 |
|
“BMT Təhlükəsizlik Şurasının son iclasında Ermənistan bütün qüvvələrdən, diasporun kozırlarından, beynəlxalq təşkilatlardakı əlaqələrdən istifadə etdi. Lakin bütün ölkələr Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü, yəni Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazisinə öz mülahizəsinə uyğun sərəncam vermək qeyd-şərtsiz hüququnu dəstəklədi. Azərbaycan güclü arqumentlər təqdim etdi, Azərbaycanın BMT-dəki nümayəndəsi Yaşar Əliyevin çıxışı aydın, güclü və necə deyərlər, mətləblərə uyğun idi. Nəticədə Ermənistan sarsıdıcı diplomatik məğlubiyyətə uğradı. Ermənistanın əldə etmək istədiyinin heç birinə nail ola bilmədi”.
Bu sözləri rusiyalı politoloq, beynəlxalq münasibətlər üzrə ekspert Aleksey Naumov deyib.
O hesab edir ki, Üçtərəfli Bəyanatın mətninə əsasən, Rusiya sülhməramlı kontingentinin Ermənistan silahlı birləşmələrinin çıxarılması ilə paralel olaraq yerləşdirildiyi bildirilir, qeyri-qanuni erməni silahlı birləşmələrinin çıxarılmasında məhz Rusiya sülhməramlılarının iştirak etməli olduğu qeyd olunmur.
Yeri gəlmişkən, rusiyalı ekspert bəyanatı öz istədiyi kimi yozursa, o zaman sülhməramlıların ermənilərin qanunsuz silah daşınmasına şərait yaratmasından niyə bəhs etmir? Aydındır ki, politoloqun bu yöndə fikir bildirməsi, ölkəsinin mənafeyinə uyğun mövqedən çıxış etməsinin göstəricisidir.
Naumov ardınca deyir: “Mən təbii ki, istərdim ki, Rusiya sülhməramlılarının belə səlahiyyətləri olsun, amma bu, üçtərəfli formatda həll edilməli olan məsələdir. İrəvan Üçtərəfli Bəyanatın tərəfi kimi erməni silahlı birləşmələrinin çıxarılmasını öhdəsinə götürüb, lakin bu bəndi hələ də yerinə yetirməyib. Yəni erməni tərəfinin günahı birbaşa buradadır”.
Bu məqamda da qeyd etmək lazımdır ki, bir çox yerli və xarici eksperlər sülhməramlıların Qarabağda sülhdən yana deyil, əksinə, vəziyyəti gərginləşdirməyə xidmət edən addımlar atdığını söyləyib. Rus hərbçilərinin müvəqqəti yerləşdiyi ərazilərdən qanunsuz erməni silahlılarının təxribat hərəkətlərinə yol verdiyi heç kimə sirr deyil.
O hesab edir ki, Azərbaycan Ermənistanın beynəlxalq müqavilələrin proqnozlaşdırıla bilən, etibarlı iştirakçısı olmadığını görərək üçtərəfli Bəyanatın bağlanmasından beş il sonra Qarabağda müvəqqəti yerləşdirilən Rusiya sülhməramlı kontingentinin missiyasının müddətinin uzadılmasına razılıq verməyə və məsələni güc yolu ilə həll etməyə gedə bilər.
Naumov bildirib ki, Aİ missiyası Ermənistan tərəfinin münaqişəni aradan qaldırmaq və ona getdikcə daha çox beynəlxalq vasitəçi cəlb etmək üçün göstərdiyi səylərdən biridir: “Ermənistan tərəfi Qarabağda yalnız Rusiya sülhməramlı kontingentinin fəaliyyət göstərməsi ilə kifayətlənmir. Hesab edirəm ki, Aİ indiki şəraitdə etibarlı vasitəçi statusunu itirib. BMT Təhlükəsizlik Şurasının iclasında Fransanın hərəkətlərinin hər kəs şahidi oldu, göz qabağındadır, Aİ bu gün çətin ki, qərəzsiz tərəf olsun. Ona görə də Ermənistan sadəcə olaraq, necə deyərlər, Aİ-yə hörmət edirdi, bu qondarma müşahidəçiləri dəvət etməklə siyasi dividendlər qazanırdı. Amma aydındır ki, onlar vəziyyətə təsir etməyəcək və məsələnin həllində heç bir müsbət rol oynaya bilməyəcəklər. Allah eləməsin ki, heç bir mənfi rol olmasın...”
Prezident İlham Əliyev Uruqvay Şərq Respublikasının Prezidenti Luis Lakalle Pouya təbrik məktubu göndərib.
Məktubda deyilir:
"Hörmətli cənab Prezident,
Uruqvay Şərq Respublikasının milli bayramı – Müstəqillik Günü münasibətilə Sizi və Sizin simanızda bütün xalqınızı öz adımdan və Azərbaycan xalqı adından ürəkdən təbrik edirəm.
İnanıram ki, Azərbaycan ilə Uruqvay arasındakı münasibətlər xalqlarımızın mənafelərinə uyğun olaraq həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli əsasda bundan sonra da dostluq və əməkdaşlıq ruhunda inkişaf edəcəkdir.
