 |
|
“Rusiya sülhməramlı kontingentinin vaxtından əvvəl Qarabağdan çıxması Azərbaycanın işğaldan azad edilən torpaqlarda tez bir zamanda səliqə-sahman yaratması ilə bağlıdır”.
"Bunu rusiyalı hərbi ekspert Yevgeni Mixaylov verilən qərarı şərh edərkən bildirib.
“Sülhməramlılar öz öhdəliklərini yetərincə icra ediblər. Bu müddət ərzində sülhməramlı kontingentimiz təhlükəsizliyi təmin edib, ərazilərin minalardan təmizlənməsində köməklik göstərməklə özünü doğruldub. Bundan sonra bizim orada qalmağımızın heç bir mənası yoxdur. Ona görə də belə bir qərar qəbul edilib. Ermənistan tərəfinin sülhməramlılar haqqında dedikləri isə həqiqəti əks etdirmir. Bütün uğursuzluqlarında kimlərisə günahlandıran İrəvanın ümid bəslədiyi Fransadan yardım alacağı da şübhə altındadır. Ona görə ki, son baş verənlər heç də Emmanuel Makronun ürəyincə olmadı. Rusiya hərbçilərinin Qarabağdan çıxması Ermənistan, Fransa və onlara yaxın olan digər ölkələrin bütün planlarını alt-üst etdi. Çünki son zamanlar ermənilərin və fransızların ritorikası ondan ibarət idi ki, Rusiya sülhməramlılarını Fransa və ya NATO hərbçiləri ilə əvəz etmək lazımdır. İndi isə Rusiya tamamilə Qarabağdan çıxır, Azərbaycan öz ərazilərində tam nəzarəti üzərinə götürür. Ermənistan hakimiyyəti və onun havadarları isə bundan razı deyil. Hər bir halda rəsmi Bakı sülhməramlıların fəaliyyətindən razı idi”.
Yevgeni Mixaylov onu da vurğulayıb ki, Rusiya hər bir halda regiondakı mövcudluğunu qoruyur. Gümrüdə Moskvanın hərbi bazası var və əgər hər hansı qarşıdurma yaşanarsa, təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün konkret addımlar atmaq mümkün olacaq.
Ətraflı Baku TV-nin süjetində:
Qazaxın 4 kəndinin Azərbaycana qaytarılması barədə Ermənistanla razılıq əldə edilib.
"Report"un xəbərinə görə, bu barədə aprelin 19-da Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası arasında sərhəddə Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin müavini Şahin Mustafayevin və Ermənistan Respublikası Baş nazirinin müavini Mqer Qriqoryanın sədrliyi ilə Azərbaycan Respublikası ilə Ermənistan Respublikası arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası üzrə Dövlət Komissiyası və Ermənistan Respublikası ilə Azərbaycan Respublikası arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası və sərhəd təhlükəsizliyi məsələləri üzrə Komissiyanın səkkizinci görüşündə razılıq əldə olunub.
Belə ki, delimitasiya prosesinin ilkin mərhələsində Tərəflər sərhəd xəttinin ayrı-ayrı hissələrinin Sovet İttifaqı çərçivəsində onun süqutu dövrünə mövcud olduğu hüquqi cəhətdən əsaslandırılmış respublikalararası sərhədə uyğun olaraq Bağanis (ER) - Bağanıs Ayrım (AR), Voskepar (ER) - Aşağı Əskipara (AR), Kirants (ER) – Xeyrımlı (AR) və Berkaber (ER) - Qızılhacılı (AR) yaşayış məntəqələri arasında bilavasitə keçməsini razılaşdırıblar.
Səfir Mehdi Sübhaninin son açıqlaması İran-İsrail qarşıdurması fonunda erməni xalqını antiisrail əhval-ruhiyyəsinə kökləmək məqsədi daşıyır. Digər tərəfdən Sübhani İsrail üzərindən Qərbə mesaj verib.Bu sözləri Axar.az-a açıqlamasında Cənubi Qafqaz Tədqiqatlar Mərkəzinin direktoru, siyasi şərhçi Fərhad Məmmədov deyib.
“Mehdi Sübhani doğru deyir, İkinci Qarabağ müharibəsində İsrail silahları Ermənistan ordusunun ciddi tələfatına səbəb olub. Amma ortada bir fərq var. Azərbaycan bu silah-sursatı və hərbi texnikanı İsraildən öz pulu ilə torpaqlarını işğaldan azad etmək üçün satın alıb. İran isə 44 günlük Vətən müharibəsi dövründə ərazilərimizi işğal altında saxlaması üçün Ermənistana külli miqdarda silah-sursat və hərbi texnika göndərib. Digər tərəfdən İran tərəfindən verilən bütün rəsmi açıqlamalarda sülhə tərəfdar olduqları bildirilir. Ancaq Tehran hansı formada əldə ediləcək sülhü dəstəklədiklərindən bəhs etmir. Əgər diqqət yetirsək, İran dövlətinin açıqlamalarında sülh müqaviləsindən qətiyyən danışılmadığını görərik. Çünki Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması İranın maraqlarına cavab vermir. Mehdi Sübhani də sərhədlərin delimitasiya və demarkasiya prosesi ilə bağlı hadisələrin aktivləşdiyi bir vaxtda belə qıcıqlandırıcı açıqlamalar verməklə təmsil etdiyi dövlətin bu məqsədinə xidmət edir”, - siyasi şərhçi bildirib.
Qeyd edək ki, İranın Ermənistandakı səfiri Mehdi Subhani aprelin 16-da keçirdiyi mətbuat konfransında İkinci Qarabağ müharibəsində erməni əsgərlərinin İsrail silahları ilə öldürüldüyünü deyib.
Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov bəyan edib ki, Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycandan çıxarılması sentyabrda başa çatacaq. Dünən xeyli sayda zirehli texnika, hərbçi avtomobillər və dəmiryolu vasitəsi ilə ölkəmizi tərk etdi. Qalan hissənin də qrafik üzrə yola düşəcəyi, Qarabağda yaradılan infrastrukturun söküləcəyi yaxın həftələrin, bir neçə ayın işidir.Əsas məsələ budur: Bakı və Moskva sülhməramlı missiyanın başa çatdığını elan ediblər, bu barədə liderlər səviyyəsində ortaq qərar qəbul edilib.
Bu gün Türkiyə Milli Müdafiə Nazirliyi də Ağdamda fəaliyyət göstərən Rusiya-Türkiyə Monitorinq Mərkəzinin fəaliyyətinin dayandırılacağını açıqlayıb.
