 |
|
Şuşada ümummilli lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Böyük Avrasiya geosiyasətinin formalaşması: Keçmişdən bu günə və gələcəyə” adlı beynəlxalq konfrans keçirilir.
Prezident İlham Əliyev tədbirdə iştirak edir.
Dövlət başçısı beynəlxalq konfransda çıxış edir.
Həmin konfransın canlı yayımını təqdim edirik:
Kremldə Rusiyanı Cənubi Qafqazın BMT-si hesab edirlər, Vaşinqton görüşünün mümkün nəticələrini pozmaq üçün yenə də vərdişli olduqları təxribat variantına möhtac qalıblar, açıq şəkildə təhdidlərə başlayıblar... Ona görə də, Vaşinqton görüşünün necə nəticələnəcəyindən asılı olmayaraq, Cənubi Qafqazda sülh və sabitliyin əsas prinsipial şərti Rusiyanın danışıqlar prosesindən ümumiyyətlə, təcrid edilməsinə bağlıdır...
Cənubi Qafqazın gələcək taleyini həll edə biləcək önəmli mərhələ artıq başlayıb. ABŞ-ın paytaxtı Vaşinqtonda keçirilən sülh danışıqları bir suallara cavab tapılmasına münbit şərait yarada bilər. Və ona görə də, həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfindən xarici işlər nazirlərinin hələ bir neçə gün Vaşinqtonda qalmalı olacaqlarının anons edilməsi qətiyyən təəccüblü deyil.
Belə anlaşılır ki, Ağ Ev Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin Vaşinqton danışıqlarının konkret nəticə ilə yekunlaşmasında birbaşa maraqlıdır. Bu hədəfə çatışması üçün də bütün siyasi-diplomatik təsir gücünü işə salmış kimi görünür. Hələlik Ağ Ev yekun sülh sazişinin ilkin variantı kimi xarakterizə olunan "Nizamlanma üzrə razılaşma" adlandırılan sənədin imzalanmasına çalışır.
Ancaq Cənubi Qafqazda sülh prosesinin yekun nəticələri böyük ehtimalla ABŞ-da deyil, Avropa məkanında məlum olacaq. Çünki Ağ Evin planına görə, Vaşinqtonda əldə olunacaq razılaşmanın Avropa ölkələrindən birinin paytaxtında yekun sülh sazişinin imzalanması ilə nəticələnməsi nəzərdə tutulub. Və bütün bu prosesin yaxın 4-5 həftə ərzində yekunlaşdırılması planlaşdırılıb.
Maraqlıdır ki, Ermənistan siyasi dairələrində bu barədə artıq açıq məzmunlu müzakirələr başlayıb. Rusiyaya bağlı erməni müxalifəti Paşinyan hakimiyyətini Ermənistanın maraqlarına zidd şərtlər altında danışıqlar aparmaqda suçlayır. Onların qənaətinə görə, xarici işlər nazirlərinin Vaşinqton görüşü erməni xalqından gizli şəkildə Ermənistana arxadan zərbə vurmaq məqsədi daşıyır.
Erməni politoloq Razmik Akopcanyan hesab edir ki, əgər, Vaşinqtonda iki ölkə arasında problemlərin həlli ilə bağlı "yol xəritəsi"nin hazırlanması mümkün olarsa, onda yaxın bir ay ərzində sülh sazişinin imzalanması da qətiyyən gözlənilməz olmayacaq: "Ancaq Rusiya ABŞ və Qərbin sülh planlarına əngəl törətməyə çalışır. Ona görə də, Ermənistan üçün ikinci Ukraynaya çevrilmə riski də var. Kreml Azərbaycan-Ermənistan sülh prosesinə ABŞ və Qərbin müdaxiləsini Rusiya üçün real təhlükə hesab edir. Rusiyanın belə təhlükələrə necə reaksiya verdiyi isə Ukraynanın timsalında məlumdur. Ona görə də, Ermənistan üçün olduqca təhlükəli bir situasiya yaranıb".