Bu bayram günündə Sizə möhkəm cansağlığı, xoşbəxtlik, dost xalqınıza
əmin-amanlıq və rifah arzulayıram".
Azərbaycan Ombudsman Aparatının əməkdaşları avqustun 16-da saxlanılan erməni diversant Qaqik Voskanyana baş çəkib.
Onun qarşısındakı stolun üstündə uzanan kitab diqqət çəlib. Bu, Ermənistanın baş nazirinin həyat yoldaşı Anna Akopyanın bu yaxınlarda sosial şəbəkələrdəki səhifələrində “reklam” etdiyi həmin kitabdır.
Ya bu kitabı yanında götürüb, ya da Bakı həbsxanasında asudə vaxtını keçirmək üçün ermənicə kitab gətirməyi xahiş edib.
Xatırladaq ki, avqustun 16-da saat 11:15 radələrində Ermənistan silahlı qüvvələrinin kəşfiyyat-diversiya qrupu terror-təxribat əməliyyatları həyata keçirmək məqsədilə Ordumuzun Kəlbəcər rayonu İstisu yaşayış məntəqəsi istiqamətində yerləşən döyüş mövqelərinin arasındakı boşluqlardan istifadə edərək Azərbaycan ərazisinə sızmağa cəhd edib.
Bölmələrimizin sayıqlığı nəticəsində atəş vasitələrimizin dəstəyi ilə erməni hərbçilərin təxribatının qarşısı alınıb. Nəticədə diversiya qrupunun bir üzvü - 1983-cü il təvəllüdlü Voskanyan Qaqik Aşotoviç yaralanmış vəziyyətdə hərbi qulluqçularımız tərəfindən saxlanılıb. Kəşfiyyat-diversiya qrupunun digər üvləri geri çəkilməyə məcbur edilib.
Saxlanılan zaman onun üzərində bir ədəd RPK pulemyotu, döyüş sursatı və hərbi təchizat aşkar edilib.
İlkin ifadələrində Q.Oskanyan 44 günlük Vətən müharibəsində iştirakını etiraf edib.
Qeyd edək ki, yüngül yaralanmış erməni diversanta hərbi həkimlərimiz tərəfindən ilkin tibbi yardım göstərilib.
Ermənilər son günlər təxribatlarını intensivləşdirib. Təxribatlar həm iki ölkənin şərti sərhədində, həm də Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti nəzarətində olan Azərbaycan ərazilərində törədilir. Ermənistan tərəfinin törətdiyi növbəti təxribat zamanı Azərbaycan Ordusunun hərbi qulluqçusu yaralanıb.
Laçın sərhəd-buraxılış məntəqəsinə “humanitar yardım” adı altında yüklərin keçirilməsinə nail ola bilməyən Ermənistanın növbəti təxribatlarını genişləndirəcəyi kimsədə şübhə doğurmurdu. Təxribatların qarşısının alınması üçün Azərbaycan tərəfi kifayət qədər ciddi və təsirli addımlar atmaqla yanaşı, atəşkəs pozulan mövqelərə bayrağımızı sancmalı və əsgərlərimizin həmin mövqelərdə xidmət aparmasını təmin etməlidir. Əks halda belə təxribatlar hələ uzun müddət davam edə bilər.
AzVision.az xəbər verir ki, bunu hərbi ekspert Ədalət Verdiyev Ermənistanın son vaxtlar sərhəddə gərginliyi artırmasını AzərTac-a açıqlamasında şərh edərkən söyləyib.
O bildirib ki, həmçinin separatçılar son vaxtlar ordumuzun mövqelərinə yaxın uzunmüddətli fortifikasiya qurğularını quraşdırmağa daha çox cəhd göstərirlər. Düşmənin mühəndis və fortifikasiya qurğularını quraşdırması isə birmənalı şəkildə Azərbaycana qarşı Ermənistan ordusunun və onun Qarabağdakı qanunsuz silahlı qalıqlarının müqavimət potensialının artırılması məqsədilə həyata keçirilir. Həmin mövqelərin Azərbaycanın top və artilleriya atəşi ilə yararsız hala gətirilməsi fortifikasiya qurğularının inşasına tamamilə mane olacaq. Zərurət yaranarsa və həmin mövqelər əlverişli mövqe kimi Azərbaycan üçün əhəmiyyət daşıyarsa, orada da Silahlı Qüvvələrimizin bölmələri yerləşdirilə bilər.
