 |
|
Qərb hərbi-siyasi dairələri Rusiyanın son nüvə təhdidlərini qərardan öncəki mərhələ hesab etməklə yanaşı, Kreml sahibinin hər an “nüvə düyməsi”ni hərəkətə gətirə biləcəyindən əndişə edirlər... Bu baxımdan, yaxın vaxtlarda kollektiv Qərbin Ukrayna savaşı ilə bağlı əsas strateji hədəflərinin böyük ölçüdə iflasa uğraya biləcəyi də qətiyyən istisna olunmur...
Ukrayna savaşı ətrafında yaranmış situasiya ABŞ və Qərbin maraqlarına zidd istiqamətlər almağa başlayıb. Hətta hesab etmək olar ki, Qərb hərbi-siyasi dairələri Ukrayna savaşına nəzarəti tamamilə itirmək təhlükəsi ilə də üzləşmiş kimi görünürlər. Əgər, belə davam edərsə, bu, ABŞ və NATO-nun Rusiya ilə savaş ssenarilərini böyük ölçüdə poza bilər. Və bu halda, Qərb Rusiyanın geopolitik diqtəsi ilə hesablaşmaq məcburiyyətindən yayınmaqda çətinlik çəkəcək.
Məsələ ondadır ki, Ukrayna ordusu savaş meydanında mövqelərini itirməyə başlayıb. Ukrayna ordusu ölkənin içərilərinə doğru geri çəkilir. Rusiya ordusunun hücum əməliyyatları isə genişlənməkdə davam edir. Eyni zamanda, rəsmi Kiyev savaş meydanında artan canlı qüvvə və hərbi texnika itkilərini bərpa etmək imkanlarından uzaq düşməyə başlayıb. Və belə vəziyyət Qərb hərbi-siyasi dairələrində ciddi narahatlıq doğurmaqdadır.
Ancaq ABŞ və Qərbin narahatlığına səbəb olmuş situasiyanın əsas səbəblərini indi daha açıq mətnlə bəyan etməyə üstünlük verir. Belə ki, Zelenski hakimiyyəti Ukrayna ordusunun geri çəkilməsini ilk növbədə ABŞ və Qərbin verdiyi vədləri icra etməməsi ilə əlaqələndirir. Rəsmi Kiyev hesab edir ki, ABŞ və NATO ölkələri Ukrayna ordusunun hərbi texnika ilə təchiz edilməsi prosesinin ləngidirlər. ABŞ Konqresində və Avropa Birliyində Ukraynaya hərbi yardım paketlərinin təsdiqlənməsindən xeyli müddət keçsə də, hərbi texnikanın göndərilməsində elə bir ciddi irəliləyiş mövcud deyil.
Ona görə də, hazırda Ukrayna ordusu hərbi texnika və silah-sursat defisiti ilə üzləşib. Bu defisit isə öz nəvbəsində Ukrayna ordusunun daha çox canlı qüvvə itirməsinə və döyüş mövqelərini tərk etmək məcburiyyətində buraxır. Rəsmi Kiyev ABŞ və NATO ölkələrini daha cəsarətli olmağa cağırmağı da qətiyyən unutmur. Zelenski hakimiyyəti hesab edir ki, ABŞ və NATO ölkələrinin Rusiyanın nüvə təhdidlərindən çəkinməsi üçün elə bir ciddi əsas yoxdur. Çünki Kiyevdə əmindirlər ki, Kreml nüvə silahından istifadə etməyə cəsarət etməz və bu faktordan yalnız Qərbi qorxutmaq üçün yararlanır.
Əslində, Ukrayna savaşının başlanmasından sonrakı ilk aylarda Rusiya ABŞ və NATO-nu nüvə faktoru ilə daha radikal şəkildə təhdid edirdi. Sonrakı mərhələdə prezident Vladimir Putin və onun yaxın ətrafı nüvə ritorikasını nisbətən yumşaltmağa üstünlük verdi. Qərbdə Kremlin bu yumşalmasından bir qədər cəsarətlənməyə başladılar. Və ona görə də, son vaxtlar Qərb hərbi-siyasi dairələrinin Rusiyanı qıcıqlandıracaq variantları gündəmə gətirməsi qətiyyən təəccüblü deyildi.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bir müddət öncəyə qədər ABŞ və bəzi NATO ölkələri Rusiyanın radikal addımlara reaksiya potensialını sınaqdan çıxartmağa çalışırdılar. Xüsusilə də, Fransa NATO-nu Ukraynaya hərbi kontingent göndərmək təklifləri ilə Kremlə qarşı hərbi-psixoloji təzyiqləri maksimum həddə çatdırmışdı. Hətta prezident Emmanuel Makron o qədər cəsarətlənmişdi ki, Fransanın Ukraynaya hərbi qüvvə göndərə biləcəyindən də danışmağa başlamışdı. Və Kremlin şübhəli susqunluğundan sonra Qərbdə bu variantı qərar vermə mərhələsinə keçirtmişdilər.
Ancaq Rusiya ABŞ və NATO ölkələrinin uzaqgedən ssenarilərini növbəti dəfə bloklamağı bacardı. Belə ki, prezident Vladimir Putin əvvəlcə NATO ölkələrini qlobal nüvə savaşına səbəb ola biləcək davranışlarda suçladı. Ardıncasa, Kreml sahibi Rusiyanın nüvə arsenalının həmişə istifadəyə hazır olduğunu bəyan edərək, bunu Qərbə sübuta yetirmək qərarı verdi. Hər halda, prezident Vladimir Putinin əmri ilə Rusiyanın Ukrayna sərhədləri ətrafında taktiki nüvə silahının tətbiq olunması üzrə təlimlərə başlaması Qərb hərbi-siyasi dairələrində artıq “soyuq duş” effekti yaratmış oldu.
