 |
|
Bu gün Azərbaycanda Müstəqillik Günüdür.
1918-ci il mayın 28-də müsəlman Şərqində ilk dünyəvi demokratik dövlət olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (AXC) yaranmasından 106 il ötür.
Bu bayram artıq dördüncü ildir ki, işğaldan azad edilən ərazilərdə də qeyd olunur.
1917-ci ildə Rusiyada baş vermiş Fevral inqilabı nəticəsində Çar İmperiyasının süqutu ilə ölkədə çarizmin məzlum vəziyyətə saldığı xalqların milli hərəkatı başlanıb. 1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918-1920) - müsəlman Şərqində ilk dünyəvi demokratik dövlət yaradılıb.
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə tərəfindən əsası qoyulan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti türk və İslam dünyasında ilk parlamentli respublika və ilk demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət nümunəsi idi.
Azərbaycan müvəqqəti hökumətinin ilk başçısı isə Fətəli Xan Xoyski olub. Milli Şura 10 gün Tiflisdə fəaliyyət göstərdikdən sonra Gəncəyə köçürülüb. Yalnız 1918-ci il sentyabrın 15-də Qafqaz İslam Ordusu Bakını daşnak-rus qüvvələrindən təmizləndikdən sonra milli hökumət Gəncədən Bakıya köçüb.
Müstəqil Azərbaycan Cümhuriyyəti 23 aylıq mövcudluğu ərzində böyük nailiyyətlər və qalibiyyətlər əldə edib. Qadınlara ilk dəfə seçki hüququnun verildiyi və qadın-kişi bərabərliyini təmin edildiyi Cümhuriyyətdə milli ordu quruculuğu, Milli Bankın yaradılması və milli valyutanın tətbiqi, demokratikləşmə, azad seçkilərin təşkili istiqamətində son dərəcə mühüm addımlar atıldı. Eyni zamanda, beynəlxalq əlaqələrin qurulması və beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən Azərbaycan istiqlalının de-fakto tanınması, Azərbaycanın bütövlüyünü təmin etmək, iqtisadi islahatların həyata keçirilməsi və sair işlər müstəqil Azərbaycan Cümhuriyyətinin tarixi uğurları idi.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini (AXC) rəsmən tanıyan ilk dövlət Osmanlı İmperiyası olub (4 iyun 1918-ci il).
1918-ci il noyabrın 9-da M.Ə.Rəsulzadənin təklifi əsasında AXC-nin üçrəngli dövlət bayrağı qəbul edilib. O zamana qədər Cümhuriyyətin bayrağı yalnız qırmızı rəngdə idi.
AXC gərgin və mürəkkəb ictimai-siyasi şəraitdə öz mövcudluğunu cəmi 23 ay qoruya bildi. Təəssüf ki, müstəqil Azərbaycan Cümhuriyyəti iki yaşına çatmadan bolşevik Rusiyasının işğalına məruz qalaraq, dünyanın siyasi xəritəsindəki yerini müvəqqəti itirdi. Sovet Rusiyası Azərbaycanı məcburi surətdə öz tərkibinə daxil etdi. Bolşeviklər tərəfindən devrilməsinə baxmayaraq, istiqlal ideyası heç vaxt yenilmədi və 1991-ci ildə sovet imperiyasının dağılması ilə Azərbaycan yenidən öz müstəqilliyini bərpa etdi.
Bakıda Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin şərəfinə İstiqlal bəyannaməsi abidəsi ucaldılıb.
Müstəqillik Günü 1991-ci ildən 2021-ci ilədək Respublika Günü adlandırılıb. Milli Məclisin 15 oktyabr 2021-ci il tarixli plenar iclasında isə “Müstəqillik Günü haqqında” yeni qanun qəbul edilib. Elə həmin gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən "Müstəqillik Günü haqqında" qanun təsdiqlənib.
