 |
|
Bakıda həbs olunan casus Martin Ryan ətrafında qalmaqal yeni detalları ilə Fransa gündəmindən düşmək bilmir.
Fransa mətbuatının nüfuzlu mətbuat orqanları Martin Ryanın casusluq məqsədləri üçün istifadə edilməsini və buna görə məsuliyyət daşımalı olanları davamlı tənqid edir.
Report xəbər verir ki, Kernews.com mətbuat-radio şəbəkəsi Martin Ryanın valideynlərindən geniş məlumat almış erməni əsilli aktivist-jurnalist Leo Nikolianın müsahibəsini təqdim edib.
Fransa xarici kəşfiyyat qurumunun rəhbərinin qeyd olunan hadisələrlə əlaqədar işindən məlum kənarlaşdırılması faktı ilə yanaşı, müsahibədə Fransa xarici işlər nazirinin də istefası və istefadan əvvəl Martin Ryanla bağlı atdığı addım, diplomatik örtüklü kəşfiyyatçılar tərəfindən Martin Ryanın biznes şəbəkə fəaliyyətindən İran, Amerika və digər ölkələrə qarşı aktiv casusluq məqsədləri üçün istifadə olunduğuna ilkin ehyamlar vurulması və bir çox daha əvvəl məlum olmayan detallara toxunulub.
Qeyd edək ki, son illər Martin Ryan qədər ikinci bir casus dünya mətbuatında bu qədər müzakirə predmeti olmamışdı. Hesab olunur ki, işin tədricən açılan məqamları yeni sürprizlər vəd edir.
İki nazirin vəzifədən uzaqlaşması ilə birbaşa bağlı olan “Martin işi” barədə ilk mənbə qismində Kernews.com-dan yayılmış məqalənin tərcüməsini tam mətndə olduğu kimi təqdim edirik:
Leo Nikolian: “Sadə bir iş adamı olan Martin Ryanın diplomatik toxunulmazlığı yoxdur. O, yandırılmış qoruyucuya bənzəyir”
Azərbaycanda casusluğa görə saxlanılan bir fransızın inanılmaz məhkəmə işi.
Bu hekayə casusluqdan bəhs edən bir film ssenarisi olmağa layiqdir: söhbət Martin Ryan məsələsi haqqındadır. Bu fransız biznesmen yerli hakimiyyət tərəfindən casusluqda ittiham olunduğu üçün dekabrın 4-də Azərbaycanda həbs edilmişdir. Həftəlik Paris Match qəzeti bu məsələnin Fransa və Azərbaycan arasındakı diplomatik gərginliklə əlaqəsi olduğunu bildirən Martin Ryanın atasından sitat gətirir. "Onunla danışarkən o, mənə dedi ki, ondan «peşka» kimi istifadə ediblər" deyə Riçard Ryan qeyd edib və oğlunun "qovulan iki diplomata eyham vurduğunu və onların bu işdən qurtulacaqlarına inandığını" bildirib. Həqiqətən də, Azərbaycan dekabrın 26-da Parisin Ermənistana dəstəyi ilə bağlı iki ölkə arasında yaranan gərginlik fonunda iki fransız diplomatının “statuslarına uyğun gəlməyən” fəaliyyətlərinə görə ölkədən çıxarıldığını elan edib.
Erməni əsilli jurnalist, döyüş bölgələri üzrə mütəxəssis Leo Nikolyan bu işi, xüsusən də Martin Rayanın vəkili və ailəsi ilə əlaqə yaradaraq araşdırıb. O, bizə aşağıdakı həqiqəti danışdı:
Kernews: Azərbaycanda casusluğa görə saxlanılan bu Fransa vətəndaşı Martin Ryan haqqında son günlər çox danışılır. Siz onun ailəsi ilə əlaqə saxlayırsınız və bir çox elementləri toplaya bilmisiniz. Əvvəlcə bu otuz yaşlı gəncin karyera yolu haqqında məlumat verə bilərsinizmi?
Leo Nicolian: Martin həyatda uğur qazanmaq istəyən bir fransızdır. Fransada vergilər və müxtəlif standartlar ətrafında problemləri görüb başqa yerə getmək istəyib. Bəzən ot başqa yerdə daha yaşıl ola bilər... O, iqtisadi cəhətdən hər şeyin yaxşı getdiyi bir neçə ölkəni seçməkdə, xüsusən də Kanada, ABŞ, hətta Rusiya ilə yanaşı Ermənistan, Dubay və ya Qətər arasında da tərəddüd edir. O, inkişaf etməkdə olan Azərbaycan ilə də maraqlanır. Bakı Qafqazın mirvarisi, türkdilli xalqı olan Azərbaycanın paytaxtıdır. Bu, çox inkişaf etmiş və zənginləşmiş dünyəvi bir ölkədir. Beləliklə, Martin beş il əvvəl ora köçür. O, düşünür ki, burada görüləsi iş tapmaq mümkündür, çünki bu, son dərəcə müasir və zəngin bir ölkədir. Bundan əlavə, Bakı həm də tam təhlükəsizliyi təmin edən bir şəhərdir. Təcavüz, narkotik və oğurluq yoxdur... Beləliklə, bazar araşdırmasından sonra o, Azərbaycanda varlı təbəqənin olması ilə yanaşı, həm də əhəmiyyətli sayda orta təbəqənin formalaşmasını nəzərə alaraq bu ölkədə məskunlaşmaq qərarına gəlib. Bu şəhərdə restoran və kafelər Parisdəkindən daha çox göbələk kimi artır. Yemək baxımından hər şeyə sahibdirlər, lakin o, onlara Fransa istehsalı olan yüksək səviyyəli məhsulları, xüsusən də sous hazırlamaq üçün məhsullar gətirmək qərarına gəlir. O, “Merkorama” adlı biznesinə başlayır. Həyat gözəldir. O, çörəkpulu qazanır və gözəl bir qadınla nişanlanır. Lakin Fransada xeyli erməni icması olduğundan bu, Fransanın xarici siyasətinə təsir edir. Respublika prezidenti Emmanuel Makronun Ermənistan barədə öz mövqeyi var və Azərbaycan bu vəziyyətə görə sinəsini qabağa verir. Martin biznes rəhbəridir, bununla maraqlanmır, restoran biznesində işləyir.
Bəs keçən il nə baş verdi?
Fransız xüsusi xidmət orqanları Martin Ryanı ziyarətə gəliblər. Onlar Fransa səfirliyinin iki diplomatı idi. Onların diplomatik pasportu var, bilməlisiniz ki, bütün səfirliklərin bir neçə əməkdaşı olur, onların bəziləri isə diplomatik pərdə altında casuslardır. ABŞ-ın Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi, İsrailin Mossad-ı, Rusiyanın FSB-si, Fransanın DGSE-si var... DGSE-dən olan bu iki nəfər onu görməyə gedir, özlərini təqdim edir və ondan onlara işləyərək, məlumat verməsini tələb edirlər. Martin imtina edir: “Mənə maraqlı deyil, mənim artıq işim var. » Belə olan halda bu adamlar ona cavab verirlər: “Sənin seçimin yoxdur. Tez bir zamanda bir bədbəxt hadisə baş verə bilər, atanızı və ya ananızı düşünün. İntihar edənlər də olur...” Sonra onlar əlavə edirlər: “Biz sizin biznesinizi məhv edə bilərik, çünki Fransadan gələn mallarınızı gömrükdə bloklaya bilərik və sizi Bakıda didərginə çevirə bilərik». Martin ilk dəfə imtina edir. Amma təzyiq canavarın ovunun boynunu dişləməsi kimi daimi olur. Və sonda Martin könülsüz olaraq təslim olur.
Niyə bu restoran biznes rəhbəri Fransız məxfi orqanlarına faydalı ola bilərdi?