Maraqlıdır ki, bütün bunlardan sonra ABŞ və NATO Rusiyanı qəzəbləndirə biləcək hərbi ssenarilərin gündəmə gətirilməsindən artıq ehtiyat etməyə başlayıb. Belə ki, Qərb hərbi dairələri Rusiyanın taktiki nüvə silahı ilə bağlı son mesajını tamamilə ciddiyə alırlar. Qərbdə hesab olunur ki, Kreml Rusiyanın maraqlarını qorumaq üçün bütün vasitələrə əl atmaq, o cümlədən də, nüvə savaşına qərar vermək niyyətinə sadiqdir. Və bu səbəbdən də, NATO ölkələrinin Ukrayna savaşına bulaşması görüntüsü yarada biləcək addımlardan yayaınmağa üstünlük verilir.
Belə anlaşılır ki, Kreml ABŞ və NATO-nu növbəti dəfə təhdid etməyi bacarıb. Qərb hərbi-siyasi dairələri Rusiyanın təhdidlərini qərardan öncəki mərhələ hesab etməklə yanaşı, Kreml sahibinin hər an “nüvə düyməsi”ni hərəkətə gətirə biləcəyindən əndişə edirlər. Ona görə də, son vaxtlar rəsmi Kiyevin bütün israrlı cəsarət çağırışlarına baxmayaraq, Qərbdə daha çox susqun qalmağa üstünlük verirlər. Rusiya ilə qarşıdurma mövzusuna reaksiyalar verildikdəsə, bir qayda olaraq, NATO-nun Ukrayna savaşına birbaşa qarışmayacağı xüsusi olaraq, vurğulanır. Və bu baxımdan, yaxın vaxtlarda kollektiv Qərbin Ukrayna savaşı ilə bağlı hədəflərinin böyük ölçüdə iflasa uğraya biləcəyi də qətiyyən istisna olunmur.(Yeni Müsavat)
Hindistan yüksələn güc mərkəzlərindən biridir, ölkədə 968 mln. səsvermə hüququ olan vətəndaş yaşayır. Ermənistanla yaxınlığın tarixi köklərini bir kənara qoysaq, Azərbaycanın Hindistanla daha sıx əlaqələri olduğu üzə çıxır və praqmatik Hindistan hökuməti Azərbaycanla əlaqələrə önəm verir. Bu işdə yeni logistika xətləri, Azərbaycan Dəmir Yollarının (ADY) gördüyü işlər də mühüm rol oynayır.
Axar.az xəbər verir ki, bu barədə iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli bildirib.
O xatırladıb ki, 2023-cü ildə Ermənistanla Hindistan arasında ticarət dövriyyəsi cəmi 380 mln. dollar olub:
“Ötən il Azərbaycanla Hindistanın arasında ticarət dövriyyəsi isə 1 mlrd. 435 mln. dollar təşkil edib – yəni, bizim Hindistanla illik ticarət dövriyyəmiz Ermənistanla müqayisədə az qala 4 dəfə çoxdur. Hindistandan Azərbaycana gələn turist sayı kəskin artıb – bu ilin ilk 4 ayında 2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqaisədə Hindistandan 2,4 dəfə çox turist gəlib, gələn turistlər sıralamasında Hindistan 4-cü yerə çıxıb.
Rəqəmlər deyir ki, Hindistanla münasibətlər heç də pis deyil, deməli, “dostunu yaxın, rəqibini (düşmənini) daha da yaxın saxla” prinsipini davam etdirmək lazımdır. Hindistanın Azərbaycana münasibəti bizim ölkəmizlə bağlı deyil, daha çox bizim Pakistanla daha sıx münasibətlərə cavab refleksidir. Amma bu refleksi daha sıx ticarət, logistika ilə neytrallaşdırmaq mümkündür və bunun üçün əla fürsət yaranıb: Mayın 13-də Hindistan ilə İran arasında Çabahar limanının icarəyə verilməsi haqqında sənəd imzalanıb. Bu sənədə əsasən 10 ildən sonra razılaşma yenilənəcək və limanın idarəçiliyi Hindistanda qalacaq. Çabahar limanı İranın Hind okeanına çıxışı olan yeganə böyük limanıdır. Hindistan mövcud limanı idarəçiliyə götürməklə Rusiya, Cənubi Qafqaz, Avropa və Orta Asiya ilə ticarət əlaqələrini genişləndirməyi planlaşdırır. Bu liman Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin tərkib hissəsi kimi qiymətləndirilir (yeri gəlmişkən, Hindistanın ingilisdilli “The Economic Times” nəşri bu məsələ ilə bağlı geniş yazı dərc edib).
