 |
|
İran-İsrail qarşıdurması səngimiş kimi görünsə də, qarşılıqlı ittihamlar davam edir. Tərəflər bir-birinə hədələyici mesajlar göndərir, zərbələrin davam edəcəyini söyləyirlər. İsraillə yanaşı, İranın mövqeyini dəstəkləyən ölkələr də var. Əksər Qərb dövlətləri Təl-Əvivin yanında yer aldıqlarını açıqlayıblar. Lakin Rusiya, Çin və ərəb ölkələri Tehranın haqlı olduğunu düşünürlər. Yəni dünya ölkələri proqnozlaşdırılan genişmiqyaslı müharibədə öz sıralarını bəlli edirlər. İran parlamentinin Milli Təhlükəsizlik Komissiyasının sözçüsü Əbülfəz Əmuyi deyib ki, İran İsrailə hücum zamanı mövcud gücünün az qismindən istifadə edib. Onun sözlərinə görə, hər ssenari üçün İranın planı var: "İndiyə qədər istifadə etmədiyimiz silahdan istifadə etməyə hazırıq". İran Prezidenti İbrahim Rəisi Tehranın maraqlarına zidd olan istənilən hərəkətə dəhşətli cavab veriləcəyi ilə hədələyib. Rəisi bildirib ki, təcavüzkarın cəzalandırılması əməliyyatı uğurla həyata keçirilib: "Biz indi qətiyyətlə bəyan edirik ki, İranın maraqlarına qarşı ən kiçik addım belə, şübhəsiz ki, dəhşətli, genişmiqyaslı və ağrılı cavabla qarşılanacaq". İran prezidenti qeyd edib ki, BMT Təhlükəsizlik Şurası və beynəlxalq qurumlar İsrailin Dəməşqdəki İran konsulluğuna hücumunu pisləmək üçün öz minimum hüquqi öhdəliklərini yerinə yetirməyib. Ona görə də İran BMT nizamnaməsinin 51-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş özünümüdafiə hüququna uyğun olaraq ölkəyə qarşı “bədxah əməllərin törədildiyi eyni mərkəzlərə” hücum edib. İsrailin xarici işlər naziri İsrael Katz isə 32 ölkəyə məktub yazıb, onları İranın raket proqramına sanksiya qoymağa çağırıb. O, Tehranın həftə sonu İsrailə hücumundan sonra həmin ölkələri İranın raket proqramına qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə və İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunu (SEPAH) terror təşkilatı kimi tanımağa çağırıb. Katz “İrana qarşı siyasi hücuma rəhbərlik etdiyini” vurğulayıb. İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu deyib ki, İran bütün Yaxın Şərqi təhdid edən genişmiqyaslı təcavüz kampaniyası aparır. Koalisiya qüvvələrinin İsraili dəstəkləməsindən məmnun olduğunu deyən Netanyahu İrana qarşı birgə mübarizə aparmağın lazım olduğunu bildirib: "Beynəlxalq ictimaiyyət sülhü təhdid edən İran təcavüzünə qarşı mübarizədə bir olmağa davam etməlidir". İsrailin KAN telekanalı da məlumat yayıb ki, İsrail Hərbi Hava Qüvvələrinin İrana yönəlik hücumlar üçün apardığı hazırlıqlar tamamlanıb. Bildirilib ki, İsrail HHQ İrana lokal xarakterli, regional konfliktə gətirməyəcək hücum planlaşdırır. Eyni zamanda Təl-Əviv bu münaqişə fonunda Qəzzadakı proseslərin arxa plana keçməsini istəmir. İsrail rəsmiləri İranın öz torpaqlarından hücum etməklə qırmızı xətti keçdiyi və buna cavab verməyin məcburi olduğunu qeyd edirlər. Bundan əlavə, hücumun konkret hansı formada olacağı söylənməsə də, sui-qəsd əməliyyatları və ya elektron hücum da istisna edilmir. Böyük Britaniyanın Baş naziri Rişi Sunak hər iki ölkəni təmkinli olmağa çağırıb. Baş nazir təhlükəsizlik və sabitliyin Böyük Britaniya üçün önəminə toxunub və Britaniyanın İsrailin yanında olduğunu bildirib. O, məsələni müzakirə etmək üçün qısa müddətdə İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu ilə danışacağını da qeyd edib.Xatırladaq ki, Türkiyənin Milli İstihbarat Təşkilatının (MİT) rəisi İbrahim Kalınla ABŞ-nin Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru Uilyam Börns arasında telefon danışığı olub. Börns türkiyəli həmkarına zəng edərək ondan İranla İsrail arasında vasitəçi olmasını istəyib. Eyni zamanda Kalın və Börns Qəzzada atəşkəs danışıqları ilə bağlı da fikir mübadiləsi aparıblar. Türkiyə xarici işlər naziri Hakan Fidan Ankaranın regionda böhranın genişlənməsi və yayılması ehtimalından narahatlığını diqqətə çatdırıb. Türkiyənin XİN başçısı Qəzzada böhran başlayandan bəri bunun regional münaqişəyə çevrilmə riski daşıdığını dəfələrlə bəyan etdiyinə diqqət çəkib. Fidan bildirib ki, gərginliyin artmasının qarşısını almaq üçün İsrailə təsiri olan ölkələr ən doğru mesajları verməlidir.
Mühüm məqamlardan biri odur ki, İran-İsrail müharibəsi beynəlxalq aləmdəki nizamın ciddi şəkildə pozulmağa meyilli olduğunu göstərdi. Dünya əvvəlki kimi təhlükəsiz deyil. Hazırda davam edən Rusiya-Ukrayna müharibəsinə nəzərən də oxşar fikirlər səsləndirilir. Moskva-Kiyev hərbi qarşıdurması bir çox məsələlərə təsir göstərir və bu təsirin getdikcə artacağı, arealının genişlənəcəyi şübhəsizdir. Faktiki olaraq, ABŞ və Qərb dövlətləri Rusiyaya qarşı döyüşürlər. Üstəlik, kollektiv Qərbin anti-İran mövqeyi də başqa müstəviyə keçməkdədir. O səbəbdən ekspertlər İsrail-İran qarşıdurmasını daha böyük müharibənin məşqi kimi qiymətləndirirlər. İran Azərbaycanın cənub qonşusudur və orada milyonlarla soydaşımız yaşayır. O baxımdan İranın başı üzərində əsən müharibə küləklərinin ölkəmizə təsiri qaçılmazdır. Əslində, İran-İsrail münaqişəsində Azərbaycanın tutduğu mövqe bəllidir. Azərbaycan tərəflərin münaqişəyə cəlb olunmaması, münasibətlərin normal məcrada davam etdirilməsinin tərəfdarıdır. Çünki İran-İsrail arasındakı gərginlik müharibəyə çevrilərsə, bunun Cənubi Qafqaza və Azərbaycana müsbət təsirləri olmayacaq.
Türkiyənin Azərbaycandakı keçmiş hərbi attaşesi, ehtiyatda olan general Yücel Karauz "Sherg.az"a açıqlamasında deyib ki, İsrail-İran arasındakı qarşıdurma Türkiyə və Azərbaycana da müəyyən anlamda təsir göstərəcək məsələdir. General vurğulayıb ki, Türkiyə və Azərbaycan prosesi təmkinlə izləyir və dövlət ağlı ilə, qardaşlıq hüququ ilə kordinasiyalı şəkildə hərəkət edirlər:
"Həm Türkiyə, həm də Azərbaycan proseslərə yanaşmada, milli maraqlarını, təhlükəsizliklərini və regionun stabilliyini ön planda tuturlar. Bu, ən doğru mövqedir. Çünki milli maraqları gözardı etməklə, regional məsələləri nəzərə almamaqla həyata keçirilən siyasət ilk növbədə özümüzə zərər vurar. İranın hücumlarından sonra İsrail buna sərt cavab verəcəyinin anonsunu verdi. Hər kəs gözlənti içindədir. Ancaq İsrailin ən azından indiki məqamda İrana qarşı böyük miqyasda zərər yetirəcək hansısa əməliyyat icra edəcəyini düşünmürəm. Müəyyən ölçüdə cavab veriləcəyi ehtimalı istisna edilmir, lakin genişmiqyaslı fəaliyyətdən söhbət getmir. Böyük ehtimal İranın Suriyada, Livanda, Yəməndə və digər bölgələrdəki proksi qüvvələrinə qarşı zərbələr endiriləcək. Amma İsrail Qərbin və daxili ictimaiyyətin dəstəyini qazanmışkən İrana qarşı tədbirlər görməyi də unutmayacaq".