Martin Ryan Bakıda bütün restoranlar üçün qida məhsulları, souslar hazırlamaq üçün əsaslar paylayır. Bütün səfirliklər paytaxtdadır. İran restoranına diplomatlar və İran ictimaiyyəti gəlir. Amerika restoranına Amerika səfirliyinin əməkdaşları gəlir. Martinin müştəriləri olan restoran sahibləri onun xəbərçisi olurlar. Məsələn, filankəs gəldi, ofisiantın dediyinə görə stolda belə deyilirdi, ola bilər ki, stolun altında mikrofonlar gizlədilib...
Bu, hüquqi sənəddədir, Müdafiə sirridir. Bir neçə ay ərzində, yəqin ki, kimsə ağzından sirr də qaçırır. Martin Ryan Azərbaycanın xüsusi xidmət orqanlarının nəzarəti altına düşür, o, həbs edilir, mobil telefonu müsadirə edilir, axtarış aparılır və agentlər gözə çarpan şəkildə şübhəsiz dəlillərə rast gəlirlər. O, dekabrın 4-dən İstintaq təcridxanasındadır. O, passiv casusluqda ittiham olunur. Bunlar hərbi sirr deyil, diplomatik və iş dünyasıdır. Məlumat həmişə həlledici olur. Bu məsələ indiyədək gizli qalıb. Heç kimə məlumat verilməyib və mən öz mənbələrimi açıqlamayacağam. Mən əvvəlcə Martinin anası Rose ilə əlaqə saxladım, o, davam edən gizli danışıqlara görə işi açıqlamamağımı xahiş etdi. Bu gizli danışıqlar iki fransız məxfi agentinin həbsi ilə deyil, - çünki onlar toxunulmazlığı olan diplomatlardır və həbs edilə bilməzlər, - Azərbaycandan qovulması ilə başa çatır. Fransa Azərbaycanın iki diplomatının çıxarılması ilə cavab verdi. Bu tutarlı cavab oldu. Bütün bunların içində sadə bir iş adamı olan Martin Ryanın heç bir diplomatik toxunulmazlığı yoxdur. Məhz qoruyucu partladı, Fransa xarici siyasətinin qurbanı oldu.
Buna görə də, bu işlə məşğul olduğu üçün təhdid edilən və indi bunun əvəzini ödəyən bir iş adamıdır...
O, qoruyucudur. O, həbsdədir. O, casusluq ittihamı ilə saxlanılır və o, 10 ildən 20 ilədək həbs cəzası ala bilər. Sadəcə ümid edirəm ki, o, qoruyucu tədbirlə azadlığa buraxılacaq və onun pasportunu müsadirə edib, elektron qolbaq taxa bilərlər. Amma bu, Azərbaycanın məhkəmə sisteminin işidir və suveren ölkə olduğu üçün bunun bizə aidiyyatı yoxdur. Bu hekayədə məni şoka salan bu barədə danışmamaq istəyidir.
Bu gün Azərbaycan mediası bu işi üzə çıxarıb, Agence France-Presse araşdırmadan sonra bu işi təsdiqləyir, mən onlara Martinin valideynlərinin əlaqə məlumatlarını verirəm, bu, dövlət işi olur. Məni qəzəbləndirən odur ki, bizim hökumət heç nə etmir. Ümid edirəm ki, yeni baş nazirimiz Qabriel Attal bu istiqamətdə hərəkət edəcək. Xarici işlər naziri Ketrin Kolonna getməzdən əvvəl sadəcə olaraq Azərbaycandan bu Fransa vətəndaşının azad edilməsini xahiş etdi, baxmayaraq ki, bu adamı öz nazirliyi və səfirliyi vasitəsilə tələyə salan da o idi! Bu vəziyyətə görə məsuliyyəti Fransa dövləti daşıyır. Fransa vətəndaşını qorxutduq, ailəsinə təzyiq etdik. Evlənmək üzrə idi və özünü burada tapmışdı. Mən onun dostları və vəkili ilə əlaqə saxlayıram. Bu, çox aktuallaşan bir məsələdir. Bütün KİV-lər bu haqda danışmağa başlayır və ümid edirəm ki, biz bununla daha çox maraqlanacağıq. Azərbaycanın Fransadakı səfiri Leyla Abdullayeva AFP-yə açıqlama verərək reaksiyasını bildirib. Bu, həqiqətən də incə məsələdir. O, nəyisə etməyə məcbur edilib, başına faktiki silah dayamışlar. O, bunu öz əqidəsi ilə etməyib.
Bu, şokedici hadisədir. Əgər siz xarici ölkədə fransız biznes rəhbərisinizsə və heç kəsi narahat etmədən işinizi aparırsınızsa, Fransa xüsusi xidmət orqanları sizi təhdid etməyə gəlsə, nə edərsiniz?
Şəxsən mən Azərbaycanın xüsusi xidmət orqanlarına gedib deyərdim: “Məni narahat edənlər, bunu soruşanlar var...” Məni artıq hədələyirlər. Davam edən məhkəmə proseslərim var, xüsusən də Anne Hidalqo ilə. İndi, 52 polis nəzarəti altına götürülmədən, bir neçə qətlə cəhddən və ən az bir qoldan sonra, məni öldürməyən hər şey məni daha da gücləndirir. İnsanın da öz həssaslığı var. İtirəcək heç nəyim yoxdur, ömrümün sonundayam, ona görə də itirəcək heç nəyim yoxdur. Heç kim əbədi deyil. Ryan gəncdir, qarşıda bütün həyatı, başlayacağı bir ailə var və ona bütün mallarının Fransada bloklanacağını və onun dilənçiyə çevriləcəyini deyəndə, dünya onun ayağının altından qaçır. Təslim olmaqda haqlı idi? Artıq düşdüyü vəziyyətlə bağlı sual belə yaranmır. İnanın ki, Azərbaycan məxfi xidmət həbsxanası VİP Sağlamlıq mərkəzi deyil. Bu məsələnin nəticəsini görəcəyik. Bizə xalq səfərbərliyi lazımdır. Yeganə ümid o olardı ki, Azərbaycan Prezidentinin onu əfv etmək qərarına gəlməsinə nail olunsun.
Rəsmi İrəvanın “sülh çağırışları” Azərbaycanın arxayınlaşdırılaraq, diqqətinin yayındırılması məqsədi güdür, zaman qazanmağa çalışan Paşinyan hakimiyyəti Ermənistan ordusunu yeni müharibəyə hazırlayır... Ermənistan növbəti də sülh prosesindən maksimum səviyyədə uzaqlaşmış durumdadır, rəsmi İrəvanın son davranışları Azərbaycana qarşı yenə də ərazi iddialarının irəli sürülməsi imkanlarını gələcəyə daşımaq niyyətini biruzə verir...
Cənubi Qafqazda sülh prosesi “düyünə” düşüb. Son vaxtlara qədər Azərbaycan və Ermənistan arasında yekun sülh sazişinin ən yaxın vaxtlarda imzalana biləcəyi iddia edilirdi. Xüsusilə də, rəsmi İrəvan bu barədə daha tez-tez ehtimallar irəli sürürdü. Paşinyan hakimiyyətinin təmsilçiləri hətta sülh sazişinin imzalana biləcəyi vaxt barədə iddialarla da çıxış edirək, mövzunu “ilin sonu”, “yaxın 15 gün” kimi zaman intervalına bağlamağa çalışırdılr. Və onların açıqlamalarında yer alan bəzi məqamlar Ermənistanın hakim dairələrinin yekun sülh sazişi üzərindən siyasi manipulyasiyalar etdiyini sezdirirdi.
Məsələ ondadır ki, rəsmi İrəvan üç şərt çərçivəsində yekun sülh sazişinin imzalanmasına hazır olduğunu vurğulayırdı. Halbuki, rəsmi Bakı yekun sülh sazişinin imzalanması üçün beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində beş vazkeçilməz prinsiplə çıxış etməkdədir. Cənubi Qafqazda dayanıqlı sülhün və əmin-amanlığın bərqərar olması üçün onların hamısının yekun sülh sazişində yer alması vacibdir. Və bu baxımdan, rəsmi İrəvanın sülhdən danışarkən, əslində, bu prosesin bloklanmasına cəhd göstərdiyi inkaredilməz reallıqdır.
