|
Cənubi Qafqazda təhlükəli geopolitik oyunlar intensiv xarakter alıb. Belə ki, bu regiona birbaşa aidiyyatı olmayan kənar beynəlxalq güclər israrla Cənubi Qafqaza yerləşməyə can atırlar. Üstəlik, həmin beynəlxalq güclər öz geopolitik maraqları naminə regionda hərbi-siyasi situasiyanı məqsədyönlü şəkildə gərginləşdirməyə də cəhd göstərirlər. Və bu, hazırda Cənubi Qafqazın gələcək taleyinə ən ciddi təhlükə mənbəyinə çevrilməyə başlayıb.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ Avropa Birliyi və Fransanın Cənubi Qafqaz maraqlarının reallaşdırılmasında Ermənistan "geopolitik alət" rolunu oynayır. Qərb məhz Ermənistan üzərindən iki önəmli regional prosesə nəzarəti ələ keçirməkdə israrlı mövqe tutur. Onlardan birincisi Azərbaycan-Ermənistan yekun sülh sazişinin hazırlanması və imzalanması ilə bağlı prosesdir. Qərbdə hesab edirlər ki, bu önəmli sənədin müzakirə prosesi birmənalı şəkildə nəzarətə alınmalıdır. Və burada əsas məqsəd Cənubi Qafqaza sülh, sabitlik gətirilməsinə dəstək vermək deyil, məhz Qərbin məkrli hədəflərinə geniş imkanlar açmaqdır.
Məsələ ondadır ki, Qərb siyasi dairələri yekun sülh sazişinin mətninə öz maraqları çərçivəsində müdaxilə şansı qazanmağa cəhd göstərirlər. Hesab edirlər ki, əgər, buna nail olsalar, yekun sülh sazişi Qərbin Cənubi Qafqazdakı maraqlarını ifadə və icra edən hüquqi sənədə çevrilə bilər. Və bu, Qərbin regionda əsas geopolitik oyunçu statusunu təmin edən siyasi-hüquqi mexanizmin yaradılmasına cəhd anlamı daşıyır.
Digər tərəfdən, Qərb siyasi dairələri Azərbaycan və Ermənistan arasında yekun sülh sazişinin məhz Avropa ölkələrindən birində imzalanmasında xüsusi maraqlıdır. Çünki buna nail olunarsa, deməli, Cənubi Qafqazda geopolitik iradə sahibinə çevrilmək planları güclənmiş olacaq. Və xüsusilə də, Rusiya bu regionda tamamilə oyundan kənar vəziyyətə düşəcək.
Təbii ki, Kreml Qərb siyasi dairələrinin bu oyunlarının əsas hədəflərini anlamamış deyil. Ona görə də, Rusiya son vaxtlar fəallaşaraq, Qafqaz sülh masasında orbitr rolunu geri qaytarmağa çalışır. Qərb isə Ermənistanın üzərindən Rusiyanın geri dönüş cəhdlərini bloklayır. Rəsmi İrəvan Rusiyanın regional sülh prosesinə vasitəçilik etməsinə müqavimət göstərir. Və bunu daha çox Azərbaycan-Ermənistan ikitərəfli təmaslarının hazırda effektiv olması ilə arqumentləşdirməyə çalışır.
Əslində isə bu, Qərbin təlimatları ilə hərəkət edən Ermənistanın siyasi manipulyasiyalarından başqa bir şey deyil. Çünki Qərbin vasitəçilik mövzusu gündəmə gələrkən, rəsmi İrəvan ikitərəfli təmasları ön plana çəkməyə ehtiyac duymur. Əksinə, Qərbin vasitəçilik missiyasının faydalı ola biləcəyini iddia edərək, buna razı olduğunu qabardır. Və bu, hazırda Qərblə Rusiya arasında əsas qarşıdurma mövzusu kimi diqqəti çəkir.
Halbuki, vasitəçilik mövzusunda yeganə prinsipial qərar vermək hüququ olan tərəfin Azərbaycan olması Ermənistan və Qərbin planlarını pozur. Çünki rəsmi Bakı konkret faktlarla artıq dəfələrlə sübuta yetirib ki, ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa Azərbaycana qarşı qərəzli mövqedədir, ermənipərəst regional siyasət yürüdür. Bu səbəbdən də, rəsmi Bakı Qərb siyasi dairələrinin Qafqaz sülh masasına qatılmasınə qətiyyən istəmir. Və hazırda Azərbaycanın prinsipial mövqeyi Qərbi can atdığı əsas hədəfindən uzaq tutmaq üçün yetərli görünür.