Digər erməni politoloq Andranik Ovannisyan isə vurğulayıb ki, Ermənistanın siyasi rəhbərliyi "Dağlıq Qarabağ"ın Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olduğunu rəsmən tanımağa hazırdır. Onun iddiasına görə, Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan baş nazir Nikol Paşinyana istinad etməklə, rəsmi İrəvanın bu məsələdə qərarlı olduğunu artıq təsdiqləyib. Və Paşinyan hakimiyyətinin Vaşinqtondan sonra xarici işlər nazirlərinin Moskvada da görüşməsinə rəsmən razılıq verməsi sadəcə, siyasi manevrdən başqa bir şey deyil.
Kremlin isə Vaşinqton görüşündən ciddi şəkildə narahat olduğu isə qətiyyən şübhə doğurmur. Üstəlik, Kreml bunu baş verənlərə yönəlik siyasi reaksiyası ilə də sezdirir. Rusiya prezidenti Vladimir Putinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Dmitri Peskov Vaşinqton görüşünə yumşaq desək, provokativ məzmunlu münasibət bildirib. Onun fikrincə, Azərbaycan və Ermənistan arasında olan problemlərin həlli yalnız Rusiyanın da imzaladığı üçtərəfli anlaşmalarla mümkün ola bilər.
D.Peskovun fikrincə, həmin üçtərəfli anlaşmaların ümumiyyətlə, alternativi yoxdur: "Ona görə də, regiondan kənar sülhyaratma təşəbbüslərində üçtərəfli anlaşmalar mütləq əsas hüquqi baza olaraq, qəbul edilməlidir. Çünki Rusiya Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin üçtərəfli razılaşmaları Qarabağ üzrə razılaşmalar üçün də yeganə hüquqi əsasdır”.
Göründüyü kimi, prezident Vladimir Putinin təmsilçisi açıq-aşkar təxribatçı açıqlama ilə Vaşinqton görüşünün mümkün nəticələrini təhdid etməyə çalışır. Belə anlaşılır ki, Kreml Rusiyanı Cənubi Qafqaz regionu üçün BMT-nin səlahiyyətlərinə sahib ölkə hesab edir. Və bu, Rusiyanın regionda sülh prosesinin uğur qazanması qarşısında əsas əngəl olduğunu növbəti dəfə təsdiqləyir.
Məsələ ondadır ki, Azərbaycan və Ermənistan arasında olan problemlər ilk növbədə BMT Nizamnaməsinə və digər beynəlxalq hüquq normalarına uyğun şəkildə həll edilməlidir. Rusiyanın iştirakı ilə imzalanmış üçtərəfli anlaşmaların üzərindən həmin problemlərin həllinin mümkün olmadığı isə son 2,5 il ərzində birmənalı şəkildə məlum oldu. Həmin sənədlər Kremlə Cənubi Qafqazda sülhün və sabitliyin deyil, məhz yalnız Rusiyanın geopolitik maraqlarının təmin edilməsi üçün lazımdır.
Digər tərəfdən, həmin sənədlər imzalandıqdan sonra onların tələblərini yalnız Azərbaycan birtərəfli qaydada icra edib. Rusiya və Ermənistan isə üçtərəfli anlaşmaları davamlı olaraq, kobud şəkildə pozublar. Kreml üçtərəfli anlaşmaların tələblərinə baxmayaraq, rus sülhməramlı qüvvələri Azərbaycanın Xankəndi və ətraf bölgəsində yerləşdirilməsindən sonra Ermənistan ordusunun tör-töküntülərinin oradan çıxarılmasını təmin etməyib.
Əksinə, Ermənistanın Azərbaycanın Xankəndi və ətraf bölgəsində olan erməni separatçı-terrorçular üçün silah-sursat daşımasına yardım göstərib. Bu azmış kimi, rus sülhməramlılar erməni separatçı-terrorçulara müdafiə istehkamları qurmağa kömək edib, həmin cinayətkarlara hətta hərbi təlimlər də keçib. Ona görə də, Kreml təmsilçilərinin indi üçtərəfli anlaşmaların alternativsiz olduğunu iddia etmələri yumşaq desək, absurd və mənasız görünür.