Hamını maraqlandıran suala isə rəsmi cavab hələ verilməyib: Rusiya niyə Qarabağdan vaxtından əvvəl getməyə qərar verdi? Axı, Azərbaycan üçtərəfli razılaşmaya uyğun olaraq 2025-ci ilə qədər onların Qarabağda qalmasına razılıq vermişdi. Bu, təcrübədə dəfələrlə təsdiqlənmiş “Rusiya ordusu daxil olduğu yerdən çıxmır” fikrinə də uyğun gəlmir. Hazırda Moskva Ermənistanda, Gürcüstanda, Ukraynada, Moldovada hərbi-siyasi mövcudluğu uğurunda mübarizə aparırsa, bəs Azərbaycan ərazisindən niyə könüllü gedir?
Suallara cavab axtarmaq üçün real siyasi şəraiti dəyərləndirməyə ehtiyac var.
Birincisi, Rusiya rəsmilərinin də etiraf etdiyi kimi, sülhməramlıların Qarabağda qalmasına ehtiyac qalmayıb. Çünki erməni əhali kütləvi şəkildə gedib, onların hazırkı şərtlər daxilində geri dönüşü mümkün deyil.
İkincisi, Qərb ölkələri də ermənilərin qayıtmasını ağlabatan saymır. Ona görə də, köçənlərin Ermənistan cəmiyyətinə inteqrasiyasını təşviq edir. Bu barədə aprelin 5-də Brüsseldə keçirilən görüşdə ABŞ və Avropa İttifaqının rəsmiləri bəyanat verdilər və vəsait ayırdılar. Nəticədə, Rusiya Qarabağdakı sülhməramlı missiyasının davamlılığına ümidini itirdi. Ümumiyyətlə, erməni məsələsində Qərb-Rusiya müttəfiqliyi Moskvanın gözlədiyi şəkildə alınmadı.
Üçüncüsü, Azərbaycan Rusiyanın hərbi missiyanın ölkə ərazisində qalması ilə bağlı təkliflərini qəbul etmədi. Son aylarda Kremlin bu istiqamətdə çoxsaylı cəhdləri səmərəsiz qaldı, Bakı müzakirə açmaqdan yayındı və razılaşmanın müddətinin 2025-ci ildə bitəcəyini bildirdi. Rusiya rəhbərliyi bu mərhələdə Azərbaycanla qarşıdurmaya getmək, iradəsini zorla qəbul etdirməyə çalışmadı. Buna həm tam həcmdə imkanları yoxdur, əksinə, Ukrayna müharibəsindən dolayı Azərbaycana ehtiyacları artıb. Həm də Bakı ilə münasibətləri korlayıb həssas olan Cənub sərhədlərində əlavə gərginlik yaratmaqdan çəkindi. Burada Türkiyənin mövqeyinin Moskva tərəfindən nəzərə alınmasını da qeyd etmək yerinə düşər. Ötən il Prezident Ərdoğan Naxçıvanda (çox güman Bakının istəyi ilə) bəyan etmişdi ki, Rusiya sülhməramlıları vaxtı çatanda Azərbaycanı tərk etməlidirlər.
Nəhayət, iki ölkənin rəhbərliyi arasında qarşılıqlı etimad mühitinin yüksək olması da təsiredici faktorlardan biridir. Azərbaycan proqnozlaşdırılan siyasət yürüdür, Rusiyanı narahat edəcək addımlar atmır, ikitərəfli əməkdaşlıq, mehriban qonşuluq prinsiplərinə əməl edir. Moskvanın bunu nəzərə almayaraq, mənasız səbəblərlə Qarabağda bir neçə yüz hərbçini saxlamaqla Cənubi Qafqazdan keçən beynəlxalq tranzit marşrutlarına nəzarət edən ölkə ilə münasibətləri korlaması ağılsızlıq olardı. Əksinə, Rusiya jest edir və bununla həm də müstəqilliyin ilk illərindən Azərbaycan cəmiyyətində formalaşmış anti-Rusiya əhval-ruhiyyəsini yumşaltmağa çalışır. Kreml müttəfiq Ermənistanda cəmiyyətin Qərbyönlü qüvvələri müdafiə etməsinin onlara nəyə başa gəldiyini hamıdan yaxşı bilir. Bu baxımdan, daha əhəmiyyətli, daha böyük imkanlara malik, NATÖ üzvü Türkiyə ilə strateji müttəfiqliyi olan sərhəd qonşusu ilə yaxşı münasibətlərin qədrini bilmək, onları inkişaf etdirmək daha vacibdir.
Rusiyanın Azərbaycanda hərbi mövcudluğuna son qoyması gözlənildiyinin əksinə, Qərbin müsbət reaksiyasına səbəb olmadı. İki gün əvvəl Fransa Azərbaycandakı səfirini geri çağırdı və bununla diplomatik, siyasi münasibətləri daha aşağı səviyyəyə keçirdi. Çox güman, fransızlar Azərbaycanla-Rusiya arasında hərbçilərin çıxarılması ilə bağlı razılaşmadan xəbərdar olublar. Parisin demarşının əsas səbəbinin münasibətlərdə erməni məsələsinə görə artan gərginliklə bərabər, məhz bu hadisənin olması şübhə doğurmur.
Birləşmiş Ştatlar da Rusiyanın Qarabağdan gedişini alqışlamır. ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsünün birinci müavini Vedant Patel bu gün bildirib: "Açığı, biz Rusiya ordusunun daha dinc və stabil Cənubi Qafqaz regionuna töhfə verdiyini göstərən heç nə görməmişik. Ötən ilin payızında Dağlıq Qarabağda baş verənlər bu baxımdan Rusiyanın etibarlı müttəfiq və ya tərəfdaş olmadığının başqa bir bariz nümunəsidir".
Yəni ABŞ məsələni Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı mövqelərinin zəifləməsi istiqamətdə addım kimi qəbul etmir. Ona Qarabağdakı erməni əhalinin problemi kontekstindən yanaşır və bu da Vaşinqtonun regionla bağlı siyasətində ayrıcı xətlərin olduğunu göstərir.
