 |
|
Azərbaycan nümunəsində “kollektiv Qərb” ifadəsinin işlənməsini yanlış hesab edirəm. Bu Kreml sahibi Vladimir Putinin və onu əsabələrinin icad etdiyi termindir, Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəyə başladıqan sonra istifadə etməyə başlayıblar. Rusiya rəsmiləri bu ifadəni işlədə bilərlər, çünki Ukraynaya qarşı işğalçı müharibəyə görə ABŞ və Avropa İttifaqı ölkələri Kremlə qarşı vahid strategiyadan çıxış edirlər. Ancaq məlum ifadə Azərbaycan üçün doğru deyil. Fransanın xaricində Azərbaycanın digər Qərb ölkələri ilə münasibətlərində ciddi problemləri yoxdur, əksinə ABŞ və Avropa İttifaqı ölkələri ilə təhlükəsizlik və enerji sahəsində əməkdaşlıq edirik. Misal üçün İsrail-İran gərginliyi fonunda ABŞ Dövlət Departamentinin İran üzrə elçisinin Azərbaycana səfəri və Bakıda keçirdiyi görüşlər təhlükəsizlik mövzuları ilə bağlı idi. Və ya Vaşinqton Azərbaycan neftinin və qazının Avropaya nəqlində maraqlıdır ki, köhnə qitənin Rusiyadan enerji sahəsində asılılığı azalsın.Əlbəttə, ABŞ və bir sıra Avropa ölkəsinin, o cümlədən Brüsselin siyasətində xoşumuza gəlməyən məqamlar var və tənqidimizdə haqlıyıq, ancaq bu o demək deyil ki, “kollektiv Qərb Azərbaycana düşmən münasibət bəsləyir” və ya “kollektiv Qərb Cənubi Qafqazda müharibə istəyir” kimi ifadələr doğrudur. Bu məntiqə uyğun deyil. Müharibə Cənubi Qafqazdakı enerji və nəqliyyat layihələrinə təhlükə yarada bilər. “Kollektiv Qərb” Azərbaycanın enerji imkanlarından yararlandığı halda, niyə oturduğu budağı kəssin?
Elxan Şahinoğlu
Qərbi Azərbaycan İcması bəyanat yayıb.
Son dövrlər “Soyqırımının önlənməsi üzrə Lemkin İnstututu” adlı qurum davamlı olaraq Azərbaycanı hədəfə almaqdadır:
"Ermənistanda bir nəfər də azərbaycanlının qalmamasını, bu dövlətin Azərbaycan ərazisini işğal edib orada törətdiyi çoxsaylı soyqırımı aktlarını görməzdən gələn bu kontorun fəaliyyəti demək olar ki, ancaq və ancaq Azərbaycana qara yaxmaqdan ibarətdir.
Qurumun fəaliyyəti haqqında açıq mənbələrdə yayılmış məlumatları diqqətlə gözdən keçirdikdə bu uydurma qurumun canfəşanlığının əsl səbəbləri məlum olur. Terroçuluğun maliyyələşdirilməsi ittihamı ilə Azərbaycanda istintaq altında olan fırıldaqçı Ruben Vardanyan və digər dələduz Nubar Afyan tərəfindən maliyyələşdirilən bu “institut” əslində muzdlu mirzələrdən ibarət yığıntıdır.Qurumun heyətində E.Poqosyan, L. Mirzoyan kimi erməni diasporasının radikal ünsürlərinin geniş təmsil olunması da təəccüb doğurmur.
Qərbi Azərbaycan İcması sözügedən dairələrin Azərbaycana böhtan atmalarını və bu iyrənc əməlləri üçün soyqırımına qarşı beynəlxalq mübarizənin formalaşmasında böyük rol oynamış professor Rafael Lemkinin (1900-1959) adından sui-istifadə edilməsini sərt şəkildə qınayır. İcma dövlətləri, beynəlxalq təşkilatları və vətəndaş cəmiyyətini radikal erməni millətçi dairələrinin bu cür dezinformasiya kampaniyalarına qarşı mübarizə aparmağa çağırır".
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev aprelin 16-da Hacıqabul rayonunda yenidən qurulacaq Şirvan suvarma kanalının təməlini qoyub.
Bu barədə Prezidentin Mətbuat xidməti məlumat yayıb.
Qeyd olunub ki, dövlət başçısı təməlqoyma mərasimində çıxış edib.
Həyatda da belədir: xaosdan, dava-dalaşdan, hətta qandan bəslənənlər var. Hamısından eyni vaxtda bəhrələnənlər də bir ayrı tip!Bizim ölkənin bir bölgəsi 30 ildən çox işğala, dağıntılara məruz qalmışdı. Qarabağa erməni iddiası felən hələ 1987-ci ildə başlasa da, Ermənistanın Azərbaycana qarşı isti müharibənin əvvəli 1991-ci ildən hesablanır. Hər iki respublikanın müstəqilliyini elan edəndən sonra. Ancaq Azərbaycan 1992-ci ilin martından danışıqlara razılıq verdi və bu danışıqlar beynəlxalq vasitəçilərin moderatorluğu ilə başladı. 1994-cü ilin mayından - atəşkəs sazişindən düz 26 il Azərbaycan sülh axtarışına zaman verdi, atəş açmadı. Ancaq bütün dinc vasitələr tükənəndən sonra Azərbaycan dövlət başçısı döyüş əmrini verdi. Hərçənd bunu öz cəmiyyəti ondan hər gün gözləyirdi. Prezident İlham Əliyev problemi müharibəsiz, qansız həll etmək üçün səbrlə davrandı. Ancaq artıq yol qalmamışdı; 2020-ci ildə cəmi 44 günə düşməni torpağından qovdu.