Qanunun təsdiqlənməsi ilə 28 May - Respublika Gününün adı dəyişdirilərək Müstəqillik Günü elan edilib. Beləliklə, həmin qanun təsdiq edildikdən sonra artıq üçüncü dəfədir, Azərbaycan Müstəqillik Gününü qeyd edir.
Azərbaycanda Müstəqillik Günü qeyri-iş günüdür və hər il bayram kimi qeyd olunur.
Ölkəmiz daha bir Zəfərə imza atdı. Qazaxın 4 kəndi - Bağanis Ayrım, Aşağı Əskipara, Xeyrimli və Qızılhacılı dünən Azərbaycan sərhədçiləri tərəfindən tam nəzarətə götürülüb. Artıq sərhədçilərimiz sözügedən kəndlərə yerləşdirilib. Beləliklə, 44 günlük müharibə, ardınca Qarabağda suverenliyimizin bərpasından sonra Azərbaycan heç bir güzəşt etmədən işğal altında qalan torpaqların azad edilməsi istiqamətində növbəti qələbəni təmin edib.
Azərbaycan Baş nazirinin müavini Şahin Mustafayevin xidmətinin məlumatına görə, Azərbaycan Prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin tapşırığına əsasən, Azərbaycanın Qazax rayonunun Bağanis Ayrım, Aşağı Əskipara, Xeyrimli və Qızılhacılı kəndlərinin işğaldan azad olunmasını təmin etmək məqsədilə 19 aprel 2024-cü il tarixində Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası üzrə Dövlət Komissiyası və Ermənistan Respublikası və Azərbaycan Respublikası arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası məsələləri və sərhəd təhlükəsizliyi üzrə Komissiyasının 8-ci görüşünün Protokolu imzalanıb. Qeyd olunan Protokolun həyata keçirilməsi məqsədilə sərhəd xəttinin koordinatları üzrə yerdəki geodeziya ölçmələrinə əsaslanaraq dəqiqləşdirmə aparılıb və müvafiq sərhəd xəttinin keçməsinin Protokol-təsvirini özündə əks etdirən birgə çöl işləri nəticələri haqqında Texniki Protokol tərtib edilib.
15 may 2024-cü il tarixində Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhəddə Komissiyaların növbəti 9-cu görüşü keçirilib, sözügedən Texniki Protokol razılaşdırılıb və bu barədə Komissiyaların müvafiq Protokolu imzalanıb.
Delimitasiya işləri nəticəsində 12,7 km uzunluğunda sərhəd xətti müəyyən edilib və bununla Azərbaycanın Qazax rayonunun 4 kəndinin Azərbaycana qaytarılması təmin edilib.
Qeyd edək ki, 90-cı ilin əvvəllərində Ermənistanın Azərbaycana qarşı əsassız ərazi iddiaları və təcavüzü təkcə Qarabağla məhdudlaşmayaraq digər bölgələri də əhatə edib. Qarabağ müharibəsinin ilk günlərindən döyüşlərə ciddi hazırlaşan Ermənistan silahlı birləşmələri Qazax rayonunun həmsərhəd kəndlərində yaşayan dinc əhalini mütəmadi atəşə tutub, evləri yandırıb, mal-qaranı tələf edib və ya oğurlayıblar. Həmin dövrdə Sovet hökumətinin qərarına əsasən Qazax rayonunda olan bütün silahlar əhalinin əlindən alınıb. Ermənistanla sərhəddə yerləşən Qazax rayonunda silahların kütləvi şəkildə yığılması nəticəsində yerli əhali silahlı düşmən qarşısında əliyalın vəziyyətdə qalıb. Bununla SSRİ rəhbərliyi yerli azərbaycanlılara qarşı Ermənistan silahlı qüvvələrinin törədəcəyi soyqırıma ideal şərait yaradıb.
