 |
|
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.Onunla müsahibəni təqdim edirik.
- ABŞ sülh prosesi ilə bağlı fəallığını artırıb, dövlət katibinin köməkçiləri tez-tez Bakı və İrəvana səfər edirlər, az qala hər gün Dövlət Departamentindən mövzu ilə bağlı açıqlama verilir. Vaşinqtonun artan fəallığı nədən xəbər verir?
- ABŞ-nin fəallığının arxasında iki səbəb dayanır. Birincisi, amerikalı diplomatlar hiss edirlər ki, müəyyən suallara baxmayaraq, Azərbaycan-Ermənistan danışıqları irəliləyib. Çox güman ki, bu barədə məlumatlara da malikdirlər. Sərhədlərin bir hissəsi müyyənləşib, sülh danışıqları davam edir və sair. Düzdür, yenə də arada atəşkəs pozulur, amma proses gedir. Ümumi xətt budur ki, ABŞ prosesdə rol almaq istəyir, bununla da Cənubi Qafqazda mövqelərini gücləndirməyə çalışır. Hər bir güclü dövlət istəyər ki, bölgədə maraqları qorunsun. Məsələn, Fransa geridə qalır.
Keçmiş Minsk qrupunun üç həmsədr ölkəsindən ikisi fəaldır. Dövlət Departamentinin bölgə üzrə xüsusi nümayəndəsi Lui Bono tez-tez Bakı və İrəvanda olur, bu, onun rusiyalı həmkarı İqor Xovayevə də aiddir. Fransa Xarici İşlər Nazirliyinin də Cənubi Qafqaz üzrə xüsusi nümayəndəsi var: Bris Rokföy. Fransalı diplomat Bakıda sonuncu dəfə iki qabaq olub, bundan sonra onu obyektiv səbəblərə görə Azərbaycanın paytaxtında qəbul etməyiblər. Çünki Makron ermənipərəst siyasətini davam etdirir. Rokföy iki il əvvəl Bakıda olan ümid edirdik ki, bəlkə Paris az da olsa, Cənubi Qafqaz siyasətini korrektə edəcək. Bunu eləmədi, ona görə də Fransa Bakıda qəbul olunmadı və vasitəçilik imkanları itirdi. Fransa Makronun yanlış siyasətinə görə, Fransa ABŞ və Rusiyadan geridə qalır.
ABŞ Fransadan fərqli olaraq, fəaldır. Çünki bilirlər və hiss edirlər ki, danışıqlar irəli gedib və burada bir pay almaq istəyirlər. Başqa bir səbəb ABŞ-Rusiya rəqabəti ilə əlaqəlidir. Rusiya Cənubi Qafqazı ABŞ-yə təslim eləmək istəmir. ABŞ-nin Azərbaycanla yanaşı, Gürcüstan və Ermənistanla da münasibətləri yaxşıdır. Bir müddət öncə Co Bayden Bakıda keçirilən beynəlxalq neft-qaz sərgisinə məktub ünvanlamışdı, Prezident İlham Əliyev bunu yüksək qiymətləndirmişdi. Eenerji təhülkəsizliyi sahəsində Bakı ilə Vaşinqton arasında sıx dialoq var.
Bu iki səbəbə görə Vaşinqton bölgədə fəaldır, tez-tez Bakı və İrəvana səfər və telefon zəngləri olur. Ceyms Obrayen ötən həftələrdə İrəvanda olmuşdu, balansı qorumaq üçün oradan Bakıya gələ bilərdi, amma Vaşinqtona qayıtdı. Sona nə fikirləşdirlərsə, Obrayenin Bakıya getməsinə qərar verdilər. Demək, bölgəyə maraqları o qədər yüksək səviyyədədir ki, uzun yol da onlara mane deyil. Cənubi Qafqaz uğrunda ciddi rəqabət gedir və bu rəqabətdə ABŞ Rusiyadan geri qalmaq istəmir.
- Mövqelərin yaxınlaşdığı vaxtda Fransa niyə Ermənistana hücum silahları göndərmək qərarına gəldi, ümumiyyətlə, Parisin prosesi pozmaq imkanları nə qədərdir?
- Fransa ancaq Ermənistana hərbi texnika göndərməklə prosesi poza bilər. Təəssüf ki, bu pozuculuqla da məşğuldur. Fransa prezidenti və ətrafı anti-Azərbaycan siyasətində imtina etmək istəmir, bu, bəlli oldu. Üstəgəl, Yeni Kaledoniyada baş verənlərə görə Azərbaycanı “günahkar” sayırlar. Fransa və Azərbaycan arasında körpülər yandırılıb, nə qədər Makron orada hakimiyyətdədir, bu, belə də davam edəcək. İndi Fransa parlamentinə seçkilər keçiriləcək, əgər Makronun partiyası Avropa Parlamentinə seçilərdə olduğu kimi bu dəfə də uduzsa, özünün prezidentliyi şübhə altına düşəcək. Əsas rəqibi Le Pen məğlub olacağı halda, Makronun istefasının gərəkliliyini bildirir. Amma bu o demək deyil ki, Le Pen gəlsə, Fransanın Cənubi Qafqaz siyasəti dəyişəcək.
Le Pen Makrondan da betər ermənipərəstdir. Hətta 44 günlük müharibədən əvvəl demişdi ki, Qarabağı Ermənistana vermək lazımdır. Gözləməyək ki, Makronun yerinə gələn şəxs Azərbaycan siyasətini korrektə edəcək.