Azərbaycan regional logistik “hab” olmaq istəyir, bunun üçün çox iş görür, yeni layihələrə yatırımlar qoyur və ADY bu işdə aparıcı icra qurumuna çevrilib, çünki hamını maraqlandıran ucuz və sürətli dəmir yolu daşımalarıdır. Məsələnin məğzi budur ki, Hindistan İran və Azərbaycan üzərindən Orta Asiya, Rusiya, gələcəkdə isə Şimali Avropa bazarlarına çıxmaq üçün qısa və effektiv yol axtarır, bu məqsədlə Azərbaycanla, ölkənin rəsmi qurumları, o cümlədən ADY ilə intensiv danışıqlar aparır. Əgər nəzərdə tutulan layihələr tam reallaşsa, Hindistan üçün Cənubi Qafqazda əsas tərəfdaş Azərbaycan olacaq, başqa seçim yoxdur. Azərbaycanın infrastrukturu bu layihə üçün çox əlverişlidir, bu isə ölkəmizə əlavə dividendlər gətirə bilər – həm də Hindistanın maraqlarını nəzərə alaraq, Azərabaycan bu qarşılıqlı asılılıqdan istifadə edərək Hindistanın mövqeyini dəyişə, ən azı neytrallaşdıra bilər”.
İqtisadçı hazırkı şəraiti fürsət olaraq qiymətləndirib və rəqabətə şərait yaradılması üçün hökuməti idarəetmə-vergi-gömrük islahatlarına səsləyib.
Politoloq Oqtay Qasımov Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.Onunla müsahibəni təqdim edirik.
- Revanşist hərəkata rəhbərlik edən keşiş Baqrat Qalstanyan mayın 26-da böyük mitinq keçirəcəyini və hakimiyyət dəyişikliyinə dair yol xəritəsi təqdim edəcəyini açıqlayıb. Sizcə, revanşistlərin yol xəritəsi onlara cəmiyyətdən geniş dəstək qazandıracaq qədər cəlbedici ola bilərmi?
- Düşünmürəm. Baqrat Qalstanyan və digərləri nə edə bilərdilərsə, onu da etdilər. Sərhəddən yürüşlə İrəvana gəldilər, mayın 9-da orada bir mitinq keçirdilər, vəssalam. Yəni nə potensialları vardısa, hamısını ortaya qoydular. Bu dövrə qədər də onların keçirdikləri etiraz aksiyaları və mitinqləri izdihamlı olmayıb. Son aksiyalarda da təxmimən 20-25 min adam yığıldı. Baqrat müxtəlif qurumları, universitetləri gəzdi, amma ətrafında ciddi etirazçı kütlə toplaya bilmədi. Baqrat yenidən Tavuşa qayıtdı, amma polis onu Kirants kəndinə buraxmadı, sonra təkrar İrəvana döndü, indi də guya müxtəlif siyasi qüvvələrlə danışıqlar aparır.
Əslində Baqratın özünün siyasi ambisiyalarının olduğu ortadadır. Amma Ermənistan konstitusiyası ona hansısa dövlət vəzifəsi, xüsusən də baş nazir postunu tutmasına imkan vermir. Çünki o, həm də Kanada vətəndaşıdır. Açığı, mayın 26-da keçiriləcək mitinqin izdihamlı olacağı və bunun Nikol Paşinyan hakimiyyəti üçün təhlükə yaradacaq ciddi siyasi proseslərə təkan verəcəyi fikrində deyiləm.
- Sizcə, bu revanşist hərəkatı təşkil edənlər – erməni kilsəsi və “Hayastan” blokunun lideri Robert Köçəryan böyük dəstək almayacaqlarını bilmirdilərmi, bilirdilərsə, bu nəticəsiz səyləri nə ilə bağlıdır?
- Hesablamışdılar ki, delimitasiya prosesi gedərkən erməni kilsəsi də prosesə qoşulsa, bu, Ermənistan cəmiyyətinə təsir edə bilər. Həqiqətən də kilsəsinin erməni cəmiyyətindəki rolu kifayət qədər ciddidir. Düşünürdülər ki, bununla kifayət qədər etirazçı kütlə toplayıb hakimiyyəti dəyişmək imkanı əldə edə bilərlər. Amma görünən budur ki, erməni cəmiyyəti hətta kilsəsinin də çağırışlarını qeyri-real hesab edir. Bunun Ermənistana ciddi faydasının olmayacağını anladığından prosesə ciddi dəstək vermədilər.
Fikir verdinizsə, erməni kilsəsi gedişatda siyasi proseslərə qarışmadıqlarını bəyan etdi. Əslində bu, ciddi məqamdan xəbər verir. Çünki kilsə hakimiyyətlə qarşıdurmada ciddi uğur qazanmayacağını gördü, bu səbəbdən də müəyyən qədər geri çəkildi.
- Ermənistanla yanaşı, Gürcüstanda da siyasi fəallıq var. İki ölkədə eyni vaxtda başlayan proseslər eyni ssenarinin tərkib hissəsidirmi?
- Eyni mərkəzdən idarə olunduğunu düşünmürəm. Gürcüstan və Ermənistandakı narazılıqların köklərində tamamilə fərqli məsələlər durur. Gürcüstandakı etiraz aksiyaları daha genişmiqyaslıdır. Tiflisdə hakim “Gürcü Arzusu” Partiyasının “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanun layihəsinə etiraz edilir. Gürcüstanda ciddi məqamlardan bir də, Prezident Salome Zurabişvilinin etiraz aksiyalarını dəstəkləməsidir. Artıq o, qanuna veto qoyub. Gürcüstandakı proseslərdə kollektiv Qərbin iradəsini müşahidə edirik. Qərbdən müəyyən qədər Gürcüstanın daxili işlərinə qarışma elementləri göründü. Belə ki, Gürcüstana gələn İslandiya və Baltik ölkələrinin xarici işlər nazirləri aksiyalara qatıldılar, açıq şəkildə anti-hakimiyyət etirazlarına dəstək verdilər.