Ona görə də, Paşinyan hakimiyyəti yekun sülh sazişindən danışdıqca, Ermənistan imzalanma prosesindən bir o qədər uzaqlaşmış kimi görünür. Baş nazir Nikol Paşinyanın son açıqlamaları isə ümumiyyətlə, sülh prosesinin arxa plana keçirilməsinə hazırlığa başlanıldığından xəbər verir. Çünki erməni baş nazir artıq yekun sülh sazişindən deyil, “hücum etməmək barədə pakt”ın imzalanma ehtimalından danışmağa başlayıb. Və bu, o deməkdir ki, rəsmi İrəvan Azərbaycanla sülh sazişinin imzalanmasında maraqlı deyil.
Baş nazir Nikol Paşinyan onu da vurğulayıb ki, “hücum etməmək barədə pakt”ın imzalanması barədə Azərbaycana təkliflə müraciət olunub. Erməni baş nazir “sülh gündəliyinə sadiq olduğunu” vurğulasa da, prosesin uzana biləcəyini də istisna etməyib: “Əgər, sülh prosesi gözlənildiyindən daha çox uzanarsa, “hücum etməmək barədə pakt”ın imzalanmasına ehtiyac yarana bilər. Eyni zamanda, Azərbaycana qarşılıqlı olaraq, silahlara nəzarət edilməsi barədə də təklif göndərmişik”.
Göründüyü kimi, rəsmi İrəvan yenə “suyu bulandırmaq” niyyətinə düşüb. Böyük ehtimalla Paşinyan hakimiyyəti Qərbdəki ermənipərəst himayədarlarından Azərbaycanla sülh sazişinin imzalanmasından imtina olunması barədə təlimat alıb və Ermənistana təhlükəsizlik təminatı vəd edilib. Əks halda, Cənubi Qafqaz regionunun sülh prosesindən uzaqlaşdırılmasına hədəflənmiş təkliflər uydurmağa cəsarət göstərməzdi. Və bu, rəsmi İrəvanın regional sülh prosesini siyasi manipulyasiyalar ilə “qaranlıq tunelə” çəkməyə çalışdığını biruzə verir.
Məsələ ondadır ki, Cənubi Qafqazda uzunmüddətli, dayanıqlı sabitliyə yalnız yekun sülh sazişinin imzalanması təminat verə bilər. Çünki belə bir hüquqi sənədin imzalanması Azərbaycan və Ermənistan arasında bütün mübahisəli məsələlərin razılaşdırılması anlamı daşıyacaq. Hər iki tərəf bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanımış olacaq, ərazi iddialarından imtina edəcək, sərhədlərin toxunuzlmazlığını qəbul edəcək. Nəticədə Azərbaycan və Ermənistan arasında yeni savaş üçün heç bir səbəb qalmayacaq.
Ancaq belə anlaşılır ki, rəsmi İrəvan bunu istəmir. Böyük ehtimalla Paşinyan hakimiyyəti Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını gələcəyə doğru daşımaqda maraqlıdır. Buna nail olmaq üçün isə indi rəsmi İrəvan müxtəlif siyasi manipulyasiyalat ilə vaxtı uzatmağa, zaman qazanmağa çalışır. “Hücum etməmək barədə pakt”ın uydurulması da, əslində, Paşinyan hakimiyyətinin zaman qazanmaq niyyətinə xidmət edir. Yəni, rəsmi İrəvan sülh danışıqlarını illərlə uzatmağa çalışmaqla yanaşı, həm də bu müddət ərazində Azərbaycanın hərbi müdaxiləsindən özünün sığortalamağa cəhd göstərir. Və “pakt” imzalamaqla, hərbi müdaxilə olmayacağını təminat altına almaq niyyəti güdür.
Ermənistanın hazırda zamana ehtiyacı var. Rəsmi İrəvan Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını yenidən gündəmə gətirə bilmək üçün vaxt qazanmağa cəhd göstərir. Çünki Ermənistanın darmadağın edilmiş ordusunu yenidən bərpa edərək, silahlandırmaq planları qurub. Bu prosesin illərlə davam edə biləcəyini Paşinyan hakimiyyəti anlayır. Ona görə də, “pakt” uydurması ilə Ermənistanın yenidən silahlanmasına nail olana qədər təhlükəsizliyinə təminat ala biləcəyini düşünür. Və bu, rəsmi İrəvanın silahlanma istiqamətində atdığı son addımlardan da qabarıq şəkildə nəzərə çarpır.
Belə ki, Ermənistan Fransa və Hindistandan hərbi texnika idxal etməyə başlayıb. Eyni zamanda, bir müddət öncə Rusiyanın da Ermənistana hərbi texnika göndərməsinə nail olunub. Üstəlik, Kremllə yeni hərbi-ticari müqavilələrin icrası barədə də müzakirələr aparılır. Baş nazir Nikol Paşinyan da artıq rəsmən etiraf edib ki, Ermənistan silah-sursat və hərbi texnika alınması üçün istehsalçı ölkələrlə bir neçə milyard dollar dəyərində müqavilələr imzalayıb. Eyni zamanda, daxili hərbi istehsal üçün də bir neçə yüz milyon dollarlıq maliyyə vəsaiti ayrılıb. Erməni baş nazir vurğulayıb ki, Ermənstan ordusunun gücləndirilməsinə hər hansı başqa alternativ variant yoxdur.
Belə anlaşılır ki, rəsmi İrəvanın sülh çağırışları Azərbaycanın arxayınlaşdırılaraq, diqqətinin yayındırılması məqsədi güdür. Əslindəsə, Paşinyan hakimiyyəti bütün bu sülh manipulyasiyalarına paralel olaraq, Ermənistan ordusunu yeni müharibəyə hazırlayır. Əgər, belə davam edərsə, Ermənistan növbəti də sülh prosesindən maksimum səviyyədə uzaqlaşmış olacaq. Və hazırda rəsmi İrəvanın davranışları Ermənistanın sülh prosesindən imtina etmək, gələcəkdə Azərbaycana qarşı yenə də ərazi iddiaları irəli sürmək üçün məkrli planlar qurmaq niyyətində olduğunu biruzə verir.
Yanvarın 30-da Azərbaycan Respublikasının Baş naziri Əli Əsədov Rusiya Federasiyasının mülki müdafiə məsələləri, fövqəladə hallar və təbii fəlakətlərin nəticələrinin aradan qaldırılması naziri Aleksandr Kurenkovla görüşüb.
Nazirlər Kabinetinin mətbuat xidmətindən bildiriblər ki, görüşdə Azərbaycan-Rusiya strateji tərəfdaşlığının yüksək səviyyəsi qeyd olunub.
İki ölkənin bütün istiqamətlərdə, o cümlədən fövqəladə halların qarşısının alınması və nəticələrinin aradan qaldırılması sahəsində əməkdaşlığının fəal inkişafı vurğulanıb.
Tərəflər Azərbaycan Respublikasının Fövqəladə Hallar Nazirliyi və Rusiya Federasiyasının Mülki Müdafiə Məsələləri, Fövqəladə Hallar və Təbii Fəlakətlərin Nəticələrinin Aradan Qaldırılması Nazirliyi arasında 2024–2026-cı illər üçün Birgə Tədbirlər Planının imzalanmasının vacibliyini bildiriblər.
Görüş zamanı fövqəladə halların qarşısının alınması və nəticələrinin aradan qaldırılması sahəsində Azərbaycan-Rusiya əməkdaşlığının genişləndirilməsinin perspektivləri müzakirə olunub.