Fransa Ermənistana silah verir və bunu nümayişkaranə şəkildə həyata keçirir. Azərbaycan da müxtəlif dövlətlərdən silah alır, amma belə nümayişkaranə tədbirlər keçirmir, fotolar paylaşılmır, kameralar önündə əllər sıxılmır, sazişlərin imzalanması publik şəkildə edilmir. Amma Suren Papikyanı Parisdə nümayişkaranə şəkildə qəbul etdilər, İrəvana “Sezar” sistemləri verəcəklərini dedilər. Bunlar sırf anti-Azərbaycan addımlarıdır.
Ermənistana silah vermək istəyirdilərsə, gözləməli idilər ki, məsələlərin həlli yekunlaşsın. Amma indi bunu nümayişkaranə şəkildə etməklə göstərirlər ki, anti-Azərbaycan mövqeyindədirlər, Ermənistanı dəstəkləyirlər. Makron hakimiyyətdə olduğu müddətdə bu siyasətin dəyişəcəyini düşünmürəm. Amma itirən Fransa oldu. Çünki təkcə Ermənistan üzərindən Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək olmaz. Məsələn, ABŞ-nin bölgənin hər üç dövləti ilə yaxşı əlaqələri var. Bakı və İrəvan da Vaşinqtonun vasitəçilik təşəbbüslərinin əleyhinə deyil, amma Azərbaycan Fransanın əleyhinədir. Əvvəllər Makron Bakıya zəng edirdi, indi bu da kəsilib. Münasibətlər elə bir kritik yerdədir ki, heç telefon zəngləri də olmur.
- Fransa kimi Rusiya da işlərin rəvan getməsindən məmnun görünmür. Məsələn, Mariya Zaxarova Armen Qriqoryanın “Qarabağı Azərbaycana Rusiya qaytardı” sayıqlamasına elə o tonda cavab verdi. Hətta Zaxarova Qriqoryanın da önünə keçərək, Qarabağda ölən separatçıları “öz əraziləri uğrunda canlarını qurban verənlər” adlandırdı. Niyə Rusiya hələ də Qarabağa “erməni ərazisi” kimi baxmaqdan usanmır, bu rahat sayğısızlığının izahı nədir?
- Qriqoryanın açıqlaması təxribatdır, başdan ayağa yalandır. Qarabağı Azərbaycanın qəhrəman ordusu azad edib, 3 min şəhid vermişik, Şuşanı əliyalın qaytarmışıq. Yəni Rusiya bizə heç nə verməyib. Rusiyadan olsaydı, bizə bu imkanı verməzdi. Qarşımızda Rusiya olmasaydı, Xankəndi və bütün Qarabağı 2023-cü il yox, 2020-ci ildə geri alardıq, mühasirəyə düşmüş 15 minlik erməni ordusunu darmadağın edərdik. Rusiya bizə mane oldu, üçtərəfli bəyanat imzalandı. Yəni Rusiya Ermənistana böyük yaxşılıq elədi, nəinki bizə.
Müharibə günlərində Ermənistan ordusunu silahlandıran kim idi? Rusiy! Dövlət başçısı İlham Əliyev də bildirdi ki, “İskəndər M” raketləri Ermənistana verilməməliydi. Ermənistan o günlərdə Mingəçevir, Tərtər, Gəncə, Bərdə və digər şəhərlərimizi Rusiya raketləri ilə bombalamışdı, nəticədə mülki insanlarımız həlak oldular. Bu silahlar Ermənistana Mərkəzi Asiya və İran üzərindən çatdırılmışdı. Qriqoryan niyə bunu unudur? Heç kim Qarabağı bizə nimçədə verməyib, biz onu öz qəhrəmanlığımızla, Ali Baş Komandanımızın əmri ilə azad etmişik. Bu işi qəhrəman ordumuz görüb.
Zaxarovaya gəlincə, qaş düzəltdiyi yerdə vurub göz çıxardı. Guya Qriqoryana cavab verir. Görün nə deyir: “Qriqoryan öz əraziləri (?) uğrunda savaşan və canlarını verən erməniləri aşağılayıb”.
Əslində, bu, anti-Azərbaycan açıqlamasıdır. Hansı “qəhrəmanlıq”dan söhbət gedir? Onlar işğalçıdırlar, biz isə öz torpaqlarımızı azad eləmişik. Məntiqsiz açıqlamadır. Bunu ya bilərək, ya da bilməyərək deyib. Amma bilməyərəkdən olduğunu düşünmürəm, sanki bizə də bir mesaj göndərirlər.
Rusiyanın Xankəndidə konsulluğunun açılmasını təklif edən Federasiya Şurasının komitə rəhbəri Qriqori Karasinin də mövzu ilə bağlı açıqlaması müəmmalıdır. Əslində, Xankəndi ilə bağlı açıqlaması da məntqsiz idi. Niyə Rusiyanın Xankəndidə konsulluğu olmalıdır? Orada rus yaşamır, ermənilərin də sayı azdır. Konsulluq açmaq istəyirsinizsə, ikinci böyük şəhərimiz Gəncədə açın. Türkiyənin də Gəncədə konsulluğu var. İndi Qriqoryana cavab verən həmin Karasin söyləyir ki, o, səhv deyir, Rusiya Ermənistana kömək edib, bunu erməni rəsmiləri yaxşı bilirlər. Karasin nəyi nəzərdə tutur? Bəlkə Karasin demək istəyir ki, Rusiya kifayət qədər silah-sursat göndərdi, Qarabağın separatçıların nəzarətində qalmasına çalışdı, amma qərbpərəst Paşinyan işləri korladı. Bir sözlə, Qriqoryanın açıqlaması nə qədər təxribatçıdırsa, Rusiya rəsmilərinin ona cavabları da bir o qədər təxribatçıdır.