Ermənistana gəlincə, düşünmürəm ki, bu ölkədə baş verənlər cəmiyyətin etirazının təzahürüdür. Həmin aksiyaları keçirənlər müəyyən təbəqəni təmsil edirlər. Onlar yenidən hakimiyyətə can atan revanşist qüvvələrdir, arxalarında da Rusiyanın dayandığı açıq şəkildə görünür.
Hər iki ölkədə baş verənlərin həm məqsədləri, həm də miqyasları bir-birindən ciddi şəkildə fərqlənir. Gürcüstanda aksiyalara 100 min, Ermənistanda isə təxminən 20 min adam qatıldı. Fərqli situasiyalardır. Proseslərin gedişi də göstərir ki, hər iki ölkədə hakimiyyət kifayət qədər möhkəm və dayanıqlıdır. Belə aksiyalarla Paşinyan hakimiyyətini devirmək imkanları olduqca məhduddur, müxalifətin buna potensialı çatmır. Bu durumda başqa üsullara əl ata bilər ki, bunun hakimiyyətə müəyyən təhlükələr yaratması mümkündür.
Gürcüstan hakimiyyəti təzyiqlərin qarşısında kifayət qədər möhkəm durur. Artıq müxalifət də, onun başında duran prezident də bildirdi ki, məqsədləri hakimiyyəti devirmək yox, payızda keçiriləcək seçkilərlə iqtidara gəlməkdir. Hesab edirəm ki, Gürcüstanda qarşıdurma bir qədər də davam edəcək. Nəticədə “Gürcü Arzusu” hökuməti prezidentin veto qoyduğu qanun layihəsinin üzərində işləyib, yenidən səsverməyə çıxaracaq. Qanun layihəsi bu dəfə də qəbul edilsə, bu o deməkdir ki, prezidentin vetosu keçmir. Etirazlar bundan sonra da davam eləsə də, bir müddət sonra səngiyəcək və əsas diqqət seçkilərə yönələcək.
- Cənubi Qafqaz ətrafında gərginliyin artdığı vaxtda Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri İlham Əliyevlə Rəcəb Tayyib Ərdoğan telefon danışığı apardı. Türkiyə lideri Azərbaycana dəstəyini yenilədi, üstəgəl, bundan sonrakı publik çıxışında Ərdoğan ölkəmizə geniş yer ayırdı. Sizcə, indiki məqamda Türkiyədən gələn mesajlar və Ərdoğanın Azərbaycana dəstəyini yeniləməsini necə izah etmək olar?
- Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, hazırda Cənubi Qafqazda vəziyyət kifayət qədər mürəkkəbdir. Regionun iki ölkəsində - Gürcüstan və Ermənistanda hakimiyyətlər əleyhinə etiraz aksiyaları keçirilir. Faktiki olaraq, bu proseslərin arxalarında duran qlobal qüvvələr bir-birlərinə qarşı olan tərəflərdir. Bir tərəfdə Rusiya, digər tərəfdə kollektiv Qərb dayanır. Cənubi Qafqazda rəqabət məhz bu qüvvələr arasında gedir, bu da vəziyyəti gərginləşdirən əsas amildir.
Azərbaycan artıq özünün ən ciddi problemlərini, ərazi bütövlüyü və suverenliklə bağlı məsələlərini həll edib, o cümlədən prezident seçkilərini keçirib, qarşıda parlament və bələdiyyə seçkiləri var. Bunlarla yanaşı, bizi noyabrda böyük bir tədbir gözləyir, söhbət COP29-dan gedir. O dövrə qədər bölgədə vəziyyəti gərginləşdirmək istəyən qüvvələr və buna yönəlik cəhdlər ola bilər. Həmin qüvvələrin sırasında Fransanın adını xüsusi qeyd etmək istəyirəm. Bütün bunlar bölgədə müəyyən narahatlıq yarada bilər.
Prezident Ərdoğanın bəyanatı və Azərbaycan lideri ilə telefon danışığı iki ölkənin müttəfiqliyinə söykənən məsələlərdir. Bu mesajlar bölgəni qarışdırmağa cəhd edən qüvvələrə yönəlib. Xüsusən də İran Prezidenti İbrahim Rəisinin faciəli şəkildə həyatını itirməsini Azərbaycana qarşı istifadə etməyə çalışanlar var. Hesab edirəm ki, Türkiyə liderinin bu mesajı həm də onlaradır.