Hərbi ekspertin sözlərinə görə, hərbi qulluqçularımızın təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədilə avqustun 21-də görülən tədbirlər nəticəsində qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələrinə məxsus 30-dək texniki müşahidə və dinləmə vasitəsi sıradan çıxarılıb. Kameraların quraşdırılmasına gəldikdə isə hesab edirəm ki, Azərbaycan tərəfi onları quraşdırılan gün sıradan çıxarmalıdır. Belə ki, müşahidə vasitələrinin fəaliyyətinə imkan vermək olmaz. Çünki ölkəmizin qanunvericiliyində silahlı birləşmələrin və ya güc strukturlarının hərəkətini izləmək və onlara nəzarət etmək imkanları yalnız qanunda müəyyənləşdirilmiş qurumlara aiddir. Ərazilərimizdə yerləşən qeyri-qanuni silahlı birləşmələrin və yaxud Ermənistan ordusunun və yaxud onların maliyyələşdirdiyi digər təxribatçı silahlı qüvvələrin Azərbaycana aid hissə və bölmələrin fəaliyyətini izləməsi qanuna tamamilə ziddir.
“Odur ki, bu kameraların və digər izləmə cihazlarının sıradan çıxarılması ilə yanaşı, onları quraşdıran və idarə edən şəxslərin də zərərsizləşdirilməsi mütləq şərtdir. Nəticə etibarilə Ermənistanın bütün qanunsuz fəaliyyətlərinin qarşısının alınması və düşmən silahlılarının ümumiyyətlə Qarabağdan tamamilə təmizlənməsi üçün Azərbaycanın daha sərt addımlar atması labüddür”, - deyə Ə.Verdiyev vurğulayıb.
Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan ölkəsinin Müstəqillik Bəyannaməsinin qəbul edilməsinin 33-cü ildönümündə bu sənədi tənqid edib. Baş nazir bəyannamənin qəbul edilməsinin ildönümü ilə bağlı mesajında bildirib ki, erməni dövlətçiliyinin əsasını qoyan sənəd ölkə tarixində dönüş nöqtəsi olub və Qarabağ hərəkatının zirvəsində, SSRİ-də iqtisadi, siyasi və ideoloji böhran şəraitində qəbul edilib: "Bu Bəyannamənin mətninin tənqidi təhlili göstərir ki, biz sonda bizi SSRİ-nin bir hissəsinə çevirən düstur əsasında diskurs və məzmun seçmişik. Söhbət regional mühitdən və bizi qonşularımızla hər zaman münaqişə vəziyyətində saxlayan qarşıdurma diskursundan gedir". Baş nazir Nikol Paşinyanın sözlərinə görə, bu Bəyannamə ilə Ermənistan SSRİ-dən çıxmaq kursunu elan etsə də, eyni zamanda ondan çıxmaq üçün bütün yolları da bağlayıb. Paşinyan hesab edir ki, bu sənədin dərin təhlilə ehtiyacı var, çünki bu, qəbul olunduqdan sonra bütün sonrakı nəticələri olan siyasi sənəddir: "Bizim sülh gündəliyimiz müstəqillik gündəliyidir. Biz sülhə nail olsaq, müstəqillik də olar. Nə qədər ki, sülh yoxdur, SSRİ-nin ruhu bizim səmamızda, regionumuzun səmasında uçacaq”.
Xatırladaq ki, Ermənistanın Müstəqillik Bəyannaməsi 1990-cı il avqustun 23-də qəbul edilib.
Politoloq Azər Rəşidoğlu "Sherg.az"a açıqlamasında deyib ki, Nikol Paşinyan bu bəyanatı ilə ölkə Konstitusiyasını dəyişəcəyinin anonsunu vermiş oldu:
"Konstitusiyada Azərbaycana, Türkiyəyə ərazi iddiası N.Paşinyana sülh sazişini imzalamağa imkan vermir. Nikol Türkiyə ilə sərhədləri açmaq niyyətindədir. Amma Konstitusiyadakı ərazi iddiaları buna mane olur. Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları da sülh sazişinin imzalanmasına əngəl törədir. Paşinyan SSRİ-dən miras qalan hər şeydən imtina edir, ölkəni Rusiya çətirindən xilas etmək istəyir. Həmin bəyanat da, bu prosesin xəbərçisidir".
Qarabağın Rusiya sülhməramlı kontingentinin müvəqqəti nəzarətində olan ərazilərdəki qondarma rejimin qanunsuz hərbi birləşmələrinin son günlər artan təxribatları Azərbaycanın yaxın günlərdə antiterror əməliyyatlarına başlayacağı barədə proqnozları artırır. Ekspertlər hesab edirlər ki, təxribatlar toqquşma riski yaradır ki, sonucda Azərbaycan Ordusunun hərəkətə keçməyi qaçınılmaz olacaq. Hərbi toqquşmaların miqyasının genişlənəcəyi, Üçüncü Qarabağ müharibəsinə dönüşəcəyi də proqnozlar içərisindədir.