- Rusiya rəsmilərinin təkrarlanan bu iddiaları onu deməyə əsas vermirmi ki, hələ də Qarabağla bağlı separatçı niyyət və planlarından vaz keçməyiblər?
- Rəsmilərinin açıqlamaları ondan xəbər verir ki, Rusiyanın siyasətində köklü dəyişiklik baş verməyib. Rusiya ətrafındakı bütün ölkələri özünün “arxa bağça”sı hesab edir. Azərbaycanın Rusiya ilə heç bir problemi yoxdur. Rusiya iki amil üzərindən Azərbaycana təsir edə bilirdi: separatçılar və 2020-ci ildə Qarabağda yerləşdirdiyi sülhməramlılar. İki məsələnin ikisini də həll elədik. Bütün Qarabağa nəzarətimizi bərpa etdik, separatizmə son qoyduq və Rusiya sülhməramlılarına burada ehtiyac qalmadı, çıxıb getdilər. Yəni Rusiyanın iki təsir imkanlarını ortadan qaldırdıq.
Azərbaycan Rusiya ilə qarşılıqlı hörmətə əsaslanan bərabərhüquqlu və normal münasibətlər istəyir. Amma belə açıqlamalar veriləndə bizdə suallar yaranır ki, nə deməyə çalışırlar, yenə də Azərbaycan ərazisində separatizm yaratmaq və bu yolla bölgədə maraqlarını qorumaq istəyirlər? Məncə, biz tarixdən dərs almışıq, 200 illik bir təcrübə var. Rusiya erməniləri Anadolu və İrandan gətirib Qarabağ Xanlığında yerləşdirdi, silahlandırdı və bizə problem yaratdı. Erməniləri Azərbaycana qarşı əvvəl Rus İmperiyası, sonra Sovet Rusiyası himayə elədi, Qarabağın işğalı və Xocalı soyqırımında sovet-rus qoşunları dolayı və birbaşa iştirak etdilər. Biz bütün bunlardan dərs çıxarmışıq.
Bəli, Rusiya ilə normal əlaqələr istəyirik, ticarət olsun, amma daxili işlərimizə qarışmasınlar. Xankəndidə konsulluq açmaq daxili işlərimizə qarışmaqdır. Azərbaycanın şəhərlərindən birində xidmət göstərəcək bir konsulluğun açılması təklifi ilə çıxış etsələr, bunu anlamaq olardı, amma yeni azad edilmiş və heç bir rusun yaşamadığı Xankəndidə konsulluq açmaq istəyi nə anlama gəlir? Sanki Türkiyə ilə yarışa giriblər ki, onların Şuşada konsulluqları olacaqsa, Rusiyanın da Xankəndidə konsulluğu olacaq. Axı Türkiyə və Rusiya bizim üçün tərəzinin eyni gözündə dayana bilməz. Türkiyə bizim qardaşımız və strateji müttəfiqimizdir, ortada Şuşa bəyyanaməsi var. Anlayışlar var: strateji tərəfdaş, strateji müttəfiq və sair. Türkiyə bütün bunların fövqündə dayanır.
Bəli, Rusiya ilə də münasibətləri “strateji tərəfdaşlıq” adlandırmaq olar, Rusiyanın maraqlarını da nəzərə alırıq. Məsələn, Qoşulmayanlar Hərəkatının üzvüyük, qarşımıza nə NATO, nə də KTMT-yə üzvlük hədəfi qoymuşuq. Bu günlərdə Ukrayna ilə bağlı sülh forumu keçirildi, Azərbaycan orada da iştirak etmədi, halbuki Ukraynanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyirik, humanitar yardım edirik. Ukrayna bizə dost dövlətdir, amma buna baxmayaraq, Rusiyanı qıcıqlandıracaq addımlar da atmırıq, müəyyən şeyləri anlayırıq. Ancaq Zaxarova, Karasin, Zatulin və bəzi digər Rusiya rəsmilərinin açıqlamaları başqa şeylərdən xəbər verir. Bu açıqlamalardan hiss olunur ki, bunlar təkcə onların fikirləri deyil.
Yenə də Cənubi Qafqazı özlərinin “arxa bağça”ları hesab edirlər, amma reallıq artıq dəyişib. Bəli, Ermənistan hərtərəfli şəkildə Rusiyadan asılıdır, amma Azərbaycanla bağlı durum fərqlidir, elə bir asılılığımız yoxdur. Rusiya artıq onu da qəbul edib ki, Türkiyə Azərbaycanda yerləşib, bu etirafı Putinin özü dilə gətirib. Rusiya bu reallığı dəyişə bilməz, bu, iki qardaş dövlətin qərarıdır. Bu reallıq da bizim maraqlarımıza xidmət edir.
Ermənistan rəhbərliyi Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalanmasını sürətləndirmək istəyir. Əlbəttə ki, bunun sifarişinin okeanın o tayından gəldiyi hər kəsə aydındır.
Bu sözləri Axar.az-a Ararat Mirzoyanın Tallində sülh müqaviləsi ilə bağlı səsləndirdiyi fikirlər haqqında danışan siyasi şərhçi Turab Rzayev deyib.