Əlisilahlı ermənilər keçmiş sovet ordusunun hərbiçiləri ilə birgə 1990-cı ilin mart ayının 23-dən 24-nə keçən gecə Bağanis Ayrım kəndinə soxulub, martın 24-ü səhər saatlarında isə kənd erməni silahlıları tərəfindən işğal olunub. Bağanis Ayrım kəndi İcevan-Noyamberyan avtomobil yolu üzərində yerləşdiyi üçün ermənilər sözügedən yoldan gələcəkdə daha rahat hərəkət etməsi üçün bu kəndi işğal ediblər. İşğal zamanı kəndin əli silahsız, günahsız əhalisinə qarşı tarixdə görünməyən divan tutulub. 600 nəfər əhalisi və 100-dən çox evi olan kənd talan olunub.
Ermənilər üçün xüsusi strateji əhəmiyyətə malik olan digər kənddə, Xeyrimlidə isə 1990-cı ilin martından 1992-ci illin martına qədər kiçikmiqyaslı atışmalar olsa da, işğal hadisəsi baş verməyib. Lakin 1992-ci ilin martın 8-də Xeyrimli, aprelin 27-də Barxudarlı və Sofulu, iyunun 8-də Yuxarı Əskipara, həmin ayın 11-də Qızılhacılı, 14-də isə Aşağı Əskipara kəndləri erməni işğalçıları tərəfindən işğal edilib. Yerli əhali təcavüzə məruz qalaraq doğma evlərini tərk etməli olub.
Qeyd olunan işğallar Qazax rayonunda özünümüdafiə dəstələrinin formalaşmasına səbəb olub. Rayon erməni işğalçıları ilə düyüşlərdə yüzlərlə yaralı və 263 nəfər şəhid verib, çox sayda insan əlil olub.
Siyasi şərhçi Fərid Şahbazlı isə “Sherg.az”a açıqlamasında Qazaxın dörd kəndinin bir güllə atılmadan, qan tökülmədən Azərbaycana qaytarılmasını ölkəmizin və Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin növbəti qələbəsi kimi dəyərləndirib:
“Hadisələrin gedişi göstərir ki, Azərbaycan Prezidenti bütün prosesi zərgər dəqiqliyi, məntiqi ardıcıllıq, yüksək siyasi iradə və qətiyyətli addımları ilə davam etdirir. Cənab İlham Əliyevin həm 44 günlük Vətən müharibəsi dövründə, həm də sonrakı mərhələdə Ali Baş Komandan və prezidentlik fəaliyyəti uzun illər tarix, diplomatiya və hərb kitablarının əsas mövzusu olacaq. 44 günlük Vətən müharibəsində ordumuzun həyata keçirdiyi əməliyyatlar, göstərdikləri böyük fədakarlıq və qəhrəmanlıq bizim qələbəmizi təmin edib. Vətən müharibəsindən sonra Ağdam, Kəlbəcər, Laçın rayonlarının, daha sonra isə erməni işğalında qalan digər kəndlərin bir güllə atılmadan işğaldan azad edilməsi də məhz İlham Əliyevin bir diplomatik bacarığının göstəricisidir. Bütün ehtimalların və narahatlıqların əksinə olaraq rus sülhməramlılarının vaxtından əvvəl ərazilərimizi tərk etməsi də Azərbaycan dövlətinin mühüm qələbəsidir.
Qısası, 44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsində tarixi Zəfərimiz, ötən il suverenliyimizin tam bərpa edilməsi, bu günlərdə Rusiya sülhməramlılarının bölgədən çıxarılması, ardınca isə kəndlərin qaytarılması tarixi ədalətə və beynəlxalq hüquqa söykənən siyasətimizin təqdimatlarıdır. Qazax rayonunun işğal altında olan kəndlərinin qaytarılması məsələsi Azərbaycan tarixi Zəfərə imza atdığı 2020-ci ildən gündəmdədir. Prezident İlham Əliyev bu məsələni daim gündəlikdə saxladı və ardıcıl iş aparıldı. Azərbaycan qarşıya qoyduğu hər bir hədəfə zamanında və yüksək səviyyədə nail olur. Günümüzün reallıqları belə bir qənaətə əsas verir ki, tarixi Zəfərimizdən sonra ölkəmizin regionda dayanıqlı sülhün və təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün Ermənistana təklif etdiyi sülh müqaviləsinin imzalanması prosesi artıq yaxınlaşır. Hesab edirəm ki, qərb dairələri nə qədər regionumuzdan uzaq qalsalar, sülh və təhlükəsizik bir o qədər tez təmin edilər. An etibarı ilə Azərbaycan və Ermənistan sərhədinin ilk demarkasiyası həyata keçirildi və bu, Bakı və İrəvanın problemlərini ikitərəfli formatda həll etməsi presedentini yaradır”.