5-6 rus hərbçisinin İrəvan hava limanından çıxarılması üçün Ermənistana nəhəng siyasi, maddi, hərbi dəstək verən Qərbin Azərbaycanın “pulsuz-parasız, dəstəksiz” əldə etdiyi uğura biganə mövqeyi düşündürücüdür. Bu yanaşma Azərbaycanın öz ərazilərində işğala (faktiki rus işğalına- müəllif.) son qoyan, ərazi bütövlüyünü, suverenliyini təmin edən, nəhayət ərazisindən Rusiya ordusunu çıxarmağa nail olan yeganə postsovet ölkəsi olması reallığını dəyişmir. Qərb uzun illərdir buna nail olmaq üçün Ukraynada, Gürcüstanda, Moldovada və Ermənistanda milyardlarla dollar xərcləyir. Bu da yeni nümunədir: Qərbə arxalanıb Rusiya ilə düşmən olmadan da öz strateji hədəflərinə çatmaq mümkündür. Digər ölkələrə də Azərbaycan təcrübəsini öyrənmək lazım gələcək...
Rusiya sülhməramlıları Qarabağdan çıxır. 2023-cü ilin 20 sentyabrında Qarabağda separatizmin ləğvi və ermənilərin Ermənistana qayıtmasından sonra sülhməramlıların missiyası de-fakto bitmişdi. Lakin rəsmi Bakı Rusiya ilə münasibətlərə görə bu məsələdə israr etmədi, prosesin 10 noyabr razılaşmasına uyğun irəliləməsindən yana oldu. Həmin razılaşmaya görə, sülhməramlılar 2025-ci ilin sonlarında Qarabağdan çıxmalı idilər. Ancaq prosesin vaxtından əvvəl başlamasının səbəbləri çoxdur. Moskva anlayır ki, sülhməramlıların Qarabağda işi bitib və bir il daha bölgədə işsiz-gücsüz qalmaq özləri üçün əlavə yükdür. Həmçinin Ukrayna müharibəsi fonunda hərbi qüvvə çatışmazlığı yaşayan Rusiyanın bu qoşunlara ehtiyacı ola bilər. Nəticə etibarilə, rus qoşunları Azərbaycan ərazisini tərk edir və bunu 44 günlük müharibədən, birgünlük antiterror əməliyyatından sonra Azərbaycanın daha bir qələbəsi hesab etmək olar. Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycan ərazilərindən çıxması bir daha sübut etdi ki, rəsmi Bakı ölkəmizin milli maraqlarını qətiyyətlə müdafiə edir. Bu məsələdə mühüm əhəmiyyət kəsb edən amil isə Prezident İlham Əliyevin çevik diplomatik məharəti Azərbaycanın milli maraqlarını tam şəkildə qoruması ilə bağlıdır. Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, “Nəyi, necə, nə vaxt etmək lazımdır, bunu mən bilirəm. Yaxın tarix dəfələrlə bunu göstərib, həm siyasi müstəvidə, diplomatik müstəvidə, eyni zamanda döyüş meydanında. Nəyi ediriksə, dəqiqliklə edirik”. Prezidentin söylədiyi bu fikirlərdə olduğu kimi, Azərbaycan xalqı daha bir əhəmiyyətli hadisəyə şahidlik etdi. Bu qərar həm də xaricdə və daxildə olan bəzi dairələrin səsləndirdiyi cəfəng “proqnozlar” və iddiaların əsassız olduğunu, bunu səsləndirənlərin siyasi savad və dünyagörüşünün kasadlığını, qərəzliliyini bir daha sübut etdi. 44 günlük Vətən müharibəsi dövründə, ondan sonrakı 4 ildə və son aylarda daim Azərbaycan əlehyinə çıxışlar edən, açıqlamalar yayan ünsür və qüvvələr Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycandan çıxmayacağı haqqında dəfələrlə iddialar səsləndirirdilər. Onlardan biri də Sevinc Osmanqızı idi. Son 10 ildə Azərbaycan dövlətinin maraqlarının, xalqın mənafeyinin əleyhinə gedən S.Osmanqızı, həmçinin AXCP sədri Əli Kərimli Xankəndinin Azərbaycanın nəzarətində olmaması səbəbindən bu qələbəni "yarımçıq qələbə" adlandırırdılar. Son dövrlərdə isə dəfələrlə deyirdilər ki, "Rusiya sülhməramlıları Qarabağdan çıxmayınca belə bir qələbədən söhbət gedə bilməz". Hətta Rusiya qoşunlarının Moldova, Gürcüstan və Ermənistandan çıxacağını, ancaq heç vaxt Azərbaycanı tərk etməyəcəklərini iddia edirdilər. Sevinc Osmanqızı efirdə deyirdi ki, əgər sülhməramlılar Azərbaycandan çıxsa, o, Prezident İlham Əliyevə müraciət edərək “Bravo!, Müzəffər, Birinci” ifadələrini işlədəcək.Halbuki Azərbaycanın yaxın tarixində Rusiya hərbi bazalarından qurtulmasının iki müsbət nümunəsi var. 1990-cı illərin əvvəllərində Rusiya hərbi bazaları Azərbaycan ərazisindən çıxarılmış, 2012-ci ildə isə Rusiyanın Qəbələdəki RLS-i fəaliyyətini dayandırmışdı. Bu iki nümunədən çıxış edərək Rusiyanın Qarabağdakı azsaylı hərbi kontingentinin də ərazimizi tərk edəcəyi ehtimalı yüksək idi. Doğrudur, Kreml hərbi kontingentinin çıxarılmaması üçün müxtəlif bəhanələr axtarırdı. Ermənilərin geri qayıdacağını deyir, minatəmizləmə fəaliyyəti ilə məşğul olacaqlarını bildirirdilər. Lakin Moskva özü də əmin oldu ki, artıq rusların Qarabağda qalması mənasızdır. Rusiya Dövlət Dumasının Müdafiə Komitəsinin sədr müavini Aleksey Juravlyov da deyib ki, Qarabağda döyüşən tərəflər olmadığından, rus sülhməramlılarına ehtiyac yoxdur: "Qarabağın Azərbaycana məxsus olması ilə bağlı isə artıq heç kim mübahisə etmir". Rusiyalı politoloq Aleksey Naumov bildirib ki, Moskva sülhməramlılar haqqında yalnız Bakı ilə dialoq aparacağını vurğulayıb və indi bu dialoqun nəticəsi görünür: "Ermənistan Fransa və ABŞ ilə danışıqlara girəndə, Rusiya Azərbaycanla danışıqlar aparıb".