Avropa Birliyinin rəsmi təmsilçiləri Qərbin sanksiyalarının Rusiyanın müdafiə sənayesini sıradan çıxara bilmədiyini açıq şəkildə etiraf etməyə başlayıblar və Ukraynadan “ümidlərini kəsdiklərini” sezdirirlər... Bu, Ukraynanın gələcək taleyini elə indidən təxmin etməyə imkan verir, ABŞ-ın ardınca Avropa Birliyi də rəsmi Kiyevə dəstəyini dayandıra bilər, hətta Ukraynaya qarşı artıq ərazi iddiaları da mövcuddur...
Ukrayna savaşı hazırda həlledici mərhələyə keçmək üzrədir. Belə ki, Rusiya və Ukrayna qoşunları arasında indi mövcud olan situasiyanı müəyyən mənada, “pat vəziyyəti” kimi də dəyərləndirmək olar. Çünki iki düşmən ölkə qoşunların təmas xəttində yalnız müdafiə taktikasına məcbur qalıb. Savaş meydanında hərbi üstünlüyün qazanılması hələlik hər iki tərəf üçün ciddi problem yaradır. Və bu situasiyanın uzun müddət davam etməyəcəyi, hərbi üstünlüyü öz xeyrinə dəyişməyə nail olan tərəfin savaşın gələcək taleyini müəyyən etmək şansı qazanacağı da qətiyyən şübhə doğurmur.
Ancaq Rusiyadan fərqli olaraq, Ukraynanın vəziyyəti daha qəliz xarakter daşıyır. Hər halda, Rusiya bəzi ölkələrdən, xüsusilə də, İran və Şimali Koreyadan silah-sursat idxal etsə də, Ukrayna savaşını daha çox öz daxili resurslarına dayanaraq, davam etdirir. Ukrayna isə demək olar ki, tamamilə ABŞ və Qərbin maliyyə və hərbi dəstəyinə məhkum olmuş vəziyyətdədir. Yəni, əgər, ABŞ və Qərb bu dəstəyi tamamilə dayandırsa, Ukrayna ordusunun müqavimət immuniteti uzun müddət üçün yetərli olmaz. Və bu qənaət Qərb siyasi dairələrində artıq demək olar ki, ciddi şəkildə möhkəmlənib.
Halbuki, hazırda ABŞ və Qərbin Ukraynaya hərbi dəstəyinin ümidverici həcmdə olduğunu iddia etmək də çox çətindir. Çünki ötən ilin sonlarından başlayaraq, ABŞ Ukraynaya hərbi dəstəyi demək olar ki, tamamilə dayandırıb. İndi Ağ Ev Ukrayna savaşının maliyyələşdirilməsi öhdəliyini tamamilə Avropa Birliyinin üzərinə yükləyib. Avropa Birliyinin Ukraynaya dəstəyi qətiyyən yetərli səviyyədə deyil. Və bunun bir çox çiddi səbəbləri mövcuddur.
Birincisi, Avropa Birliyi bürokratiyası olduqca ləng hərəkət edir. Ukraynaya dəstəklə bağlı maliyyə vəsaitinin ayrılması prosesini uzadır. Üstəlik, bu məsələ ətrafında Avropa Birliyi daxilində kəskin ziddiyyətlər də mövcuddur. Bəzi Avropa ölkələri Ukraynaya hərbi yardımların uzun müddət davam edə bilməyəcəyi qənaətindədirlər, hətta dolayısı ilə dəstəyin kəsilməsinin vacibliyinə də eyham vururlar. Və bu, yaxın vaxtlarda Ukrayna ordusunda silah-sursat defisiti yarada bilər.
İkincisi, Avropa Birliyinin maliyyə-iqtisadi resurları da ABŞ-ın iştirtakı olmadan, təkbaşına Ukrayna savaşının yükünü çəkməyə imkan vermir. Hər halda, Avropa ölkələri Ukraynaya öz büdcələrindən ayırdıqları maliyyə vəsaitinin yaxın gələcəkdə “qoca qitə”də social-iqtisadi böhrana yol aça biləcəyindədn də ciddi şəkildə narahatdırlar. Və bu səbəbdən də, bu məsələ ətrafına müzakirədən daha çox mübahisə edirlər.
Nəhayət, Avropa Birliyi ölkələrinin hərbi-sənaye kompleksləri də Ukrayna savaşının davam etdirilməsi üçün ehtiyac duyulan silahları yetərli həcmdə və qısa müddətdə istehsal etmək imkanında deyil. “Qoca qitə” ölkələri öz anbarlarında olan silah-sursat rezervinini isə artıq Ukraynanın dəstəklənməsi üçün istifadə ediblər. Bu baxımdan, ABŞ-ın birbaşa iştirakı olmadan Avropa Birliyinin Ukrayna savaşının maliyyə və silah-sursat yükünün öhdəsindən gələ biləcəyi o qədər də inandırıcı görünmür.
Maraqlıdır ki, Kremldə bütün bu reallıqları artıq görməyə başlayıblar. Rusiya siyasi dairələri ABŞ və Avropa Birliyi üçün Ukrayna savaşının çəkilməz yükə çevrildiyi qənaətinə gəliblər. Onlar hesab edirlər ki, Avropa Birliyi Ukraynaya dəstəyi təkbaşına davam etdirməyə məcbur qalsa da, Qərb uzun müddət bu yükün ağırlığına tab gətirə bilməyəcək. Və istənilən halda, Ukraynanın hərbi məğlubiyyəti ilə barışmalı olacaqlar.
Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey lavrov da bildirib ki, ABŞ və Qərbin “Ukrayna layihəsi” pozulub: “Qərb də bu reallığı artıq anlayır. Ancaq Ukraynaya dəstəkdən imtina edə bilmir. Ukraynadakı “xüsusi əməliyyat”dan sonra Baltikyanı ölkələr, İsveç və Finlandiyanın Rusiyanın növbəti hərbi hədəfi ola biləcəyi ilə bağlı Qərbin bəyanatları absurddur. Qərb koalisiyası Ukraynaya “yalnız Rusiya qalib gəlməsin” düşüncəsi ilə yardım edir: Onların mentaliteti belədir ki, Ukrayna ilə bağlı hər şey Rusiyanın strateji məğlubiyyəti üçün istifadə edilməlidir”.
Kremlə yaxın siyasi dairələrin daha bir iddiası ondan ibarətdir ki, Qərbdə Rusiyanın Avropa ölkələrini hədəfə ala biləcəyi ilə bağlı tezislər konkret məqsəd daşıyan propoqandanın tərkib hissəsidir. Bu propoqanda ilə Avropa məkanında Rusiya xofu yaratmağa çalışırlar. Çünki bu xof Ukrayna savaşının maliyyə yükünü çəkməkdən imtina edən ölkələrin və onların vətəndaşlarının rəsmi Kiyevə hərbi dəstəyin davam etdirilməsinə müqavimətini qıra bilər. Və Rusiya siyasi dairələrinin bu qənaətinin nə qədər əsaslı olub-olmadığı yəqin ki, yaxın vaxtlarda məlum olacaq.
Digər tərəfdən, Avropa Birliyi təmsilçiləri də Ukrayna savaşı ilə bağlı pessimist əhval-ruhiyyədə olduqlarını artıq gizlətməkdə çətinlik çəkirlər. Belə ki, Avropa Birliyinin xarici siyasət xidmətinin rəhbəri Jozep Borrel Qərbin sanksiyalarının Rusiyanın müdafiə sənayesini sıradan çıxara bilmədiyini etiraf edib: “Avropa Birliyi Rusiyaya qarşı genişmiqyaslı sanksiyalar tətbiq etdi. Nəticədə Rusiyanın “hərb maşını” ciddi şəkildə zəiflətdi. Ancaq Rusiyanın “hərb maşını” tamamilə sıradan çıxarılmayıb və mövcudluğunu davam etdirir. Mügaribə əvvəlki kimi davam edir, döyüşlər şiddətlənir və biz “Ukrayna tuneli”nin sonunda işıq görə bilmirik”.
