 |
|
Daxili işlər naziri general-polkovnik Vilayət Eyvazov paytaxtda sürücü intizamının daha da yüksəldilməsinin vacib olduğunu bildirib.
Yol-xeber.az xəbər verir ki, bu barədə V.Eyvazov nazirliyin kollegiya iclasındakı çıxışında söz açıb.
Avtomobilləşmənin sürətlə artdığı bir dövrdə paytaxtda nəqliyyat sıxlığının aradan qaldırılması ilə bağlı görülən işlər çərçivəsində yolların kənarında qeyri-qanuni saxlanılan və nəqliyyat axınına maneçilik törədən avtomobillərin kənarlaşdırılmasının, sürücü intizamının daha da yüksəldilməsinin, ümumən müvafiq sahədə tədbirlərin gücləndirilməsinin vacibliyini vurğulayan nazir bu məsələlərlə bağlı aidiyyəti idarə rəhbərlərinə müvafiq tapşırıqlar verib.
Amerika Birləşmiş Ştatları Azərbaycan və Ermənistan arasında mümkün sülh sazişini heç vaxt COP29 ilə əlaqələndirməyib. Bu barədə ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Miller brifinq zamanı bildirib. Miller deyib ki, onlar heç vaxt razılaşmanı COP29-la əlaqələndirməyiblər: "Biz bir neçə ay əvvəl sülh sazişini görmək istəyirdik, həmçinin bu sazişin əldə olunmasına çalışırdıq. Ancaq bu, ABŞ-nin deyil, tərəflərin işidir". Xatırladaq ki, sentyabrın 26-da Azərbaycan xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov və Ermənistan xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan BMT Baş Assambleyasının 79-cu sessiyası çərçivəsində ABŞ dövlət katibi Antoni Blinkenin təşəbbüsü və iştirakı ilə Nyu-Yorkda görüş keçiriblər. Tərəflər mümkün qısa müddət ərzində Sülhün və dövlətlərarası münasibətlərin təsis edilməsi haqqında Sazişin yekunlaşdırılması üçün əlavə səylərin göstərilməsi barədə razılığa gəliblər. Bu arada Ermənistan parlament rəhbəri Alen Simonyanla Azərbaycan Milli Məclisinin sədri Sahibə Qafarova arasında Cenevrədə planlaşdırılan görüş ləğv edilib. Erməni tərəfi Azərbaycanı əsassız yerə ittiham etsə də, Bakının indiki şəraitdə mənasız görüşlərə razılıq verməməsi müəyyən səbəblərlə bağlıdır. Simonyan və Ermənistan rəhbərliyinin son zamanlar Azərbaycana qarşı sərgilədiyi qeyri-konstruktiv ritorika ortadadır. Azərbaycan tərəfi rəsmi görüşlərə yanaşmalarında konstruktiv dialoqu dəstəkləyir və Ermənistanın təxribatçı açıqlamaları və davranışları ilə bu mühitə zərbə vurduğu qənaətindədir. Xatırladaq ki, son zamanlar Alen Simonyan öz çıxışlarında Azərbaycana qarşı sərt bəyanatlar səsləndirib.Millət vəkili Azər Badamov "Sherg.az"a açıqlamasında deyib ki, Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan oktyabrın axırına kimi sülh müqaviləsini imzalamağa hazır olduğunu bildirsə də, bu müqavilənin imzalanması üçün müəyyən olunmuş şərtləri icra etmək istəmir. Deputat vurğulayıb ki, Paşinyan razılaşdırılmamış məsələləri gələcəyə saxlamaqda təklif edir:
"Sual olunur ki, razılaşdırılmamış 3-4 bəndi gələcəyə saxlamaqda Ermənistanın məqsədi nədir? Paşinyanın gələcəyə saxlamaq istədiyi bəndlər Ermənistana yenidən müharibə etmək üçün hər zaman imkan yaradacaq. Ona görə də əsas tələbimiz Ermənistanın müstəqillik aktında Azərbaycanın ərazilərinə olan iddianın çıxarılmasıdır. Paşinyan hətta yarımçıq sülh müqaviləsi imzalasa belə, imzalayacağı sənəd ölkəsinin konstitusiya aktından üstün olacaqmı? Əlbəttə, xeyr. Hər bir ölkə imzaladığı beynəlxalq sənədləri və qəbul etdiyi qanunları konstitusiyaya uyğunlaşdırmalıdır. Amma Paşinyanın təklif etdiyi müqavilə sənədi Ermənistan konstitusiyasının əksinə olacaq və bir müddətdən sonra Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən qanunsuz hesab edilərək kağız parçasına çevriləcək. Bu baxımdan Azərbaycanın tələbi beynəlxalq hüquqa söykənir. İki ölkə arasında davamlı sülhün əldə olunmasına hesablanıb".