Politoloq Qulamhüseyn Əlibəyli "Sherg.az"a açıqlamasında deyib ki, Rusiya Azərbaycan dövlətinin uğurlu xarici siyasəti və bu sayədə artmaqda olan nüfuzu ilə hesablaşmaq məcburiyyətindədir. Ekspertin sözlərinə görə, tarixi təcrübə göstərir ki, rus ordusu daxil olduqları ölkələrdən, bölgələrdən çıxmağa tələsmirlər:
"Təcrübə göstərir ki, ruslar müxtəlif təxribatlar törətməklə girdikləri yerlərdə daha uzun müddət qalmağa çalışıblar. Moldova və qonşu Gürcüstanı, o cümlədən Ermənistanı buna misal göstərmək olar. 2020-ci ildə imzalanmış üçtərəfli bəyannamədən sonra Azərbaycanın apardığı siyasət, atdığı addımlar ona gətirib çıxardı ki, Moskva Bakı ilə hesablaşmaq məcburiyyətində qaldı. Görünən odur ki, Rusiya bölgəni Azərbaycan və Türkiyənin ixtiyarına buraxıb getmək niyyətindədir. Düzdür, Rusiya hər zaman "ayı siyasəti" həyata keçirib. Bölgədə qalmaq üçün Kremlin başqa variantları gözdən keçirəcəyi ehtimalı da qalmaqdadır. Lakin indiki məqamda, yəni hərbi kontingentin fəaliyyət müddətinin başa çatmasına bir ildən çox vaxt qalmışkən Rusiya sülhməramlılarının Qarabağı tərk etməsi Azərbaycan diplomatiyasının böyük uğuru sayılmalıdır. Mühüm məqam odur ki, rus qoşunları heç bir insident baş vermədən, qarşıdurma yaşanmadan ikitərəfli razılıq əsasında torpaqlarımızı tərk edirlər. Bu tarixi proses rus qoşunlarının 1993-cü ilin may ayında Qəbələ RLS istisna olmaqla Azərbaycan ərazisindən çıxarılmasından daha önəmli hadisədir. Artıq Azərbaycan ərazisində bir nəfər də olsun rus hərbçisi, kənar ölkənin hərbi qüvvələri olmayacaq. Bu həm də, Rusiyanın Azərbaycana hərbi güclə təzyiq göstərmək təşəbbüslərindən məhrum olması deməkdir. Eyni zamanda ölkəmizin bölgədə artan nüfuzunun göstəricisidir".
Analitik rus qoşunlarının Zəngəzur dəhlizində mühafizəçi statusunda qalıb-qalmayacağı məsələsinə də münasibət bildirib:
"Rusiya ümumiyyətlə, ilk dövrlərdə Cənubi Qafqazdakı bütün kommunikasiyalara nəzarət funksiyasını ələ almaq istəyirdi. Bölgəyə təsir imkanlarını artırmaq üçün kommunikasiyalara nəzarəti ələ keçirmək Moskvanın əsas siyasəti idi. Ancaq Azərbaycan rəhbərliyinin düşünülmüş siyasəti Rusiyanın regiondakı kommunikasiya xətlərini tam nəzarətə almasına imkan vermədi. Hələlik üçtərəfli bəyanat qüvvədə qalmaqdadır. Ermənistan rəhbərliyi öhdəliyi üzərindən atsa da, Zəngəzur dəhlizinin reallaşması mühümdür. Qərb ölkələri çalışırlar ki, Zəngəzur dəhlizi onların nəzarətində fəaliyyət göstərsin. Çin və Mərkəzi Asiya ölkələrinin də bu məsələdə fəallaşması Rusiyanın dəhlizə nəzarəti ələ keçirmək arzusuna problemlər yarada bilər. Nəzərə alaq ki, rus hərbi kontingenti Azərbaycandan çıxır. Ermənistanda da rus qoşunlarının çıxarılması məsələsi müzakirə olunur. Belə məqamda Rusiyanın Zəngəzur dəhlizində mühafizə missiyasını yerinə yetirməsi də mümkünsüz hal alır. Böyük ehtimal Zəngəzur dəhlizinə nəzarət funksiyası Azərbaycan və Türkiyədə olacaq".
Politoloq İlqar Vəlizadə Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.Onunla müsahibəni təqdim edirik.
- Rusiya sülhməramlıları Qarabağdan çıxırlar. Kremli bu qərara gətirən durumu necə izah etmək olar? Hətta ruslar bura gələndə iddia olunmuşdu ki, uzunmüddətli planları var, nə vaxtından əvvəl, nə sonra gedəcəklər. Belə idisə, fikir niyə dəyişdi?
- Rusiyanın “uzunmüddətli plan”ının olduğunu kim deyirdi? Bunları Rusiyada qərarları verən şəxslər dilə gətirmirdilər. Bunları Solovyov kimi əqli keyfiyyəti aşağı olan insanlar, yəni təbliğatçılar deyirdilər. Hadisələr də göstərdi ki, belələri qərar qəbul edən mərkəzlərdən uzaq insanlardır.
Düzdür, onlara nə diktə edirlərsə, deyirlər, amma qərarların hansı şəraitdə və kimlər tərəfindən verildiyini anlamırlar. Sadəcə kimlərinsə dediklərini təkrarlayırlar. Ciddi adamlar anlayırdılar ki, qərarlar nə zaman, hansı şəraitdə olacaq, kimlər bu qərarları verəcək.
Hikmət Hacıyevin açıqlaması da göstərdi ki, bu, ən yüksək səviyyədə qəbul olunmuş qərardır. Yəni prezidentlər cari siyasəti, durumu, ikitərəfli münasibətləri və inkişafını, regionda gedən prosesləri götür-qoy edərək bu qərara gəliblər.
Məsələ budur ki, Rusiyanın media məkanında uzun illər ermənipərəst lobbi formalaşmışdı, onlar bir çox məsələləri istədikləri kimi qələmə verirdilər. Onlar 44 günlük müharibədə də başqa cür danışırdılar, amma hadisələr göstərdi ki, dediklərinin heç biri real deyil, reallaşmadı da. Məsələni ciddi araşdıranda görürsən ki, bu addım qaçılmaz idi. Sadəcə məqamı gəlməli idi, o da gəldi.
- İddialar səsləndirilir ki, Kremllə Bakı arasında hansısa anlaşma var, sülhməramlılar da bu çərçivədə çıxarılıb. Belə bir şey ola bilərmi?
- Uzun illər KİV hesabına bir mənzərə, yaxud klişelər yaratmağa çalışırdılar. Klişelər də elədir ki, uzun illər insanların beyinlərində qalır. Vəziyyət dəyişsə də, təəssüf ki, bəzilərinin beyinləri hələ də gec işləyir. Klişelərdən biri o idi ki, ruslar Azərbaycana giriblərsə, heç vaxt çıxmayacaqlar. Abxaziya, Cənubi Osetiya və Dnestryanını misal göstərirdilər. Bir klişe də var ki, Rusiya nə edirsə, təzyiqlər edir, qarşıdakı dövlət də bunu qeyd-şərtsiz qəbul edir. İndi də deyirlər ki, ruslar elə-belə çıxmırlar, Azərbaycanın boynuna nəsə qoyublar.