Prezident İlham Əliyev ATƏT-in Minsk Qrupunun və onun bəzi təsisatlarının ləğvinin vaxtının gəlib çatdığını bu ilin fevralında sözügedən təşkilatın baş katibi xanım Şmidlə Münxendəki görüşündə demişdi. Minsk Qrupuna həmsədrlik edənlərin və ümumiyyətlə, ATƏT-i təsiri altında saxlayan böyük güclərin sözügedən təsisatların ləğv olunmasını qətiyyən istəmədiklərini bilə-bilə dövlət başçısı bu məsələni ikinci dəfə bugünlərdə Bakıda səfərdə olan ATƏT sədri ilə görüşdə də dedi. Son olaraq Xudafərindəki açılışda da dövlət başçısı Azərbaycanın bu tələbini yenidən təzələdi. “Azərbaycanın beynəlxalq birlik tərəfindən tanınmış əraziləri 30 ilə yaxın Ermənistanın işğalı altında idi. Bax, burada - bu yaxınlıqda yerləşən ərazilər işğal altında idi. Torpaqlarımızın təxminən 20 faizi zəbt edilmişdi, oradan Azərbaycan əhalisi çıxarılmışdı, bizə qarşı etnik təmizləmə siyasəti aparılmışdı, bir milyon azərbaycanlı evsiz-eşiksiz qalmışdı. Uzun illər bu məsələ ilə məşğul olan ATƏT-in Minsk Qrupu və onun həmsədrləri məsələni həll etmək üçün yox, məsələni dondurmaq üçün çalışırdılar. 28 il ərzində fəaliyyət göstərən, əslində fəaliyyətsiz olan Minsk Qrupunun tamamilə ləğv edilməsi Azərbaycanın haqlı tələbidir. Onlar 28 il ərzində məsələni həll etməyə yox, yenə də deyirəm, dondurmağa səy göstəriblər”, - deyə dövlət başçısı bildirib.Yada salaq ki, 1992-ci ildə Azərbaycanla Ermənistan o zaman ATƏM adlandırılan ATƏT-ə üzv qəbul edilərkən iki ölkə arasında konfliktin aradan qaldırılması üçün Minskdə konfrans keçirmək qərara alındı. Lakin həmin qərarın ardınca Ermənistan Azərbaycanın digər ərazilərini də işğal etməyə başladığına görə konfrans baş tutmadı. O zamandan bəri də həmin qrupa üzv olan dövlətlər heç zaman bir yerə yığışmayıb. Sadəcə olaraq, Minsk Qrupuna həmsədrlik edənlərin mandatı təsdiqlənib. Azərbaycan öz gücünə münaqişəni həll etdiyi üçün ATƏT təsisatlarının uzun illər heç bir nəticə verməyən fəaliyyətinə də ehtiyac yoxdur. Ermənistanın sülh danışıqlarına həmsədrləri cəlb etmək cəhdləri alınmadı.
O səbəbdən ATƏT Minsk Qrupunun və ona bağlı qurumların ləğvi haqda mümkün qədər tez qərar verməlidir. Çünki nə problem var, nə də onunla məşğul olmağa ehtiyac... Bəs ATƏT niyə qərar verməyə tələsmir?
Politoloq Elxan Şahinoğlu bildirdi ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev mayın 14-də ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədri, Maltanın xarici işlər naziri İan Borqunu qəbul edərkən Minsk Qrupunun və onunla əlaqədar olan bütün təsisatların ləğv edilməsinin zəruri olduğu fikrini bir daha ona xatırladıb: “İlham Əliyev ATƏT sədri ilə əvvəlki görüşündə də Minsk Qrupunun tarixə qovuşduğu söyləmişdi. Azərbaycan ərazi bütövlüyünü və Qarabağ üzərində suverenliyini bərpa edib. Ermənistan mövcud reallığı qəbul edib. Belə olan halda keçmişdə Qarabağ probleminin həlli məqsədilə yaradılan və nəticə əldə etməyən Minsk Qrupunun özünü buraxdığı barədə açıqlamanın niyə rəsmən verilmədiyi suallar yaradır. Minsk Qrupunun keçmiş həmsədri olan Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov 24 iyun 2022-ci ildə azərbaycanlı həmkarı Ceyhun Bayramovla görüşündə "Minsk Qrupu fəaliyyətini dayandırıb" açıqlamasını vermişdi. Minsk Qrupunun digər həmsədri olan ABŞ da Minsk Qrupuna ehtiyac görmür. ABŞ dövlət katibinin Qafqaz üzrə müşaviri Filip Riker 2022-ci ilin noyabrın 17-də verdiyi açıqlamada, faktiki Lavrovun sözlərini bu şəkildə təkrarlayıb: “Minsk Qrupu mexanizmi işləmir. Vaşinqton Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh quruculuğuna dəstək verir”. Beləliklə, Minsk Qrupunun 3 həmsədrindən ikisi bu təşkilatın fəaliyyətinə ehtiyac duymadığını bildirib. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan da mövcud reallıqları qəbul edərək Minsk Qrupunun adını heç yerdə çəkmir. Buna baxmayaraq, qrupun üçüncü həmsədri Fransa bu mövzuda mövqeyini bildirməyib. Bunun səbəbi də məlumdur. Paris erməni separatizminin Azərbaycan ərazisinə qayıdışının mümkün olmadığı fikrindən imtina etmək istəmir. Minsk Qrupu Fransanın Cənubi Qafqazda “varlığını” təmin edən yeganə format idi. Ona görə də bu formatdan imtina etmir. Minsk Qrupunun yaradılması barədə ATƏT sədri qərar verməlidir. Ya da Minsk Qrupu özü bir araya gəlib qərar verməlidir. Minsk Qrupunun buraxılmasını əngəlləyən dövlət Fransadır".
Politoloq qeyd etdi ki, Minsk Qrupunun fəaliyyətini davam etdirməyin məntiqi qalmayıb. ATƏT rəhbərliyi bu məsələni uzatmamalıdır. Digər tərəfdən, Ukrayna müharibəsi fonunda ABŞ və Fransanın digər həmsədr Rusiya ilə dialoqunu davam etdirməsi mümkün deyil: “Minsk Qrupu məsələsində tək qalan Fransa ATƏT-ə "Minsk Qrupu qalmalıdır" siyasətini diktə edə bilməz. ATƏT-in hazırkı sədri mövcud reallıqları qəbul edib Minsk Qrupunu buraxa bilər. ATƏT sədri İrəvandakı mətbuat konfransında erməni jurnalistin “ATƏT Qarabağ məsələsini bağladı? ATƏT geri dönüşü necə təsəvvür edir” sualına belə cavab verib: “ATƏT özünün iştirak etmədiyi prosesə daxil ola bilməz və iki ölkənin mövqeyinə hörmətlə yanaşır”. Əslində bu cavab ondan xəbər verir ki, ATƏT sədri də Minsk Qrupuna ehtiyac olmadığına işarə edib, sadəcə, bunu rəsmiləşdirmək lazımdır. Fransa Minsk Qrupunun Ermənistan-Azərbaycan sülh danışıqlarında vasitəçiliyinə nail olmağa çalışır".