Jozep Borrelin bu dedikləri, əslində, Ukraynanın gələcək taleyini elə indidən təxmin etməyə də imkan verir. Qərb siyasi dairələri heç vaxt müsbət nəticəsinə əmin olmadıqları “kampaniya”ya maliyyə vəsaiti xərcləmirlər. Əgər, bu qənaət güclənərsə, deməli, ABŞ-ın ardınca Avropa Birliyi də Ukraynaya dəstəyini dayandıra bilər. Hətta son vaxtlar bəzi Avropa ölkələrinin Ukrayna ərazilərinə iddialarını gündəmə gətirməsi Qərbdə bəzilərinin rəsmi Kiyevdən “əlini üzməyə” başladığını göstərir. Belə ki, Polşa, Rumıniya, Macarıstan və s. Avropa ölkələri Ukraynanın Rusiyanın işğalından kənarda qalan hissəsini öz aralarında bölüşdürmək niyyətlərini artıq gizlətmirlər.(musavat.com)
Bu gün Azərbaycanın dövlət və ictimai xadimi, siyasətçi və publisist, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (1918-1920) banilərindən və Azərbaycan siyasi mühacirətinin liderlərindən olmuş Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin doğum günüdür.
Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin anadan olmasından 140 il ötür.
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə 1884-cü il yanvarın 31-də Bakının Novxanı kəndində anadan olub. Atası oğlunu məşhur pedaqoq Sultan Məcid Qənizadənin müdir olduğu ikinci "Rus-müsəlman" məktəbinə qoyub, buranı bitirdikdən sonra təhsilini Bakı texniki məktəbində, rus dilində davam etdirib. Milli istiqlal hərəkatımızın və təkcə türk ellərində deyil, bütün Şərq, İslam aləmində ilk respublika üsul-idarəsi olan Azərbaycan Demokratik Respublikasının təməl daşını qoyan Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin inqilabi fəaliyyətinin ilk illəri də məhz bu dövrə təsadüf edir. 1902-ci ildə on yeddi yaşlı M.Ə.Rəsulzadə "Müsəlman gənclik təşkilatı"nı yaradıb. Bu, XX əsrdə Azərbaycanda rus müstəmləkə üsul-idarəsinə qarşı gizli mübarizə aparan ilk siyasi təşkilat idi.
1917-ci ilin payızında M.Ə.Rəsulzadə Rusiya parlamentinə Azərbaycan və Türküstandan millət vəkili seçilib. 1918-ci il mayın 26-da Zaqafqaziya seymi daxili fraksiyaların çəkişmələri nəticəsində ləğv olunub. Həmin ayın 27-də seymin müsəlman fraksiyasına daxil olan müxtəlif partiyaların üzvlərindən ibarət olan Azərbaycan Milli Şurası yaranıb. Səs çoxluğu ilə M.Ə.Rəsulzadə Milli Şuranın sədri seçilib.
1918-ci il mayın 28-də bütün ölkələrin radio stansiyaları və qəzetləri Azərbaycan istiqlaliyyətinin elan olunmasını dünyaya yaydılar. Bu o demək idi ki, Azərbaycan xalqı öz varlığını, bir xalq kimi mövcudluğunu bütün bəşəriyyətə çatdırır və milli dövlətinin qurduğunu tam şəkildə bəyan edirdi. Fətəli Xan Xoyskinin başçılığı ilə Azərbaycan Demokratik Respublikası hökuməti təşkil olunub. Beləliklə, Azərbaycan xalqı nəinki türk xalqları arasında, həmçinin bütün Şərqdə ilk dəfə olaraq respublika qurub.
Lakin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ömrü cəmi 23 ay çəkdi. 1920-ci ilin 28 aprelində Azərbaycanın sovet Rusiyası tərəfindən işğalından sonra M.Ə.Rəsulzadə vətəni tərk etmək məcburiyyəti ilə üzləşib. Uzun illər xaricdə Azərbaycanın azadlığı uğrunda mübarizə aparmış M.Ə. Rəsulzadə 1955-ci il martın 6-da Ankarada şəkər xəstəliyindən vəfat edib.
1993-cü ilin 29 dekabrında Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev "Azərbaycanın görkəmli ictimai-siyasi xadimi M.Ə.Rəsulzadənin anadan olmasının 110 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında" fərman imzalayıb.
Prezident İlham Əliyev Azərbaycan 2023-cü il dekabrın 30-da Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin 140 illik yubileyinin qeyd olunması ilə bağlı Sərəncam imzalayıb. Sərəncama əsasən, bu il Mədəniyyət Nazirliyi Elm və Təhsil Nazirliyi və Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası ilə birlikdə Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin 140 illiyinə həsr olunmuş tədbirlər planı hazırlayıb həyata keçirməlidir.
Avropa Şurasının Parlament Assambleyasında (AŞPA) Azərbaycanın nümayəndə heyəti ilə bağlı qətnamənin səsverməsi zamanı təəccüb doğuran bir sıra məqamlar var. Onlardan biri də bəzi ölkələrin nümayəndə heyətlərinin Azərbaycana qarşı sərgilədiyi mövqedir. Yunanıstan, Kipr və Polşanın AŞPA-da Azərbaycanla bağlı davranışları çoxdan məlumdur. Lakin Ukrayna, Gürcüstan, Moldova və Macarıstanın nümayəndə heyətlərinin səsvermədə iştirakdan boyun qaçırmaları təəssüf hissi doğurur. Bu ölkələr AŞPA-dakı səsvermə zamanı Azərbaycanı dəstəkləməkdən imtina ediblər. Səsverməyə qatılmamalarını "neytrallıq" kimi qələmə veriblər. Sovet ittifaqı dağılandan sonra postsovet məkanında separtizm bəlası ilə qarşılaşan ölkələr arasında Azərbaycanla yanaşı, Moldova, Ukrayna, Gürcüstan da var idi. Azərbaycan öz ərazisində separatizmə son qoydu, ərazi bütövlüyünü, suverenliyini bərpa etdi. Ukrayna, Moldova və Gürcüstan isə hələ də separatizmlə bağlı çox ağır problemlərin məngənəsindədir. Qərbin və AŞPA-nın verdiyi vədlərə rəğmən, Gürcüstandakı hakimiyyət Abxaziyaya və Cənubi Osetiyaya, Moldova - Dnestryanı bölgəyə, Ukrayna isə şərq vilayətlərinə və Krıma nəzarəti tam itirib. Həmin ərazilərin separatizmdən nə zaman azad ediləcəyi, suverenliyin və ərazi bütünlüyünün nə zaman bərpa olunacağı bəlli deyil. Gözlənti o idi ki, AŞPA-dakı səsvermədə Ukrayna, Gürcüstan, Moldova və Macarıstan ölkəmizin əleyhinə olan isterik qətnamə ilə bağlı səsverməyə qatılmalı, bu rüsvayçı sənədin əleyhinə səs verməliydilər. Amma bunun əksini müşahidə etdik. AŞPA-dakı qətnamənin mətnində ölkəmizin ərazi bütünlüyü, suverenliyi şübhə altına alınmışdı. Ukrayna, Macarıstan, Gürcüstan və Moldovanın səsvermədən qaçması dolayı yolla bu ittihamlarla razılaşma anlamına da gəlir.Politoloq Abutalıb Səmədov "Sherg.az"a açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycanı Ukraynanın birmənalı şəkildə yanında dayanıb Rusiyaya qarşı müharibəyə səsləyənlər bu mənzərəni görsünlər və düşünsünlər. Ekspert deyib ki, AŞPA-dakı məlum səsvermədə Ukrayna nümayəndə heyəti üçün heç bir təhlükə yox idi:
"Nədən bu cür mövqe tutublar, o aydındır. Ukrayna, Gürcüstan və Moldova Avropa Birliyinə namizəd statusu alıblar və ona görə də onların dediyi hər şeyi etməyə çalışırlar. Yoxsa Azərbaycanın nümayəndə heyətinin səlahiyyətinin təsdiq olunmaması onlara nə verir ki?! Qətnamənin əleyhinə səs versəydilər, heç nə itirməzdilər. Ukrayna müharibəsində Azərbaycan Kiyevə hər cür dəstək verib və dəfələrlə Rusiya buna etirazını bildirib. Moskva deyir ki, "biz Ukraynanın elektrik enerjisinin təchizat strukturunu sıradan çıxarırıq, Azərbaycan isə elektrik qurğuları verir". Buna rəğmən, Ukraynaya hərtərəfli yardım etmişik, mövqeyini, ərazi bütövlüyünü dəstəkləmişik. Düzdür, bəzi məsələlərdə reallıqları nəzərə alaraq addım atmışıq. Məsələn, Krım platformasında iştirak etmədik. Birbaşa Rusiya əleyhinə Ukrayna tərəfindən hazırlanmış qətnamə layihələrinə dəstək verməmişik. Ukraynanın ərazi bütövlüyünə tam dəstək ifadə etmişik, amma bəzən bizi qonşu Rusiya ilə qarşı-qarşıya gəlməyə sövq etmək, qarşıdurma müstəvisinə daşımaq istəyiblər. Biz buna qarşı çıxmışıq. Xatırlayırsınızsa, Ukrayna səfiri Ermənistanın hazırladığı "humanitar yardım" şousunda iştirak etmişdi. Ancaq yardımları davam etdirdik və bundan sonra da davam etdiriləcək. Amma düşünməliyik ki, heç bir təhlükə olmadığı halda Ukrayna, Gürcüstan və Moldova niyə belə mövqe tutdular. Bəlkə də müəyyən məqamlarda adekvat cavab verilməlidir ki, həlledici məqamlarda "neytral" mövqe tutmaq olmaz".