Təsəvvür edək ki, Rusiya sülhməramlıları regionda qaldılar, bəs hansı əsaslarla, nəyə görə? Ermənilər yoxdur, gəlmirlər, gəlmək də istəmirlər. Azərbaycan bunu açıq şəkildə demirdi, çünki Rusiya ilə konstruktiv danışıqlar və normal münasibətlərimiz var. Yəqin qapalı şəraitdə çatdırmışıq ki, vəziyyət dəyişib, siz də görürsünüz, fəaliyyətinizi hansı adla davam etdirəcəksiniz. Beləliklə, danışıqlar əsnasında qərara gəlinib ki, Rusiya hərbçilərini Qarabağda saxlamağın adı yoxdur.
Ermənilər burada qalsaydılar, heç olmasa, 5-10 min, yəqin ki, sülhməramlılar çıxmayacaqdılar. Yoxdular deyə çıxırlar, vəziyyət dəyişib. Yəni ona görə çıxmırlar ki, Azərbaycan üzərinə hansısa öhdəlik götürüb.
- Deyək ki, ermənilər Qarabağa qayıtmaq istədilər və qayıtdılar, ruslardamı qayıdacaqlar?
- Buna inanmıram. Bu ehtimal sıfıra bərabərdir, artıq ermənilər gəlməyəcəklər. Fərz edək ki, qayıtmaq istəyirlər, bunu 25-ci ilədək eləməlidirlər. Çünki üçtərəfli razılaşmaya görə, Rusiya sülhməramlıları 25-ci ilədək qalmalıdır. Heç o vaxta qədər də ermənilər qayıtmayacaqlar. Razılaşma konkret vaxtı əhatə edirdi, o keçəndə razılaşma da qüvvədən düşür. Bunun üçün yeni razılaşma lazımdır, Azərbaycan da heç vaxt buna getməyəcək.
- ABŞ Dövlət Departamenti Qarabağdan çıxan Rusiyanı ermənilər üçün “etibarsız müttəfiq” adlandırdı və bölgədə sabitliyi pozmaqda ittiham etdi. ABŞ-nin reaksiyası nə anlama gəlir? Yəni Rusiyaya niyə separatizmi sonadək dəstəkləmədiyinə görəmi etiraz edirlər? Maraqlıdır, ABŞ üçün Rusiya ordusu Donbasa girəndə “işğalçı”, Qarabağa girəndə “sülhməramlı”, çıxdıqda isə “pozucu” ola bildi?
- Bu, onların içüzlərini göstərir. Təəssüf ki, bizim ictimaiyyət uzun illər Qərbin məsələyə daha “obyektiv, ədalətli və beynəlxalq hüquq çərçivəsində” yanaşdığını düşünürdü. İndinin özündə də belə düşünən insanlar ki, ABŞ və Avropa Birliyi fərqli yanaşır. Belə deyil, onların sadəcə vasitələri fərqlidir, amma yanaşma eynidir. Bu, müstəmləkəçi yanaşmasıdır. Rusiyada bir cürdür, Qərbdə başqa cür...
ABŞ rəsmiləri və ya həmsədrləri ötən 30 ildə Minsk qrupunda hansı obyektiv fəaliyyətlə yadda qaldılar? Düzdür, Metyu Brayza maraqlarımıza uyğun sözlər deyirdi, elə ABŞ-nin özünü qıcıqlandıran çağırışlar edirdi, amma o da heç nə edə bilmədi. Çünki qərarı verən o deyildi. Bəs digərləri nə etdilər, hansı müsbət təklifi verdilər? Rusiya “Kazan prinsipləri” və “Lavrov planı”nı irəli sürmüşdü, bəs ABŞ nə elədi? İndi ayılıblar.
Əslində, bütün münaqişə dövründə moderatorluq Rusiyada idi, Amerika və Fransada yox. Rusiyanın bu fəaliyyəti onları qane edirdi. İndi də reallıqla barışa bilmirlər, başa düşmək istəmirlər ki, regionda vəziyyəti Azərbaycan digər oyunçularla tənzimləyir, əsasən də Rusiya ilə. Rusiya ilə də əlaqələrimizi elə qurmuşuq ki, maraqlarımız təmin olunur. Əslində, biz rusları da başa salmışıq ki, bizim maraqlarımız təmin olunanda sizin də maraqlarınız təmin oluna bilər.
Rusiyanın Qarabağdakı hərbi mövcudluğu Azərbaycanla münasibətlərin gərginləşməsinə gətirib çıxara bilərdi. İndi Rusiya ordusu çıxır, amma Rusiya şirkətləri gəlir. Həmin şirkətlər azad edilmiş ərazilərdə fəaliyyət göstərirlər. Bu da onların maraqlarına uyğundur, biz də maraqlıyıq. Çünki onların texnikaları daha ucuz və sərfəlidir, eləcə də tikinti materialları. Sərfəli tikintinin aparılması bizim üçün önəmlidir.
Bəs Amerika nə edir? Bunlar boş sözlərdir, heç nəyə təsir göstərməyən açıqlamalardır. ABŞ hələ də Azərbaycana qarşı “907-ci düzəliş”i qüvvədə saxlayır. Amerikalıların bizə “töhfə”si budur? Biz reallıqları görmək şərtilə öz addımlarımızı atırıq.
- Rusiyaya “Niyə Qarabağdan çıxdın?” eyhamını vuran ABŞ, elə bu iddiada olduqlarını artıq dillərinə gətirmiş Fransa kimi bəzi Avropa Birliyi ölkələri belə bir istəkdə ola bilərlərmi? Yəni “sülhməramlı” adı altında Azərbaycan ərazisinə - Qarabağa girmək kimi...
- Buna heç bir zəmin yoxdur. Hansı əsaslarla qüvvələrini Qarabağda yerləşdirəcəklər? Nəyə görə? Kim onlara imkan verəcək? Bura Azərbaycan ərazisidir. Azərbaycan buna icazə verməyəcək. Hansı hüquqi əsaslara söykənərək bunu etmək istəyəcəklər? Belə bir hüquqi əsas yoxdur.
- Fransa səfirini niyə geri çağırdı? O da maraqlıdır ki, çağırılma ilə rusların Qarabağdan çıxmaları eyni vaxta düşdü. Bunları bir-birləri ilə əlaqələndirmək nə qədər düzgündür?