Əgər, üçtərəfli anlaşmalar Azərbaycan və Ermənistan arasında olan problemlərin həllində alternativsiz olsaydı, rəsmi Bakı Laçın yolunda nəzarət-buraxılış məntəqəsi qurmaq məcburiyyətində qalmazdı. Rusiya üçtərəfli anlaşmaları kobud şəkildə pozaraq, Ermənistana Laçın yolundan hərbi məqsədlərlə istifadə etməsinə dəstək verdiyi üçün rəsmi Bakı belə qətiyyətli addım atmalı oldu. Bununla da Rusiya və Ermənistanın təxribatçı davranışları ucbatından Kremlin alternativsiz hesab etdiyi üçtərəfli anlaşmalar əslində, öz hüquqi qüvvəsini itirdi. İndi üçtərəfli anlaşmalar müvəqqəti və formal sənədlərdən başqa bir şey deyil.
Nəhayət, Kreml təmsilçisinin "Rusiya Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin üçtərəfli razılaşmaları Qarabağ üzrə razılaşmalar üçün də yeganə hüquqi əsasdır” açıqlaması ümumiyyətlə, beynəlxalq hüquq normalarına ziddir və birmənalı şəkildə provokativ xarakter daşıyır. Çünki beynəlxalq hüquq normalarına görə, Qarabağ Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsidir. Üçtərəfli anlaşmalar bu reallığı heç bir halda, dəyişə bilməz. Rəsmi Bakı beynəlxalq hüquq normalarına əsaslanaraq, Qarabağ məsələsini Azərbaycanın daxili işi hesab edir. Bu məsələni üçtərəfli anlaşmalara deyil, məhz Azərbaycan Konstitusiyasına uyğun şəkildə həll etmək niyyətindədir. Yəni, rəsmi Bakı bu məsələni nə Rusiya, nə Ermənistanla, nə də hər hansı beynəlxalq qurumla, o cümlədən də, ABŞ və Qərblə müzakirə etmir.
Təbii ki, Kremldə bu reallığı tam dəqiqliyi ilə bilirlər və anlayırlar. Ancaq Vaşinqton görüşünün Rusiyanı Cənubi Qafqazdan çıxara biləcəyini nəzərə alan Kreml yenə də vərdiş etdiyi təxribat variantına möhtac qalıb. Kreml D.Peskovun dili ilə Vaşinqton görüşünün nəticələrinə müqavimət göstərəcəyinin açıq mesajını verir. Yaxın vaxtlarda Cənubi Qafqazda, eləcə də, rus sülhməramlıların müvəqqəti dislokasiya olunduğu Azərbaycanın Xankəndi və ətraf bölgəsində silahlı toqquşmalar törədə biləcəyini anons edir. Bu isə o deməkdir ki, hazırda Ağ Evdə sülh, Kremldə isə təxribat planları qurulmaqdadır. Ona görə də, Cənubi Qafqazda sülh və sabitliyin əsas prinsipial şərti Rusiyanın danışıqlar prosesindən ümumiyyətlə, təcrid edilməsi ilə bağlıdır.(musavat.com)
Mayın 2-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Ağdam şəhərində salınacaq 2-ci yaşayış məhəlləsinin təməlinin qoyulması mərasimində iştirak ediblər.
"Yol-xeber.az" xəbər verir ki, dövlət başçısına və birinci xanıma yaşayış məhəlləsi barədə məlumat verilib.
Bildirilib ki, ümumi sahəsi 14 hektara yaxın olan yaşayış məhəlləsinin ərazisinin böyük bir hissəsi yaşıllıq zonasından ibarət olacaq. Məhəllə Ağdamın mərkəzi küçəsində, şəhərin təsdiq edilmiş ümumi Baş planına uyğun salınacaq. Bu məhəllədə tikiləcək yaşayış binalarında ümumilikdə 1268 mənzil olacaq. Mənzillərdən 114-nün birotaqlı, 464-nün ikiotaqlı, 536-nın üçotaqlı, 154-nün isə dördotaqlı olması planlaşdırılır.
Məhəllədəki binaların inşasında modern memarlıq yanaşmalarından və milli naxış elementlərindən istifadə olunacaq. Burada idman meydançalarının, istirahət guşələrinin, velosiped dayanacaqlarının və digər zəruri infrastruktur obyektlərinin yaradılması, geniş yaşıllıq zolaqlarının salınması nəzərdə tutulur.