Siyasi şərhçi Vaşinqtonun Moskvanı Cənubi Qafqazdan tamamilə çıxarmaq istədiyini bildirib:
“ABŞ sülh müqaviləsinin imzalanması ilə bağlı ortaya konkret mövqe qoyub. Bu mərhələdən sonra Vaşinqton İrəvana dəstəyini artıraraq onu Avroatlantik məkanın bir parçasına çevirməyə çalışacaq. Yalnız bunun arxasınca Ermənistanın sərhədlərindən, hava məkanından Rusiyanı çıxarmaq mümkün olacaq. Buraya Gümrüdəki hərbi baza da daxildir. Daha sonra isə Rusiyanın tamamilə Cənubi Qafqaz regionundan çıxarılması prosesi başlayacaq. Obrayenin 10-12 iyunda İrəvana, indi isə Bakıya səfəri buna hesablanıb”.
Turab Rzayev Azərbaycanın da sülh müqaviləsinin imzalanmasını istədiyini, lakin konkret tələblərinin olduğunu vurğulayıb:
“Paralel şəkildə biz ATƏT-in Minsk Qrupunun keçmiş amerikalı həmsədri Ceyms Uorlikdən erməni mətbuatına müsahibə zamanı Fransanın ünvanına ciddi tənqidlər eşitdik. Uorlik tərəflərin sülhə yaxın olduğu dövrdə Fransanın Ermənistanı silahlandırmasını təxribatçı element adlandırdı. Baş verənlər Vaşinqtonun sülh müqaviləsinin imzalanmasına tərəfdar olduğunu, hətta onunla əks mövqedə olan Parisi tənqid etməkdən çəkinmədiyini göstərir. Fikrimcə, Ararat Mirzoyanın mövqeyi həm Paşinyanın, həm də Bayden administrasiyasının mövqeyinin məcmusudur. Əlbəttə ki, Azərbaycan da sülh istəyir. Lakin rəsmi Bakı gələcəkdə yenidən müharibə baş qaldırma təhlükəsi olmasın deyə, konkret və köklü dəyişikliklərin aparılmasını, təminatın verilməsini tələb edir. Artıq COP29-a qatılacaq ölkə rəsmiləri də sülhlə bağlı ümidlərini açıq şəkildə dilə gətirir. Bunların da başında Böyük Britaniya gəlir. Belə ki, Böyük Britaniyanın Baş naziri Rişi Sunakın bu ilin martında Bakıda keçirilən “Parçalanmış Dünyanın Bərpası” mövzusunda XI Qlobal Forumun iştirakçılarına ünvanladığı məktubda noyabr ayında sülhün imzalanmasını görməyi arzuladıqlarını bildiriməsi də bunun təzahürüdür”.
Qeyd edək ki, Ararat Mirzoyan Tallində estoniyalı həmkarı ilə görüş zamanı Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh sazişi layihəsinin demək olar ki, razılaşdırıldığını və İrəvanın bir ay ərzində bu işi tam başa çatdırmağa hazır olduğunu deyib.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev altıncı çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin buraxılması və Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsi haqqında Sərəncam verib.
Sərəncamda deyilir:
“Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə müraciət edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 2024-cü il 21 iyun tarixli 1174-VIQR nömrəli Qərarını və “Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə növbədənkənar seçkilərin təyin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə müraciət edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 2024-cü il 21 iyun tarixli Qərarının Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına uyğunluğunun yoxlanılmasına dair” Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi Plenumunun 2024-cü il 27 iyun tarixli Qərarını nəzərə alaraq, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 981-ci maddəsinin I hissəsini və 109-cu maddəsinin 1-ci bəndini rəhbər tutaraq qərara alıram:
1. Altıncı çağırış Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi buraxılsın.
2. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə növbədənkənar seçkilər 2024-cü il sentyabrın 1-nə təyin edilsin.
ABŞ dövlət katibinin Avropa və Avrasiya məsələləri üzrə köməkçisi Ceyms O`Brayen Azərbaycana səfər edəcək. Bu barədə ABŞ Dövlət Departamentinin Mətbuat Xidməti məlumat yayıb. Bildirilib ki, O`Brayen iyunun 27-29-da Bakıda və Xorvatiyanın Dubrovnik şəhərində səfərdə olacaq.“Bakıda ABŞ-Azərbaycan ikitərəfli münasibətlərindəki irəliləyişi və ABŞ-ın Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh sazişinin imzalanması istiqamətində verdiyi dəstəyi vurğulamaq üçün O`Brayen yüksəksəviyyəli hökumət nümayəndələri ilə görüşəcək", - məlumatda bildirilib.
Bundan sonra diplomat Dubrovnik Forumunda iştirak etmək üçün Xorvatiyaya yollanacaq. Orada O`Brayen Qərbi Balkan dövlətlərinin Avro-Atlantik inteqrasiyasını müzakirə edəcək. O, həmçinin, Xorvatiya rəhbərliyi ilə müdafiə və enerji təhlükəsizliyi sahəsində əməkdaşlıq məsələləri ilə bağlı fikir mübadiləsi aparacaq.
Ekspertlər bildirirlər ki, yüksəksəviyyəli ABŞ rəsmisinin indiki halda Azərbaycana səfər etməsi sıradan səfər sayılmır. Analitiklərin qənaətincə, ABŞ aktuallaşan sülh gündəliyi ilə yaxından maraqlanır.