- Əlaqə yoxdur. Ümumiyyətlə, səfirin hansı funksiyası var? Səfirin işi odur ki, münasibətləri yaxşılaşdırsın, yaxud hansısa faydalı layihələr həyata keçirsin. İndiyədək Fransa səfirində hansı faydalı layihə, münasibətlərin inkişafına töhfə görmüşük?
Hər bir səfirin işi odur ki, təmsil etdiyi ölkənin xoşməramlılığını göstərsin, münasibətlərdə pozitiv dinamika yaratsın və sair. Fransanın qərəzli münasibəti fonunda münasibətlərin inkişafında danışmaq mümkündürmü? Bir “Total” var ki, enerji sahəsində müsbət işləri var. Bu da ona görədir ki, biz birbaşa “Total”la işləyirik. Bunun da Fransa hökumətinə heç bir təsiri yoxdur. Yaxud Fransanın bölgədə hansı nüfuzlu mövqeyi var ki, Azərbaycana qarşı belə mövqedə dayanır?
Yəqin Parisdə başa düşüblər ki, səfirin buradakı fəaliyyətinə lüzum yoxdur. Əslində, bu, Fransanın nüfuzunun aşağı düşməsindən xəbər verir. Böyük dövlətlər həmişə çalışırlar ki, hansısa bölgədə nüfuz sahibi olmaq istəyirlərsə, orada müsbət işlər görürlər, müəyyən həmlələrlə balans yaratmağa və maraqlarını təmin etməyə çalışırlar. Amma Fransa edə bilmədi, balansı pozdu. Anladılar ki, bu yolla balansı bərpa edə bilməyəcəklər və bu addımı atdılar.
- Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan sərhəd kəndlərinin sakinləri ilə görüşündə sərhəd və sülh məsələsinin həlli, eləcə də tələb olunan kəndlərin Azərbaycana qaytarılmasının tarixi önəmindən danışdı. Hətta Ermənistan daxilindən gələn bütün riskləri gözə alaraq bu yolda özünü qurban verdiyini də dedi. Yəni Azərbaycan üçün davam edən tarixi proseslər sülh müqaviləsinin imzalanması ilə sonlana bilərmi?
- Məntiqi nəticə bu ola bilər. Amma məsələ budur ki, açıqlamalardan başqa əməli addımlar görmürük. Əldə olunmuş konkret nəticə yoxdur. Bir nəticə o oldu ki, ötən ilin dekabrında tərəflər saxlanılan hərbçiləri dəyişdilər, Ermənistan COP29-un Azərbaycanda keçirilməsinə dəstək verdi. Əlbəttə, bu, müsbət və konkret məticədir. Başqa hansı nəticə var? Əlbəttə, Ermənistan əməli addımlar atsa, o zaman görə bilərik ki, müsbət və real nəticələr var. Hazırda yalnız sözlər və çıxışlar görürük.
Paşinyan dedi ki, konstitusiya dəyişəcək, dəyişmədi. Dedi ki, himn və gerb dəyişəcək, dəyişmədi. Dörd kəndin qaytarılacağını da dedi, hələ də qaytarılmayıb. Qalan hansı məsələlərdə real addımlar atıblar? Bəlkə innən belə konkret nəticələr görək, buna ümid edirik.
2023-cü ilin sentyabrında keçirilən antiterror əməliyyatından sonra bölgədə tamam başqa geosiyasi vəziyyət yaranıb. Bunu "Cənubi Qafqaz politoloqlar klubu"nun rəhbəri İlqar Vəlizadə deyib.Politoloqun sözlərinə görə, Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımaqla Qarabağın Azərbaycan torpağı olduğunu etiraf edib:
"Yəni regionun bütün geosiyasi mənzərəsi dəyişib. Bu da Rusiya Sülməramlı Kontingentinin fəaliyyətində özünü göstərir. Rusiya sülhməramlılarının funksiyaları başa çatıb. Qarabağ hərbi xuntasının şantaj və hədələrinə uyaraq yaşayış yerlərini tərk edən Qarabağ erməniləri artıq bölgədə deyil. Çətin ki, indiki şəraitdə geri qayıtmaq istəsinlər. Nəticədə Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda heç bir işi qalmayıb".
Politoloq deyib ki, sülhməramlıların Qarabağ bölgəsindən vaxtından əvvəl çıxarılması Ermənistan tərəfi üçün Rusiyanın 102-ci hərbi bazasının Gümrüdən çıxarılması məsələsində presedent ola bilməz. Belə ki, sülhməramlılar və Rusiyanın Gümrüdəki 102-ci bazası fərqli anlayışlardır:
"Onların fəaliyyəti 10 noyabr 2020-ci il tarixli razılaşdırılmış üçtərəfli sazişdən kənara çıxmayıb. Rusiya sülhməramlıları Azərbaycan ərazisində fəaliyyət göstərib və heç bir statusu olmayıb. Ermənistan tərəfi bunda israr etsə də, onların Azərbaycanda olması ilə bağlı heç bir hüquqi və müqavilə əsası yox idi. Lakin Bakının qətiyyətli mövqeyi sayəsində bu məsələ aradan qalxdı. 102-ci hərbi bazanın fəaliyyətinə gəlincə, bu məsələ sırf iki tərəfin - Ermənistan və Rusiyanın səlahiyyətindədir. Və bu məqamın Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycandan çıxarılması ilə heç bir əlaqəsi yoxdur".
"İnanmıram ki, Rusiya sülhməramlılarının Qarabağı tərk etməsi Moskvanın regiondakı mövqeyinə hansısa şəkildə təsir etsin. Tam əksinə. Moskva digər amillərdən istifadə edə bilər. Xüsusən də Rusiya ilə Azərbaycan arasında ticarət-iqtisadi komponentə təkan verə bilər. Bu isə son vaxtlara qədər mövcud olan zəhərli, konflikt faktorunun aradan qaldırılması nəzərə alınmaqla perspektivli sahədir", - politloloq bildirib.
Ekspert bildirib ki, Rusiya sülhməramlılarının fəaliyyəti regiondakı münaqişə vəziyyəti ilə əlaqələndirilirdi. Lakin problem həll olunduğu üçün RSK-nın mövcudluğu vəziyyəti daha da gərginləşdirəcəkdi.
"Yəni, Bakı ilə Moskva arasında müəyyən gərginlik yaranacaqdı və Qərb bu aspektdən yararlana bilərdi. Amma bu gün bütün suallara cavab verildiyi və heç bir ziddiyyət olmadığı halda Rusiya regionda geniş tərkibdə ticarət-iqtisadi layihələrə cəlb oluna bilər", - İlqar Vəlizadə qeyd edib.