“Yeni Müsavat”
“Hökumət daxilindəki narahatlıqlar keçib. Hakim "Vətəndaş sazişi"("VS") partiyası əmindir ki, onların hökuməti hazırda təhlükədə deyil.Moderator.az xəbər verir ki, bunu səhər saatlarından Ermənistannın gündəlik “Joqovurd” qəzeti yazıb.
"Məsələ ondadır ki, son günlər itaətsizlik aksiyalarının, mitinqlərin dayandırılması "VS"-ni sevindirib. Hakimiyyət ümid edirdi ki, itaətsizlik aksiyaları yenidən başlasa belə, onlar artıq hərəkatın ilk günlərindəki kimi böyük olmayacaq. Daxili müzakirələrdə əksəriyyət "Təhlükə artıq sövuşub, adamlar da yığışmayacaq -narahat olmağa dəyməz" fikrini bildirib.
Xatırladaq ki, "Rusiyanın agenti" və "Robert Köçəryanın adamı" adlanan üzdəniraq keşiş Baqrat Qalstanyanın mayın 4-dən Qazaxın qaytarılan 4 kəndi ilə sərhəddəki Kirants"(Güney") kəndindən başlanan yürüşü İrəvanda Paşinyan hakimiyyətinə qarşı müəyyən qədər kütləvi etiraz aksilarına təkan versə də, heç bir real nəticəyə səbəb olmayıb...
Xəbər verdiyimiz kimi, dünən – mayın 21-də erməni kilsəsi Tavuş yeparxiyasının rəhbəri, “Rusiyanın agenti” adlandırılan təxribatçı keşiş Baqrat Srbazan Azərbaycan ərazisində ləğv olunmuş separatçı rejimin İrəvana qaça bilmiş qondarma “hökumət” və parlament üzvləri görüş keçirib. Lakin separatçıların lideri sayılan sonuncu qondarma “prezident” Qarabağdan İrəvana qaça bilmiş Samvel Şahramanyan tədbirdə görünməyib.Moderator.az xəbər verir ki, “Hraparak” qəzeti səhər saatlarında bəhs edilən görüşün təfsilatıyla bağlı yaydığı xəbərdə S.Şahramanyanın “Rusiyanın məşhur agenti” ilə görüşə gəlməməsinin səbəbini də izah edib.
Görüş belə təsvir olunur:
“Həzrətləri Baqrat ilə Artsax xalqı arasında dünənki qapalı görüş isti atmosferdə keçdi. Artsax xalqı çox emosionaldır, çünki Ermənistana köçdükdən sonra ilk dəfədir ki, onlarla belə rəftar olunur. Yepiskop hər kəsi dinlədi, problemləri qeyd etdi, Artsax məsələsini və onların öz torpaqlarına qaytarılması məsələsini beynəlxalq platformalarda qaldırmağın onun diqqətində olduğunu, Artsax Komitəsinin və Vardan Oskanyanın fəaliyyətindən xəbərdar olduğunu, onları alqışladığını və bu işin dövlət səviyyəsində görülməli olduğunu vurğuladı. Artsax deputatları çıxış edərək hərəkatı alqışladılar. Parlamentin vitse-prezidenti Baqunts möhtərəmi ad günü münasibətilə təntənəli şəkildə təbrik etdi”.
“İclasda yalnız Samvel Şahramanyan iştirak etməyib, çünki o, keçmiş prezidentlərin formatında görüşün təşəbbüskarıdır”- deyə erməni nəşri vurğulayıb.
Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti, IDEA İctimai Birliyinin təsisçisi və rəhbəri Leyla Əliyeva İsveçrənin Cenevrə şəhərinə işgüzar səfəri çərçivəsində Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ümumdünya Ərzaq Proqramının (ÜƏP) Cenevrə Qlobal ofisinin direktoru Cankarlo Çirri və BMT Ətraf Mühit Proqramının (ƏMP) Avropa üzrə yeni təyin olunmuş regional direktoru Arnold Kraylhuber ilə görüşüb.
ÜƏP rəsmisi ilə keçirilən görüşdə IDEA təşkilatı ilə ÜƏP arasında BMT-nin dayanıqlı inkişaf məqsədlərindən olan Yer kürəsində aclığın aradan qaldırılması üzrə birgə fəaliyyət, o cümlədən münaqişələr, təbii fəlakətlər və iqlim dəyişmələrindən əziyyət çəkən insanların ərzaqla təminatına dair müzakirələr aparılıb. Leyla Əliyeva IDEA İB-nin Azərbaycanda və bölgəmizdən kənarda müxtəlif BMT qurumları ilə çoxşaxəli əməkdaşlıq nümunələrini diqqətə çatdıraraq, ÜƏP ilə daha sıx tərəfdaşlığa hazır olduqlarını vurğulayıb. Bu xüsusda o, Azərbaycanda son illər könüllülər hərəkatının geniş vüsət tapdığını və istər ölkə daxilində, istərsə də ölkədən kənarda dəyərli təcrübə qazandıqlarını nəzərə alaraq, ÜƏP-in dünyanın müxtəlif bölgələrində fəaliyyətlərinə Azərbaycan könüllülərinin cəlb olunmasını təklif edib.