Bütün binalar daimi su, elektrik və yüksəksürətli internet ilə təmin ediləcək. İstilik və isti su təchizatı mərkəzi qazanxana sistemi ilə həyata keçiriləcək. Binaların inşasında istilik tutumlu təbii inşaat materiallarından istifadə olunacaq.
Dövlət başçısı Ağdam şəhərində 2-ci yaşayış məhəlləsinin təməlini qoyub.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva mayın 2-də Ağdam rayonuna səfər ediblər.
Prezident İlham Əliyev Ağdam Rəqəmsal İdarəetmə Mərkəzi və Təlim-Tədris Kompleksinin təməlini qoyub.
Bildirildi ki, Rəqəmsal İdarəetmə Mərkəzi şəhərin müxtəlif təyinatlı infrastrukturunun elektrik enerjisinə tələbatını ödəməklə yanaşı, təchizat sxeminə daxil olan şəbəkələrin real vaxt rejimində və rəqəmsal formatda idarə olunmasını təmin edəcək. Müasir tipli mərkəz vasitəsilə ətraf ərazilərin də elektrik enerjisi ilə təchizatının etibarlılığına və dayanıqlılığına nəzarət təmin olunacaq. Elektrik şəbəkələrinin Rəqəmsal İdarəetmə Mərkəzinin yaradılması elektrik enerjisinin paylanması prosesinə fasiləsiz nəzarətin təmin edilməsinə, enerji səmərəliliyinə, elektrik enerjisinin fasiləsizliyinə və keyfiyyətinin yüksəldilməsinə zəmin yaradacaq. Burada mühəndis–texniki heyətin səmərəli fəaliyyətini təmin edən müasir avadanlıqla təchiz olunmuş iş otaqlarının, vətəndaş qəbulu üçün şəraitin yaradılması nəzərdə tutulub.
Qeyd olundu ki, Təlim-Tədris Kompleksində beynəlxalq tədbirlərin keçirilməsi üçün lazımi şərait yaradılacaq.
Kompleksin Regional Tədris Mərkəzində yerli və xarici təlimçilərin iştirakı ilə elektroenergetika sahəsi üzrə ixtisaslı kadrların hazırlığı, bərpaolunan enerji mənbələrinin tətbiqi və istismarı qaydaları, peşə vərdişlərinin formalaşdırılması, real iş şəraitində təlim və ustalıq yarışlarının təşkili nəzərdə tutulur. Mərkəz təlim-tədris zalından və təlim poliqonundan ibarətdir. Tədris zalı 35/0,4 kV-luq müasir şəbəkə modelinin, 35 və 0,4 kV-luq fiberoptik kabellərin, kompozit şüşə-lifli dayaqların tətbiq sahələri, perspektiv inkişafı və üstünlüklərinin əyani şəkildə təqdim edilməsi üçün nəzərdə tutulub. Burada, həmçinin xüsusi dayaqlarda şəbəkədə istifadə edilən element və ləvazimatlar qurulacaq.
İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə yaşıl enerji mənbələrinin (günəş və külək enerji qurğuları) tətbiqinə dair real işlək model də tərtib olunub, həm personalın, həm də gələcəkdə aktiv istehlakçıların maarifləndirilməsi təlimlərində istifadəsi nəzərdə tutulub. Burada elektroenergetika sahəsində əldə olunmuş tarixi nailiyyətləri əks etdirən elektron guşə və əyani vəsait stendləri, müasir uçot cihazları (SMS, Smart, NFC-sayğacları) və təhlükəsizlik texnikası, idarəetmə plakatları təqdim ediləcək.
Məlumat verildi ki, beynəlxalq tədbirlər poliqonu isə peşə ustalığı yarışları və müasir texnologiyaların əyani nümayişi üçün nəzərdə tutulmuş texnoloji ərazidir. Poliqonda günəş və külək enerji mənbələrinin qurulması, istismarı və müasir idarəetmə sistemləri üçün BOEM-təlim sahəsi planlaşdırılıb. Təlim poliqonunda real iş şəraitində istifadə edilən müasir şəbəkə modeli, Yaşıl enerji elementləri (günəş və külək enerji mənbələri) və innovativ layihə maketlərinin yerləşdirilməsi nəzərdə tutulub. Poliqon beynəlxalq peşə ustalığı yarışlarının, elektrotexniki təlim tədbirlərinin keçirilməsi və müxtəlif istiqamətlər üzrə təcrübə mübadiləsinin əyani nümayiş etdirilməsi üçün də geniş imkanlar yaradacaq.