Parlament üzvü vurğulayıb ki, digər məsələ Minsk qrupunun ləğvi ilə bağlı ATƏT-ə birgə müraciətin ünvanlanmasıdır:
"Minsk qrupu yaradılanda məqsəd münaqişəni sülh yolu ilə həll etmək və Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazilərinin suverenliyini bərpa etmək idi. Azərbaycan bu məsələni hərbi, siyasi yollarla həll edib. Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa olunub, həm də münaqişə başa çatıb. İndi sülh prosesi dövrüdür və iki ölkə arasında diplomatik kanallar vasitəsilə kənar iştirakçılar olmadan məsələlər müzakirə olunur. Belə olan halda Minsk qrupu niyə ləğv olunmasın? Bu məsələyə razılıq verməməsi Ermənistanın çirkin niyyətlərindən əl çəkmədiyinin göstəricisidr. Paşinyan yarımçıq sülh istəyir ki, istədiyi vaxt yenidən gərginliyi yarada bilsin. Azərbaycan isə yarımçıq sülhün tərəfdarı deyil. Parlament sədrimiz hörmətli Sahibə xanım Qafarovanın Ermənistan parlamentinin sədri ilə Cenevrədə görüşünün mənasız olacağını bildiyi üçün bu təmasdan imtina etdiyini hesab edirəm. Görüşlər nəticəyönümlü olmalıdır. Görüş xatirinə mənasız görüşün əhəmiyyəti yoxdur. Təbii ki, danışıqlar prosesinin uzanması və sülh müqaviləsinin imzalanmaması regionda vəziyyəti yenidən gərginləşdirə bilər. Ermənistan bu gün sürətlə silahlanır və arxasında dayanan ölkələrə arxalanaraq ruhlanıb sülh müqaviləsini manipulyasiya edir. Amma unutmamalıdırlar ki, yenidən müharibə baş verərsə, onların yerinə heç kim gəlib Azərbaycan əsgəri ilə vuruşmayacaq. Ona görə də Paşinyan revanşizm meyillərinin nəticələrinin necə ola biləcəyini indidən düşünməli və regionda vəziyyəti yenidən gərginləşdirəcək meyillərdən uzaq olmalıdır".
Politoloq Oqtay Qasımov Ermənistan-Azərbaycan sülh prosesi və Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.Onunla müsahibəni təqdim edirik.
- Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyan iddia edir ki, sülh müqaviləsi tam razılaşdırılıb. Sizcə, erməni spikerin iddiası nə qədər əsaslıdır?
- Bu, tələsik verilmiş bəyanatdır. Adətən Simonyanın bəyanatlarında dəqiqlik olmur. Baxmayaraq ki, Simonyan Ermənistan hakimiyyətinin yuxarı eşelonunda təmsil olunur, amma bu bəyanat baş nazir və ya xarici işlər naziri tərəfindən verilsəydi, daha mötəbər hesab edilə bilərdi. Həmçinin Simonyanın açıqlamasında ziddiyyətlər var. Bundan öncə Paşinyan bildirmişdi ki, sülh müqaviləsinin 16 bəndindən 13-ü razılaşdırılıb, saziş bu formada imzalansın, qalan 3 maddənin həlli sonraya saxlanılsın. Simonyan isə deyir ki, saziş 18 bənddən ibarətdir, 16-sı razılaşdırılıb, 2-si qalır. Belə bir açıq ziddiyyət var.
Razılaşdırılmamış məsələlərə gəlincə, bunlar Ermənistan Konstitusiyasının dəyişdirilməsi və ATƏT-in Minsk qrupu ilə bağlıdır. Azərbaycanın bunlarla bağlı mövqeyi dəyişməzdir.
- Bəs Simonyan niyə belə bir bəyanat verdi?
- Bütün bu bəyanatlarda bir məqsəd var: Bakıda keçiriləcək COP29-dan əvvəl Ermənistanı dünyaya “sülh tərəfdarı”, Azərbaycanı isə “prosesi əngəlləyən tərəf” kimi göstərmək və bu yöndə əks-təbliğat aparmaqla ona qarşı beynəlxalq təzyiqləri artırmaq. Əsas məqsəd də Ermənistanın şərtləri ilə yarımçıq sülh müqaviləsinin imzalanmasına nail olmaqdır. Əlbəttə, bu cəhdlər qəbul edilməyəcək. Vaxtilə - işğal dövründə Ermənistanın özü bəyan edirdi ki, əgər bir məsələ razılaşdırılmamış qalırsa, demək, o proses razılaşdırılmayıb. Ermənistan uzun müddət bu məntiqdən çıxış etdi, Minsk qrupunun həmsədrləri də onu dəstəklədilər. İndi Azərbaycan bəyan edir ki, məsələlər paket şəklində həll olunsun, Ermənistan isə yarımçıq sənəd imzalamaq, həll edilməmiş məsələləri gələcəyə saxlamaq istəyir. Gələcəkdə nə olacağı bəlli deyil.