ƏMP Regional direktoru ilə keçirilən görüşdə IDEA İB-nin bu BMT proqramı ilə Azərbaycanda həyata keçirdikləri müxtəlif layihələrə istinad edilmiş, uğurlu əməkdaşlıq nümunələri kimi canlı aləmin bir sıra növlərinin mühafizəsini ehtiva edən layihələr, o cümlədən Xəzər dənizinin ekologiyasının mühafizəsi və bərpası təşəbbüsləri göstərilib. Leyla Əliyeva xüsusilə qeyd edib ki, 30 ilə yaxın işğal altında olan ərazilərimizdə meşələr qırılmış, su hövzələri çirklənmiş, təbii ehtiyatlarımız amansızcasına istismar olunmuş, nəticədə ölkəmizin ekologiyasına ciddi zərər vurulub. Bu baxımdan, işğala məruz qalmış ərazilərimizdə təbiətin bərpası və dayanıqlı inkişafın təmin edilməsi istiqamətində ƏMP ilə əməkdaşlığın vacibliyi qeyd olunub.
IDEA İB-nin rəhbəri hər iki BMT proqramının nümayəndəsini bu ilin noyabr ayında Bakıda keçiriləcək COP29 konfransına dəvət edib və bu proses çərçivəsində birgə tədbirlər keçirmək imkanlarını müzakirə etməyə hazır olduqlarını diqqətə çatdırıb.
Baş nazir Əli Əsədov İran İslam Respublikasına səfər edəcək.
Bu barədə Nazirlər Kabinetindən məlumat verilib.
Bildirilib ki, mayın 22-də Azərbaycan Respublikası Prezidentinin tapşırığına uyğun olaraq Baş nazir Əli Əsədovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti İran İslam Respublikasının Prezidenti Seyid İbrahim Rəisinin, xarici işlər naziri Hüseyn Əmir Abdullahiyanın və digər müşayiət edən şəxslərin helikopter qəzasında faciəli surətdə həlak olmaları ilə əlaqədar Tehran şəhərində keçirilən rəsmi anım mərasimində iştirak edəcək.
Nümayəndə heyətinə xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov, Milli Məclisin Azərbaycan-İran parlamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qrupunun üzvləri və digər rəsmi şəxslər daxildir.
Xəbər verdiyimiz kimi, Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenko 16-17 may tarixlərində Azərbaycanda rəsmi səfərdə olub.Axar.az xəbər verir ki, Lukaşenkonun Prezident İlham Əliyevlə görüşdə dediyi sözlər, xüsusilə Füzuli və Şuşaya səfər etməsi, o cümlədən 44 günlük müharibəni torpaqların azad edilməsi savaşı olaraq ədalətli dəyərləndirməsi erməni ekspertlər arasında “narahatlıqla” qarşılanıb. Onların fikrincə, Belarus Ermənistanla birgə Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı (KTMT) və Avrasiya İqtisadi İttifaqının üzvüdür, buna baxmayaraq, Lukaşenko Azərbaycanla münasibətləri hər zaman İrəvandan qat-qat üstün tutub.
Rusiyalı politoloq Sergey Markedonov da bu məsələyə toxunub. O, sosial şəbəkə hesabında bildirib ki, Lukaşenko ölkəsinin Ermənistanla KTMT və Aİİ-də tərəfdaş olmasına baxmayaraq, Azərbaycanın ərazi bütövlüyününün bərpasını açıq şəkildə dəstəklədi, 44 günlük savaşın nəticələrini müdafiə etdi və işğaldan azad edilən ərazilərdəki yenidənqurma işlərində birbaşa iştirak qərarını nümayişkaranə şəkildə elan etdi.
Onun fikrincə, bunun əsas səbəblərindən biri Azərbaycanla iqtisadi əlaqələrdir – Belarusla Azərbaycan arasında tiracərt dövriyyəsi son 10 ildə əhəmiyyətli dərəcədə artıb. İkinci səbəb hərbi-siyasi əməkdaşlıqdır, belə ki, Belarus Azərbaycana hərbi məhsullar ixrac edib (“Polonez”lər nəzərdə tutulur – red.).
Markedonov üçüncü səbəb kimi beynəlxalq vəziyyəti, Qərbin sanksiyaları nəticəsində Belarusun daha çox dost tapmaq istəyini, o cümlədən Fransa timsalında Azərbaycana təzyiq etməyə çalışan ölkələrə münasibətdə “ümumi yanaşmanı” göstərib.
Qeyd edək ki, Markedonov bir məqamı unudur: Lukaşenko Azərbaycanın ərazi bütövlüyü məsələsində daim birmənalı mövqe nümayiş etdirib. Hətta 2012-2016-cı illərdə Serj Sərkisyanla danışıqlarda açıq mətnlə Azərbaycanın haqlı olduğunu, Ermənistanın işğaldan imtina etməsi gərəkdiyini bildirdiyini əks etdirən görüntülər də ortaya çıxıb.
"Bakı" politoloqlar klubunun rəhbəri, siyasi ekspert Zaur Məmmədov Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.Onunla müsahibəni təqdim edirik:
- Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhədlərin delimitasiya və demarkasiya prosesi ilə bağlı ilkin addımlar atılıb. Sözsüz ki, üç mühüm sənədə (1991-ci Almatı razılaşması, 1976 və 1979-cu il keçmiş sovet dövrünün hərbi xəritələri) istinadən yerdə iş aparılıb. Sərhədin ayrı-ayrı hissələrinə aid başqa hansı sənədlərə istinad edilə bilər?