Avropa Şurası Parlament Assambleyasında (AŞPA) Azərbaycan nümayəndə heyətinin fəaliyyətini qeyri-müəyyən müddətədək dayandırması, AŞPA-da nümayəndə heyətinin səsvermə hüququndan bir illik müddətə məhrum edilməsi cəmiyyətin əsas müzakirə mövzusuna çevrilir. Avropa Şurası (AŞ) ilə yaşanan bu gərginliyin Azərbaycana zərərlərinin olmasını düşünənlərlə yanaşı, münasibətlərin tamamilə kəsilməsinin Avropa üçün də xeyirli olmadığı qənaətini bölüşənlərin sayı kifayət qədərdir.Ekspertlər bildirir ki, bu gərginliklər və münasibətlərin qırılması tərəflərin heç biri üçün faydalı deyil. Həmçinin analitiklər hesab edirlər ki, demokratiya və insan haqlarını əldə rəhbər tutaraq Azərbaycanın ərazilərini işğaldan azad etməsi səbəbindən təzyiq siyasəti Qərbin ikili standarlarla siyasət apardığının göstəricisidir.
Mövzu ətrafında AYNA-nın suallarını cavablandıran Türkiyənin Ankara Universitetinin professoru, azərbaycanlı politoloq Toğrul İsmayıl deyib ki, Azərbaycan nümayəndə heyətinin fəaliyyətini dondurmasından daha çox qarşı tərəfin qərarının nə qədər obyektiv olduğunu dəyərləndirmək lazımdır:
- Azərbaycanın, yaxud postsovet məkanında hansısa dövlətin demokratik olduğunu söyləmək olduqca çətindir. İnsan haqları, mətbuat azadlığı və digər məsələlərlə bağlı 2000-ci illərdən bəri tənqidlər səsləndirilib. Sual olunur: 2001-ci ildən bu yanadır ki, insan haqları ilə bağlı problemlər yox idi ki? Var idisə, o zaman AŞ hara baxırdı? Düzdür, tənqidlər səslənib, bu da normaldır. Amma belə kəskin qərar verilməmişdi. İndiki məqamda belə bir qərarın verilməsi ikili standartın göstəricisidir. Əlbəttə, bu gün Azərbaycan da, qonşu ölkələr olan Gürcüstan və ya Ermənistan da demokratiyadan uzaqdadırlar. Hətta postsovet məkanında hansısa ölkənin demokratik olduğunu söyləmək də doğru deyil. Çünki postsovet ölkələri demokratik institutlaşmaya tamamilə keçə bilməmiş ölkələrdir. Demək istədiyim odur ki, AŞPA-nın Azərbaycanla bağlı verdiyi qərar sırf insan haqları, demokratiya məsələsi ilə bağlı deyil. Səbəb əlbəttə, bəllidir.
- Səbəb Azərbaycanın suverenliyini bərpa etməsidir?
- Azərbaycan ərazilərini işğaldan azad etdikdən, bütün ərazilərində suverenliyini bərpa etdikdən sonra təzyiqlər artmağa başladı. Biz ATƏT-in Minsk Qrupu adlı təşkilatın 30 il ərzində nə etdiyini bilirik. Bu təşkilatın diplomatları yeyib-içməkdən başqa bir iş görmədilər. Eləcə də AŞ Azərbaycanla bağlı, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü ilə bağlı ikili standartlar mövqeyini tutublar. Azərbaycan Qarabağı azad etdikdən sonra Bakının siyasəti Qərbdəki siyasi dairələrdə qıcıq yaratdı. Əlbəttə, demokratiya, insan haqlarının qorunması, söz azadlığı Azərbaycan xalqının istəyidir. Amma əsas istək ərazi bütövlüyünün, təhlükəsizliyin təmin edilməsidir. Onsuz da, ərazisinin bir hissəsi işğalda olan ölkədə demokratiya tam ola bilməz. Qarabağdan zorla deportasiya edilən, 30 ildir öz yurd-yubvalarından qovulmuş azərbaycanlıların haqlarını, hüquqlarını AŞ bu vaxtadək niyə düşünməyib? Hesab edirəm ki, AŞPA demokratiya, insan haqları məsələsini görüntü kimi istifadə edir. Əsas məsələ Azərbaycanın suverenliyini bərpa etməsidir ki, bu, AŞ üçün görünür, arzuolunan deyil.
Qərb qurumları onu da nəzərə alsınlar ki, Azərbaycanın demokratiyadan geri qalmasının da birinci səbəbi ərazilərinin işğalı idi. Demokrayiyanın tam olması üçün Azərbaycana fürsət verildi ki?! Yenə deyirəm, demokratiya, insan haqları vacibdir, həm də son dərəcə vacibdir. Amma ölkənin ərazisi işğal olunursa, insanlarının haqları işğalçı tərəfindən pozulursa, vətəndaşların təhlükəsizliyi yoxdursa, o zaman həmin ölkədə demokratiya bərqərar ola bilməz.
- Belə fikirlər var ki, Avropa yaşanan gərginlik fonunda Azərbaycana qarşı sanksiyalar gündəmə gələ bilərmi?
- Bəzi dairələrdə sanksiya məsələsi gündəmə gəlir. Mümkündür ki, hansısa sərt qərarlar versinlər. Amma bu, Azərbaycanı kənara itələmək kimi bir siyasətdir. Hesab edirəm ki, Avropanın bu həmləsi əslində Azərbaycanı demokratik görmək istəmədiyindən irəli gəlir. Bunu biz Türkiyə təcrübəsində də görürük. Türkiyəyə o qədər də gücləri çatmır, çünki Türkiyə həm də NATO ölkəsidir. Ən zəif ölkələr, demokratiyası olmayan ölkələr belə Avropa İttifaqına üzv edilir, amma demokratiya dərsi keçən Türkiyə illərdir Avropa İttifaqının qapısında saxlanılır. Ən xırda məsələlərdə belə Türkiyə tənqid hədəfinə çevrilir. Demək ki, bunun alt qatında başqa məqamlar dayanır.
Sanksiyalar mümkündür, amma yenə deyirəm, Azərbaycan kimsənin ərazisini işğal etməyib, nüvə silahı hazırlamır. Rusiyaya qoyulan sanksiya Azərbaycana niyə tətbiq olunmalıdır?! Demokratik islahatların zəif getdiyinə görə, insan haqları məsələsində problemlərə görə dünyanın hansı ölkəsinə qarşı sanksiya tətbiq edilib ki...