Milli Məclisin deputatı Bəhruz Məhərrəmov mövzu barədə AYNA-ya müsahibəsində deyib ki, mayın sonu, iyunun əvvəllərində ABŞ Prezidenti Azərbaycan Prezidentinə iki məktub ünvanlayıb:
- Hər iki məktubda ABŞ Azərbaycanın strateji tərəfdaş, regionda sülh və sabitliyin qorunmasında, enerji təhlükəsizliyinin təminində önəmli ölkə adlandırıldı. Zaman-zaman O`Brayenin özünün timsalında Azərbaycana qarşı bəyanatlarının şahidi olmuşuq. Eyni zamanda, ABŞ-ın ayrı-ayrı dairələrinin, xüsusilə, Senatın ölkəmizə qarşı qərəzli yanaşmaları, zidd fikirlər səsləndirilir. Bununla belə, son nəticədə, Vaşinqtonda da anlayırlar ki, Cənubi Qafqazda baş verən proseslər Azərbaycanın müəyyənləşdirdiyi gündəlik əsasında formalaşır. Azərbaycana qarşı radikal bəyanatları ilə yadda qalan O`Brayenin özünün son açıqlamaları deməyə əsas verir ki, ABŞ regionda öz maraqlarını qorumaq üçün kiminlə, hansı ölkə ilə əməkdaşlıq etməli olduğunu başa düşüb. Bilirlər ki, bölgədə gündəliyi Bakı, Azərbaycanın lideri diktə edir. Bu baxımdan, O`Brayenın Azərbaycana səfərini təəccüblə qarşılamaq düzgün deyil.
- Düzdür, səfərin məqsədi qısa olaraq açıqlanıb. Amma sizcə, geniş spektrdə nələr müzakirə olunacaq?
- Təsadüfi deyil ki, O`Brayen Bakıya gəlməzdən əvvəl Dövlət Departamenti səfər zamanı daha çox sülh məsələsinin müzakirə olunacağını açıqlayıb. ABŞ hesab edir ki, sülh və sabitlik məsələsi təkcə Azərbaycanla bağlı məsələ deyil, eyni zamanda, Şərqlə Qərb arasında təhlükəsiz tranzitin təmini məsələsidir ki, burada da Azərbaycan açar ölkədir. Bunu Azərbaycan lideri, cənab İlham Əliyev illər öncə qeyd edib ki, sülh və sabitlik, Zəngəzur dəhlizi, Ermənistanla Azərbaycan arasında kommunikasiyaların açılması ümumbəşəri məsələdir. Görünür, ABŞ-ın yüksəkçinli rəsmiləri bunu anlayıblar, müzakirəni bu istiqamətdə aparmağa can atırlar. Hesab edirəm ki, O`Brayenın görüşlərdə Azərbaycanın formalaşdırdığı sülh gündəliyi üzərində müzakirələraparacaq.
- Maraqlıdır ki, ABŞ rəsmilərinin bəyanatları əməldə özünü göstərmir. Məsələn, Azərbaycanın Ermənistandan etdiyi tələblərin həyata keçirilməsi üçün Vaşinqtondan İrəvana bir çağırışın şahidi olmuruq. ABŞ-dan bəyan edilir ki, sülh sazişi imzalansın, amma Ermənistana Bakının tələblərinin yerinə yetirilməsi üçün çağırışı eşitmirik...
- Azərbaycanın mövqeyi kifayət qədər aydındır. Əlbəttə, Azərbaycan sülhəı istəqamətlənən istənilən səyi dəstəkləyir. Amma bizim üçün 30 il effektsiz davam edən sülh danışıqlarının davamı lazım deyil. Bakı tələb edir ki, Ermənistan Konstitusiyasında Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları var ki, bu, dəyişməlidir. Azərbaycan ona görə bunun dəyişməsində israrlıdır ki, sabah Ermənistan tərəfi imzalanan sülh sazişini “konstitusiyaya zidd” adlandıraraq poza bilməsin. Bu təhdidlər, təhlükələr var. Biz dəfələrlə demişik, bir daha da deyirik ki, Ermənistan Konstitusiyasının 6-cı maddəsi dəyişməlidir. Orada ifadə olunur ki, Ermənistan Konstitusiyasına zidd sənəd heç bir halda parlamentlərində ratifikasiya oluna bilməz. Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyırsa, o zaman Ermənistan Konstitusiyasının preambula hissəsinin “Müstəqillik Aktına” istinadı aradan qaldırılmalıdır. Çünki orada Azərbaycana qarşı ərazi iddiası əks olunub. Sülh sazişi ilə konstitusiya sənədi arasında ziddiyyət qalmamalıdır. Bu, etibarlı sülh olmayacaq.
Rəsmi Bakının bu barədə mövqeyi kifayət qədər aydındır və hüquqa əsaslanır. Düşünürəm ki, O`Brayenlə bu məsələlər müzakirə olunacaq, bir daha ABŞ tərəfinə Bakının mövqeyi çatdırılacaq. Bəli, biz Vaşinqtonun sülh səylərini dəstəkləyirik, amma bu sülh sazişi effektsiz, formal sülh olmamalıdır.
- Ermənistan Konstitusiyasına dəyişiklik olmadan imzalanan sülh gələcəkdə hansı problemlərə gətirib çıxara bilər? Çünki bəzi ekspertlər bildirirlər ki, Ermənistan Konstitusiyasında dəyişiklik olmadan da sülh sazişi imzalana bilər...