- Delimitasiya və demarkasiya uzun bir prosesdir. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan 1970-ci il xəritələrinə istinad edir. Amma rəsmi şəkildə bu, Azərbaycan tərəfindən təsdiqlənməyib. Azərbaycan üçün əsas məsələ sərhədin hissə-hissə dəqiqləşdirilməsinə nail olmaq və iki ölkə arasında olan ziddiyyətləri həll etməkdən ibarətdir. Bu istiqamətdə də ardıcıl olaraq işlər aparılır. Ermənistan tərəfi anlamalıdır ki, hazırda əsas prioritet sülh müqaviləsinin bağlanmasıdır. Eyni zamanda erməni tərəfi üzərinə götürdüyü öhdəlikləri icra etməlidir.
- Sülh müqaviləsindən öncə delimitasiyanın başa çatması ehtimalı varmı? Sərhədlərin dəqiqləşməsinin mürəkkəb proses olduğunu nəzərə alsaq, bu, nə dərəcədə real görünür?
- Delimitasiya və demarkasiya prosesinin sülh müqaviləsindən əvvəl tam olaraq başa çatması istisna edilir. Gözlənilən odur ki, Paşinyan ardıcıl olaraq öz qarşısında olan məsələləri həll etsin. Sözsüz ki, iki ölkə arasında sülh müqaviləsinin imzalanmasını istəməyən qüvvələr də var. Bu proseslərə kənar müdaxilələrin olması da mümkündür. Ermənistan daxilində artıq Paşinyana qarşı müxalifət addımlar atmaq niyyətindədir.
- Yekun razılaşma üçün əsas menəə nədən ibarətdir? Ermənistanın mövcud normativ hüququ aktları, yəni Azərbaycana qarşı daxili qanunvericilikdə olan qeydlər bu prosesə necə təsir edəcək?
- Azərbaycanla Ermənistan arasında dayanıqlı sülh sənədinin imzalanması çox vacibdir. Belə bir sənədin olması üçün isə Ermənistanın normativ hüquqi aktlarında dəyişikliklər edilməlidir. İrəvan bununla yeni konsepsiyanı ortaya qoymalıdır. Ona görə də, Paşinyanın 1970-ci illərin xəritələri ilə bağlı xəyalları elə arzu olaraq qalacaq.
- Azərbaycanın sülh müqaviləsi ilə bağlı əsas şərtləri nədən ibarətdir?
- Rəsmi Bakıdan hansı illərə əsasən iki ölkə arasında sərhəd xəttinin müəyyənləşməsi ilə bağlı konkret ismarıclar verilməyib. Ermənistanda hakimiyyətə revanşistlər gələcəksə, erməni kilsəsi indiki yaramaz siyasətini davam etdirəcəksə, o zaman bu ölkənin gələcək sərhəd xəritəsinin erməni kilsəsinin ətrafında olması da istisna edilmir. Belə olan halda isə hər şey erməni xalqından asılı olacaq. Yaxşı olardı ki, erməni xalqı məsuliyyəti öz üzərinə götürsün. Çünki Ermənistandakı avantürist qüvvələr yenidən ölkəni idarə edəcəklərsə, bu yenidən iki ölkə arasında gərginliyə səbəb olacaq. Ona görə də, erməni xalqı özü qərar verməlidir. Onlar Azərbaycanla Paşinyanın apardığı sülh siyasətinə razıl olub-olmadıqlarını bəyan etməlidir.
- Ermənistan qanunvericiliyində Azərbaycana qarşı olan ərazi idiaları ilə bağlı müddəaların çıxarılmaması fonunda imzalanacaq sülh sənədinin effektivliyi ilə bağlı yanaşmalar necədir? Bu sənədin ölkə daxili qanunlara təsirini haqqında fərqli fikirlər var...
- Hər bir halda iki ölkə arasında imzalanacaq sənəd beynəlxalq statusa malikdir. Bu, eyni zamanda hər hansı qeyri-qanuni normativ hüquqi aktlardan üstündür. Eyni zamanda Azərbaycan tərəfi burada özünü sığortalamalıdır. Ona görə də, Ermənistan konstitusiyası, gerbi, normativ hüquqi aktlarını dəyişməlidir. Əgər Ermənistan Azərbaycanla sülhə gedirsə, onun hüquq normativ aktlarında Azərbaycana qarşı ərazi iddiası olmamalıdır.
- Bu iddiaların davam etməsi fonunda sülh danışıqlarında fasilələr yarana bilərmi?
- Azərbaycana qarşı bu iddialar davam edəcəksə, Bakının da İrəvana qarşı tutarlı tarixi iddiaları mövcuddur. Digər tərəfdən iki ölkə arasında imzalanacaq sənədi sülh və yaxud paraflanmış sənəd də adlandırmaq olar. Bunun münasibətləri normallaşdıracaq sənəd də adlanması mümkündür. Hazırda bu istiqamətdə işlər görülür. Əsas ifadələrlə bağlı o qədər də böyük problem yoxdur. Çünki Qarabağın dağlıq hissəsində artıq çağırışlar həll edildi. Qarabağın Azərbaycanın daxili hissəsi olduğunu Paşinyan Praqa sammitində və ondan sonrakı görüşdə etiraf edib. Belə olan halda yeganə problem Ermənistan konstitusiyası və onun parlamentinin ayrı-ayrı vaxtlarda qəbul etdiyi sənədlərdir.