Ancaq ABŞ, Avropa Birliyi və Fransanın nəzarəti ələ keçirməyə can atdığı digər önəmli geopolitik proses məhz Zəngəzur dəhlizinin açılması ətrafında aparılan müzakirələrdir. Belə ki, Zəngəzur dəhlizi Cənubi Qafqazın gələcək taleyinin müəyyən olunması baxımından, Azərbaycan-Ermənistan yekun sülh sazişinin imzalanması qədər böyük əhəmiyyət daşıyır. İndi həm Qərb, həm də Rusiya Zəngəzur dəhlizinə can atır, bu önəmli geoiqtisadi marşruta nəzarəti ələ keçirtməyə cəhd göstərir. Və nə qədər qəribə də olsa, bu qarşıdurmada İran da iştirak etməyə çalışır, daha çox əngəlləyici faktor rolunda çıxış edir.
Təbii ki, hələlik İranın bu məsələdə mövqeyi Zəngəzur dəhlizinin gələcək taleyinə real təsir imkanlarından uzaqdır. Çünki Zəngəzur dəhlizinin açılmasında birbaşa maraqlı olan Rusiya İranı istənilən halda, neytrallaşdıra biləcək mexanizmlərə malikdir. Ona görə də, hazırda Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti ələ keçirməyə yönəlik əsas qarşıdurma ilk növbədə Qərblə Rusiya arasında baş verməkdədir. Və bu qarşıdurmanın real nəticələri bir çox önəmli suallara cavab tapılmasında həlledici xarakter daşıyır.
Məsələ ondadır ki, Kreml Zəngəzur dəhlizinə təkbaşına nəzarət etməyə iddialıdır. Rusiya siyasi dairələri bu iddialarını əsasən 10 noyabr üçtərəfli anlaşması üzərindən arqumentləşdirir. Çünki həmin sənəddə Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə yanaşı, ona Rusiya sərhədçilərinin nəzarət edəcəyi qeyd olunub. Kreml üçtərəfli anlaşmaya imza atmış Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyandan öz üzərinə götürdüyü öhdəlikləri mütləq icra etməsini tələb edir. Və məhz həmin üçtərəfli sənəd hazırda rəsmi İrəvanı kifayət qədər qəliz vəziyyətə salmağa başlayıb.
Qərb siyasi dairələri Zəngəzur dəhlizinə Rusiyanın nəzarətini yolverilməz hesab edirlər. Ona görə də, rəsmi İrəvana Rusiyanı Zəngəzur dəhlizinə yaxın buraxmamaq təlimatı verilib. Üstəlik, Paşinyan hakimiyyətinə bu məsələdə manipulyativ dəstək üçün yeni uydurma variant da gündəmə gətirilib. Belə ki, Paşinyan hakimiyyəti Ermənistanı üçtərəfli anlaşmaları pozmaqda suçlayan Rusiyanın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı müzakirələrdə iştirakını yolverilməz hesab edir. Və Rusiya sərhədçilərinin bu marşruta buraxılmayacağını da qabardır.
Maraqlıdır ki, ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı yeni məkrli plan hazırlayıb. Həmin plana görə, Ermənistanın müraciəti əsasında Zəngəzur dəhlizinə özəl xarici şirkətin nəzarət etməsi vacib hesab olunur. Yəni, ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa indi məhz "özəl xarici şirkət" adı altında Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti ələ keçirtmək planları qurmaqdadır. Və həmin "özəl xarici şirkət"in məhz Qərbin ortaq maraqlarını təmsil edəcəyi qətiyyən şübhə doğurmur.
Belə anlaşılır ki, ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa Cənubi Qafqazın gələcək taleyini müəyyən edəcək ən önəmli geostrateji layihəyə nəzarəti ələ keçirmək üçün yeni manipulyativ ideyalar icad etməyə çalışırlar. Halbuki, bu, Cənubi Qafqazda geopolitik hədəfləri olan rəqib düşərgənin maraqlarına zərbə xarakteri daşıyır. Belə ki, Azərbaycan, Türkiyə, Rusiya və Çinin Zəngəzur dəhlizi ilə maraqları daha çox uzlaşır. Və bu baxımdan, Qərbin yeni "ideya"sının baş tutacağı da qətiyyən inandırıcı görünmür.