- Təbii ki, imzalana bilər. Amma bu, işlər olmayacaq. Konstitusiyaya dəyişiklik edilmədən imzalanan sülh sazişi ilk növbədə, parlamentlər tərəfindən ratifikasiya olunmalıdır. Ermənistan Konstitusiyasının 6-cı maddəsində isə göstərilir bu sənədə zidd olan heç bir sənəd parlament tərəfindən ratifikasiya edilə bilməz. Bu o deməkdir ki, sülh sazişi imzalansa da, formal olacaq, konstitusiyaya zidd olacaq. Ermənistan hakimiyyəti həmin sazişi istənilən vaxt Konstitusiya Məhkəməsində ləğv etdirə biləcək. Bu, Bakı üçün məqbul deyil. Yenə deyirəm, bizim mövqeyimiz aydın və qətidir.
- O`Brayen Bakıya səfərindən sonra Vaşinqton İrəvana Azərbaycanın tələblərini yerinə yetirməklə bağlı diktə edə bilərmi?
- Əslində Ermənistanın mövcud dövlətçilik konfiqurasiyası məhz diktə üzərində qurulub. Ermənistan Azərbaycan kimi, müstəqil siyasət yürütmür, suveren deyil. Sadəcə indi Ermənistan ağa dəyişmək ərəfəsindədir, Fransanın, Rusiyanın, yoxsa ABŞ-ın diktəsi ilə oturub-durmaq haqqında düşünür. Hansı gücün “əli” güclü olacaqsa, onun diktəsini qəbul edəcək.
Əlbəttə, ABŞ-ın Ermənistan üzərində ciddi təsirləri, diktə etmək imkanları var. İndiki məqamda güclərin maraqlarına baxmaq lazımdır. O`Brayenın səfəri onu göstərir ki, ABŞ artıq regiondakı reallıqları dərk edir. Təbii ki, ABŞ-ı regionda sülh yox, iqtisadi maraqlarının daha təhlükəsiz formada təmini maraqlandırır. Əlbəttə, bu da dayanıqlı sülhdən keçir. Düşünürəm ki, O`Brayenin timsalında Vaşinqton sülh üçün çalışmalıdır. Səfərin nəticəsi nə olacaq, pərdəarxasında nələr danışılacaq, deyə bilmərik. Bu, sonrakı proseslərdən aydın olacaq. Amma bir məsələ aydındır ki, bölgə ilə bağlı son qərarları cənab İlham Əliyev verir. O`Brayenin səfərindən, görüşlərdən sonra verilən bəyanatlardan məlum olacaq ki, Vaşinqtonun mövqeyi nədir.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev iyunun 28-də Amerika Birləşmiş Ştatları Dövlət katibinin Avropa və Avrasiya məsələləri üzrə köməkçisi Ceyms O’Braynı qəbul edib.
Bu barədə Azərbaycan Prezidentinin Mətbuat Xidməti məlumat yayıb.
Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi – Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev Bakının bütün dünyanı Cənubi Qafqaza gətirdiyi üçün qlobal problemlərin həllində daha fəal rol oynamağa davam edəcəyini bildirib.
Bu barədə o, sosial şəbəkədə yazıb.
"COP29-un davamı olaraq Azərbaycan 2026-cı ildə UNEP (BMT-nin Ətraf Mühit Proqramı – red.) ilə birlikdə Ümumdünya Ətraf Mühit Gününə, BMT-nin Məskunlaşma Proqramı ilə Ümumdünya Şəhər Forumuna ev sahibliyi edəcək. Azərbaycan münaqişənin başa çatmasından sonra daha qlobal xarici siyasətə keçdiyi və bütün dünyanı Cənubi Qafqaza gətirdiyi üçün qlobal problemlərin həllində daha fəal rol oynamağa davam edəcək", – o qeyd edib.
Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan Azərbaycanla bağlı iki açıqlama verib. Onun birinci açıqlaması odur ki, rəsmi Bakı Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın sərhəddə gərginliyi azaltmaq və atəşkəs pozuntularını aradan qaldırmaq üçün ikitərəfli mexanizmin yaradılması təklifinə cavab verməyib. Armen Qriqoryanın ikinci açıqlaması isə odur ki, Ermənistan Azərbaycandan sülh müqaviləsi ilə bağlı onuncu təkliflər paketini alıb. Bundan əvvəl İrəvan növbəti təkliflərini Bakıya göndərmişdi. “Biz çox çalışırıq” deyən Qriqoryan prosesin dinamikliyinə diqqət çəkib: “Bəzən irəliləyiş olur, bəzən yox”.Nikol Paşinyanın atəşkəsin pozulmasıyla bağlı İrəvanın Bakı ilə birgə “ortaq mexanizm” qurması təklifinin arxasında onun Ermənistan ordusunun tamamına nəzarət etməməsinin etirafı var. Paşinyan açıq şəkildə “atəşkəsi Ermənistan ordusu pozmayıb” deyə bilmir, şübhələri var. Çünki baş nazir bu ilin fevral ayında atəşkəsi ordu içindəki “Erkrapa” silahlı qruplaşmasının üzvünün pozduğunu etiraf etmişdi. Başqa təxribatçılar da var. Belə olan halda Paşinyan “ortaq mexanizm” vasitəsilə ordusundakı təxribatçıları müəyyənləşdirmək istəyir. Ancaq Ermənistan ordusundakı təxribatçıları və “atəş açın” əmrini verən zabitləri müəyyənləşdirmək Azərbaycanın problemi deyil, bu işin öhdəsindən Paşinyan gəlməlidir.