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu mövzu ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandırarkən deyib ki, həqiqətən də hərbi toqquşmanın olması mümkün görünür:
- Müharibə deməzdim, amma lokal toqquşmanın baş verməsi mümkün və realdır. Çünki Qarabağda separatçı silahlı birləşmələrin təxribatları səngimir. Belə olan halda Azərbaycanın antiterror əməliyyatından başqa yolu qalmır. Antiterror əməliyyatı isə müharibə deyil, adından da göründüyü kimi, əməliyyatdır. O başqa məsələ ki, Ermənistan bu prosesə qarışacaq. Ermənistanın ağlı olsa, Azərbaycanın Qarabağda antiterror əməliyyatına qarışmaz. Çünki Azərbaycan Ordusu yenidən Ermənistan ordusunun başını əzmək əzmindədir. Yəni Azərbaycanın antiterror əməliyyatına Ermənistanın qarışması lokal toqquşmanın genişlənməsinə səbəb olacaq ki, Ermənistan daha öldürücü zərbə alacaq.
Daha bir məsələ isə odur ki, İkinci Qarabağ müharibəsində sərhəd yox idi, təmas xətti var idi, Ermənistan ordusu haradan gəldi keçə bilirdi. Amma indi sərhəd var. Ermənistan qoşunları separatçılara dəstək vermək üçün Azərbaycanın sərhəd məntəqələrinə hücum etməlidir. İndi Ermənistan o qədər ağlını itirib ki, bu addımı atsın?! Rəsmi İrəvan İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticələrini deyəsən, tez unudub.
Bizim məqsədimiz Ermənistanla müharibə deyil. İkinci Qarabağ müharibəsində Ermənistanla savaşdıq. Çünki Ermənistan ordusu Azərbaycan ərazisini işğal etmişdi, 30 il idi işğalı davam etdirirdi. Müharibədə biz ərazilərimizi azad etdik, Qarabağın böyük hissəsi erməni hərbçilərindən təmizləndi. İndi kiçik bir hissədə qondarma rejimin qanunsuz hərbi birləşmələri qalıb ki, Azərbaycan əməliyyatlarla o əraziləri də təmizləməlidir. Çünki onlar öz xoşları ilə Qarabağı tərk etmək niyyətində olmadıqlarını nümayiş etdirirlər. Yenə deyirəm, Ermənistan hakimiyyətinin ağlı varsa, gözlənilən toqquşmaya qarışmaz. Yox, əgər qarışacaqsa, o zaman toqquşma daha geniş miqyas alacaq.
- Başqa bir məsələ isə bölgədəki Rusiya sülhməramlı kontingentinin olmasıdır. Toqquşmada, əməliyyatlarda rusların taleyi necə olacaq?
- 44 günlük müharibədə biz işğalçı Ermənistan ordusu ilə savaşırdıq. İndi problem odur ki, bölgədə Rusiya sülhməramlı kontingenti var. Biz istəmirik ki, Qarabağda Rusiya ilə toqquşaq. Böyük ehtimalla, Rusiya da bunu istəmir. Ona görə də hesab edirəm ki, toqquşmadan əvvəl Rusiya hərbi kontingentini xəbərdar etməliyik. Azərbaycanın öz ərazilərini terrorçulardan, quldur silahlı dəstələrdən təmizləmək hüququ var. Bu, Rusiyaya açıq şəkildə deyilməlidir. Ruslar ortalıqda qalmaq istəmirlərsə, zərər görmək istəmirlərsə, Xocalıdakı qərargahlarından kənara çıxmasınlar. Sülhməramlı əsgərlərin postlarının da yerlərini bilirik. Qərargahdan və postlarından kənara çıxmasalar onlara təhlükə olmayacaq.
- Rus hərbçilərinin savaşa qoşulmaları nə dərəcədə mümkündür?
- Mən inanmıram ki, ruslar separatçıların yanında yer alıb bizimlə savaşalar. Bəli, ruslar terrorçuların silah daşımasında yardımçı ola bilərlər. Onsuz da separatçıların hərbi yük daşımalarını müşahidə edirlər. Ona görə ki, biz dronlarla o avtomobilləri vurmayaq. Amma sabah hansısa toqquşmada rus əsgərinin bizə qarşı döyüşə atılması ehtimalı azdır.
Bütün hallarda isə Rusiya sülhməramlı kontingentinin rəhbərliyinə çatdırılmalıdır ki, əgər toqquşmada bizim qarşımızda dayansalar, bu bizim seçimimiz yox, onların seçimi olacaq. Onlar anlamalıdır ki, toqquşma zamanı separatçılar tərəfindən bizə qarşı təxribatlarda iştirak etmək Azərbaycan-Rusiya münasibətlərinə zərbə vuracaq. Münasibətlərin pisləşməsi Rusiyanın maraqlarına nə qədər cavab verər ki... Məncə Ukrayna bataqlığında inləyən Rusiya üçün Azərbaycanla da problem lazım deyil.
Müharibədən həmən sonra işğaldan azad edilən ərazilərin bərpasına başlanıldı. Quruculuq işləri sürətlə start götürdü. Ardınca abadlaşdırılan ərazilərə əhali köçürüldü. Qayıdış bu gün də davam edir.
“Dədə Qorqud” filmində deyildiyi kimi, torpağı əkib-becərmədin, qorumağa dəyməz, qoruya bilmədin, əkib-becərməyə dəyməz.