Hər halda, Qərb "özəl xarici şirkət" ssenarisi ilə Zəngəzur dəhlizini ələ keçirtməkdə israrlı olarsa, Azərbaycan müvəqqəti də olsa, bu layihənin reallaşdırılması ilə bağlı müzakirələrdən imtina edə bilər. Yəni, rəsmi Bakı Qərbin Zəngəzur dəhlizində peyda olmasına imkan vermək niyyətində deyil. Böyük ehtimalla rəsmi Bakı Azərbaycan, Türkiyə və Rusiyanın ortaq nəzarət formatına daha çox üstünlük verə bilər. Və bu halda, yalnız Qərbin deyil, həm də Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı prosesdə Rusiya ilə maraqları toqquşan İranın da neytrallaşdırılması da ciddi problem yaratmaz.(Musavat.com)
Sentyabrın 5-də Romada Azərbaycan ilə İtaliya arasında imzalanmış sənədlərin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin və İtaliya Respublikasının Nazirlər Şurasının sədri Ciorcia Meloninin iştirakı ilə mübadiləsi mərasimi olub.
"“Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkəti ilə İtaliya Respublikasının “Eni S.P.A” şirkəti arasında bioyanacaq və bioxammal sahəsində Anlaşma Memorandumu”nu Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov və İtaliyanın “Eni S.P.A” şirkətinin baş icraçı direktoru Klaudio Deskalzi mübadilə etdilər.
“Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkəti ilə İtaliya Respublikasının “Eni S.P.A” şirkəti arasında enerji təchizatı təhlükəsizliyi məqsədilə hasilat və midstrim sahəsində neft-qaz layihələri üzrə əməkdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu”nu Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin prezidenti Rövşən Nəcəf və İtaliyanın “Eni S.P.A” şirkətinin baş icraçı direktoru Klaudio Deskalzi mübadilə etdilər.
“Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkəti ilə İtaliya Respublikasının “Eni S.P.A” şirkəti arasında enerji keçidi və istixana qazlarının azaldılması sahəsində Anlaşma Memorandumu”nu Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin prezidenti Rövşən Nəcəf və İtaliyanın “Eni S.P.A” şirkətinin baş icraçı direktoru Klaudio Deskalzi mübadilə etdilər.
***
Sentyabrın 5-də Romada Azərbaycan ilə İtaliya arasında imzalanmış sənədlərin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin və İtaliya Respublikası Nazirlər Şurasının sədri Ciorcia Meloninin iştirakı ilə mübadiləsi mərasimi olub.
İtaliyanın əsas mətbu orqanlarından olan “Formiche” qəzeti Prezident İlham Əliyevin Romaya səfəri zamanı müzakirə olunacaq məsələlərə, Azərbaycanın regionda və dünyada oynadığı vacib rola dair məqalə yayımlayıb.
Yazıda deyilir ki, Azərbaycan həm Asiyada, həm də Avropada müxtəlif mədəniyyətlərin və sivilizasiyaların dəyərlərini mənimsəyir və bu, ona əsl körpü rolunu oynamağa imkan verir.
Bildirilir ki, Baş nazir Giorgia Meloninin hökuməti bunun fərqindədir və ümumi strategiyaları həyata keçirmək üçün həmin geosiyasi məkanla dialoqu gücləndirməyi hədəfləyir.
“İtaliya Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşıdır, Azərbaycan isə Cənubi Qafqaz regionunda İtaliyanın əsas ticarət tərəfdaşıdır”, - yazıda vurğulanır.
Məqalədə iki ölkə arasında əlaqələrin güclü olduğu qeyd edilir və xatırladılır ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev bu il iyunun 26-da İtaliya Respublikasının müdafiə naziri Quido Krosettonu və İtaliyanın xarici işlər və beynəlxalq əməkdaşlıq nazirinin müavini Edmondo Çiriellini qəbul edib.
Eyni zamanda, “Ansaldo Energia” ilə “Azərenerji” arasında müqavilənin, habelə Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələrinə “Leonardo” şirkətinin istehsalı olan “C-27 J Spartan” tipli hərbi nəqliyyat təyyarəsinin tədarükü üçün müqavilənin imzalanmasına diqqət çəkilib.