Ermənistan öz imzasına hörmət etməyən və etimad göstəriləcək bir tərəf deyil. Bu baxımdan, Azərbaycan haqlı olaraq öz tələblərində israrlıdır: Ermənistan Konstitusiyası dəyişməyənə qədər sülh müqaviləsini imzalamayacaq. Minsk qrupu və kommunikasiyaların açılması ilə bağlı məsələlər də həllini tapmalı, eləcə də Ermənistan üzərinə düşən digər öhdəlikləri yerinə yetirməlidir.
Xüsusən də iki məsələdə Ermənistan etimad göstərilməyəcək tərəf kimi qəbul edilir. Birincisi, Ermənistan Birinci Qarabağ Müharibəsi zamanı itkin düşmüş 4 minə qədər Azərbaycan vətəndaşının taleyi ilə bağlı Bakıya heç bir məlumat verməyib. İkincisi, minalanmış ərazilərin dəqiq xəritələrini vermək istəmir. Bütün bunlar Ermənistanın etimad göstərilməyəcək tərəf olduğunu sübut edir.
- Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan bəyan edib ki, Zəngəzur dəhlizində monitorinq Rusiya sərhədçilərinə verilə bilər. İndiyədək orada rusların olmasına etiraz edən Paşinyan geri çəkilirmi, bu, “monitorinq” adı altında nəzarətin Rusiyaya verilməsi kimi şərh edilə bilərmi?
- Bu, Ermənistanın 10 noyabr bəyanatının 9-cu bəndi üzrə götürdüyü öhdəlikdir. Həmin bənddə açıq şəkildə göstərilir ki, Zəngəzurdan keçəcək yolun təhlükəsizliyinə Ermənistan tərəfindən təminat verilir, maneəsiz keçidə nəzarət Rusiya Sərhəd Xidməti tərəfindən həyata keçirilir. Paşinyan 4 ildir bu məsələ üzərindən manipulyasiya edirdi, ziddiyyətli açıqlamalar verirdi. Paşinyanın bu gün dəyişən mövqeyi son aylarda İrəvan və Moskva arasında gedən müzakirələr və Rusiyadan edilən təzyiqlərlə bağlı ola bilər. Görünür, Rusiya İran və Türkiyə ilə sərhədlərdən sərhədçilərini çıxarmaqla, dəhlizə nəzarət məsələsində Ermənistanla razılaşmaq istəyir. Məncə, Rusiya üçün dəhlizə nəzarət sərhədlərə nəzarətdən daha vacibdir.
Ətraflı
Orta dəhliz Rusiyadan yan keçən bir xətdir. Buna görədə, Rusiya bu qlobal layihənin ən azı bir hissəsində nəzarəti əlı almaq istəyir, bu, ona əlavə siyasi dividendlər qazandıra bilər.
- Erməni mediası iddia edir ki, Avropa Birliyinin Ermənistandakı müşahidə missiyası Azərbaycanla sərhəddən çıxarılacaq. Anlaşmaya görə, missiyanın Ermənistanda qalma müddəti 2025-ci ilin fevralında bitəcək. Müddət artırılacaqmı, erməni mənbələrinin iddiasına inanmalıyıqmı?
- Çox vaxt Ermənistan mediasının yaydığı məlumatlar özünü doğrultmur. Bunlar daxili auditoriyaya hesablanmış mesjlar kimi qəbul olunmalıdır.
Missiyaya gəlincə, bunu “Avropa Birliyi missiyası” adlandırmaq doğru deyil. Çünki artıq bura Kanada polisləri də qoşulub. Yəni format Avropadan kənara çıxıb. ABŞ-ın İrəvandakı səfiri Kristina Quin və dövlət katibi Entoni Blinken də bəyan etmişdi ki, bu missiyada iştirakda maraqlıdırlar. Yəni bu, Avropa Birliyi yox, “NATO missiyası” adlandırılsa, daha doğru olar.
2022-ci ilin oktyabrında Praqada bu missiya yaradılarkən, müddəti iki ay müəyyən edilmişdi, sayı da 40 nəfərdən ibarət olmalıydı. Amma həmin ilin dekabrında Azərbaycana xəbər verilmədən missiyanın müddəti və sayı artırıldı, 209 nəfərə çatdırıldı. Əslində, onların fəaliyyətləri bölgədə sülhə xidmət eləmir, “binokl diplomatiyası” adlandırılan bir işlə məşğuldurlar. Bir neçə gün öncə Laçın istiqamətindən binoklla ərazilərimizə baxmaq qəbuledilməzdi. Azərbaycan bunu ciddi şəkildə qınadı. Azərbaycan Prezidenti də üç gün öncə bu məsələyə toxundu.
Missiyanın qəbuledilməz davranışları Avropa Birliyinin diqqətinə çatdırılıb. Bu missiyanın bölgədə olması tərəflər arasında etimadın yaranması və sülhə xidmət etmir. Əslində, bu, Ermənistanı revanşa həvəsləndirən missiyadır. Üstəgəl, Avropa Birliyi missiyasının hesabatları da reallığı əks etdirmir. Bunlar qızışdırıcı hesabatlar kimi qəbul olunmalıdır.