Artıq düşməndən, onun basdırdığı minalardan təmizlənən min hektarlarla ərazi əkilir, bol məhsul götürülür. İnfrastrukturun bərpası və yenidən qurulması görünməyən bir sürətlə aparılır. Füzulidə və Zəngilanda beynəlxalq statuslu aeroportlar istifadəyə verilib. Söz vaxtına çəkər, 2021-cü ilin bu günlərində Füzuli aeroportuna ilk test uçuşları həyata keçirildi. Həmin ilin 26 oktyabr günü açılışı oldu.
Ərdoğan və Əliyev Zəngilan hava limanının açılışında. 20 0ktyabr, 2022-ci il
Ondan düz 1 il sonra Zəngilan hava limanı istifadəyə verildi. Hər iki aeroportun açılışında Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan iştirak etdi. Ərdoğanın bu mərasimlərə qatılması sıradan bir törən olmadı. Ciddi geopolitik hadisəyə çevrildi. Dünya mediası bundan yazdı, danışdı.
Qarabağın işğaldan azad edilməsində Türkiyənin necə böyük rolu oldusa, bərpa prosesində də eyni şəkildə iştirak edir. Bu, iki qardaş ölkənin və bütövlükdə Türk Dünyasının qarşısında dayanan əsas vəzifələrdəndir. Bölgənin hakimi olmaq istəyiriksə, türk millətinin yaşadığı coğrafiyalarda möhkəmlənməyi qarşıya məqsəd qoymuşuqsa, Turan ideyasının gerçəkləşməsinə çalışırıqsa, gedişata qlobal prizmadan yanaşmalıyıq. Türk dövlətlərinin bir araya gətirilməsinin stratreji əhəmiyyəti budur.
Artıq Qarabağın Türk Dünyasının siyasi, iqtisadi, mədəni, hərbi və loqistik inteqrasiyasındakı roluna baxmağın zamanıdır. Liderlər səviyyəsində bu gerçəklik çoxdan qəbul edilib. Zatən Əliyevlə Ərdoğanın bərabər belə çətin, məsuliyyətli yola çıxmalarını şərtləndirən bu gerçək olub. Türk Dünyasının birləşməsi, güclənməsi Qarabağın işğaldan azad edilməsini şərtləndirirdi. Söhbət bütün istiqamətlərdə birlikdən gedir. Zəngəzur dəhlizi açıldıqdan sonra bu birlik daha da möhkəmlənəcək, praqmatik şəkil alacaq. Anadoludan başlayan yol Azərbaycandan keçəcək. Ordan Orta Asiyaya, Çinə adlayacaq. Əks istiqamətdə isə Çindən Britaniyaya uzanacaq. Tarixi ipək yolunun əhəmiyyətli hissəsi Türk Dünyasından keçir. Ta qədimlərdən İpək Yolunda kimin mövqeyi üstün olubsa, dünyanın siyasi-iqtisadi damarına ən yaxın o sayılıb.
Buna aid bir misal deyək: tarixçilər Çingiz Xanın gücünün həm də İpək Yoluna nəzarəti əlində cəmləməsində görürlər. 21-ci əsrdə bu vacib proje işğalla, zorakılıqla, müharibə ilə yox, sülhlə, anlaşma ilə, əməkdaşlıqla gerçəkləşdirilir. Bu sürəcin başında isə Azərbaycanla Türkiyə dayanır. Savaş bitər-bitməz 3+3 formatı Prezident İlham Əliyev tərəfindən təqdim edildi. Əslində bu, Cənubi Qafqazın və bütövlükdə regionun xilas, inkişaf və intibah düsturudur. Ermənistanın lazımsız inadı, İranın qonşuluğa sığmayan davranışları, Rusiyanın imperiya hikkəsi olmasa idi, son 2 il yarımda bu yolda xeyli məsafə qət etmək mümkün idi.
Şavkat Mirziyoyev Füzuli hava limanında. 23 avqust, 2023-cü il
Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin Azərbaycana rəsmi səfəri yuxarıdakı fikirləri xeyli dərəcədə möhkəmlədir. Özbəkistan-Azərbaycan münasibətləri tarixinin ən keyfiyyətli, ən səmimi və ən strateji dövrünü yaşayır. Mirziyoyevin Qarabağa getməsi, orda açılışlarda iştirakı, Şuşada olması Qarabağın bu günündə və gələcəyində mühüm rol oynayacaq.
Türkiyənin ardınca Türk Dünyasının əsas dövlətlərindən biri olan Özbəkistan da Qarabağda təmsil olunur. Buna yalnız iqtisadi, humanitar aksiya kimi yanaşılmamalıdır. Bu, bütün dünyaya, region ölkələrinə verilən mesajdır.
Prezident İlham Əliyev Qarabağı hər baxımdan Türk Dünyasının üzünə açmaqla nəhəng tarixi addımlar atır. İnanırıq ki, yaxın zamanlarda digər türk dövlətləri də Qarabağda bu və ya başqa formada təmsil olunacaq.