Y.Karaüzün fikrincə, bu atəşin Cənubi Qafqaza və Türkiyəyə sıçrama ehtimalı var:
"Fəqət Türkiyə və Azərbaycan İrana yönəlik hərbi əməliyyatlar üçün hava məkanlarını açmaq niyyətində deyillər. İsrail-İran gərginliyinin müharibəyə çevrilməsi Azərbaycan və Türkiyəyə köç dalğasının yaranmasına səbəb olar. Türkiyə vasitəçilik missiyası çərçivəsində İrana daha təmkinli davranması yönündə çağırışlar edir. Qərb və Tehran hökuməti Türkiyə üzərindən bir-biri ilə təmaslar qururlar, dialoqlarını davam etdirirlər. Türkiyə tərəflər arasında belə önəmli bir mövqeyə sahibdir. Azərbaycan üçün digər risk də odur ki, bölgənin qarışmasından, İranın müharibəyə sürüklənməsindən sui-istifadə edən Ermənistan irimiqyaslı hərbi təxribatlara əl ata bilər. Təbii ki, güclü Azərbaycan ordusu istənilən təxribatın önünü kəsəcək durumdadır. Ancaq hər halda gözlənilən təhdidləri də diqqətdən qaçırmaq olmaz".
“Ermənistan Alma-Ata Bəyannaməsini ortalığa atmaqla siyasi manipulyasiya ilə məşğuldur”.Bu sözləri politoloq Məhəmməd Əsədullazadə “Cebhe.info”-ya açıqlamasında Ermənistanın Azərbaycanla sərhəd ərazilərin delimitasiyası prosesindən yayınmasının səbəblərini şərh edərkən bildirib.
Onun sözlərinə görə, Alma-Ata Bəyannaməsinin heç bir hüquqi əsası yoxdur:
“Ermənistan 1991-ci ildə bu bəyannaməyə imza atasa da, öz imzasına hörmət etməyib.
1990-ci illərdə Birinci Qarabağ müharibəsində Ermənistanın Azərbaycanın 20 % torpaqlarını işğal edib. Ermənistanın işğal siyasəti yetirməklə, qonşularına qarşı ərazi iddiaları etməklə bu bəyannamənin öhdəliklərini, beynəlxalq hüququn normallarını pozub.
Ermənistanı çıxmaq şərti ilə Alma-Ata Bəyannaməsi heç bir postsovet ölkəsinə sərf etmir. Postsovet ölkələri arasında sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası bu bəyannamə üzərində aparılmayıb. Ermənistan-Gürcüstan sərhəd ərazilərinin delimitasiyasında da bu bəyannamə öz əksini tapmayıb.
Hesab edirəm ki, Ermənistan ilə Azərbaycan arasında sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası müxtəlif dövrlər tətbiq olunmuş xəritələr üzərində aparıla bilər.
Bildirim ki, Ermənistan 1918-ci ildə əsası qoyulan Ermənistan Demokratik Respublikası, Azərbaycan isə Azərbaycan Demokratik Respublikasının varisi hesab edir. İki ölkə arasında sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası həmin dövrün xəritələri üzərində də həyata keçirilə bilər.
Ermənistan tərəfi Alma-Ata Bəyannaməsini ortalığa atmaq siyasi manipulyasiya ilə məşğuldur. Bu da sülhə prosesinə ciddi prolbem yaradır və prosesi ləngidir. Hesab edirəm ki, Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sərhəd ərazilərin delimitasiyası və demarkasiyası rəsmi Bakının təkliflərinə uyğun aparılmalıdır. Bu, beynəlxalq hüuqun normalarına tam cavab verir”.