- Əgər hədəf Avropa Birliyi missiyasını NATO missiyasına çevirməkdirsə, ABŞ-ın da məqsədi bura qoşulmaqdırsa, onda İrəvanın Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti ruslara verməsi hansı gəlişmələrə yol açacaq?
- Əlbəttə, ABŞ-ın niyyəti odur ki, Zəngəzur dəhlizinə Rusiya nəzarət eləməsin. Həmçinin ABŞ dövlət katibinin köməkçisi Ceyms Obrayen ötən il Azərbaycanın İran üzərindən paralel yol çəkməsinə də kəskin münasibət bildirmişdi. Bu, Azərbaycan tərəfindən sərt təpki, qəzəblə qarşılanmışdı. Obrayen demişdi ki, ABŞ bu varianta imkan verməyəcək, Zəngəzur dəhlizi də Ermənistanın şərtləri ilə açılmalıdır. Bu cür niyyətlər prosesi əngəlləmək cəhdi və ya oyunpozanlıq kimi qəbul edilməlidir.
Dediyim kimi, ABŞ dəhlizə nəzarətin Rusiyada olmasını istəmir. Əslində, Paşinyanın özünün dediyi kimi, apardıqları “çoxşaxəli xarici siyasət” bölgədə maraqları toqquşan dövlətlər arasında münasibətləri, paralel olaraq da, regionda vəziyyəti gərginləşdirir.
Avropa Birliyi missiyasına gəlincə, gələcəkdə bunu hərbiləşdirmək niyyətləri də ola bilər. Biz bu ehtimalı da gözardı etməli deyilik. Zəngəzur dəhlizinə nəzarət məsələsi də hələ yekun həllini tapmayıb, proses gedir. Məncə, Ermənistan, ümumən Güney Qafqazla bağlı məsələlər Rusiya-Ukrayna müharibəsinin nəticəsindən də asılı olacaq.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 17-də Bakı Olimpiya Stadionunun ərazisində COP29-a hazırlıqla bağlı görülən işlərlə tanış olub.
"Prezidentin köməkçisi Anar Ələkbərov dövlət başçısına COP29 məkanının tədbirə hazırlıq vəziyyətinə gətirilməsi barədə məruzə.
etdi.
Qeyd edildi ki, ərazidə icra edilən tikinti-quraşdırma işləri yekun tamamlanma mərhələsindədir. Hazırlıq işlərinin sürətlə davam etdiyi nəzərə alınaraq tədbir məkanının BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasına (UNFCCC) tələb olunan tarixdə təhvil verilməsi planlaşdırılır.
Prezident İlham Əliyevə COP29 konfransının ilk günlərində baş tutacaq Dünya Liderlərinin İqlim Fəaliyyəti Sammitinin təşkili istiqamətində atılan addımlar və icra olunan işlərlə bağlı da geniş məlumat verildi.
Dövlət başçısı ərazidə yaradılmış infrastruktur və qurğular, informasiya texnologiyaları və təhlükəsizliyi sahəsində icra olunan tədbirlər, COP29 məkanının enerji ehtiyaclarının yaşıl enerji mənbələrindən qarşılanması üçün tətbiq edilən həllər, iştirakçıların qeydiyyat prosesi və digər sahələrdə görülən işlərlə yaxından tanış oldu.
Azərbaycan Prezidentinə COP29 Yaşıl Zonada görülən işlər barədə də geniş məruzə edildi.
Dövlətimizin başçısı Media Mərkəzinə də baxdı. Burada konfrans çərçivəsində media nümayəndələrinin səmərəli işinin təşkili üçün hərtərəfli şərait yaradılır. Bildirildi ki, konfransın işıqlandırılması üçün bu günə qədər ən nüfuzlu qlobal media qurumları da daxil olmaqla çox sayda media nümayəndəsi akkreditasiyadan keçib.
Prezident İlham Əliyev görüləcək işlərlə bağlı tapşırıq və göstərişlərini verdi.
***
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 17-də Bakı Olimpiya Stadionunun ərazisində COP29-a hazırlıqla bağlı görülən işlərlə tanış olub.
Məlumatı Prezidentin Mətbuat Xidməti yayıb.
“3+3” formatında görüş Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması üçün müqəddimə ola bilər.Axar.az xəbər verir ki, bu sözləri türkoloq Mger Abramyan “Sputnik Ermənistan”a müsahibəsində deyib.
Onun sözlərinə görə, “3+3” platformasında sülh müqaviləsi layihəsinin hələ razılaşdırılmamış məqamları müzakirə oluna bilər ki, bu da yekun sənədin imzalanmasını yaxınlaşdırar:
“Türkiyə və Azərbaycan çox güman ki, birgə hərəkət edəcək və Ermənistan rəhbərliyi və XİN isə müəyyən razılığa gələ bilər. Sonra daha bir görüş olacaq, orada bu müqavilə kağız üzərində təsbit ediləcək”.