Burada ən əsas məsələ Qarabağı, Şərqi Zəngəzuru gələcəkdə Rusiyanın, İranın aqressiyasından, Ermənistanın revanşist hərəkətlərindən qorumaqdır. Bu vacib coğrafiyada bütün türk dövlətlərinin və İpək Yolunun üstündə olan ölkələrin maraqlarını təmin etmək vacibdir.
Qarabağ artıq müharibəni, savaşı yox, əməkdaşlığı, iqtisadi birlik modellərini assosiasiya etməyə başlayır. İlham Əliyev beynəlxalq mediaya son müsahibələrində bu model barədə danışıb.
Priqojinin ölümü postPutin dövrünün başladığı kimi də qiymətləndirilə bilər. Əslində region ölkələri buna çoxdan hazırlıq görürlər. Bizə Putin Rusiyası o qədər təhlükə törətmir. Azərbaycan üçün ən təhlükəli Rusiya Putindən sonrakı olacaq. Ona görə də Qarabağı Putinsonrası Rusiyadan qorumaq üçün indidən sağlam təməllər atılır. Türkiyə və başqa türk ölkələri Qarabağa toplanır. Bununla da təbii, etibarlı müdafiə qurulur.
Ərdoğan NATO sammitində “Rusiya sülhməramlıları 2025-ci ildə Qarabağdan çıxmalıdır” bəyanatını verərkən həm də bu perspektivi nəzərə almışdı. Bu həm də o deməkdir ki, nəhəng prosesdə NATO da təmsil olunur…
Bütün beynəlxalq mexanizmlər, təzyiq vasitələri Azərbaycanı Laçın yolunu açmağa məcbur edə bilmədi. 16 avqustda BMT Təhlükəsizlik Şurasında Ermənistanın tələbi üzrə baş tutan nəticəsiz toplantı bu məqsəd uğurunda mübarizənin kulminasiyası idi. Erməni isteblişmentində dərin məyusluq, həmçinin vurnuxma var, bunu onların mediasında və sosial şəbəkələrin Ermənistan seqmentində aydın görmək olur.Şübhəsiz, Qarabağdakı hərbi xunta, Ermənistan hakimiyyəti və onların mövqeyinə fəal dəstək verən beynəlxalq çevrələr vəziyyətdən çıxış yolu haqda düşünürlər. Məşhur deyimdə olduğu kimi, ən çıxılmaz hesab olunan problemdən ən azı iki çıxış yolu var, sadəcə, düşünmək lazımdır. Bu baxımdan, erməni cameəsi də istisna deyil. Amma onlar hansı yolu seçəcəklər, bu zaman regiondakı reallıqları nəzərə alacaqlar, yoxsa iki əsrə dayanan erməni hikkəsinin əsrinə çevrilməkdə davam edəcəklər, bunu yaxın zaman göstərəcək.
Reallıq belədir:
BMT TŞ iclasından heç bir qətnamə, bəyanat, yazılı açıqlama olmaması göstərdi ki, Azərbaycanın mövqeyi haqlıdır, habelə beynəlxalq münasibətlərdəki hazırki status-kvo rəsmi Bakıya qarşı sərt təzyiq siyasəti formalaşdırmağa imkan vermir;
Ermənistanın müttəfiqi, Qarabağda işğalı mayalandıran və dəstəkləyən Rusiya imperiyası ağır günlərini yaşayır, Ukraynadakı fəlakətli müharibədən necə çıxacağı qeyri-müəyyəndir. Kremlin əvvəlki resursları azalıb, qarşısında güclənən Türkiyə-Azərbaycan tandemi var, onlarla hesablaşmaq məcburiyyətindədir;
2018-ci ildə Ermənistanda baş vermiş məxməri inqilab nəticəsində iqtidara gələn Nikol Paşinyan komandası müharibədəki biabırçı məğlubiyyətdən sonra vəziyyəti obyektiv qiymətləndirib, ölkəni dalandan çıxarmağa çalışır. Amma Rusiyanın təzyiqləri, Ermənistanın daxilində onun dəstəklədiyi radikal millətçi qruplar ona problemlər yaradır. Paşinyanın siyasətinin mahiyyətini bugünkü çıxışı dəqiq ifadə edib. Baş nazir Müstəqillik Bəyannaməsinin qəbulunun 33-cü ildönümü ilə bağlı xalqa müraciətində sözügedən sənədi sərt tənqid edib. Xatırladaq ki, Müstəqillik Bəyannaməsində Türkiyəyə qarşı ərazi iddiaları da yer alırdı. Sitat: “2020-ci il müharibəsindən əvvəl, xüsusi ilə də sonra Bəyannamənin mətnini dəfələrlə, təkrar-təkrar oxudum. Etiraf etməliyəm ki, müharibədən sonrakı təəssüratlarım müharibədən əvvəlkindən bir qədər fərqli idi. Bəyannamənin mətninin tənqidi təhlili göstərir ki, biz nəticədə Ermənistanı Sovet İttifaqının bir hissəsi edən düstura əsaslanan diskurs və məzmun seçmişik: bu, regional mühitlə qarşıdurma diskursudur ki, bu, bizi qonşularla daima münaqişədə saxlayır. …Hökumətimizin qəbul etdiyi sülh gündəliyi müstəqilliyin gündəmidir, çünki biz sülh yolunda olsaq, müstəqilliyimiz də olacaq. Sülh olana qədər SSRİ-nin ruhu bizim və regionumuzun səmasında dolaşacaq. Mən müstəqilliyi, suverenliyi, demokratiyanı seçirəm. Ermənistan Respublikasının vətəndaşları da müstəqilliyi, suverenliyi, demokratiyanı seçirlər…”
Beləliklə, Paşinyan Azərbaycanla sülh müqaviləsi imzalamağı, Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdırmağı Ermənistanın müstəqilliyinin qarantı sayır. O, qarşıdurmaya, yeni müharibəyə getməyəcək, buna resurslar da yoxdur.