Biz savaşa haqqımız ola-ola, qansız, savaşsız həll yolu axtardığımız yerdə, başqa regional və beynəlxalq aktorlar qaşınmayan yerdən qan çıxarır. Müharibədən imtina etmək yerinə, sülhdən qaçmağa çalışır, dartınır. Bu pis nümunələrdən biri də Ermənistandır; Rusiyadan "anlaşmalı boşanmaq" mümkün olmur deyə, özünə Qərbdə yeni "boyfriend"lər axtarır. Tapır da. Nədənsə bəzi dövlətlərə elə gəlir ki, mütləq kimdənsə ayrılıb, kiminləsə yeni siyasi nikaha girmək qaçılmazdır. Axı anlamaq çətin deyil ki, coğrafiya - qədərindir. Həm də siyasi coğrafiya.
Budur, Yaxın Şərqdə yenidən müharibə ocaqları alovlandırılıb. İndi isə İranla İsrail arasında açıq toqquşmalar başlanıb; artıq Yaxın Şərqdəki qanlı xaosu Orta Şərqə daşımağa çalışanlar var. Daha iki potensial müharibə isə Uzaq Şərqdə növbə gözləyir. Bunlardan biri Kuril üstündə Yaponiya-Rusiya gərginliyidir, o birisi isə ABŞ dəstəkli Çin-Tayvan münaqişəsidir. Hətta Avropa müharibədən kənarda qala bilməyib; 2014-cü ildən bəri Şərqi Avropada - Rusiya ilə Ukrayna arasında müharibə gedir. Ukrayna ABŞ, Böyük Britaniya ağırlıqlı Qərb dəstəyi ilə Rusiya qarşısında müdafiə olunur. Bu savaş Avropa Birliyinə də çox təsir edir. Bunlar da azmış kimi, İranla İsrail açıq savaşa başlamışlar sanki. Beləliklə, Azərbaycanın şimal və cənub qonşuları olan Rusiya və İran faktik müharibə vəziyyətindədir. Üstəlik qonşu və hələlik düşmən Ermənistan yeni Dünya Müharibəsinin bir qolunu da Cənubi Qafqaza gətirmək istəyir. Aprelin 5-də keçirilmiş Brüssel görüşü, orda ABŞ və Avropa Birliyi rəsmiləri ilə qapalı sövdələşmələr bu məqsədə doğru daha bir addım idi. Ayrıca Fransa, Yunanıstan, eləcə də, Hindistan Ermənistanı silahlandırmaqla Cənubi Qafqazda güc balansını dəyişməyə çalışırlar.
Azərbaycan bu prosesi əvvəldən görürdü və öz mövqeyini də dəfələrlə açıq bildirib. Həmin xarici güclərə: "Bizim bölgədən uzaq durun, imkan verin, region rahat nəfəs alsın" deyə etirazını da bildirmişdi.
Prezident İlham Əliyev bu il fevralın 14-də Milli Məclisdə inaqurasiya nitqində üçüncü dünya müharibəsi təhlükəsi ilə bağlı fikirlərini və proqnozlarını açıqlamışdı.
Prezident belə demişdi: "Bu gün dünyada gedən prosesləri hər kəs görür. Dünya faktiki olaraq Üçüncü Dünya müharibəsinə çox yaxındır. Bəziləri hesab edir ki, artıq bu Üçüncü Dünya müharibəsi başlamışdır".
Bu müharibənin Azərbaycanı da öz içinə çəkməməsi üçün ölkə rəhbərliyi aktiv və düşünülmüş siyasi xətt yürüdür. Bunun nəticəsində Azərbaycan yaxınlığında, hətta sərhəd qonşuluğunda gedən müharibələrə rəğmən hələ də sabitlik və təhlükəsizlik adasını xatırladır.
Bəli, heç bir regional, yaxud dünya çapında savaşları önləmək, mane olmaq Azərbaycan kimi dövlətlərin iradəsi daxilində deyil. Ancaq bu dövləti ayaqda saxlamaq və ətrafdakı müharibələrdən kənarda tutmaq həm böyük siyasi məharət və cəsarət tələb edir. Azərbaycan buna nail olur. Faktik çoxdan başlamış və davam edən Üçüncü Dünya müharibəsi fonunda Azərbaycanın hazırkı mövqeyini İkinci Dünya müharibəsində İsveçrənin neytral statusuna bənzətmək olar. Ancaq bu, biganəlik anlamına da gəlməməlidir. Çünki Brüsseldə Ermənistan vasitəsilə Cənubi Qafqaza müharibə ixrac qərarı verilərkən (daha doğrusu, rəsmən prezentasiya edilərkən), Qafqaz regionunun əsas dövlətləri olan Azərbaycan, Türkiyə, Rusiya buna etirazını bildirdi. İran isə bir həftə susdu. Ancaq Brüssel sövdələşməsinə o zaman reaksiya verdi ki, artıq İsrail Suriyada İran maraqlarını və obyektlərini bombalayırdı. Azərbaycan və Türkiyə, faktik olaraq, regionda sabitləşdirici rol almışlar. Bakı və Ankara region dövlətləri arasında birləşdirici nöqtələri axtararkən, Paris, Brüssel, Vaşinqton Tehranın susqun razılığı və İrəvandakı qrant hökuməti vasitəsilə bölgədə ayırıcı xətlər çəkməyə çalışır. Rəsmi Bakı Cənubi Qafqazı sülh və tərəfdaşlıq bölgəsinə çevirmək təşəbbüsləri ilə çıxış edərkən, rəsmi İrəvan bölgəni yeni silahlanmaya və qanlı toqquşmalara, dağıntılara sürükləmək istəyir. Azərbaycan şərqlə qərbin geostrateji maraqlarını uzlaşdırmaq üçün üzərinə məsuliyyət götürərkən, Ermənistan Qərblə Şərqin siyasi və silahlı toqquşmalarında poliqona çevrilməyi seçib.
Bütün bu və başqa paralellər Azərbaycanın nəinki öz daxilində sabit və təhlükəsiz bir ölkə ola bildiyini göstərir, həm də bölgədə və daha da geniş geosiyasi məkanda sabitliyə və təhlükəsizliyə ciddi töhfələr verdiyini göstərir. Öz modelini nəinki Cənubi Qafqaz subregionuna, bütövlükdə Qafqaza, bütövlükdə Orta Şərqə, Avrasiyaya və bütün dünyaya təklif, təlqin edir. Çox mürəkkəb regional və beynəlxalq situasiyada bu mövqeni seçə bilmək və saxlamaq mühüm nəticə və dediyim kimi, başqa aktorlara da pozitiv nümunədir.
Bahəddin Həzi, Bizimyol.info
Bu gün dünyada faktiki olaraq üçündü dünya müharibəsi gedir. Doğrudur, bu, hələ elan olunmayıb. Amma planetin müxtəlif regionlarında baş verənlər onu deməyə əsas verir ki, hazırda faktiki olaraq dünyanın bölüşdürülməsi prosesi gedir. Kollektiv Qərb və Şərq yəni geosiyasi xəritə formalaşdırırlar. Bunun üçün isə dünyanın müxtəlif bölgələrində məqsədli şəkildə müharibə ocağı yaradırlar.Siyasi şərhçi, "Report" İA- nın əməkdaşı Kənan Novruzov "Sherg.az"a açıqlamasında deyib ki, iki il əvvəl, yəni 2022- ci ildə Şərqi Avropada Rusiya ilə Ukrayna arasında başlayan və indiyə qədər davam edən savaş üçüncü dünya müharibəsi ilə bağlı fikirlərin əsası oldu. Son günlər Yaxın Şərqdə baş verənlər isə göstərir ki, üçüncü dünya müharibəsinin əslində çoxdan başladığınız iddia edənlər haqlıdırlar:
"Belə ki, aprelin 14- İran qanadlı raketlər və pilotsuz uçuş aparatları ilə İsrail ərazisinə hücum etdi. Əslində belə bir hücum gözlənilən idi. Çünki aprelin 1-də İsrail İranın Dəməşqdəki səfirliyi yaxınlığına zərbələr endirdo. Hadisə nəticəsində 13 nəfər ölüb. Bundan sonra Tehranla Təl-Əviv arasında münasibətlər gərginləşdi. İran Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahının rəisi general-mayor Məhəmməd Baqeri isə bildirdi ki, İsrailin hücumu cavabsız qalmayacaq.
Dünyanın ayrı - ayrı bölgələrində baş verən müharibələr əslində bir - biri ilə sıx bağlıdır. Şərqi Avropadakı vəziyyət Yaxın Şərqə, oradakı durum isə öz növbəsində Mərkəzi Asiyaya, Cənubi Qafqaza...təsir edir. Bütün toqquşmaların arxasında duran qüvvələr isə eynidir: imperialist qüvvələr".
Siyasi şərhçi bildirir ki, davam etməkdə olan proseslərin hələlik Azərbaycandan yan keçməsi rəsmi Bakının uğurlu diplomatiyasının növbəti təzahürüdür. Belə ki, Azərbaycan heç bir bloka qoşulmur, kimsənin "çətirinin altına girmir", öz müstəqil siyasətini həyata keçirir, azad iradəsini ortaya qoyur. Azərbaycan Qarabağın işğaldan azad olunması üçün çox düzgün vaxt seçmişdi: nə tələşmiş, nə də gecikmişdi. Hərəkətə keçmək ən düzgün vaxt, tarixi fürsət seçilmişdi:
"Bu gün isə Azərbaycan Cənubi Qafqazda təhlükəsizlik adası yaratmağa çalışır. Faktiki olaraq buna mane olan heç nə yoxdur. Regional əməkdaşlıq mühitinin təmin edilməsi, o cümlədən Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh sazişinin imzalanması indi heç vaxt olmadığı qədər real və yaxındır. Buna baxmayaq, Şərqi Avropada, Yaxın Şərqdə özünün proksiləri vasitəsilə ambisiyalarını həyata keçirmək istəyən imperialist güclər, xüsusilə Qərb indi də Cənubi Qafqazı "qan gölünə" çevirmək niyyətindədir. Yaxın Şərqdə İsraildən, Şərqi Avropada Ukraynadan istifadə edən ABŞ və Avropa İttifaqı bu gün eyni ssenarini Cənubi Qafqaza təkrarlamaq üçün Ermənistanı öz tərəflərinə çəkirlər. Zəif iradəyə malik rəsmi İrəvan isə "kökə və qamçı" prinsipi ilə Qərbin "çətiri altına" keçir, Rusiyadan uzaqlaşır. Bu isə Cənubi Qafqazda potensial münaqişə ocağı deməkdir. İstisna deyil ki, Rusiya və Qərbin poliqonu bu dəfə Ermənistan olacaq. Belə bir şəraitdə Azərbaycan daxilində milli həmrəylik ən vacib amildir. Məhz bu faktor nəticəsində Azərbaycan gələcək təhlükələrdən də qoruna, siyasi iradəsini, o cümlədən ölkə daxilindəki təhlükəsizliyi qoruya bilər".
Prezident İlham Əliyev “Qarabağ suvarma kanalının yenidən qurulması ilə bağlı tədbirlər haqqında” Sərəncam imzalayıb.
Sərəncamda deyilir:
“Ölkəmizin ən böyük magistral suvarma kanalı olan Yuxarı Qarabağ kanalı Qarabağ zonası və ona yaxın ərazilərdə yerləşən 9 rayonun 115 min hektaradək əkin sahəsini suvarma suyu ilə və yaşayış məntəqələrini məişət suyu ilə təmin edir, habelə Araz çayı üzərindəki Bəhrəmtəpə hidroqovşağına əlavə su ötürməklə müvafiq əkin sahələrinin su təminatına dəstək verir.
Son dövr qlobal iqlim dəyişmələrinin təsirlərinin artdığı şəraitdə məhdud su ehtiyatlarına malik ölkəmizdə su təminatının mühüm həlqələrindən olan Yuxarı Qarabağ suvarma kanalında yüksək su itkilərinin qarşısının alınması, suvarma suyu ilə təminatda yaranan çatışmazlıqların aradan qaldırılması, həmçinin torpaqların meliorativ və ətraf ərazilərin ekoloji vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün sözügedən kanalın yenidən qurulması tələb olunur”.
Sərəncama əsasən, Qarabağ zonası və ona yaxın ərazilərdə su təchizatı infrastrukturunun müasirləşdirilməsi, su itkilərinin azaldılması və meliorasiya olunmuş torpaq sahələrinin genişləndirilməsi məqsədilə Yuxarı Qarabağ suvarma kanalı yenidən qurulacaq və Qarabağ suvarma kanalı adlandırılacaq.
Azərbaycan Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyi Qarabağ suvarma kanalının yenidən qurulması üçün texniki-iqtisadi əsaslandırma və layihə-smeta sənədlərinin hazırlanması ilə bağlı müvafiq tədbirlər görəcək.
İqtisadiyyat, Ekologiya və Təbii Sərvətlər, Kənd Təsərrüfatı, Fövqəladə Hallar nazirlikləri, Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsi, Mingəçevir və Yevlax şəhər icra hakimiyyətləri, Goranboy, Bərdə, Tərtər, Ağcabədi, Ağdam, Beyləqan və İmişli rayon icra hakimiyyətləri, həmçinin digər aidiyyəti dövlət orqanları (qurumları) Qarabağ suvarma kanalının yenidən qurulması üzrə texniki-iqtisadi əsaslandırma və layihə-smeta sənədlərinin hazırlanmasından irəli gələn məsələlərin həlli ilə bağlı zəruri tədbirlər görəcəklər.
“Su ehtiyatlarından səmərəli istifadənin təmin edilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2020-ci il 15 aprel tarixli 1986 nömrəli Sərəncamı ilə yaradılmış Komissiyaya bu Sərəncamla nəzərdə tutulmuş tədbirlərin əlaqələndirilməsi məsələlərini həll etmək tapşırılıb.
Maliyyə Nazirliyi və İqtisadiyyat Nazirliyi suvarma kanalının yenidən qurulması üzrə texniki-iqtisadi əsaslandırma və layihə-smeta sənədlərinin hazırlanması işlərinin cari və növbəti illərdə maliyyələşdirilməsi üçün aidiyyəti üzrə zəruri tədbirlər görəcəklər.
Nazirlər Kabineti bu Sərəncamdan irəli gələn məsələləri həll edəcək.
BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasının (COP29) keçiriləcəyi yer məlum olub.
"Report"un məlumatına görə, Azərbaycanın ev sahibliyi edəcəyi COP29 bu il Bakı Olimpiya Stadionunda keçiriləcək.
Qeyd edək ki, COP29 bu il noyabrın 11-25-də baş tutacaq.
İranın İsrailə hava hücumunun başlayan kimi bitməsi konfliktoloqları, beynəlxalq ekspertləri təəccübləndirib. Çoxları düşünür ki, belə bir oyun üçün o qədər şamı sərf etməyə dəyməzdi.
Gerçəkdən də dünyanın sülhpərvər qüvvələri, eləcə də daima neytral mövqedən çıxış edən, savaşan tərəfləri atəşi dayandırmağa, münaqişəni danışıqlar yolu ilə həll etməyə çağıran dövlətlər ağızlarını açıb uyğun bəyanatlar verməyə macal tapmamış İran birtərəfli qaydada hərbi əməliyyatlara son verdi.
İndi İsrail cavab atəşi açmasa, şübhələr artacaq. Elə çıxacaq ki, tərəflər öz aralarında hansısa vasitəçilərin araçılığı ilə şifahi razılıq əldə ediblər ki, beynəlxalq ictimaiyyətin gözü qarşısında quraşdırılmış müharibə səhnəsi təşkil etsinlər və öz intriqalarını, soyuq müharibələrini davam etdirsinlər.
Əgər doğrudan da belə bir gümanda həqiqət payı varsa, əminliklə demək olar ki, bu teatr tamaşası daha çox İrana lazım idi. Çünki Suriyanın paytaxtı Dəməşqdəki səfirliyinin İsrail tərəfindən vurulması, ikisi general olmaq 7 vətəndaşının həlak olması nəticəsində İran təhqir olunmuş duruma düşmüşdü və o, həm beynəlxalq miqyasda, həm də öz vətəndaşlarınən önündə “qoluyoğun” reputasiyasını qorumaq üçün nəsə bir cavab tədbiri görməli idi. Əks təqdirdə, mollakratiya rejimi buna görə beynəlxalq birlik tərəfindən hər hansı bir töhmət-təhnizə məruz qalmasa da, İran ictimaiyyəti tərəfindən qınanacaq, onun düşmənlər qarşısında gücsüz, dişsiz olmasına dair qənaət yaranacaqdı.
Bu baxımdan belə anlaşılır ki, İran rejimi göstərməlik “qisas əməliyyatı” təşkil etmək niyyətini həyata keçirmək üçün çünücü ölkələrin diplomatik kanallarının vasitəsilə düşmənlərinə xəbərdarlıq edib ki, çox da həyəcanlanmasınlar, hava hücumu qısamüddətli və zərərsiz olacaq.
Əl altında bu versiyanı gücləndirən bir xəbər var, “Röyter” agentliyi Türkiydəki diplomatik mənbəsinə istinadla Tehranın İsrailə qarşı planlaşdırılan əməliyyatla bağlı Ankaranı əvvəlcədən məlumatlandırdığını yazıb. Bundan başqa, mənbə agentliyə bildirib ki, ABŞ Türkiyə vasitəsilə İrana əməliyyatın məhdud olmalı olduğunu çatdırıb.
Bu, nə deməkdir? Bu o deməkdir ki, savaşan tərəflərdən biri Türkiyə olubsa, digəri ABŞ olub. Məhz NATO-da müttəfiq olan ABŞ-la Türkiyənin arasındakı informasiya trafiki birinin öz tərəfdaşı Təl-Əvivlə, o birinin isə yaxın qonşusu Tehranla sıx əlaqədə olaraq, “qısamüddətli atışma”nın koordinasiyalı şəkildə başlayıb davam etməsini və tezliklə başa çatmasını təmin edib.
Qeyd edək ki, 4 il əvvəl İranlı general Qasım Süleymaninin öldürülməsi vaqiəsində də bənzər bir durum yaranmışdı.
Süleymaninin vurulmasından qısa bir müddət sonra İranın BMT-dəki daimi nümayəndəsi Məcid Təxt-Rəvançi demişdi ki, generalın qətlinə görə qisas alınması artıq başa çatdırılıb və Vaşinqtonun yenidən təcavüzü olmadığı təqdirdə İran yeni hərbi addımlar atmayacaq.
M.Təxt-Rəvançının açıqlaması tam olaraq beləydi: “Əgər Birləşmiş Ştatlar artıq İrana qarşı hərbi addım atmasa, biz də heç nə etməyəcəyik”.
Yanvarın 3-nə keçən gecə ABŞ-ın Bağdad hava limanı yaxınlığında endirdiyi zərbə nəticəsində öldürülən iranlı general Qasım Süleymaninin qətlinə cavab olaraq, Tehran yanvarın 8-nə keçən gecə İraqda ABŞ ordusunun istifadə etdiyi iki obyektə - Ayn əl-Əsəd bazası və Ərbil hava limanına raket zərbəsi endirmişdi. Amma bu zaman Pentaqonun generalı və ya yüksək rütbəli hərbçisi ölmüşdümü? Xeyr. İranda Qasım Süleymaniyə qoyulan hörmət, verilən qiymət o qədər yüksək idi ki, bunun simmetrik cavabı Ayn əl-Əsəd bazası və Ərbil hava limanına raket zərbəsi olmamalı idi.
İranın cavabı hədəfə dəqiq güllə atan qonşuya sapand daşı ilə cavab vermək kimi bir şey idi. Tehran bu cavabla özünü qisas alıbmış kimi göstərərək, bu istiqamətdə təbliğat apararaq ölkə ictimaiyyətinin ümumi və kütləvi hiddətini bir xeyli səngitmişdi.
Görünür, rəsmi Tehran yenidən həmin fəndə əl atmağı üstün tutub. Əgər belədirsə, demək, bu dövləti idarə edənlər soyuq başla düşünə, qızışdırıcı mövqe tutarlarsa, tarana gedərlərsə, ölkənin başına nə gələcəyini təxmin edə bilirlər.
Sabah və ya biri gün İsrail İranı raketlə vurarsa, bu versiya da vurulmuş olacaq, vurmazsa, demək, “danışılmış savaş” iddiasındakı həqiqət payının xüsusi çəkisi daha ağırdır.
Musavat.com
İranın İsrailə gecə hücumundan sonra ABŞ yeni hərbi avantüralara bulaşmaq niyyətində olmadığını qabardır... Netanyahu hökuməti növbəti hərbi planlarını Ağ Evin xəbərdarlıq mesajlarına uyğunlaşdırmalı olacaq...
Dünya yeni qeyri-adi savaşa şahidlik etdi. Bu savaş dünya tarixinə ən zərərsiz müharibə kimi düşə bilər. Çünki bir gecəlik müharibə hər iki tərəf üçün demək olar ki, itkisiz yekunlaşıb. Böyük ehtimalla indi hər iki tərəf bu bir gecəlik müharibənin nəticələrindən məmnundur. Və hərbi qarşıdurmanın bundan sonra gərginləşmə ehtimalı da artıq real görünmür.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, həm İran, həm də İsrail belə bir qısamüddətli müharibədə birbaşa maraqlı idilər. Əslində, bütün bunların məhz rəsmi Təl-Əvivin ssenarisi üzrə baş verdiyini də iddia etmək üçün müəyyən əsaslar mövcuddur. Hər halda, İranın İsrailə hücum etməsinə beynəlxalq hüquq normalarına bağlı səbəbləri məhz rəsmi Təl-Əviv əvvəlcədən təmin etmişdi. Və rəsmi Tehran da elə həmin hüquqi səbəblərdən maksimum səviyyədə istifadə etmiş oldu.
Məsələ ondadır ki, İsrail İranın Suriya paytaxtı Dəməşqdəki konsulluğuna zərbə endirməklə, beynəlxalq hüquq normalarını kobud şəkildə pozmuşdu. Hər bir dövlətin başqa ölkələrdə olan diplomatik nümayəndəlikləri onun suveren ərazisi sayılır. Yəni, Dəməşqdəki konsulluğa hücum əslində, İran ərazisinə zərbə anlamı daşıyırdı. Və rəsmi Təl-Əvivin bunu məqsədyönlü şəkildə etdiyi artıq qətiyyən şübhə doğurmur.
Egypt-voices-concerns-over-Iran-Israel-escalation-urges-restraint--860x484.jpeg (84 KB)
Nəzərə almaq lazımdır ki, İranın Dəməşqdəki konsulluğuna zərbədən öncə İsrailin Qəzzada törətdikləri beynəlxalq məkanda ciddi etirazlara səbəb olmaqdaydı. Üstəlik, Netanyahu hökuməti də yalnız ölkə xaricində deyil, həm də daxilində ciddi qınaqlara tuş gəlməkdəydi. Bu vəziyyəti dəyişmək üçün bütün narazılıqları eyni vaxtda aradan qaldıra biləcək hərbi təxribata ehtiyac duyulurdu. Və həmin hərbi təxribat da məhz İran konsulluğuna zərbə endirməklə törədildi.
Təbii ki, rəsmi Təl-Əviv İran konsulluğuna zərbənin doğuracağı nəticəni də əvvəlcədən hesablanmışdı. Çünki İsrailin hərbi təxribatına İranın mütləq cavab vermək məcburiyyətində qalacağını əvvəlcədən müəyyən etmək elə də çətin məsələ deyildi. Hər halda, İran öz beynəlxalq imicini istənilən halda, müdafiə etməli olacaqdı. Və rəsmi Tehran bir neçə günlük təhdidlərdən sonra bunu nəhayət ki, etdi.
İndi böyük ehtimalla hər iki tərəf böyük ölçüdə məmnundur. Çünki İran İsrail istiqamətində bir neçə yüz PUA və raket göndərməklə, Dəməşqdəki konsulluğuna hücuma cavab vermiş oldu. Artıq rəsmi Tehranın həm müttəfiqləri, həm də İran daxilində cavab reaksiyası tələb edən siyasi qruplar İranın özünümüdafiə potensialını qabarda bilərlər. Və İranın beynəlxalq imici də indi vurulmuş zərbəni təmizləmiş kimi görünür.
İsrail isə Qəzzada törətdiklərini müəyyən müddət üçün beynəlxalq məkanda arxa plana keçirtməyə nail olub. Eyni zamanda, Qəzzadakı qəddarlığa görə rəsmi Təl-Əvivi ittiham edən beynəlxalq siyasi dairələr də indi İsraili dəstəklədiklərini bəyanlayırlar. Üstəlik, Netanyahu hökuməti İsrail əhalisini İran təhlükəsi ilə qorxudaraq, öz daxili mövqelərini nisbətən möhkəmləndirməyə nail oldu. Və bütün bunları nəzərə aldıqda, dünyanın gözü qarşısında sonu əvvəlcədən müəyyən edilmiş bir hərbi ssenarinin reallaşdırıldığını da düşünmək olar.
Maraqlıdır ki, hazırda hər iki tərəf böyük uğurlar qazandığını iddia edir. Rəsmi Tehran İsraili cəzalandırdığını qabardır. İsrail isə İranın hərbi hücumunu heç bir ciddi zərər görmədən dəf etdiyini vurğulayır. Eyni zamanda, Netanyahu hökuməti İranın gecə hücumuna mütləq sərt cavab verəcəyini də bəyanlayır. Və bu, gecə münaqişəsinin davamının ola biləcəyi ilə bağlı ehtimalları aktual saxlayır.
Ancaq buna baxmayaraq, Yaxın Şərqdə belə bir savaşın yaxın vaxtlarda təkrarlana biləcəyini təxmin etmək hələlik bir qədər çətindir. Düzdür, hər iki tərəfə düşmənçilik vəziyyətini qabartmaq tamamilə sərfəlidir. Hər halda, hər iki tərəf bundan həm daxili, həm də xarici auditoriya qarşısında təbliğat kampaniyası üçün istifadə etməyə çalışır. Yəni, həm İsrail, həm də İran vaxtaşırı belə qısamüddətli və zərərsiz hərbi toqquşmalarda birbaşa maraqlıdır.
Bununla belə, hər iki ölkə genişmiqyaslı və uzunmüddətli savaşa qətiyyən həvəs göstərmir. Çünki bu, onların hərbi-siyasi maraqlarına və hədəflərinə qətiyyən cavab vermir. Hər halda, həm Tehranda, həm də Təl-əvivdə genişmiqyaslı və uzunmüddətli savaşın hər iki ölkə üçün dağıdıcı nəticələr verə biləcəyini nəzərə alırlar. Üstəlik, hər iki tərəf bir-birinə qarşı total savaş variantına hələlik qətiyyən hazır deyil. Və bu baxımdan, yaxın vaxtlarda yeni dağıdıcı savaşa risk edəcəkləri o qədər də inandırıcı görünmür.
Məsələ ondadır ki, əgər, bu iki ölkə arasında real genişmiqyaslı savaş baş verərsə, bu hərbi münaqişənin bir çox dövlətləri öz içərisinə ala biləcəyi tamamilə realdır. Hətta belə bir savaşın yayılma arealı yalnız Yaxın Şərq regionu ilə məhdudlaşmayıb, bütövlükdə Avrasiya məkanı əhatə edə biləcəyi qətiyyən istisna deyil. Xüsusilə də, belə genişmiqyaslı savaşdan ABŞ, Rusiya Çin, Türkiyə və hətta ümumiyyətlə, NATO ölkələrinin kənarda qalma ehtimalı o qədər də yüksək deyil.
Dünyanın başının Ukrayna savaşına qarışdığı bir vaxtda isə heç bir nəhəng dövlət belə yeni qlobal savaşda maraqlı olmaz. Xüsusilə də, Bayden administrasiyası ABŞ-da növbəti prezident seçkiləri ərəfəsində İsrailin bulaşdığı hər hansı savaşda iştirak etməyə həvəsli deyil. Üstəlik, Ağ Ev Rusiya və Çinin eyni vaxtda iştirak etmək məcburiyyətində qala biləcəyi müharibə təhlükəsindən də ehtiyatlanır. Ona görə də, Ağ Ev İsrailin İrana cavab verəcəyi təqdirdə, hərbi toqquşmalara heç bir halda, müdaxilə etməyəcəyini artıq bəyan edib. Və bu, ilk növbədə İsrailin Netanyahu hökumətinə yönəlik xəbərdarlıq mesajı da sayıla bilər.
Belə anlaşılır ki, Ağ Ev ABŞ-ın yeni hərbi avantüralara bulaşmaq niyyətində olmadığını qabartmağa çalışır. Yəni, əgər, rəsmi Təl-əviv İrana cavab zərbəsi endirərsə, ABŞ İsrailə dəstək verməyəcəyinə eyham vurur. Bununla da, Netanyahu hökumətinə "qırmızı cizgiləri" keçməyin yolverilməz olduğunu qəbul etdirməyə çalışır. Və bu, o deməkdir ki, ABŞ-ın birbaşa dəstəyi olmadan İranla yeni hərbi toqquşmalardan hələlik müəyyən mənada, ehtiyat edən İsrailin Netanyahu hökuməti növbəti hərbi planlarını Ağ Evin mesajlarına uyğunlaşdırmalı olacaq.(Yeni Müsavat)
Rəsmi İrəvan Rusiya-Ermənistan münasibətlərinin bərpası üçün yüksək səviyyədə müzakirələrə ümid bəsləyir... Əgər, Kreml Ermənistana "yeni dəstək modeli" vəd edərsə, rəsmi İrəvan Qərbə yaxınlaşma prioritetlərinə "düzəlişlər" edə bilər...
Ermənistan Brüssel təxribatının təsiri altında qalıb. Rəsmi İrəvan hələlik ABŞ, Avropa Birliyi və Ermənistan arasında ortaq konfransın "fantastik nəticələri" barədə nağıllar uydurmağa çalışır. Halbuki, Ermənistanın gələcək taleyi üçün böyük önəm daşıyan iddiaları əsaslandırmağa uyğun arqumentlər tapmaqda da çətinlik çəkir. Və bu səbəbdən də, Paşinyan hakimiyyəti Ermənistan cəmiyyətində o qədər də ciddiyə alınmır.
Ancaq Brüssel təxribatı Ermənistanın gələcək taleyi üçün həqiqətən də ciddi nəticələr vəd edir. Ancaq mövcud situasiya və proseslər bu nəticələrin dağıdıcı ola biləcəyini də biruzə verir. Xüsusilə də, ABŞ və Avropa Birliyinin elə bir ciddi maliyyə vəsaiti xərcləmədəm Ermənistanı Rusiyaya qarşı geopolitik platsdarma çevirmək cəhdləri əks effekt verməyə başlayıb. Və bu baxımdan, rəsmi İrəvanın bütün "pozitiv arqumentləri" erməni müxalifətinin əks reaksiyası qarşısında davamsız görünür.
Ermənistan cəmiyyətində formalaşan əsas qənaət ondan ibarətdir ki, ABŞ və Avropa Birliyi Paşinyan hakimiyyəti vasitəsilə bu ölkəni böyük fəlakətlərə doğru sürükləyir. Çünki hesab olunur ki, Paşinyan hakimiyyəti Ermənistan üçün Qərbdən vəd olunan iqtisadi və təhlükəsizlik təminatlarını almağa nail olmayıb. Hətta baş nazir Nikol Paşinyan Brüsseldən az qala əliboş geri dönüb.
Erməni politoloq Arman Qukasyan hesab edir ki, ABŞ və Avropa Birliyi üçün Ermənistanın gələcək taleyi heç bir önəm daşımır. Ona görə də, Ermənistanın gələcək taleyi barədə yalnız ermənilər düşünməlidirlər: "Ancaq Paşinyan hakimiyyəti Ermənistanı fəlakətə sürükləyən ABŞ və Qərbin istəyinə uyaraq, Rusiya ilə münasibətləri korlayır. Halbuki, bunun əvəzində Avropa Birliyindən yaxın 4 il üçün cəmisi 270 milyon ala bilən Ermənistanın Qərblə yaxınlaşa bildiyi uydurmadır".
Ermənistanın keçmiş baş naziri Qrant Baqratyan rəsmi İrəvanın Qərbə inteqrasiya cəhdlərini ağıl tutulması hesab edir. Onun fikrincə, baş nazir Nikol Paşinyanın Brüsseldə əldə etdiyi maliyyə vəsaiti Ermənistanın Rusiyadan qazandığının cəmisi bir faizidir: "Bütün bunların qarşılığında rəsmi İrəvanın Rusiyadan uzaqlaşıb, Avroatlantik məkana yaxınlaşma cəhdləri Qərbə inteqrasiya deyil, sadəcə, dövlətin geopolitik intiharıdır".
Maraqlıdır ki, baş nazir Nikol Paşinyan da bu barədə danışarkən, əvvəlcə Ermənistan üçün uğurlu gələcək vəd edən dərin proseslərin başlandığını iddia etmişdi. Ancaq son günlər erməni baş nazir artıq daha ehtiyatlı və təmkinli açıqlamalar verməyə başlayıb. O, bildirib ki, Ermənistan problemlərini özü həll etməlidir. Çünki heç kim, o cümlədən də, ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistanın əvəzinə gəlib, bütün problemləri həll etməyəcək. Və bununla da Brüssel uğursuzluğuna müəyyən mənada, haqq qazandırmağa çalışır.
Digər tərəfdən, baş nazir Nikol Paşinyanın Rusiyaya münasibətdə də ritorikasını nisbətən yumşaltmağa üstünlük verir. Belə ki, o, Ermənistanın Rusiya ilə hər hansı qarşıdurmada maraqlı olmadığını bildirib. Halbuki, Brüssel təxribatına qədər hər imkanda Ermənistanın bütün hərbi-siyasi məğlubiyyətlərinə görə Rusiyanı ittiham edirdi. Onun fikrincə, hazırda baş verən anlaşılmazlıqlar daha çox "tarixi Ermənistan"ın Rusiya ilə münasibətlərində yaşanan transformasiyadan qaynaqlanır: "Çünki indi "real Ermənistan"ın Rusiya ilə münasibətlərinin yenidən qurulması mərhələsindən keçirik. Rusiya ilə əsas ziddiyyətlər də məhz bu səbəbdən ortaya çıxır".
Ermənistan baş naziri vurğulayıb ki, rəsmi İrəvan Rusiya ilə yeni münasibətlər sisteminə daha ağrısız keçmək üçün hər şeyi etməyə hazırdır. Erməni baş nazir hesab edir ki, indiki situasiyada Rusiya ilə münasibətlərin Ermənistanın dövlətçilik, təhlükəsizlik və iqtisadi maraqları baxımından, yenidən dəyərləndirilməsi vacibdir və bu çox ağır prosesdir. Və bu, o deməkdir ki, baş nazir Nikol Paşinyan Kremlə Ermənistanın Rusiyadan müəyyən gözləntilərinin olduğuna yönəlik mesajlar verməyə çalışır.
Belə anlaşılır ki, baş nazir Nikol Paşinyan Rusiya-Ermənistan münasibətlərinin bərpa edilməsi üçün yüksək səviyyədə müzakirələrə ümid bəsləyir. Əgər, Kreml Ermənistana yeni situasiyaya uyğun dəstək modeli vəd edərsə, rəsmi İrəvanın Qərbə yaxınlaşma prioritetlərinə düzəlişlər edə biləcəyinə üstüörtülü eyham vurur. Və bu baxımdan, Qərbin Ermənistana yanaşma tərzindən məyus olan rəsmi İrəvanın Rusiya siyasətinin Kremldən verilən reaksiyadan asılı ola biləcəyi artıq tamamilə inandırıcı görünür.
Maraqlıdır ki, Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanın mesajlarına müəyyən mənada, ümidverici məzmun daşıyan reaksiya verib. Kreml rəsmisi vurğulayıb ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putin və Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan mövcud problemləri yaxın vaxtlarda ikitərəfli görüşdə müzakirə edə bilər. Və o, uzun müddətdən dilə gətirilməyən siyasi kamplementi bu dəfə Ermənistandan əsirgəməyib.
Məsələ ondadır ki, Kreml rəsmisi Ermənistanın Rusiya üçün yaxın tərəfdaş və müttəfiq olduğunu, ikitərəfli münasibətlərin böyük əhəmiyyət daşıdığını vurğulayıb. Halbuki, Rusiyaya münasibətdə Ermənistan cəmiyyətində artıq çoxdan belə düşünmürlər. Dmitri Peskov isə Rusiya ilə Ermənistanı tarixi əlaqələrin, müxtəlif inteqrasiya formatlarının birləşdirdiyinə əmindir. Və bu səbəbdən də, onun fikrincə, iki ölkənin münasibətləri baxımdan, ən qısa zamanda Putin-Paşinyan görüşünün keçirilməsi vacibdir.
Göründüyü kimi, Kremlin Ermənistanın yenidən Rusiyanın orbitinə geri dönəcəyinə ümidləri artıb. Rusiya siyasi dairələri Brüssel ortaq konfransının keçirilməsinə sərt reaksiya versə də, onun Ermənistan üçün uğursuz nəticələrindən tamamilə məmnundur. Kremlə yaxın siyasi dairələr açıq şəkildə vurğulayırlar ki, ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistanı Ukraynanın keçdiyi fəlakət marşrutu ilə aparmağa çalışır. Onların fikrincə, rəsmi İrəvan bu marşrutun Ermənistanı yeni savaşa doğru sürüklədiyini nəzərə almalıdır. Rus politoloq İqor Korotçenko bildirib ki, ABŞ və Avropa Birliyinin təlimatlarına uyacağı təqdirdə, Ermənistanı irəlidə yalnız müharibə gözləyir: "Rəsmi İrəvan unutmamalıdır ki, Qərbin ucbatından Ukrayna Krım, Donbass, Xerson və digər əraziləri itirdi. Ermənistan isə Zəngəzuru itirməli olacaq".
Kremlə yaxın digər rus politoloq Sergey Markov da Brüssel konfransından sonra Ermənistanın yeni müharibə təhlükəsi ilə üzləşdiyini iddia edir. Onun fikrincə, Paşinyan hakimiyyətinin davranışları Cənubi Qafqazda hərbi-siyasi gərginliyi maksimum səviyyədə artırıb. Ona görə də, rəsmi İrəvan savaş təhlükəsindən yayınmaq üçün mütləq yenidən Rusiyanın "təhlükəsizlik çətiri" altına qayıtmağın vacibliyini anlamalıdır. Və bütün bunlar onu göstərir ki, Paşinyan hakimiyyətini Azərbaycanla qorxutmağa çalışan Rusiya yenidən Ermənistanı öz himayəsi altına almağa hazırdır.