Burada yaradılacaq Regional Logistika Mərkəzi isə region üzrə tələb olunan nəqliyyat, xüsusi texnika və mal-materialın daşınması, təmiri və saxlanması üçün nəzərdə tutulub. Məqsəd tələb olunan texniki vasitələrin vaxt itkisi olmadan əraziyə çatdırılması və saz vəziyyətdə saxlanmasından ibarətdir.
Transformator xidmət sahəsində müasir paylayıcı şəbəkələrdə tətbiq edilən güc transformatorlarının təmiri, sazlanması və müasir cihazlarla təchiz edilməsi həyata keçiriləcək.
Mərkəzi Laboratoriya smart-sayğaclar, kabel, izolyator, qurğu və avadanlıqların test-sınaq-diaqnostika tədbirlərinin həyata keçirilməsi üçün nəzərdə tutulub.
Dövlətimizin başçısına işğaldan azad olunmuş ərazilərdə “Azərişıq” ASC tərəfindən paylayıcı elektrik şəbəkəsinin qurulması istiqamətində görülmüş işlər barədə də məlumat verildi. Qeyd edildi ki, Ağdam rayonu ərazisində yerləşən infrastruktur və strateji obyektlərin ilkin mərhələdə elektrik təchizatı üçün 28 kilometr məsafədə 10 kV-luq hava elektrik verilişi xətləri çəkilib, 7 ədəd müxtəlif gücdə komplekt transformator məntəqəsi quraşdırılıb. Hazırda isə 35 kV-luq “Ağdam-1” və “Ağdam-2” yarımstansiyalarının tikintisi və bu yarımstansiyaların qidalandırılması üçün 35 kV-luq kabel xətlərinin çəkilməsi işləri görülür. Kəlbəcər rayonu üzrə dayanıqlı elektrik təchizatı üçün 31 kilometr uzunluğunda 110 kV-luq hava xətti çəkilib, 110/35/6 kV-luq “Daşkəsən yarımstansiyası yenidən qurularaq, 33,7 kilometr uzunluğunda 110 kV-luq hava xətləri bərpa edilib. Hazırda 35/0,4 kV-luq “Kəlbəcər” yarımstansiyası və Rəqəmsal İdarəetmə Mərkəzinin tikintisi, 35 kV-luq “Çaykənd-Zod” kabel xəttinin çəkilməsi işləri aparılır. Laçın rayonunda da bir çox işlər görülüb, o cümlədən Azərbaycan-Ermənistan şərti dövlət sərhədi istiqamətində qurulan sərhəd-keçid məntəqəsini elektrik enerjisi ilə təmin etmək üçün 1,8 kilometr uzunluğunda 0,4 kV-luq kabel xətləri çəkilib və 160 kVA gücündə 2 transformator quraşdırılıb. Hazırda Kilsəlidağ, 6-cı rayon və Şəlvə əraziləri istiqamətində 66 kilometr uzunluğunda 35 kV-luq elektrik verilişi xətlərinin çəkilməsi və müxtəlif gücdə komplekt transformator məntəqələrinin quraşdırılması işləri aparılır.
Prezident İlham Əliyev Ağdam Rəqəmsal İdarəetmə Mərkəzi və Təlim-Tədris Kompleksinin təməlini qoydu.
***
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva mayın 2-də Ağdam rayonuna səfər ediblər.
"Dövlətimizin başçısı “Azərişıq” ASC-nin Ağdam şəhərində Rəqəmsal İdarəetmə Mərkəzi və Təlim-Tədris Kompleksinin təməlini qoyub.
Sonra Prezident İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Ağdam Muğam Mərkəzinin, Ağdam şəhərində salınacaq 2-ci və 3-cü yaşayış məhəllələrinin, Ağdam şəhərində inzibati binanın təməlini qoyublar.
Daha sonra dövlətimizin başçısı Bərdə-Ağdam dəmir yolu xəttinin tikintisi ilə tanış olub.