Roma-Bakı əlaqələrinin nəinki müdafiə, həm də mədəniyyət baxımından da möhkəm olduğu yazıda bildirilir. Belə ki, Bakıda ADA Universitetinin kampusunda İtaliya-Azərbaycan Universitetinin təməlinin qoyulduğu diqqətə çatdırılıb.
Bundan başqa məqalədə bu gün Ukraynada davam edən müharibənin İtaliyanın enerji təchizatına təsiri məsələsinə də toxunulub:
“Bu kontekstdə Azərbaycanın “Şahdəniz-2” layihəsi çərçivəsində hasil edilən təbii qazı Avropaya nəql edən Cənub Qaz Dəhlizi adlanan layihənin bir hissəsi olan Trans-Adriatik Boru Kəmərinin (TAP) rolunu qeyd etməyə bilmərik. Bu günə qədər Avropaya təxminən 26 mlrd. kubmetr qaz nəql edilib. Trans-Anadolu Boru Kəməri ilə Türkiyə sərhədinə birləşdirilən TAP Yunanıstanın şimalından, Albaniyadan, sonra isə Adriatik dənizi boyunca Apuliya (İtaliya – red.) sahillərinə qədər keçir və Avropa ilə Qafqaz arasında yerləşən bir sıra ölkələri əhatə edir”.
Yazıda o da bildirilir ki, Azərbaycanın rolu enerji ilə məhdudlaşmır, Bakı noyabrda COP29-u keçirməyə hazırlaşır.
Məqalədə Azərbaycanın dünyada mədəniyyətlərarası dialoqa verdiyi töhfələrə də yer verilib. Bu kontekstdə “Bakı prosesi”nin əhəmiyyətinə toxunulub.
Azərbaycanın Baş prokuroru Kamran Əliyev Qarabağ separatçıları barəsində başlanmış cinayət işinin təfərrüatlarından danışıb.
"O, "News.ru" informasiya portalına müsahibəsində bildirib ki, həmin şəxslərlə bağlı istintaq yekunlaşıb və materiallar yaxın vaxtlarda məhkəməyə təqdim olunacaq.
“Həm təqsirləndirilən şəxslər, həm də zərərçəkmişlərlə bağlı cinayət işi materialları ilə tanışlıq prosesi gedir - bilirsiniz ki, bu cinayət işində zərərçəkənlər çoxdur. Bütün istintaq-əməliyyat tədbirləri həyata keçirildikdən sonra iş beynəlxalq normalara və Azərbaycanın cinayət qanunvericiliyinə uyğun olaraq, mahiyyəti üzrə baxılması üçün məhkəməyə göndəriləcək”, - Baş prokuror bildirib.
Müxtəlif illər ərzində Azərbaycanın Baş Prokurorluğu tərəfindən 15 Qarabağ separatçısına qarşı cinayət işi başlanıb və onlar beynəlxalq axtarışa verilib. 2023-cü ilin sentyabrında lokal antiterror əməliyyatından sonra separatçılar saxlanılaraq Bakıya aparılıb və istintaqa təhvil veriliblər. Onlara qarşı terrorizm, terrorçuluğu maliyyələşdirmə, qanunla nəzərdə tutulmayan silahlı birləşmə və qruplaşmalar yaratmaq, terror törətmək məqsədi ilə təlimlər keçirmək ittihamları irəli sürülüb. Bu ilin iyununda Bakı onların işi üzrə istintaqın başa çatdığını elan edib.
Ermənistan hökuməti Azərbaycanla sərhədin delimitasiyası üzrə komissiyalar haqqında Əsasnamənin ratifikasiyasını təsdiqləyib.
“Report” xəbər verir ki, bu barədə Ermənistan KİV-i məlumat yayıb.
Avqustun 30-da Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi bəyan edib ki, İrəvan və Bakı sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası üzrə komissiyaların birgə fəaliyyəti haqqında Əsasnamə imzalayıb.
Qərarın layihəsində qeyd olunur ki, əsasnamə delimitasiya işlərinin təşkilini və müvafiq sənədlərin qəbulunu, dövlət sərhədinin kəsişməsinin protokol-təsvirinin tərtibini, müvafiq miqyaslı delimitasiya xəritəsinin tərtibini, ekspert qruplarının işini nəzərdə tutur.
Əsasnamə və onun əsasında qəbul ediləcək sənədlər delimitasiya işlərinin gedişatının təmin edilməsinin hüquqi əsaslarını tamamlayacaq.