Yuxarıda təsvir olunan reallıqlar Qarabağdakı hərbi xuntanın rəhbərliyində fikir ayrlığını, qarşıdurmanı dərinləşdirib. Son günlər Xankəndində baş verən gərginlik əslində ümidsizliyin təzahürüdür. Çünki ümid ediləsi heç bir resurs yoxdur:
Azərbaycan beynəlxalq təzyiqlər nəticəsində Laçın yolunu dəhlizə çevirəcəyi ilə bağlı illüziyalar yoxa çıxıb;
Rusiyanın Azərbaycana sərt təzyiq edib güzəştlərə vadar etməsi barədə ümidlər puç olub;
Öz dərdinin hayına qalan Ermənistan rəhbərliyindən daha kömək gözləməyə dəyməz.
Bölgədə insan kimi yaşamağın yeganə yolu Azərbaycanın şərtlərini qəbul etməkdir. Rəsmi Bakının Ağdam vasitəsilə Qarabağa humanitar dəhliz verilməsi təklifi BMT Təhlükəsizlik Şurasının iclasında da müzakirə edilib, Avropa ittifaqının rəhbərləri də bu variantı dəstəkləyir.
Erməni mediası yazır ki, Xankəndindəki separatçı rejimin rəhbəri Arayik Arutyunyan da dünən keçirdiyi iclasda Ağdam yolu ilə yüklərin daşınması barədə qərar qəbul edildiyini açıqlayıb. Media yazır ki, Aratunyan artıq bu məsələni müzakirə üçün qaldırmır, reallıq kimi təqdim edir.
“Görünür, yaxın vaxtlarda Ağdam yolunda qoyulmuş beton hasar dağıdılacaq. Arayik Arutyunyan bildirib ki, bu yol boyu daşınma qismən olacaq. Ağdam yolu ilə tikinti materialları, dizel yanacağı, dərman preparatları tədarük olunacaq. Ərzaq Rusiya sülhməramlıları vasitəsilə Laçın vasitəsilə gətiriləcək”, – deyə “Hraparak” qəzet yazıb.
Arutyunyan bildirib ki, növbəti mərhələdə Azərbaycandan da gələcək qaz və elektrik enerjisi məsələsinin müzakirəsi planlaşdırılır. O, deyib ki, Azərbaycan bu güzəşt müqabilində Ağdam-Əsgəran-Xankəndi-Şuşa yolunun istismara verilməsini tələb edir. Söhbət Nənə və Baba heykəlinin altından keçən məşhur dolama yolundan gedir. Onlar bu məsələlərdə razılığa gəlmək üçün yaxın vaxtlarda yenidən görüşmək qərarına gəliblər.
Bir gün əvvəl yayılan xəbərlərdə isə Arutyunyanla Rusiyanın Qarabağdakı emissarı, milyarder Ruben Vardanyan arasında açıq müstəviyə çıxan qarşıdurmadan bəhs olunurdu. Vardanyan yerli mətbuata açıqlamasında Arutyunyandan istefaya getməsini tələb edib. O, hətta bildirib ki, Arutyunyan onun da arasında olduğu 8 şəxslə görüşdə istefaya gedəcəyinə söz verib, lakin sonradan vədinə əməl etməyib. Bu arada məlum olub ki, qondarma rejimin “parlamenti”ndə insident baş verib.
İki gün əvvəl bir qrup silahlı erməni qondarma “parlament”ə girərək, iclası yarımçıq saxlayıb. Karen Motevosyan adlı “səhra komandiri”nin rəhbərlik etdiyi bu silahlı qrup “parlamentin yeni sədri” David İşxanyanı və “parlament” üzvlərini hədələyərək, Araik Arutyunyanın ünvanına səsləndirilən təhqirləri dayandırmağı tələb edib. Həmin silahlı dəstənin şəxsən Arutyunyanı müdafiə və mühafizə etdiyi bildirilir.
Erməni mətbuatı yazır ki, bütün bunlar qondarma rejimin rəhbərliyi uğrunda Arutyunyanla Vardanyan arasında gedən mübarizənin yeni mərhələsidir və belə görünür ki, Vardanyan bu mübarizədə uduzur.
Ermənilərin “Faktİnfo” nəşri isə iddia edib ki, Arutyunyan Azərbaycanla danışıqlara getməyə və Ağdam yolunun açılmasına razılıq verib. O, hətta yaxın günlərdə Bərdə şəhərində Azərbaycan rəsmilərilə görüş keçiriləcəyini iddia edib.
Əlbəttə, A.Arutyunyanın Xankəndində vəziyyətə tam hakim olduğunu düşünmək olmaz. Bu yaxınlarda Rusiya dəstəkli qüvvələr radikal millətçi David İşxanyanı “spiker” postuna gətirməyə nail olublar. O, dünən yaydığı bəyanatda Vardanyanın tezislərini təkrarlayaraq “Artsax”ın müstəqilliyini qorumaqdan dəm vurub. Həmçinin onlar və Ermənistandakı müxalifət partiyaları sentyabrın 2-də “Artsax”ın müstəqilliyinin 33-cü ilini kütləvi mitinqlə qeyd etməyə hazırlaşırlar. Bunlar daxili vəziyyəti daha da gərginləşdirə bilər.
Şübhəsiz ki, proseslərə əsas təsiredici qüvvə Rusiyadır, Xankəndində hansı qüvvələrin ayaqda qalacağına o qərar verəcək. Məsələ burasındadır ki, Azərbaycan Kremlin sabitləşdirməyə çalışdığı status-kvonu qəbul etmək istəmir. Bakının gündəliyində duran əsas məsələ ilk növbədə Qarabağın silahsızlaşdırılması, daxili kommunikasiyaların açılmasıdır. Son günlər həmin bölgədə atəşkəsin tez-tez pozulması da güc tətbiqi variantının gündəmdə olduğunu göstərir.
Arutyunaynın Moskvadan “xəbərsiz” Bakının şərtlərini qəbul etməsi, danışıqlara gəlməsi inandırıcı deyil. Görünür, Moskva hansısa kompromislərə getməklə gərginliyi nisbətən yumşaltmağa, həmçinin yenidən özünü vasitəçi kimi təqdim etməyə çalışacaq.
Bunun əksi, yəni, Azərbaycana qarşı təxribatların davamı, prtoseslərin qanlı mərhələyə keçidi mümkündür. Nəzərə almaq lazımdır ki, Vardanyan və onunla birgə hərəkət edən qüvvələr silahlı müqaviməti davam etdirib, bölgədə kütləvi qırğın görüntüsü yaradıb, dünyanın nəzərlərini yenidən Azərbaycana çevirməyi “effektli plan” hesab edirlər…
Pressklub.az
Bu gün Xankəndi-Gorus istiqamətində “Laçın” sərhəd-buraxılış məntəqəsində erməniəsilli şəxslərin növbəti dəfə sərbəst keçidi təmin olunub.
İTV-nin verdiyi məlumata görə, bu gün məntəqədən növbəti dəfə 113 şəxs Ermənistan istiqamətinə sərbəst şəkildə keçid edib.
Belə ki, əvvəlcə həmin şəxslərin sənədləri yoxlanılıb və sərbəst hərəkətləri təmin olunub.
Bu, bir daha mülki ermənilərin sərhəd-buraxılış məntəqəsindən keçidində heç bir maneənin, hər hansı çətinliyin olmadığını göstərir.
Həmçinin, Ermənistanın Azərbaycan tərəfindən Laçın yolunun blokadada saxlanmasına dair iddialarının yalan və böhtan olduğunu növbəti dəfə sübut
BMT Baş Assambleyasının 78-ci yüksəksəviyyəli həftəsində Azərbaycanı xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov təmsil edəcək.
Bu barədə BMT Baş Assambleyasının sözçüsü Paulina Kubiak “Report”un ABŞ bürosuna açıqlamasında deyib.
Sözçü bildirib ki, BMT Baş Assambleyasının 78-ci sessiyası sentyabrın 19-da Nyu-York şəhərində, BMT-nin mənzil qərargahında öz işinə başlayacaq.
Həmin gün BMT Baş Assambleyasının hazırkı rəhbəri, macarıstanlı diplomat Çaba Korosi 77-cı sessiyaya yekun vuracaq. BMT Baş Assambleyasının yeni sessiyasına Trinidad və Tobaqonun sabiq Baş naziri və BMT yanında daimi nümayəndəsi Denis Fransis rəhbərlik edəcək.
BMT-yə üzv olan 193 ölkədən dövlət və hökumət nümayəndələrinin qatılacağı yüksəksəviyyəli həftəyə ənənəvi olaraq sentyabrın 20-də start veriləcək.
Həftədə Türkiyə Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan da iştirak edəcək. Həftə ərzində Davamlı İnkişaf Məqsədləri üzrə fəaliyyətin sürətləndirilməsi, iqlim dəyişikliyi, qlobal istiləşmə, quraqlıq və yeraltı su mənbələrinin tükənməsi, Ukraynadakı müharibə, eləcə də dünyadakı qida çatışmazlığı, enerji böhranı və digər aktual məsələləri müzakirə olunacaq.