Bununla yanaşı, hesab edirəm ki, burada Azərbaycan diplomatiyasının da uğursuzluğu, yumşaq desək, zəifliyi var. Məncə, belə qərarların qarşısının alınması lazım idi.
- Əgər ikili standartlarla yanaşma varsa, o zaman diplomatiya bunun qarşısını necə ala bilər?
- Hərəkətlilik lazım idi. Məsələn, 44 günlük müharibə zamanı diplomatiyamız yaxşı işlədi, təbliğat baxımından çox iş gördü. Amma indiki döbəmdə sanki diplomatik savaş zəif gedir. Eyni zamanda, daxildə də müəyyən addımlar atmaq lazımdır ki, qərəzli qərar vermələri üçün əllərində əsas olmasın.
- Narahatlıq yaradan məqamlardan biri də odur ki, Avropa ilə Azərbaycanın bağları tamamilə qırılır və Azərbaycan yenidən Rusiya “çətiri” altına düşür. Bu fikirlərlə razısınızmı?
- Bu cür məsələlər elə də asan deyil. Azərbaycanın Rusiya “çətiri” altına düşməsi elə də asan deyil. Ola bilsin ki, Qərb Azərbaycanı Rusiyaya tərəf itələyir. Lakin Azərbayacanın Türkiyə kimi ölkə ilə müttəfiqliyi var. Qərb Türkiyəni də Rusiya ilə, İranla, Çinlə yaxın olmağa itələmək istəyir. Amma burada dirənmək lazımdır. Hər şey Türkiyədən, Azərbaycandan asılıdır.
İkincisi, Azərbaycan müstəqil dövlətdir və AŞ-da fəaliyyətini davam etdirsə, yaxud etdirməsə nə dəyişəcək ki... Burada əsas məsələ odur ki, Azərbaycan hansı siyasət aparacaq. Mən inanmıram ki, birdən-birə Avropa ilə bütün münasibətlər kəsiləcək. Çünki Azərbaycan regionun önəmli ölkəsidir. Hansısa bəhanələrlə Azərbaycan nümayəndə heyətinin AŞPA-da fəaliyyətini bir illik dayandıra bilərlər, məhdudlaşdıra bilərlər, amma Avropanın Azərbaycanla münasibətlərini ümumiyyətlə kəsməsi absurd olardı. Buna gedə bilərlərmi, məncə, ehtimal var. Çünki Avropanın iki əsas gücü – Almaniya və Fransanın Azərbaycana qarşı siyasəti açıq şəkildə ortadadır. Burada əsas məsələ odur ki, Bakı hansı siyasəti aparacaq?! Yəni ki, Avropanın bizə qarşı hansı addım atacağı yox, bizim hansı şəkildə davranacağımız önəmlidir. Azərbaycanı təxribata çəkəcəklər, müxtəlif təzyiqlər ediləcək. Amma rəsmi Bakının daha səbirli davranması daha faydalı olar.
Paşinyan artıq Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryanın müstəqil oyunlarından narahat olmağa başlayıb.
Ölkə.Az erməni mediasına istinadən xəbər verir ki, artıq Armen Qriqoryanla hakim "Vətəndaş müqaviləsi" partiyası üzvləri arasında münasibətlər gərgin inamsızlıq həddinə çatıb.
Hakim partiyada qərbyönlü komanda yoldaşları olan Qriqoryana isti münasibət yoxdur. Onlar hesab edir ki, Qriqoryan nə vaxtsa komandadan ayrılıb və ön plana çıxa bilər. Hətta hakim partiya Armen Qriqoryanın Qərb tərəfindən Nikol Paşinyanın varisi hesab edildiyini düşünür.
"Əgər Paşinyan Qərbin tələblərini yerinə yetirməsə, müqavilə imzalamaqdan imtina etsə və Rusiyaya qarşı aydın siyasət yürütməsə, o zaman Qərb planlarını tərəddüd etmədən və böyük məmnuniyyətlə həyata keçirəcək. Plana əsasən, Paşinyan Qriqoryanla əvəzlənəcək. Bu məsələ hazırda "Vətəndaş müqaviləsi" partiyasında geniiş müzakirə olunan məsələlərdəndir. Komandadaxili müzakirələrdə Paşinyan əvvəlcə bu ssenarini ciddi qəbul etmirdisə, indi Armen Qriqoryanın Qərblə müstəqil oyunu onu narahat etməyə başlayıb", - erməni nəşri yazır.
2024-cü il fevralın 7-də keçiriləcək növbədənkənar Azərbaycan Respublikası Prezidenti seçkiləri ilə əlaqədar Mərkəzi Seçki Komissiyasının üzvləri, Katibliyin əməkdaşları, eləcə də müvafiq dairə seçki komissiyalarının sədrləri və katiblərinin də iştirakı ilə Milli Məclisin Mətbəəsində seçki bülletenlərinin dairə seçki komissiyalarına paylanmasına başlanılıb.
Bu barədə Mərkəzi Seçki Komissiyasından məlumat verilib.
Bildirilib ki, proses açıq və şəffaf şəkildə gerçəkləşdirilib, beynəlxalq təşkilatlar, seçki müşahidə missiyaları, media nümayəndələri və maraqlı seçki subyektlərinin prosesi yaxından izləyə bilmələri üçün hər cür şərait yaradılıb.
Bülletenlərin ilk gün – yanvarın 30-da Naxçıvan Muxtar Respublikasındakı seçki dairələri, işğaldan azad olunmuş ərazilərdəki seçki məntəqələrinin aid olduğu seçki dairələri, həmçinin respublikanın ucqar bölgələrini əhatə edən seçki dairələri də daxil olmaqla, ümumilikdə 36 seçki dairəsinə, növbəti 2 gün ərzində isə ölkənin digər bütün seçki dairələrinə təhvil verilməsi və prosesin tam yekunlaşdırılması nəzərdə tutulur.
Yüksək təhlükəsizlik şəraitində hazırlanan seçki bülletenləri dairə seçki komissiyalarına verildikdən sonra onların daşınması, saxlanması və məntəqə seçki komissiyalarına paylanması prosesinin mühafizəsi Daxil İşlər Nazirliyinin aidiyyəti qurumları tərəfindən həyata keçirilir.
Tədbir çərçivəsində seçki bülletenlərin hazırlanması və aidiyyəti üzrə çatdırılması ilə bağlı Seçki Məcəlləsinin tələbləri və prosesin təşkili barədə media nümayəndələrinə məlumat verilib, həmçinin jurnalistləri maraqlandıran suallar cavablandırılıb.
Qeyd edək ki, Prezident seçkiləri ilə əlaqədar seçki bülletenlərinin mətni, forması, sayı və hazırlanma qaydasına dair tələblər qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş müddətdə Mərkəzi Seçki Komissiyası tərəfindən təsdiq edildikdən sonra, 2024-cü il yanvarın 24-dən etibarən seçki bülletenlərinin çapına başlanılıb və Komissiyanın qərarı ilə 6524203 (altı milyon beş yüz iyirmi dörd min iki yüz üç) seçki bülleteni çap olunub.
Seçki Məcəlləsi ilə müəyyənləşdirilmiş qaydada seçki bülletenləri dairə seçki komissiyalarına paylandıqdan sonra, səsvermə gününə azı 3 gün qalmışadək dairə seçki komissiyalarından məntəqə seçki komissiyalarına veriləcək.
Rəsmi İrəvanın “sülh çağırışları” Azərbaycanın arxayınlaşdırılaraq, diqqətinin yayındırılması məqsədi güdür, zaman qazanmağa çalışan Paşinyan hakimiyyəti Ermənistan ordusunu yeni müharibəyə hazırlayır... Ermənistan növbəti də sülh prosesindən maksimum səviyyədə uzaqlaşmış durumdadır, rəsmi İrəvanın son davranışları Azərbaycana qarşı yenə də ərazi iddialarının irəli sürülməsi imkanlarını gələcəyə daşımaq niyyətini biruzə verir...