Azərbaycan və Ermənistanın XİN rəhbərləri Ceyhun Bayramov və Ararat Mirzoyan Moskvada görüşəcək.
APA xəbər verir ki, bunu Ermənistan parlamentinin Avropaya inteqrasiya məsələləri üzrə komissiyasının sədri Arman Yeqoyan bu gün keçirilən brifinqdə açıqlayıb.
“Bununla bağlı ilkin razılıq var”, - Yeqoyan bildirib.
Yeqoyan əlavə edib ki, Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan Moskvada azərbaycanlı həmkarı Ceyhun Bayramovla yeni görüş keçirməyə hazırlaşır.
“Türk Dövlətləri Təşkilatının hökumətləri arasında sadələşdirilmiş gömrük dəhlizinin yaradılması haqqında” 2022-ci il noyabrın 11-də Səmərqənd şəhərində imzalanmış Saziş təsdiq edilib.
Yol-xeber.az xəbər verir ki, Prezident İlham Əliyev “Türk Dövlətləri Təşkilatının hökumətləri arasında sadələşdirilmiş gömrük dəhlizinin yaradılması haqqında” Sazişin təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanununu imzalayıb.
Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi Məşədi Dadaş icmasının məsciddən çıxarılması ilə bağlı sosial şəbəkələrdə yayılan iddialara münasibət bildirib.
Dövlət Komitəsinin sədri Mübariz Qurbanlı sosial şəbəkələrdə gedən məlumatların yanlış olduğunu qeyd edib.
Sədr vurğulayıb ki, hazırda icmanın sədri və üzvlər məscidədir: "İcma vaxtilə 11 nəfərlə qeydiyyatdan keçib. İndiki qayda ilə isə 50 nəfərlik bir icma heyəti olacaq. Oradan gedən adamlar mərhum Hacı Şahinin ətrafında olanlar idi. Bu adamların hüquqi baxımdan məscidə heç bir aidiyyəti yox idi. Onlar icma formalaşan zaman vətəndaş kimi icmanın formalaşmasında iştirak edə bilərlər. Amma faktiki olaraq, məscidin icması yerindədir və fəaliyyət göstərir".
“Hərbi-həkim ekspertizası haqqında Əsasnamə”yə dəyişiklik edilib.
Bununla bağlı Baş nazir Əli Əsədov qərar imzalayıb.
Qərara əsasən, həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçuları ildə bir dəfədən az olmayaraq xidmət keçdikləri dövlət orqanlarının tibb müəssisələri tərəfindən icbari narkoloji müayinədən keçiriləcəklər.
“Müddətli həqiqi hərbi xidmətə çağırılan şəxslər çağırış dövründə qeydiyyatda olduqları dövlət tibb müəssisələri tərəfindən, bağlaşma əsasında həqiqi hərbi xidmətə könüllü daxil olanlar bağlaşma imzalanmazdan əvvəl bağlaşma bağladıqları dövlət orqanlarının tibb müəssisələri tərəfindən, birbaşa kadr zabit heyətinə könüllü daxil olanlar həqiqi hərbi xidmətə daxil olmaları barədə əmr imzalanmazdan əvvəl kadr zabit heyətinə daxil olduqları dövlət orqanlarının tibb müəssisələri tərəfindən, həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçuları isə (müddətli həqiqi hərbi xidmət hərbi qulluqçuları istisna olmaqla) ildə bir dəfədən az olmayaraq xidmət keçdikləri dövlət orqanlarının tibb müəssisələri tərəfindən icbari narkoloji müayinədən keçiriləcəklər”, - qərarda bildirilib.
Blinkenin Əliyev və Paşinyana zəngi, Vaşinqtonda Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin görüşü ABŞ-ın sülh sazişi təşəbbüsündə önə çıxdığını göstərir. Və diplomatik mənbələrə istinadən yayılan məlumatlar da tərəflərin sülh sazişi üzrə “yol xəritəsi” üzərində müzakirələr apardığı, razılaşmalar olarsa, yaxın dövrdə liderlər səviyyəsində müqavilənin imzalanacağı yönündədir.
Nə baş verir, sülh sazişi yaxın dövrdə mümkündürmü?