Baqrat Qalstyanın rəhbərlik etdiyi hərəkatın gözlənilən mitinqinə cəmi 23 min iştirakçı toplanıb. Bu, hakimiyyəti devirmək üçün yetərli olmayacaq. Müxalifətin prosesin “qartopu effektiv” yaradacağına dair ümidlərinin perspektivi də zəifdir.- Hərəkata kilsə rəhbərlik etsə də, erməni ictimaiyyəti bunu 2018-ci ildə devirdiyi komanda olaraq görür;
- Hakimiyyətin inzibati resurslardan istifadə etmək limiti böyükdür;
Hərəkatın baş nazirliyə namizədi din xadimliyini müvəqqəti donduran Baqrat Qalstyan olub. Görünür, kilsə mövcud müxalifət arasından prosesə rəhbərlik edəcək və ictimai rəydə dəstək qazana biləcək namizəd çıxara bilməyib. Burada fikir ayrılığının olduğu erməni müxalifətinin öz arasından çıxacaq siyasi fiqur ətrafında birləşməməsinin, eləcə də siyasətə aktiv müdaxilə edən kilsənin siyasi qüvvələrə tam etirbar etməməsinin də rolu var.
Namizədin bəlli olması hərəkatın davamlılığını müəyyən qədər təmin edəcək. Lakin Baqratın baş nazir postuna mümkün gəlişi qanuni olaraq mümkün deyil. Ermənistan konstitusiyasına görə, baş nazir yalnız son 4 ildə ölkədə yaşamış vətəndaşlar ola bilər. Baqrat 4 illik tələbə uyğun gəçir, həm də həm ikili vətəndaşlığı var (Kanada vətəndaşlığı). Bu tələblərə rəğmən kilsənin Baqratı namizəd kimi irəli sürməsindəki məqsəd Qərbdə erməni diasporunun dəstəyinin əldə edilməsi görünür. O da aydın görünür ki, xaricdə bu hərəkat üzərindən siyasət yürüdən qüvvələr Baqratı müxalifətin birləşdirici fiquru olaraq qəbul edir.
Qalstyan Paşinyanın 2018-ci il taktikasından istifadə etməyə çalışır, Nikolla görüşmək tələbi də bundan qaynaqlanır. Paşinyanın bu tələblə razılaşması müxalifətin gücünü qəbul etməsi olardı. Özü 2018-ci ildə Sarkisyanı görüş məcbur edərək, devirmişdi. Buna görə eyni taktikanın özünə qarşı istifadəsinə imkan verməyəcəyi bəllidir.