Abramyanın fikrincə, əgər əvvəllər Azərbaycan sülh sazişində tələsirdisə, indi Ermənistan tələsir və rəsmi Bakının təkid etdiyi bütün şərtləri və məqamları qəbul etməyə hazır kimi görünür. Bu, ilk növbədə Azərbaycana, sonra isə Türkiyəyə sərfəlidir:
“Rusiya Ukrayna böhranı ilə məşğul olduğu, Qərb Ermənistanla Azərbaycan arasında “sülh göyərçini” roluna can atdığı bir vaxtda Türkiyənin regionda öz mövqelərini möhkəmləndirməsi üçün çox əlverişli şərait yaradılır, İran isə öz sərhədlərini qorumağa və Zəngəzur vasitəsilə dəhliz yaradılmasının qarşısını almağa çalışır. Türkiyə bölgəyə müharibə ilə “girdi”, sonra yumşaq gücə keçdi”.
Qeyd edək ki, “3+3” formatında görüş 18 oktyabrda İstanbulda keçiriləcək.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 17-də Bakı Olimpiya Stadionunun ərazisində COP29-a hazırlıqla bağlı görülən işlərlə tanış olub.
Məlumatı Prezidentin Mətbuat Xidməti yayıb.
Ermənistan, Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin üzvü kimi, 2020-ci ildə Gəncəyə edilmiş raket hücumlarını araşdırmalıdır.
Bu barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin köməkçisi, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev sosial şəbəkədə yazıb.
“17 oktyabr 2020: Gəncəyə ikinci ən ölümcül ballistik raket hücumu olub. Ermənistanın ballistik raket hücumları ilə dinc sakinləri qətlə yetirməsi təsadüf və ya yan təsir deyil, məqsədyönlü terror və qətl siyasətidir. BCM üzvü kimi Ermənistan bu hərbi cinayətləri araşdırmalıdır”, – o qeyd edib.
Xatırladaq ki, bu gün İkinci Qarabağ müharibəsi dövründə Gəncə şəhərinin Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən beşinci dəfə raket hücumuna məruz qalmasından dörd il ötür.
Prezident İlham Əliyev Füzulinin Ermənistan işğalından azad edilməsin dördüncü ildönümü ilə bağlı sosial şəbəkə hesablarında paylaşım edib.
"Paylaşımda deyilir:
"Zəfər tariximiz - Füzulinin Ermənistan işğalından azad edilməsindən dörd il ötür".
Böyük ehtimalla Gürcüstan üçün taleyüklü xarakter daşıyan növbəti parlament seçkiləri ərəfəsində rəsmi Tiflis “3+3” regional platformasının toplantısına qatılmaqla, ABŞ və Qərbi daha da qəzəbləndirə biləcəyindən çəkinir... Ancaq seçkidən sonra ABŞ və Qərbin Gürcüstana təzyiqləri davam edərsə, Rusiya isə separatçıların arxasından çəkilərsə, rəsmi Tiflisin bu formata qatılması qaçılmaz olacaq və region ölkələri ümumi problemləri ortaq maraqlar çərçivəsində həll etmək şansı qazanacaq...
Cənubi Qafqazda sülhün və sabitliyin təmin edilməsi hazırda bu regiona daxil olan ölkələrin qarşısında əsas geopolitik prioritet olaraq, dayanmaqdadır. İndi üç Cənubi Qafqaz dövləti – Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan yalnız ortaq fəaliyyət sayəsində bu regionda təhlükəsizlik probleminin öhdəsindən birlikdə gələ bilərlər. Halbuki, hələlik region ölkələri arasında belə ortaqlıq qətiyyən müşahidə edilmir. Və bu baxımdan, Cənubi Qafqaz üçün təhlükəli geopolitik çağırışların ön planda olması qətiyyən gözlənilməz xarakter daşımır.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, hazırda Cənubi Qafqaz üçün ən böyük təhlükə məhz bu regiona aidiyyatı olmayan kənar güclərdən gözlənilir. Xüsusilə də, ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa Cənubi Qafqaz üçün real təhlükə mənbəyinə çevrilməyə başlayıb. Çünki ABŞ və Qərbin Cənubi Qafqazda uzaqgedən planları mövcuddur. Və bu təhlükəli planların reallaşdırılması regionda hərbi-siyasi gərginliyin mövcud olmasını tələb edir.
Bu səbəbdən də, ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa regional hərbi-siyasi qarşıdurmanı silahlı toqquşma həddinə çatdırmaq üçün bütün mümkün vasitələrdən istifadə edirlər. ABŞ və Qərb öz məkrli geopolitik planlarını reallaşdırmaq məqsədilə üç Cənubi Qafqaz ölkəsindən birini – Ermənistanı regional alətə çevirib. Qərbin siyasi müstəmləkəsi funksiyalarını yerinə yetirən Ermənistan ABŞ, Avropa Birliyi və Fransadan verilən bütün pozucu təlimatları dərhal yerinə yetirməyə çalışır. Və nəticədə bu regionda sabitliyin qorunması cəhdləri böyük risk altına atılır.
Bütün bunlar onu göstərir ki, Cənubi Qafqaza aidiyyatı olmayan güclər, xüsuilə də, ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa regional proseslərə kobud müdaxilə edir. Nəticədə regional sülh prosesinin gələcək taleyi hələ də böyük suallar doğurur, yeni savaş təhlükəsi öz aktuallığını qoruyub, saxlamaqda davam edir. Və bu baxımdan, Cənubi Qafqazın regiondan kənar güclərin kobud, həm də pozucu müdaxiləsindən qorunması hazırda olduqca vacibdir.
Əslində, Azərbaycan bu problemin həllini ikinci Qarabağ savaşının yekunlaşmasından dərhal sonra gündəmə gətirib. Rəsmi Bakı Cənubi Qafqaza aid olmayan kənar güclərin regional proseslərə müdaxilə imkanlarının bloklanmasının vacibliyini vurğulayıb. Üstəlik, Azərbaycan buna münbit şərait yarada biləcək önəmli regional tərəfdaşlıq variantını təklif edib. Və rəsmi Bakının gündəmə gətirdiyi “3+3” əməkdaşlıq platforması hazırda bütün region ölkələrinin milli maraqlarına tamamilə cavab verir.
Belə ki, rəsmi Bakı Cənubi Qafqazın mövcud problemlərinin birmənalı şəkildə üç region ölkəsinin (Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan) və bu bölgə ətrafında yerləşən dövlətlərin (Türkiyə, Rusiya və İran) iştirakı ilə həll olunmasını vacib hesab edir. Türkiyə Azərbaycanın bu təklifini dərhal dəstəkləyib. Ardıncasa, Rusiya və İran da “3+3” formatında yeni Cənubi Qafqaz müzakirə platformasının qurulmasının vacibliyini qəbul edib. Və bu baxımdan, belə bir önəmli platformanın Qərbin Cənubi Qafqaza kobud müdaxiləsini bloklaya biləcəyinə hər halda, müəyyən ümidlər mövcuddur.
Ancaq onu da nəzərə almaq lazımdır ki, oktyabrın 18-də Türkiyədə artıq üçüncü toplantısı keçiriləcək “3+3” regional formatının qarşısında da müəyyən problemlər olmamış deyil. Belə ki, Ermənistan məhz ABŞ və Qərbin təlimatları ilə idarə olunur. Ona görə də Ermənistanın bu regional müzakirə platformada iştirakı da hazırda müəyyən mənada, formal xarakter daşıyır. Və Paşinyan hakimiyyətinin Qərbin maraqlarına cavab verməyən hər hansı regional qərara qoşulmağa cəsarət edəcəyinə inanmaq sadəlövhlük olardı.
Digər tərəfdən, Gürcüstanın da “3+3” formatından məsafə saxlamağa çalışması bu regional platformanın qarşısında ciddi problem olaraq, qalmaqdadır. Belə ki, rəsmi Tiflis Gürcüstan ərazisindəki separatçı qurumların – Cənubi Osetiya və Abxaziyanın “müstəqilliyinin” Rusiya tərəfindən tanındığını əsas gətirərək, bu formatda iştirakdan imtina edir. Və bundan əvvəlki iki toplantıda rəsmi Tiflis Rusiyanın öz mövqeyindən imtina etməsinə qədər bu regional platformaya qatılmayacağını vurğulamışdı.
Əslində, son günlər rəsmi Tiflisin “3+3” platformasının İstanbul toplantısına bu dəfə qatıla biləcəyinə müəyyən ümidlər olmamış deyildi. Çünki son vaxtlar Gürcüstan Cənubi Qafqazda məkrli pozuculuq fəaliyyəti göstərən ABŞ, Avropa Birliyi və Fransanın sərt təzyiqlərinə məruz qalmaqdaydı. Hətta Qərb siyasi dairələri Gürcüstanın Avropa Birliyi və NATO-ya inteqrasiya prosesini də dayandırıblar. Və bu baxımdan, rəsmi Tiflisin bu dəfə fərqli mövqe nümayiş etdirmə ehtimalı istisna olunçurdu.
Eyni zamanda, Kreml də Cənubi Osetiya və Abxaziya separatçılarına münasibətdə mövqeyinə yenidən baxa biləcəyinin mesajını vermişdi. Belə ki, Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov Gürcüstanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi üçün Abxaziya və Cənubi Osetiyanın rəsmi Tiflisin siyasi dialoquna vasitəçilik təklif etmişdi. Və bu, Rusiyanın hər iki separatçı quruma ənənəvi dəstəyini geri çəkə biləcəyinin əlaməti hesab olunurdu.
Ancaq bütün bunlara baxmayaraq, rəsmi Tiflis öz əvvəlki mövqeyini qorumağa daha çox üstünlük verdi və “3+3” platformasının toplantısına qatılmayacağını bəyan etdi. Böyük ehtimalla oktyabrın 26-da keçiriləcək və Gürcüstan üçün böyük önəm daşıyan parlament seçkiləri ərəfəsində rəsmi Tiflis bu toplantıya qatılmaqla, ABŞ və Qərbi daha da qəzəbləndirə biləcəyindən çəkindi. Yəni, rəsmi Tiflis seçki ərəfəsində öz mövqeyində sabit qalmağa məcbur oldu. Və bu baxımdan, seçkilərdən sonra Qərbin Gürcüstana təzyiqləri yenə də davam edərsə, eləcə də, Rusiya separatçıların arxasından tamamilə çəkilərsə, rəsmi Tiflisin “3+3” formatına qatılması reallaşa bilər.
Belə anlaşılır ki, yaxın gələcəkdə “3+3” formatının daha pozitiv regional platformaya çevrilmə ehtimalı hər halda, olmamış deyil. Əgər, bu, baş verərsə, onda ABŞ və Qərbin Cənubi Qafqaza kobud müdaxiləsinin bloklanması daha ümidverici prosesə çevrilə bilər. Və bu halda, Cənubi Qafqaz ölkələri bu regionun ümumi problemlərini kənar müdaxilə olmadan, ortaq maraqlar çərçivəsində həll etmək şansı qazanmış olarlar.(Yeni Müsavat)
Zəngəzur dəhlizi tədricən ABŞ və Qərblə Rusiya arasında əsl “nifaq alması”na çevrilməyə başlayıb... Üstəlik, Paşinyan hakimiyyəti öz absurd davranışları ilə Ermənistanın gələcək taleyini də bu dəhlizdə “dolaşığa” salıb...
Ermənistan öz geopolitik əhəmiyyətindən və imkanlarından daha ağır geoiqtisadi yükün altına girməyə cəhd göstərir. Rəsmi İrəvanın bu istiqamətdə atmağa çalışdığı əksər addımların arxasında isə məhz ABŞ, Avropa Birliyi və Fransanın maraqları gizlənir. Yəni, rəsmi İrəvan Ermənistanın maraqlarından yan keçərək, məhz “qlobal üçlüyün” prioritet hədəflərinin reallaşmasında “geopolitik alətə” çevrilməyə daha çox üstünlük verir. Və bu səbəbdən də, rəsmi İrəvan Ermənistanın hələ uzun müddət blokada şəraitində qalmasını artıq təmin etmiş kimi görünür.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Ermənistan hazırda blokada şəraitindən çıxmaq üçün ilk dəfə tarixi şans qazanıb. Bu şansı reallaşdırmaq üçün rəsmi İrəvanın siyasi iradə nümayiş etdirərək, Ermənistanın maraqları çərçivəsində müstəqil qərarlar qəbul etməsi tamamilə yetərli ola bilər. Və bunun üçün bir neçə prinsipial addımın atılması olduqca vacibdir.
Belə ki, Ermənistan ilk növbədə Azərbaycanla yekun sülh sazişini imzalamağa məcburdur. Yəni, hazırda müzakirə edilən bu sənədin bütün bəndlərinin mütlət razılaşdırılması qaçılmazdır. Buna paralrel olaraq, rəsmi İrəvanın ən qısa zamanda Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının yer aldığı Ermənistan konstitusiyasının dəyişdirilməsi də lazımdır. Əgər, Paşinyan hakimiyyəti bu addımların atılmasına nail olarsa, onda, Azərbaycan və Ermənistan arasında yekun sülh sazişinin imzalanması qarşısında elə bir ciddi əngəl qalmaz. Və bununla da Ermənistan blokada şəriatindən çıxaraq, geoiqtisadi layihələrdə iştirak etməklə, inkişaf perspektivləri qazanmış olar.
Ancaq rəsmi İrəvan tamamilə fərqli planlar üzrə hərəkət etməyə çalışır. Yəni, Ermənistan konstitusiyasını dəyişməkdən imtina edir, yekun sülh sazişinin tam mətninin razılaşdırılmasına isə ehtiyac duymur. Nəticədə rəsmi Bakıya “yarımçıq sülh sazişi”nin imzalanmasını təklif edir. Bununla da gələcəkdə Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları irəli sürmək üçün “siyasi-hüquqi vakum”un yaradılmasına cəhd göstərir. Və rəsmi Bakının yalnız Ermənistanın deyil, “qlobal üçlüyün” də maraqlarına indeksləşdirilmiş bu ssenariyə razılıq verməməsi tamamilə başadüşüləndir.
Halbuki, Paşinyan hakimiyyəti Ermənistanı blokadadan çıxartmaq niyyətində olsaydı, “yarımçıq sülh” avantürası əvəzinə real regional sabitliyə təminat rolunu oynayacaq bir sənəd imzalamaqla, geoiqtisadi layihələrdə iştirak şansına malik olardı. Hələlik ABŞ və Qərb Paşinyan hakimiyyətinə real sülh istiqamətində addımların atılmasına icazə verməyib. Əksinə, ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa Ermənistanı revanşist ssenarilər qurmağa şirnikləndirir. Və bunun əsas sarsıdıcı zərbəsi də ilk növbədə Ermənistana doğru yönəlib.
Məsələ ondadır ki, Ermənistanın blokadadan çıxıb, geoiqtisadi layihələrə qatılmasında Zəngəzur dəhlizinin açılması “açar faktor” rolunu oynayır. Azərbaycan və Ermənistan arasında yekun sülh sazişinin imzalanması isə Zəngəzur dəhlizinin reallaşması qarşısındakı əsas əngəli aradan qaldırmış olardı. Beləliklə, Paşinyan hakimiyyətinin Ermənistanı yeni inkişaf perspektivlərinə doğru götürməsi üçün real “yol xəritəsi” əslində, mövcuddur. Və rəsmi İrəvanın bunun əvəzində Ermənistanın gələcək taleyini böyük təhlükə altında qoyan Qərbin “yol xəritəsi” ilə irəliləməyə üstünlük verməsi təəccüb doğurur.
Bunun əsas səbəbini isə ilk növbədə ABŞ, Avropa Birliyi və Fransanın Cənubi Qafqazdakı maraqlarında, eləcə də, Ermənistanın revanşist hədəflərində axtarmaq lazımdır. ABŞ və Qərb Cənubi Qafqazda hərbi-siyasi gərginliyi artırmaq cəhdləri ilə yanaşı, Zəngəzur dəhlizinə nəzarət uğrunda Rusiya ilə kəskin mübarizə içərisindədir. Kreml 10 noyabr üçtərəfli anlaşmasını əsas gətirərək, Zəngəzur dəhlizinə məhz Rusiya sərhəd qoşunlarının nəzarət etməli olduğunu qabardır. Və Qərb siyasi dairələri Ermənistana təzyiq göstərməklə, buna əngəl törətməyə çalışırlar.
ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa Zəngəzur dəhlizinə Rusiyanın nəzarət niyyətlərini bloklamaq üçün bütün imkanlardan istifadə etməyə çalışır. Hətta bu məqsədlə Qərb siyasi dairələri Paşinyan hakimiyyətinə Zəngəzur dəhlizinə xarici şirkətin nəzarət etməsi ilə bağlı “ideya” da veriblər. Ancaq yalnız Rusiya deyil, elə Azərbaycan da “xarici şirkət” variantına qarşı çıxır. Və ümumiyyətlə, rəsmi Bakı Qərblə Rusiyanın Zəngəzur dəhlizinə nəzarət uğrunda mübarizəsinin nəticələrini gözləmək niyyətində olmadığını da qətiyyən gizlətmir. Və Azərbaycan alternativ variant kimi, İran ərazisindən yeni marşrutun inşasına başlayıb.
Təbii ki, rəsmi Bakının bu geopolitik manevri hazırda həm ABŞ, Avropa Birliyi və Fransanı, həm də Rusiyanı müəyyən mənada, oyundan kənar vəziyyətə salmış kimi görünür. Ona görə də, ABŞ və Qərb tez-tələsik Ermənistanın “Sülh qovşağı” layihəsini ön plana çəkməyə çalışır. Halbuki, bu “layihə”nin absurd xarakter daşıdığını elə Qərbdə hamıdan yaxşı bilirlər. Və üstəlik, rəsmi Bakının razılığı olmadan Ermənistanın hər hansı layihə reallaşdırmaq şansının olmadığını da anlayırlar.
Ancaq hələlik Zəngəzur dəhlizi üzərində qarşıdurma prosesi genişlənməkdə davam edir. Kremlin bu məsələ ilə bağlı Ermənistana təzyiqləri də artmağa başlayıb. Rəsmi İrəvan Kremlin təzyiqlərinə tab gətirməkdə çətinlik çəkdiyindən Rusiyanın Zəngəzur dəhlizinin fəaliyyətini monitorinq etməsinin mümkün ola biləcəyini vurğulayıb. İlk baxışdan, bu, Rusiyaya güzəşt edilməsi təsəvvürlər yaradır. Halbuki, Kreml Zəngəzur dəhlizinin monitorinqi barədə qətiyyən düşünmür. Və bu dəhlizə Rusiyanın təkbaşına nəzarət hüququ qazanmasına can atır.
Belə anlaşılır ki, Zəngəzur dəhlizi tədricən əsl “nifaq alması”na çevrilməyə başlayıb. Üstəlik, Paşinyan hakimiyyəti öz absurd davranışları ilə Ermənistanın gələcək taleyini də bu dəhlizdə dolaşığa salıb. Və belə davam edərsə, rəsmi İrəvan Ermənistanı “sülh qovşağı”na deyil, dünya nəhənglərinin “savaş qovşağı”na çevirəcək.(musavat.com)