Vaşinqton görüş də daxil olmaqla baş verənlərə Laçın yolunda sərhəd-keçid məntəqəsinin qurulması, xüsusilə Bakının bu gedişinin arxa planı fonunda baxmaq lazımdır.
Azərbaycan Laçın yolunda nəzarət-keçid məntəqəsinin qurulmasını daim gündəmdə saxlayırdı, lakin rusların qarşı çıxması Bakını eyni nəticəyə hesablanmış taktiki dəyişikliyə vadar etdi: “Laçın yolunda nəzarət-keçid məntəqəsi” yox, “Laçın yolunun Azərbaycan-Ermənistan sərhədinin başlanğıcında nəzarət-keçid məntəqəsinin” qurulması;
Bunun iki hədəfi var idi: Qarabağdan Ermənistana gedən əsas və əlavə yolların hamısının birləşdiyi nöqtəni bağlamaq; yolun sülhməramlıların dayandığı nöqtəsində yox, sərhəddə nəzarətə götürülməsi ilə rus maneəsini aşmaq;
Lakin bunun üçün Rusiyanı fakt qarşısında qoyacaq şərtlər yetişməli idi. Proseslər göstərirdi ki, Qarabağda separatçıların qanunsuz fəaliyyəti bu şərtlər üçün yetərli deyil və məhz bu məqamda İrəvanın Laçın yolunun Ermənistan sərhədinin başlanğıcında sərhəd-keçid məntəqəsi qurması məsələsi ortaya çıxdı, Azərbaycan dərhal adekvat addım atdı.
Ermənistan Qarabağ iddiasında nəfəslik kimi gördüyü “Laçın dəhlizi”nin girişinə niyə post qurdu?
Əslində prosesləri anlamaqda bu məqam xüsusilə önəmlidir, belə demək mümkünsə, İrəvan Bakıya “pas ötürdü” və bu “pas”ın təşəbbüskarı da ABŞ-dır.
Ermənistan Zəngəzur dəhlizinə, ABŞ regiona oynayır: sülh sazişi məsələsində Qərb və Ermənistanın birləşdiyi əsas nöqtə Zəngəzur dəhlizidir; İrəvan Ermənistan ərazisində “maneəsiz keçid” verməkdən imtina edir və “suveren hüquq” prinsipindən yanaşır; ABŞ Laçın yoluna nəzarət edən Rusiyanın Zəngəzur dəhlizinə də nəzarətinə qarşıdır;
Bu kontekstdə Laçın yoluna sərhəd-keçid məntəqəsinin qurulması İrəvana da, Vaşinqtona da sərfəli görünür: kommunkasiyanın açılması prosesində Ermənistan Zəngəzur dəhlizində eyni rejimi tətbiq etməsi imkanı əldə edir; ABŞ Rusiyanın hər iki yolda – Laçın və Zəngəzurda nəzarəti itirməsi, ümumilikdə bölgədə təsir rıçaqlarının azalmasına nail olur;
Laçın yolu ilə bağlı İrəvandan Bakıya ötürülən “pas” buna hesablanmışdı. Və beləliklə, Qərb masasında müzakirə edilən sülh sazişinin önündəki ciddi maneənin aradan qaldırıldığını, yaxın dövrdə mümkün sazişin imzalanması ehtimalının önə çıxdığını hesab etmək olar.
Hərçənd, iki əngəlin proseslərin inkişafına təsir etməsi gözləntisi də var.
Birincisi, Bakı və İrəvanın müəyyən məsələlərə yanaşmasıdır:
- Ermənistan Qarabağdakı ermənilərin “hüquq və təhlükəsizliyi” üzərindən iddialarını davam etdirir;
ABŞ Bakı və erməni əhalisi arasında təmasların qurulmasından yanadır, amma erməni əhalisinin “təmsilçilərinin” kimin olacağı – separatçılar, yoxsa mülki ermənilər – məsələsi açıq olaraq qalmaqdadır. Bakı Xocalı görüşündən sonra separatçılarla erməni əhalisinin eyni olmadığını nümayiş etdirmək istiqamətində müəyyən addımlar atsa da, İrəvan onların “təmsilçi” – “tərəf” olmasına, bununla da “hüquqi münaqişə” məsələsini aktual saxlamağa çalışır.