Asif Nərimanlı
Fransa-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşması mümkündürmü? Münasibətlərin gəngiləşməsinə Fransa prezidenti Emmanuel Makronun açıqlamaları və siyasəti səbəb olub. Ona görə də münasibətlərin normallaşması üçün ilk addımı Makron atmalıdır. Fransada bir-birini əvəz edən prezidentlər ermənilərə simpatiyalarını gizlətməsələr də, onlar Azərbaycanla münasibətləri gərginləşdirmir, ölkəmiz əleyhinə açıqlamalar vermirdilər, Makrona qədər iki ölkə arasında münasibətlərdə dialoq o biri dövlətlərlə olduğu kimi idi. Makron prezident seçildikdən sonra Ermənistana səfər etdi, Azərbaycana gəlmədi. Makron və onun komandası İkinci Qarabağ müharibəsi və ondan sonrakı mərhələdə anti-Azərbaycan siyasətini üst səviyyəyə qaldırdı. Bu arada, Makronun Bakıya etdiyi telefon zənglərinin münasibətlərə müsbət təsiri olmadı. Çünki, Makron hər zəngdən sonra yenə Azərbaycan əleyhinə açıqlama verdi.Azərbaycan ərazi bütövlüyünü və Qarabağ üzərində suverenliyini bərpa edib. Ermənistan hökuməti Azərbaycanla sülh sazişinin imzalanmasında maraqlı görünür, sərhədlər müəyyənləşir, kəndlər qaytarılır. Tərəflər arasında birbaşa danışıqlar müsbət nəticələr verir. Belə olan halda Ermənistan hökumətinin Fransanın anti-Azərbaycan siyasətinə ehtiyacı yoxdur. Əksinə, bu siyasət rəsmi İrəvana rəsmi Bakı ilə danışıqlarla lazımsız problemlər yarada bilər. Belə olan halda Parisin Azərbaycan siyasətini korrektə etməsinə zərurət yaranır. Paris Azərbaycanın Yeni Kaledoniya mövzusunda fəallığından narahatdır. Rəsmi Bakı Fransanın Yeni Kaledoniya siyasətini sərt tənqid edir, kolonial siyasətə qarşı Bakı platforması mövcuddur. Paris Azərbaycanın daxili işlərinə qarışanda, Fransada prezidentliyinə namizədlərdən biri işğal dövründə qanunsuz olaraq Xankəndiyə gələndə, Fransa parlamenti Azərbaycan əleyhinə sənədlər qəbul edəndə fransalı siyasətçilər və diplomatlar anlamalıydılar ki, bunun bumeranq effekti olacaq. Evi şüşədən olan başqasına daş atmamalıdır.
Buna baxmayaraq, münasibətlərdə geri dönüş mümkündür. Bunun üçün Fransa prezidenti və bu ölkənin hökumət üzvləri Cənubi Qafqaz siyasətinlərinə yenidən baxmalıdırlar, bölgə və Azərbaycanla bağlı açıqlamalarında korrekt ifadələrdən istifadə etməlidirlər. Fransanın Azərbaycandakı səfiri Ann Buayonun digər ölkələrin diplomatlarıyla birgə Laçına səfəri və bölgədəki dağıntıları etiraf etməsi Parisin siyasətində dəyişikliyə işarədirmi? Bunu zaman göstərəcək. Laçına səfər azdır. Fransa səfirinin amerikalı həmkarı kimi Şuşaya səfəri də vacibdir. Aydındır ki, bu səfərin icazəsini Paris verməlidir. Erməni lobbisi Fransada olduğu kimi ABŞ-da da fəaldır, Konqresdə möhkəm dayaqları var. Ancaq bu ABŞ-ın rəsmi strukturlarının Azərbaycanla əməkdaşlıqdan imtinasına səbəb olmur, Bakının Vaşinqtonla və Fransanın qonşusu Almaniya ilə sıx dialoqu və əməkdaşlığı mövcuddur. Paris tərəfdaşları olan Vaşinqton və Berlindən geri qalmaq istəmirsə, Azərbaycan siyasətini köklü şəkildə dəyişməlidir. Bir çox dövlət lideri 28 may Respublika günü münasibətilə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevə təbrik məktubu göndərib. Fransa prezidentinin Azərbaycan Prezidentinə təbrik məktubundan xəbər yoxdur. Demək, Makron münasibətləri normallaşdırmağa hələ hazır deyil.
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzi
Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva mayın 27-də Bakıda “Crescent Bay” layihəsinin təqdimatı və “Crescent Mall” ticarət mərkəzinin açılışında iştirak ediblər.
Bu barədə Prezidentin Mətbuat xidməti məlumat yayıb.