Başda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev olmaqla rəsmilərimiz iki ölkə arasında sülh sazişinin imzalanması üçün özündə ərazi iddialarını ehtiva edən Ermənistan Konstitusiyasının dəyişdirilməsinin zəruri olduğunu vurğulayırlar. Böyük ehtimalla Azərbaycanın Ermənistana göndərdiyi növbəti təkliflər paketində bu zərurət yenidən vurğulanıb. Əvvəlki açıqlamalarında Konstitusiyanın yenilənməsində israrlı olan Nikol Paşinyan son vaxtlar bu məsələnin iki il sonra həll oluna biləcəyinə eyham vurmağa başlayıb. İki il geçdir. Əgər Paşinyan söylədiyi kimi, Azərbaycanla qısa müddətdə sülhün əldə olunmasını istəyirsə, iki ili gözləmədən heç olmazsa Konstitusiyada ərazi iaddialarını ehtiva edən bəndlərin əsas sənəddən çıxarılmasını həyata keçirməlidir. Bunsuz iki ölkə arasında sülh mümkün deyil.
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzi
Elçin Alıoğlu - TREND
Azərbaycanla Ermənistan arasındakı sülh danışıqları və münasibətlərin normallaşmasına yönəlmiş təmaslar regiondan çox kənardakı ölkələrlə gücləri narahat edir.
Ermənistan Azərbaycandan sülh sazişi layihəsi ilə bağlı yeni təkliflər paketi alıb.
Bu barədə Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan jurnalistlərə bildirib.
Onun sözlərinə görə, bu artıq sülh sazişi layihəsi ilə bağlı tərəflər arasında mübadilə olunan 10-cu paketdir.
Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın son bəyanratları ölkədəki hakimiyyətin revanşist və xüsusilə də radikal müxalif qüvvələrin etiraz aksiyalarının öhdəsindən gəldiyinin görüntüsü yaratmaq məqsədi güdür.
Daxili siyasətdəki turbulentliyi aradan qaldırmağa və xarici siyasətdə rəvan münasibətlərə can atdığını vurğulayan N.Paşinyan bəyanatları ilə adekvat geosiyasi mövqe tutan ölkə lideri olduğunu özünə, sonra da ermənilərə nümayiş etdirmək fikrindədir.
Ermənistan gerçəkdən də, şərti dövlət sərhədinin demarkasiyası və delimitasiyası prosesini başa vurmaq, yekun sülh müqaviləsi imzalamaq, kommunikasiyaları bərpa etmək fikrindədir?
Əfsuslar olsun ki, bəyanatlarla real siyasət, qərarlar və addımlar arasında ciddi fərq var.
Ermənistan gerçəkdən də Cənubi Qafqazda sülhün və stabilliyin bərqərar olmasını istəyirsə, rəsmi Bakı ilə münasibətlərin normallaşmasına can atırsa, ilkin addım qismində Konstitusiyasına zəruri dəyişikliklər etməlidir.
Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının yer alaraq qanuniləşdirildiyi müddəanın olduğu sənəd indiki vəziyyətdə qaldıqca Ermənistanda revanşist və ultrairqçi, etnik və dini zəmində düşmənçiliyi təbliğ edən qüvvələrin ifrat dərəcədə aktivləşməsi istənilən zaman mümkündür.
Nikol Paşinyan "real Ermənistan"la mifik "tarixi Ermənistan" arasında fərqlərdən, ermənilərin mövcud vəziyyəti anlamalarının vacibliyindən çox danışsa da, Konstitusiyaya zəruri və hətta qaçılmaz dəyişikliklər olmadan sözügedən ritorika adi demaqogiyadan savayı heç nə deyil.
"Xalqın siyasi və hakimiyyət elitalarına, yəni bizə göndərişi budur: bizim yaşamağımız, sadəcə yaşamağımız üçün şərait yaratmağa hazırsınızmı? Ermənistan xalqı Qolqofaya getmək yox, yaşamaq, övladlarını dünyaya gətirmək və onlar üçün rifahlı həyat təmin etmək istəyir. Bunun üçün ən mühüm vasitənin - dövlətin olduğunu nəzərə alsaq, real istəkdir", - Nikol Paşinyan deyib.
Belə təəssürat yarana bilər ki, N.Paşinyan Ermənistan cəmiyyətinin və ümumiyyətlə, ermənilərin paradiqmasını dəyişmək fikrindədir.
Halbuki sadəcə, söz yığınıdır.
Sülhdən, əmin-amanlıqdan, münasibətlərin normallaşmasından danışan Nikol Paşinyan bütün bunlarla eyni vaxtda Cənubi Qafqazda vəziyyəti maksimal dərəcədə gərginləşdirməyə, Azərbaycanla Ermənistan arasında yeni hərbi əməliyyatlara can atan Fransa ilə əlaqələri sürətlə genişləndirərək aktivləşdirir.
Fransa Ermənistana 155 mm çaplı 36 "Ceasar" özüyeriyən artilleritya qurğuları, 50 "VAB MKZ" zirehli transportyoru, "Bastion" və "Sherpa" zirehli maşınları, "Mistral" zenit-raket qurğuları, "GM200 Thales" radiolokasiya kompleksləri verəcək.
30 "Bastion" artıq Ermənistandadır.
Eyni zamanda, Ermənistan Hindistandan "ATAGS" haubitsaları, "Akash" reaktiv yaylım atəşi sistemləri, "Tapas-BH-201" zərbə PUA-ları və antidron sistemləri alır.
Rəsmi İrəvan ona "hamilik və havadarlıq" edən ölkələr vasitəsilə Cənubi Qafqaz bölgəsində qüvvələr nisbətinin dəyişdirilməsinə sürətlə alətə çevrilməkdədir.
Nikol Paşinyan bunu təkzib edir, Fransa və Hindistandan silah-sursatla hərbi texnikanı yalnız "Ermənistanın müdafiə potensialını artırmaq üçün" alındığını vurğulayır. Onun israrlı bəyanatları və "real Ermənistan"la bağlı dedikləri ilə əməlləri ziddiyyət təşkil edir.
Səbəb sadədir.
Ermənistan Konstitusiyasına zəruri dəyişikliklər edilmədikcə, Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının legitimləşdiyi müddəa tarixə qovuşdurulmazsa, rəsmi İrəvanın sülhlə bağlı açıqlamaları və ələlxüsus da "real Ermənistan" mizantropiyası çox ucuz şou təsiri bağışlayır.
Daha dəqiq olsaq, rəsmi İrəvan sürətlə silahlanaraq, sülhdən danışmağa davam etdikcə, vaxt udmağa çalışan tərəf təsiri yaradır.
Nikol Paşinyan, həqiqətən də, sülh gündəliyinə sadiqdirsə, delimitasiya və demarkasiya prosesini bitirmək, sülh sazişini imzalamaq fikrindədirsə, onda yaxın vaxtlarda Ermənistanda konstitusion islahatlarla bağlı müzakirələrin başlandığını görməliyik.
Belə müzakirələr olmazsa və eyni zamanda, Ermənistanın silah-sursatla hərbi texnikanın alınmasına yönəlmiş fəaliyyəti aktiv davam edərsə, onda bəlli olacaq ki, qarşı tərəf ərazi iddialarından əsla əl çəkməyərək, yeni hərbi əməliyyata hazırlaşır.
Sadəcə, Ermənistan belə əməliyyat üçün əlverişli məqam gözləyir.
Ermənistanın hami və havadar axtarışlarında Fransanın əlahiddə ümid yeri olduğu bəllidir.
İrəvanın revanşist və militar siyasətinin, sürətlə silahlanmanı ehtiva edən taktikasının da gerçək ssenari müəllifinin Fransa olduğu şübhə doğurmur.
Nikol Paşinyanıen təhlükəli illüziyalara qapılmasının, Azərbaycana qarşı yeni eskalasiyanı reallaşdıracağı təqdirdə Fransanın Ermənisatın mütləq şəkildə dəstəkləyəcəyini düşünməsinin də səbəbkarı rəsmi Parisdir.
Fransa, habelə ABŞ və Avropa İttifaqı hazırda Ermənistan vasitəsilə Cənubi Qafqazda vəziyyəti gərginləşdirərək idarə etməyə çalışır.
Paşinyanın da Ermənistan Konstitusiyasına dəyişikliklər etməyə tələsməməsinin əsas səbəbi budur.
Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi Qərbin maraqlarına cavab vermir.
Ermənistan regiondakı yerini hələ də anlamır…
Heydər Əliyev adına Hərbi İnstitutun rektoru general-mayor Füzuli Salahov vəzifəsindən azad edilib.
“Qafqazinfo”nun əldə etdiyi məlumata görə, general Salahov son yaş həddi ilə bağlı təqaüdə göndərilib.
Əldə etdiyimiz digər məlumata görə, institutun rektoru vəzifəsinin icrası Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı polkovnik Nizami Mövlanova həvalə edilib.
Polkovnik Mövlanov Vətən müharibəsində şücaət göstərən zabitlərdəndir. Müharibədən sonra Prezident İlham Əliyevin Sərəncamı ilə polkovnik Nizami Mövlanova Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı adı verilib. Bundan əlavə, müxtəlif illərdə müdafiə nazirlərinin əmrləri ilə 1-ci, 2-ci və 3-cü dərəcəli “Qüsursuz xidmətə görə”, “Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Veteranı” medalları, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 10, 90 və 95 illiyi, həmçinin “Azərbaycan Ordusunun 100 illiyi” yubiley medalları ilə təltif edilib. Müharibədən bir müddət sonra N.Mövlanov Heydər Əliyev adına Hərbi İnstitutun rəis müavini təyin edilib.
Qeyd edək ki, Heydər Əliyev adına Hərbi İnstitut Heydər Əliyev adına Ali Hərbi Məktəbin hüquqi varisidir. İnstitut Milli Müdafiə Universitetinin tabeliyində fəaliyyət göstərir.
Fotoda polkovnik Nizami Mövlanov
Xəbər verdiyimiz kimi, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev ölkənin ərazi bütövlüyünün qorunub saxlanılmasında xüsusi xidmətlərinə və döyüş tapşırığını yerinə yetirərkən göstərdiyi şəxsi igidliyə görə Natiq Səlim oğlu Qasımova Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adı verib.
Şəhid döyüşçünün əmisi oğlu, Çexiyadakı Azərbaycan icmasının fəal üzvü Çingiz Qasımov Prezident İlham Əliyevə təşəkkür edib.
O, verdiyi müsahibədə Natiq Qasımovla bağlı bir çox bilinməyən faktları açıb, onun həyat yolundan danışıb.
Mövzunun aktuallığını nəzərə alaraq həmin videomüsahibəni təqdim edirik.