Laçın yolunda postun qurulması ilə İrəvanın yaratdığı bu risk böyük ölçüdə neytrallaşdırıldı. Vaşinqton görüşündən öncə erməni əhalisinin pasportlarının postda heç bir problem olmadan yoxlanıldığına dair görüntülərin yayılması da Bakının “mülki əhali ilə birgəyaşayışın mümkün olduğunun” və “suveren ərazilərimizdə başqa planlara imkan verilməyəcəyinin” mesajı idi.
- Qarabağdakı erməni silahlı dəstələrinin çıxarılması;
10 noyabr razılaşmasında əksini tapan bu öhdəlik Ermənistan tərəfindən icra edilmir və İrəvan iddia edir ki, “Azərbaycan ərazisində erməni hərbçisi qalmayıb”, silahlılar separatçıların qondarma “müdafiə qoşunudur”.
- Delimitasiya prosesində Qazaxın 7 kəndi və Kərki kəndinin taleyinin həll edilməsi;
Vaşinqtonda müzakirə edilən “yol xəritəsi”nə Bakı tərəfindən bunun daxil edildiyi istisna deyil, məsələ Brüssel qarşısında da qaldırılıb. Paşinyan hakimiyyətinin razılaşacağı ehtimalı isə böyük deyil, bu baxımdan, bunun problemə çevriləcəyi gözləniləndir.
Bu məsələlər sülh sazişi müzakirələrində mübahisəli məqamlardır. Və mümkündür ki, Azərbaycan erməni qoşunlarının çıxarılması, separatçıların neytrallaşdırılması və anklavlar məsələsini “yol xəritəsi”nin müzakirəsi gedişində praktiki addımlarla həll etsin.
İkincisi, Rusiya ABŞ-ın təşəbbüsü qarşısında nələr edə bilər?
Moskva Vaşinqtondan sonra nazirlərin görüşünü təşkil etmək niyyətindədir. Rusiyanın təsiri nə qədər zəifləsə də, “sülhməramlı” timsalında Qarabağda mövcudluğu separatçılığın ləğvi, reinteqrasiya prosesi və erməni silahlı dəstələrinin çıxarılması kimi rıçaqları əlində saxlamaq imkanı verir və bundan Bakıya qarşı istifadə edə bilər. O cümlədən, 44 günlük müharibədən sonra Qazaxın anklav ərazisində rus qoşunlarının yerləşdirilməsi delimitasiya prosesinə müdaxilə imkanını da yaradır.
Lakin üçtərəfli razılaşmaların işləmədiyi, Laçın yoluna postun qurulması ilə de-fakto arxa plana keçməsi və bunun Qərbin bölgədə önə çıxmasına şərait yaratması fonunda Moskva “korrekt gedişi” edə bilər: Qarabağda Bakının hakimiyyətini tanıya, Zəngəzur dəhlizində İrəvanın istəklərinə uyğun ortaq nöqtələrin tapılması ilə bağlı təkliflər verə bilər;
Lavrovun sonuncu Ankara səfərində Qarabağ məsələsini müzakirə etməsi də rusların bölgədə müharibədən sonrakı situasiyanı – Türkiyə-Rusiya tandemini – yenidən aktuallaşdırmaq istəyindən xəbər verirdi. Və bütün bunların fonunda Çin amilinin geosiyasi mənzərədə aktivləşməsi proseslərin inkişafına təsir edə biləcək amildir.
Müdafiə nazirinin təsdiq etdiyi 2023-cü ilin hazırlıq planına müvafiq olaraq, Azərbaycan Ordusunun Raket və Artilleriya Qoşunlarının bölmələri ilə keçirilən döyüş atışlı taktiki təlimlər davam edir.
Müdafiə Nazirliyindən verilən məlumata görə, plana əsasən bölmələr daimi dislokasiya məntəqələrindən cəmləşmə rayonlarına çıxarılıb.
Daha sonra atəş mövqelərini tutaraq reaktiv yaylım atəşi sistemi, özüyeriyən haubitsalar və artilleriya qurğularından döyüş atışları icra edilməklə şərti düşmən hədəfləri yüksək dəqiqliklə məhv edilib.