Bakıdan erməni cəmiyyətinə dəqiq mesaj göndərilməlidir ki, Baş nazir Nikol Paşinyanı devirib sərhəd razılaşmalarından imtina etsələr, bu, onlara baha başa gələcək.Axar.az xəbər verir ki, bu sözləri politoloq Elxan Şahinoğlu Ermənistanda revanşistlərin açıqlamaları haqda qeyd edib.
O bildirib ki, danışıqların “sıfır nöqtəsi”nə qayıdacağını heç kim ağlından keçirməməlidir.
Fransa tərəfi əmin olmalıdır ki, Azərbaycana qarşı həyata keçirdiyi kampaniya, səsləndirilən nalayiq ifadələr və təxribatlar cavabsız qalmayacaq.
Bunu Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Ayxan Hacızadənin Fransa tərəfinin Azərbaycanı “diktatura” adlandırması məsələsi ilə bağlı yerli medianın sualına cavablandırarkən deyib:
"Fransa tərəfi bu kimi məsuliyyətsiz və qəbuledilməz açıqlamalara görə nəinki üzrxahlıq diləməyib, hətta Le Point və digər bu kimi yerli Fransa mətbuatında Azərbaycana qarşı qarayaxma kampaniyasını daha da genişləndirib. Bu ölkənin “demokratiya” pərdəsinə bürünərək Azərbaycana qarşı həyata keçirdiyi kampaniya Fransanın xarici siyasətinin uğursuzluğunun ört-basdır edilməsi cəhdirir".
O qeyd edib ki, bununla yanaşı, dünyaya “demokratiya dərsi” keçməyə çalışan Fransanın beynəlxalq hüquqi pozuntuları, neo-kolonial siyasəti, irqçilik, diskriminasiya, islamofobia, insan hüquqlarının məhdudlaşdırılması kimi fəaliyyəti hər kəsə məlumdur.
"Buna görə də, Azərbaycanı “diktatura” adlandırmazdan əvvəl, Fransanın bu fəaliyyətindən dərs çıxarması faydalı olardı. Fransa tərəfi əmin olmalıdır ki, ölkəmizə qarşı həyata keçirdiyi kampaniya, səsləndirilən nalayiq ifadələr və təxribatlar cavabsız qalmayacaq", - A.Hacızadə deyib.
illi Məclisin Daxili Nizamnaməsinə əsasən yaz sessiyası may ayının 31-də başa çatır. Lakin parlamentin yaz sessiyasında planlaşdırılan işlər bitmədiyindən növbədənkənar sessiyaların keçirilməsi nəzərdə tutulur.
Mayın 31-də keçirilən son iclasdan sonra qanunvericiliyin tələblərinə uyğun olaraq deputatların müraciəti əsasında növbədənkənar sessiyalar çağırılacaq.
Növbədənkənar sessiyaların iyul ayının 15-dək davam etməsi nəzərdə tutulur. Ən azından 6 iclasın keçirilməsi nəzərdə tutulur.
Deputatlar yalnız iyulun 15-dən sonra məzuniyyətə çıxa biləcəklər.
Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi (XİN) Türkiyəyə başsağlığı verib.
Bu barədə Azərbaycan XİN “X” sosial şəbəkəsindəki hesabında paylaşım edib.
"Mersin magistral yolunda çoxsaylı insanın vəfat etməsi və yaralanması ilə nəticələnən qəza xəbəri bizi dərindən kədərləndirdi. Qəzada həlak olan insanlara Allahdan rəhmət, yaralılara şəfa diləyirik", - məlumatda qeyd edilib.
Yaponiyanın İmperatoru Əlahəzrət Naruhito Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevə təbrik məktubu ünvanlayıb.
Məktubda deyilir:
"Azərbaycan Respublikasının Müstəqillik Günü münasibətilə Sizə böyük məmnuniyyətlə ən səmimi təbriklərimi çatdırıram.
Zati-alinizə xoşbəxtlik, xalqınıza firavanlıq arzu edirəm".