. ABŞ və digər dövlətlər uzun illərdir onu dəstəkləyiblər, ona görə də zəifləməyini istəmirik.
Bizim fikrimizcə, NATO bütün üzvlərinin üzərinə böyük məsuliyyət götürəcəyi halda güclü olacaq”, – deyə o bildirib.