Azərbaycan ərazilərində müvəqqəti yerləşdirilmiş Rusiya sülhməramlılarının çıxarılmasına başlanılıb.
Bu barədə Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov məlumat verib.
Qeyd edək ki, ötən gün Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycan ərazisini tərk etməsinə dair görüntülər yayılmışdı.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev portuqaliyalı həmkarı Marselo Rebelo de Sousanı noyabrda Bakıda keçiriləcək COP29-a dəvət edib.
“Report”un məlumatına görə, tədbirə dəvəti Azərbaycanın Vatikan və Portuqaliyadakı səfiri İlqar Muxtarov Marselo Rebelo de Sousa ilə görüşdə çatdırıb.
Qeyd edək ki, İ.Muxtarov Portuqaliya prezidentinə etimadnaməsini təqdim edib.
Xəbər verdiyimiz kimi, Qarabağda müvəqqəti yerləşdirilən Rusiyanın sülhməramlı kontingenti Azərbaycanı tərk edir.
Sosial şəbəkələrdə bununla bağlı yeni görüntülər yayılıb.
Həmin kadrları təqdim edirik:
Azərbaycanın razılığı əsasında Fransanın 25 ilə yaxın müddətdə vasitəçilik roluna baxmayaraq, bu ölkənin 2020-ci il Vətən müharibəsindən sonra açıq-aşkar anti-Azərbaycan addımları hər kəsə məlumdur.
Bunu Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin (XİN) mətbuat katibi Ayxan Hacızadə bildirib.
O qeyd edib ki, Fransa tərəfinin Azərbaycanı birtərəfli hərəkətlərdə təqsirləndirməsinə baxmayaraq, rəsmi Bakının Fransaya qarşı addımları və verdiyi rəsmi bəyanatlar yalnız bu ölkənin destruktiv fəaliyyətinə cavab xarakterli olub: "Ölkəmizə qarşı qarayaxma kampaniyasına baxmayaraq, tərəfimizdən hər zaman dialoq qapıları açıq saxlanılıb.
Fransa xüsusilə son 3 il yarım müddətdə atdığı addımlar ilə Azərbaycanla Ermənistan arasında suverenlik və ərazi bütövlüyü əsasında əlaqələrin normallaşdırılması səylərini ciddi şəkildə sual altına qoyub və vəziyyətin gərginləşməsinə rəvac verib.
Fransanın BMT Təhlükəsizlik Şurasında, Avropa İttifaqı, Frankofoniya kimi təşkilatlarda və digər beynəlxalq platformalarda dəfələrlə Azərbaycan əleyhinə sənəd layihələrinin təşəbbüskarı olması, bu ölkənin bitərəf vasitəçi iddialarının tamamilə əsassız olduğunu sübut edib.
Məhz Fransada hakim partiyanın nümayəndələrinin təşəbbüsü ilə Fransa Parlamentində ölkəmizə qarşı çoxsaylı əsassız ittihamların, təhqir və təhdidlərin əks olunduğu, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyini sual altına qoyan və xələl gətirən, keçmiş qondarma rejimi tanıyan qərar və qətnamələr qəbul edildiyini xatırlatmaq istərdik.
Bu müddət ərzində Fransa ərazisində mövcud olan Azərbaycanofob mühitin nəticəsi olaraq səfirliyimizə qarşı dəfələrlə hücumların edilməsi və səfirliyin binasına zərər yetirilməsi, nəhayət ağlasığmaz addım kimi 19-cu əsr görkəmli Azərbaycan şairəsi Xurşidbanu Natəvanın büstünə qarşı vandallıq aktlarının törədilməsi və hökumət tərəfindən bunun qarşısının alınması üçün tədbirlər görülməməsi Fransanın Azərbaycan əleyhinə kampaniyasının tərkib hissələridir.
Eyni zamanda, Azərbaycanın BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasına (COP29) sədrliyini və ev sahibliyini hədəf alan çağırışlar edən Fransanın Azərbaycanı birtərəfli addımlarda təqsirləndirməsi tam əsassızdır.
Bununla yanaşı, Ermənistanın geniş şəkildə silahlanmasını həyata keçirən, bölgədə militarizmi təşviq edən Fransanın addımlarının sülhə xidmət etmədiyi gün kimi aydındır.
Azərbaycan tərəfi dəfələrlə Fransaya təhdid və təzyiq dili ilə danışmağın heç bir nəticə verməyəcəyini bildirib və öz milli maraqlarının qorunması üçün bütün zəruri tədbirlər görəcəyini bir daha bəyan edir".
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev aprelin 17-də Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və Etimad Tədbirləri üzrə Müşavirənin Baş katibi Kayrat Sarıbayı qəbul edib.
Bu barədə Azərbaycan Prezidentinin Mətbuat Xidməti məlumat yayıb.
Fransa Azərbaycandakı səfirini geri çağırıb.
Bu barədə Fransa Xarici İşlər Nazirliyi məlumat yayıb.
“Fransa son aylarda Azərbaycanla münasibətlərdə baş verənlərə görə məsləhətləşmələr üçün Azərbaycandakı səfirini geri çağırmaq qərarına gəlib”, - Xarici İşlər Nazirliyi bəyan edib.
Səfir Ann Buayonun artıq Fransada olduğu və prezident Emmanuel Makronun diplomatı qəbul etdiyi bildirilir.
Qarabağda müvəqqəti yerləşdirilən Rusiyanın sülhməramlı kontingenti Azərbaycanı tərk edir. "Bu barədə Musavat.com-a mötəbər qaynaqlar məlumat veriblər.
Məlumata görə, Rusiya kontingenti Azərbaycanı (Qarabağı) birdəfəlik və tam olaraq tərk edir.
Bununla da Azərbaycan Qarabağ məsələləri ilə bağlı bütün problemlərini həll etmiş, tam müstəqil, suveren nəzarətini bərpa etmiş durumdadır.
Təqdim etdiyimiz video sülhməramlı kontingentin Qarabağ istiqamətindən çıxaraq Azərbaycanı tərk etməsi zamanı Tərtər və Bərdə rayonlarında çəkilib.
Eyni zamanda APA yazır ki, Azərbaycanda müvəqqəti yerləşmiş Rusiya sülhməramlı kontingentinə məxsus heyət və hərbi texnika Kəlbəcər rayonundakı alban məbədi Xudavəng monastrının ərazisindən çıxıb. Hazırda Xudavəng monastrını Azərbaycan polisi mühafizə edir.
Rusiya Dövlət Dumasının MDB işləri üzrə komitəsi sədrinin birinci müavini, ermənipərəst mövqeyi ilə tanınan deputat Konstantin Zatulin ermənilərin Qarabağı tərk etməsindən sonra rus sülhməramlılarının Qarabağda qalması üçün elə bir ciddi əsas qalmadığını bildirmişdi. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan qoşunların çıxarılması məsələsini qaldırmayıb ki, Rusiya bunu məğlubiyyət və ya güzəşt kimi qəbul etməsin.
Ana Vətən Partiyasının sədri, Milli Məclisin deputatı Fəzail Ağamalı Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.Onunla müsahibəni təqdim edirik:
- Fəzail müəllim, Azərbaycanın Şimal və Cənub qonşularının aktiv şəkildə hərbi münaqişələrdə yer alması fərqli situasiyalar yaradır. Bölgənin gələcəyi ilə bağlı gözləntilər nədən ibarətdir? Cənubi Qafqazın yenidən qarşıdurma ocağına çəkilməsi ehtimallarını necə dəyərləndirirsiniz?
- Bölgədə artıq kritik vəziyyət yaranıb. Rusiya uzun müddətdir ki, Ukrayna ilə müharibə vəziyyətindədir. Bu müharibənin necə və nə vaxt bitəcəyi ilə bağlı proqnoz vermək çətindir. Belə bir bir durumda İsrail-Həmas qarşıdurmasında cənub qonşumuz İranın da yer alması fərqli mənzərə yaradıb. Tehran əvvəlcədən də bu prosesin içərisində idi. İran özünün proksi qüvvələri olan Həmas, Hizbullahla yanaşı Yəməndən, İraqdan, Suriyadakı hərbi qüvvələri vasitəsi ilə İsrailə qarşı müharibə aparmaqdadır. Buna adekvat olaraq İsrailin atdığı addımlar, Dəməşqdə İran konsulluğunun vurulması proseslərə bir qədər də aydınlıq gətirdi. Beləliklə, İran buna qarşı addım atmalı oldu.