Cənubi Qafqazda sülh prosesi “düyünə” düşüb. Son vaxtlara qədər Azərbaycan və Ermənistan arasında yekun sülh sazişinin ən yaxın vaxtlarda imzalana biləcəyi iddia edilirdi. Xüsusilə də, rəsmi İrəvan bu barədə daha tez-tez ehtimallar irəli sürürdü. Paşinyan hakimiyyətinin təmsilçiləri hətta sülh sazişinin imzalana biləcəyi vaxt barədə iddialarla da çıxış edirək, mövzunu “ilin sonu”, “yaxın 15 gün” kimi zaman intervalına bağlamağa çalışırdılr. Və onların açıqlamalarında yer alan bəzi məqamlar Ermənistanın hakim dairələrinin yekun sülh sazişi üzərindən siyasi manipulyasiyalar etdiyini sezdirirdi.
Məsələ ondadır ki, rəsmi İrəvan üç şərt çərçivəsində yekun sülh sazişinin imzalanmasına hazır olduğunu vurğulayırdı. Halbuki, rəsmi Bakı yekun sülh sazişinin imzalanması üçün beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində beş vazkeçilməz prinsiplə çıxış etməkdədir. Cənubi Qafqazda dayanıqlı sülhün və əmin-amanlığın bərqərar olması üçün onların hamısının yekun sülh sazişində yer alması vacibdir. Və bu baxımdan, rəsmi İrəvanın sülhdən danışarkən, əslində, bu prosesin bloklanmasına cəhd göstərdiyi inkaredilməz reallıqdır.
Ona görə də, Paşinyan hakimiyyəti yekun sülh sazişindən danışdıqca, Ermənistan imzalanma prosesindən bir o qədər uzaqlaşmış kimi görünür. Baş nazir Nikol Paşinyanın son açıqlamaları isə ümumiyyətlə, sülh prosesinin arxa plana keçirilməsinə hazırlığa başlanıldığından xəbər verir. Çünki erməni baş nazir artıq yekun sülh sazişindən deyil, “hücum etməmək barədə pakt”ın imzalanma ehtimalından danışmağa başlayıb. Və bu, o deməkdir ki, rəsmi İrəvan Azərbaycanla sülh sazişinin imzalanmasında maraqlı deyil.
Baş nazir Nikol Paşinyan onu da vurğulayıb ki, “hücum etməmək barədə pakt”ın imzalanması barədə Azərbaycana təkliflə müraciət olunub. Erməni baş nazir “sülh gündəliyinə sadiq olduğunu” vurğulasa da, prosesin uzana biləcəyini də istisna etməyib: “Əgər, sülh prosesi gözlənildiyindən daha çox uzanarsa, “hücum etməmək barədə pakt”ın imzalanmasına ehtiyac yarana bilər. Eyni zamanda, Azərbaycana qarşılıqlı olaraq, silahlara nəzarət edilməsi barədə də təklif göndərmişik”.
Göründüyü kimi, rəsmi İrəvan yenə “suyu bulandırmaq” niyyətinə düşüb. Böyük ehtimalla Paşinyan hakimiyyəti Qərbdəki ermənipərəst himayədarlarından Azərbaycanla sülh sazişinin imzalanmasından imtina olunması barədə təlimat alıb və Ermənistana təhlükəsizlik təminatı vəd edilib. Əks halda, Cənubi Qafqaz regionunun sülh prosesindən uzaqlaşdırılmasına hədəflənmiş təkliflər uydurmağa cəsarət göstərməzdi. Və bu, rəsmi İrəvanın regional sülh prosesini siyasi manipulyasiyalar ilə “qaranlıq tunelə” çəkməyə çalışdığını biruzə verir.
Məsələ ondadır ki, Cənubi Qafqazda uzunmüddətli, dayanıqlı sabitliyə yalnız yekun sülh sazişinin imzalanması təminat verə bilər. Çünki belə bir hüquqi sənədin imzalanması Azərbaycan və Ermənistan arasında bütün mübahisəli məsələlərin razılaşdırılması anlamı daşıyacaq. Hər iki tərəf bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanımış olacaq, ərazi iddialarından imtina edəcək, sərhədlərin toxunuzlmazlığını qəbul edəcək. Nəticədə Azərbaycan və Ermənistan arasında yeni savaş üçün heç bir səbəb qalmayacaq.
Ancaq belə anlaşılır ki, rəsmi İrəvan bunu istəmir. Böyük ehtimalla Paşinyan hakimiyyəti Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını gələcəyə doğru daşımaqda maraqlıdır. Buna nail olmaq üçün isə indi rəsmi İrəvan müxtəlif siyasi manipulyasiyalat ilə vaxtı uzatmağa, zaman qazanmağa çalışır. “Hücum etməmək barədə pakt”ın uydurulması da, əslində, Paşinyan hakimiyyətinin zaman qazanmaq niyyətinə xidmət edir. Yəni, rəsmi İrəvan sülh danışıqlarını illərlə uzatmağa çalışmaqla yanaşı, həm də bu müddət ərazində Azərbaycanın hərbi müdaxiləsindən özünün sığortalamağa cəhd göstərir. Və “pakt” imzalamaqla, hərbi müdaxilə olmayacağını təminat altına almaq niyyəti güdür.
Ermənistanın hazırda zamana ehtiyacı var. Rəsmi İrəvan Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını yenidən gündəmə gətirə bilmək üçün vaxt qazanmağa cəhd göstərir. Çünki Ermənistanın darmadağın edilmiş ordusunu yenidən bərpa edərək, silahlandırmaq planları qurub. Bu prosesin illərlə davam edə biləcəyini Paşinyan hakimiyyəti anlayır. Ona görə də, “pakt” uydurması ilə Ermənistanın yenidən silahlanmasına nail olana qədər təhlükəsizliyinə təminat ala biləcəyini düşünür. Və bu, rəsmi İrəvanın silahlanma istiqamətində atdığı son addımlardan da qabarıq şəkildə nəzərə çarpır.
Belə ki, Ermənistan Fransa və Hindistandan hərbi texnika idxal etməyə başlayıb. Eyni zamanda, bir müddət öncə Rusiyanın da Ermənistana hərbi texnika göndərməsinə nail olunub. Üstəlik, Kremllə yeni hərbi-ticari müqavilələrin icrası barədə də müzakirələr aparılır. Baş nazir Nikol Paşinyan da artıq rəsmən etiraf edib ki, Ermənistan silah-sursat və hərbi texnika alınması üçün istehsalçı ölkələrlə bir neçə milyard dollar dəyərində müqavilələr imzalayıb. Eyni zamanda, daxili hərbi istehsal üçün də bir neçə yüz milyon dollarlıq maliyyə vəsaiti ayrılıb. Erməni baş nazir vurğulayıb ki, Ermənstan ordusunun gücləndirilməsinə hər hansı başqa alternativ variant yoxdur.
Belə anlaşılır ki, rəsmi İrəvanın sülh çağırışları Azərbaycanın arxayınlaşdırılaraq, diqqətinin yayındırılması məqsədi güdür. Əslindəsə, Paşinyan hakimiyyəti bütün bu sülh manipulyasiyalarına paralel olaraq, Ermənistan ordusunu yeni müharibəyə hazırlayır. Əgər, belə davam edərsə, Ermənistan növbəti də sülh prosesindən maksimum səviyyədə uzaqlaşmış olacaq. Və hazırda rəsmi İrəvanın davranışları Ermənistanın sülh prosesindən imtina etmək, gələcəkdə Azərbaycana qarşı yenə də ərazi iddiaları irəli sürmək üçün məkrli planlar qurmaq niyyətində olduğunu biruzə verir.(Yeni Müsavat)