"Forbes" jurnalı Rusiyanın 125 ən zəngin milyarderinin illik reytinqini təqdim edib.
Zirvədə "Lukoyl”un eks-prezidenti, "Gələcəyimiz” Fondunun ictimai şurasının sədri Vahid Ələkbərov qərarlaşıb. Onun sərvəti, jurnalistlərə görə, 28,6 milyard dollara bərabərdir.
"Forbes” reytinqində ikinci yeri kapitalı 27,4 milyard dollar dəyərində qiymətləndirilən "Novatek” idarə heyətinin sədri Leonid Mixelson tutub. Ən zənginlərin ilk üçlüyünü isə Milli İdman Federasiyasının idarə heyətinin sədri Vladimir Lisin qapayıb. Nəşr onun sərvətinin 26,6 milyard dollar olduğunu hesab edir.
Həmçinin, "Telegram”ın yaradıcısı Pavel Durov da 15,5 milyard dollar sərvətlə ən varlıların onluğuna daxil olub.//Oxu.az
Ağ Ev rəsmisinin mövqeyindən belə anlaşılır ki, ABŞ rəsmi Bakının Qarabağ regionu üzərində Azərbaycanın suveren hüquqlarını bərpa etməsinə, erməni separatçı-terrorçuların sığındığı “boz zona”nın ləğvinə qarşıdır... ABŞ öz müttəfiqlərini və tərəfdaşlarını ən çətin məqamlarda təkbaşına buraxmaq vərdişlərinə malikdir, bu baxımdan, Ukraynanın başına gələnlər ən ciddi örnəkdir, Ermənistanı da oxşar aqibətin gözlədiyi qətiyyən şübhə doğumur...
Cənubi Qafqaz uğrunda mübarizə dünya nəhəngləri arasında qarşıdurmanı daha da intensivləşdirib. İndi bu amansız qarşıdurma maksimum həddə qədər gərginləşib. Hər halda, qarşılıqlı ittihamlar son vaxtlar daha da sərtləşməsi və açıq məzmun daşıması ilə diqqət çəkir. ABŞ və Qərb Rusiyanın regional mövqelərini zəiflətmək üçün hər imkandan maksimum səviyyədə istifadə etməyə çalışır. Və Kreml də qarşı tərəfə demək olar ki, eyni məzmunda cavab verir.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ, Avropa Birliyi və Ermənistan arasında keçirilmiş Brüssel ortaq konfransı Rusiya tərəfindən olduqca ciddi narahatlıqla qarşılanmaqdadır. Çünki həmin konfransda gündəmə gətirilmiş anlaşmalar yalnız Azərbaycana deyil, həm də birbaşa Rusiyaya qarşı yönəlib. Xüsusilə də, Brüsseldə Rusiyanın Ermənistandan tamamilə çıxarılmasına yönəlik prosesə rəsmən start verilməsi indi Kremli müəyyən mənada, çıxılmaz vəziyyətə salmış kimi görünür. Və bu səbəbdən də Kreml təmsilçiləri Brüssel ortaq konfransının nəticələrinə açıq-aşkar aqressiv reaksiya verirlər.
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmisi Mariya Zaxarova Brüssel ortaq konfransının Kremlin Cənubi Qafqazdakı mövqelərini və maraqlarını hədəfə aldığını bildirib. Onun fikrincə, ABŞ və Avropa Birliyi Cənubi Qafqazda region və regionətrafı dövlətlər arasında nifaq salmaq üçün Ermənistandan alət kimi istifadə edir. Ancaq Mariya Zaxarova rəsmi İrəvanın ABŞ və Avropa Birliyinin vədlərinə inanmasının Ermənistanı böyük fəlakətlərə sürükləyə biləcəyinə də eyham vurub. Və dolayısı ilə Paşinyan hakimiyyətinə vaxtında geri dönüş etməyi də məsləhət görüb.
Məsələ ondadır ki, Kreml təmsilçisi rəsmi İrəvanı ABŞ və Avropa Birliyinin indiyə qədər dəstəklədikləri ölkələrin üzləşdikləri böyük fəlakətlərdən nəticə çıxartmağa çağırıb. Üstəlik, onu da vurğulayıb ki, ABŞ və Avropa Birliyi Cənubi Qafqazda öz əsas məqsədlərinə çatdıqdan sonra indi alət kimi istifadə etdikləri Ermənistanı təkbaşına köməksiz buraxacaqlar. Və əgər, Paşinyan hakimiyyəti Qərbin qeyri-real vədlərinə uyaraq, bu reallıqları görə bilməzsə, sonra çox gec olacaq.
Göründüyü kimi, Kreml Ermənistana üstüörtülü xəbərdarlıq mesajı verir. Paşinyan hakimiyyətinin olduqca təhlükəli yola girdiyini qabartmağa çalışır. Ən əsasısa Rusiya siyasi dairələri ABŞ və Avropa Birliyinin Ermənistan üçün etibarlı deyil, əksinə çox təhlükəli tərəfdaş olduğuna eyham vururlar. Halbuki, ABŞ və Avropa Birliyinin rəsmi təmsilçiləri də elə Kremlin bu tezislərini Rusiyaya qarşı təkrarlayırlar. Və bu baxımdan, hər iki tərəfin propoqanda ideologiyasının eyni məzmun daşıdığını düşünmək mümkündür.
Maraqlıdır ki, ABŞ rəsmi dairələri bu dəfə Kremlin üzərinə əkstəbliğat hücumunu məhz Rusiya sülhməramlıları üzərindən reallaşdırmağa çalışıblar. Belə ki, ABŞ Dövlət Departamentinin təmsilçisi Vedant Patel Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonundan Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin çıxarılmasına münasibət bildirib. Eyni zamanda, V.Patel ABŞ-ın Ermənistanla Azərbaycan arasında möhkəm və dayanıqlı sülhə nail olmaq cəhdlərini qətiyyətlə dəstəklədiyini və bu prosesə yardım etməyə həmişə hazır olduğunu da vurğulayıb.
Ancaq nə qədər qəribə də olsa, ABŞ Dövlət Departamentinin təmsilçisi öz açıqlamasında kifayət qədər ciddi ziddiyyətli fikirlərə də yol verib. Hər halda, onun “Biz Rusiya sülhməramlılarının fəaliyyətində Cənubi Qafqazın daha dinc və sabit regiona çevrilməsinə töhfə verdiklərini göstərən heç nə görmədik” deməsinin ardınca dilə gətirdiyi fikirlər yumşaq desək, qərəzli və ziddiyyətlidir: “Ötən ilin payızında Qarabağda baş verən hadisələr də bunu göstərir. Bu, Rusiyanın etibarlı müttəfiq və tərəfdaş olmadığına daha bir nümunədir”.