- İranın bu addımının genişmiqyaslı qarşıdurmalar üçün əsas yaradacağı nə dərəcədə real görünür?
- Tehran imitasiya xatirinə bu addımı atdı. Əslində İsrailə hər hansı zərbə endirmək deyil, sadəcə olaraq Dəməşqdəki hadisələrə görə cavab görüntüsü yaratmaq məqsədi var idi. İran bu addımı ilə öz nüfuzuna ciddi ziyan vurdu. İsrail və müttəfiqlərinin Tehrana qarşı qətiyyətini İran bir daha görmüş oldu. Çoxlu sayda göndərilən pilotsuz uçuş aparatları, ballistik raketlər belə hədəfə çatmadı. Bu, əslində İsrail və onun müttəfiqləri üçün test idi. İsrail daha geniş hücumlara məruz qalarsa, müttəfiqlərinin iştirakı ilə bunun qarşısının alınması faktı öz təsdiqini tapdı.
- İsrailin İrana qarşı əks hücumları hansı müstəvidə baş verə bilər?
- Bu bir reallıqdır ki, İsrail və onun müttəfiqlərinin İrana qarşı hücumları ağır nəticələrə səbəb ola bilər. Tehran təbii ki, bunun fərqindədir. Ona görə də, İran açıq şəkildə İsraillə müharibəyə girməkdən qorxur. Bu, İsrailin gücü və müttəfiqlərinin olması ilə bağlı deyil. İran daxilində indiki rejimdən xalqın narazılığının yeni mərhələsinin başlanması üçün əsas yarana bilər. Bu da İran molla rejimin tamamilə çökməsinə, fərqli bir situasiyanın yaranmasına gətirib çıxarar. Beləliklə, İranın parçalanması fonunda burada müstəqil dövlətlərin yaranması mümkün olar. Bunu İranın hərbi-siyasi rəhbərliyi dərk etdiyi üçün İsraillə açıq şəkildə müharibəyə girməyəcək. Amma görünən odur ki, İsrail başlamış olduğu işi başa çatdırmaq niyyətindədir. Tələviv planı yarımçıq qoymaq istəyində deyil. Bu həm də İsrail üçün şansdır ki, nəhayət onu illər boyu təhdid edən İran və onun ətrafındakı qüvvələri tamamilə sıradan çıxartsın.
- Azərbaycanın bu proseslərə yanaşması necədir? Bakı bölgədə sülhün, sabitliyin qorunması üçün daha hansı addımları atmaq niyyətindədir?
- Bu proseslərin təsiri bölgədə gərginliyin yaranmasına xidmət edir. Azərbaycan məhz bu səbəbdən xarici siyasətində doğru bir istiqamət götürüb. Xarici İşlər nazirliyi səviyyəsində verilmiş olan bəyanat İranı və İsraili təmkinli olmağa, regionda dislokasiyanın genişlənməsinə imkan verməyəməyə çağırması Azərbaycanın bölgədə sülhün, təhlükəsizliyin yaranmasında son dərəcədə məsuliyyətli bir dövlət kimi yanaşmasının ifadəsi oldu. Sözsüz ki, cür siyasət davam etdirilməlidir. Neytral mövqe qorunub-saxlanılmalıdır. Başlıca diqqət Ermənistanla münasibətlərin normallaşmasına, onun təxribatlarının qarşısının alınmasına yönəlməlidir. Ermənistanın yaranmış fürsətdən istifadə edərək, Azərbaycana qarşı hər hansı hərbi xarakter daşıyan addımının qarşısı qətiyyətlə alınmalıdır. Xüsusi olaraq hələ də, işğalda qalan 8 kəndin azad edilməsinə diqqət yetirilməlidir.