Göründüyü kimi, ABŞ Dövlət Departamentinin rəsmi təmsilçisi öz səlahiyyətlərinə aid olmayan məsələlərə şərh gətirməyə çalışır. Onun mövqeyindən belə anlaşılır ki, ABŞ rəsmi Bakının Qarabağ regionu üzərində Azərbaycanın suveren hüquqlarını bərpa etməsinə, erməni separatçı-terrorçuların nəzarətində olan “boz zona”nın ləğvinə qarşıdır. Hər halda, V.Patel bu amıqlaması ilə əslində, Rusiyanı Azərbaycanın beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində öz ərazi bütövlüyünü bərpa etməsini əngəlləyə bilmədiyinə görə qınayır. Və heç şübhəsiz ki, ABŞ rəsmisi bu açıqlaması ilə öz səlahiyyət həddini kobud şəkildə aşır.
Belə kobud səhvlərə yol verməmək üçün ABŞ Dövlət Departamentinin rəsmi təmsilçisi yəqin ki, BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinə baxmalıdır. Ancaq əgər, bu, ona çox əziyyətli gələrsə, onda, elə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın Qarabağın Azərbaycan ərazisi olması barədə bəyanatını oxusa da yetərli ola bilər. Halbuki, Ağ Ev rəsmisinin deyəsən, belə bir niyyəti ümumiyyətlə, yoxdur. Yəqin ki, V.Pateli ABŞ-ın Ermənistan üçün Rusiyadan daha etibarlı tərəfdaş olduğunun “arqumentləşdirilməsi” düşündürür.
ABŞ-ın Rusiyadan daha etibarlı müttəfiq və tərəfdaş olmasına gəldikdəsə, bu, hazırda olduqca mübahisəli məsələdir. Çünki ABŞ indiyə qədər öz müttəfiqlərini və tərəfdaşlarını ən çətin məqamlarda təkbaşına buraxmaq istiqamətində dəyişməz vərdişlərə malikdir və “zəngin təcrübə” toplayıb. Heç uzağa getmədən, elə yalnız ABŞ və Avropa Birliyinin ucbatından Ukraynanın üzləşdiyi dağıdıcı fəlakətləri nümunə gəstərmək tamamilə yetərlidir. Və bu baxımdan, ABŞ-ın Ermənistanla da oxşar variantda davranacağını elə indidən anlamaq o qədər də çətin deyil.(Yeni Müsavat)
Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində “İran aktiv müharibə dövrünə qədəm qoyur və “Ermənistanı qorumaq”dan vaz keçir” adlı analitik süjet hazırlanıb.
Verilişdə XXI əsrin 24 illik hərbi-siyasi keçmişinə nəzər salınır, dünyanın faktiki müharibələr dövrünü yaşadığı ön plana çəkilir.
Bildirilir ki, 2022-ci ildə başlayan Rusiya-Ukrayna müharibəsi, bu günlərdə İranın İsrailə zərbə endirməsi Yaxın Şərqdə yeni gərginliyə yol açdı: “Baş verənlər mümkün İran-İsrail müharibəsinin təkcə Yaxın Şərqi yox, bütövlükdə dünyanı silkələcəyini deməyə əsas verir. XXI əsrin müharibələrində yeganə qalib ölkənin Azərbaycan olduğu isə hələ də dəyişməyən faktdır. Cəmi 44 gün davam edən müharibədə torpaqlarımız azad edildi, daha sonra ərazilərimizdəki separatizm toxumları təmizləndi. Azərbaycan ərazi bütövlüyünü və suverenliyini bərpa edən bir ölkə kimi, XXI əsrin qalib ölkəsinə çevrildi. Bu, hər birimizin qürurla dilə gətirə biləcəyimiz reallıqdır”.
Qeyd olunur ki, sürətlə dəyişən dünyanın siyasi gələcəyi yenidən qurulur və aydındır ki, baş verənlər yerləşdiyimiz regiona - Cənubi Qafqaza da təsir edəcək: “Qlobal siyasətdə baş verənlər və siyasi xəritələrin dəyişməsi perspektivi ilə Azərbaycanın Qərbi Azərbaycan hədəfi arasında paralellik mövcuddur. Çünki geosiyasi mübarizə meydanına çevrilən Cənubi Qafqazın gələcək xəritəsində Qərbi Azərbaycan reallığı qaçılmazdır”.
Diqqətə çatdırılır ki, bu kontekstdə İran və İsrail arasında baş verə biləcək müharibə Ermənistan üçün kabus yaradacaq: “Böyük müharibə indi başlamasa belə, artıq İran aktiv müharibə dövrünə qədəm qoyur və Tehran üçün “Ermənistanı qorumaq” bir nömrəli məsələ olmaqdan çıxır. Bu vəziyyətdə Ermənistan bölgədə tamamilə müdafiəsiz vəziyyətə düşür. Ermənistan kifayət qədər ədalətli olan bu gündəliyi icra etməyəcəyi təqdirdə, bölgədə vəziyyət dəyişə və sülh gündəmi arxa plana keçə bilər. Rəsmi İrəvanın həyata keçirdiyi siyasət bu istiqamətdədir və belə görünür ki, Paşinyan hakimiyyəti qeyri-konstuktiv mövqe sərgiləməklə sülh danışıqlarının “imitasiyası” ilə məşğuldur. Bu vəziyyət təbii ki, bütün ssenariləri, o cümlədən, hadisələrin hərbi müstəviyə keçidini də aktuallaşdırır. Bölgədəki şərtlər göstərir ki, hər keçən gün Ermənistanın ətrafındakı çəmbər daralmaqdadır və Azərbaycanın irəli sürdüyü gündəliyi qəbul etməkdən başqa çıxış yolu yoxdur. Ermənistanı arxalandığı Qərb də xilas etməyəcək”.
Sonda vurğulanır ki, proseslər və proqnozlar Ermənistan üçün iki ssenarinin baş verəcəyi gözləntisini ön plana çıxarır: “Bu ölkə ya dünya xəritəsindən silinəcək, ya da ərazisi kiçiləcək. Hər iki ssenarinin Qərbi Azərbaycan reallığı üzərindən baş verəcəyi qaçılmaz gələcəkdir”.
Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulmasından, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri - qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, xaçdaşlar, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.
Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi “XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin”, - fikrini əsas tutaraq, Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.
Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.
Daha ətraflı Baku TV-nin süjetində: