 |
|
Moskva yaxın vaxtlarda Ermənistanın Zəngəzur bölgəsində, Qafan şəhərində Rusiyanın baş konsulluğunun açılmasını gözləyir.
Bunu Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Yevgeni İvanov deyib.
“Ermənistanda və Maldiv adalarında baş konsulluğun açılması ilə bağlı sərəncamlar verilib. Hazırda bu istiqamətdə işləyirik. Ümumiyyətlə, bu, kifayət qədər böyük təşkilati və texniki işdir”, - nazir müavini qeyd edib.
Ermənistanda baş konsulluğun açılmasının təxmini müddətinə dair dəqiqləşdirici suala cavab olaraq diplomat bunun “yaxın gələcəkdə” gözlənildiyini bildirib.
"Azərbaycanın dahi şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin fəlsəfi fikirlərini, mütərəqqi ideyalarını, ümumbəşəri dəyərləri və prinsipləri rəhbər tutaraq fəaliyyət göstərən Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi qısa zaman ərzində yüksək nüfuz və etimad qazanaraq dünyada aparıcı beynəlxalq təsisatlardan birinə çevrilmişdir".
Bu sözlər Prezident İlham Əliyevin Bakıda "COP29-a Aparan Yol: Dayanıqlı və davamlı gələcək" mövzusunda keçirilən Yüksək Səviyyəli 29-cu Toplantının iştirakçılarına müraciətində yer alıb.
"Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin təşəbbüsləri, qlobal gündəlikdə duran aktual məsələlərin həlli istiqamətində təklif etdiyi yeni yanaşmalar beynəlxalq aləmdə təqdir edilir və yüksək dəyərləndirilir", - deyə müraciətdə bildirilib.
"Artıq uzun zamandan bəri iqlim dəyişmələri ilə mübarizə qlobal gündəlikdə duran ən vacib və prioritet məsələlər sırasındadır. Bəşəriyyətin ortaq problemi olan iqlim böhranı və onun fəsadları ölkələrin dayanıqlı inkişafına və rifahına əngəl törətməklə yanaşı, sadə insanların da gündəlik həyatlarına və yaşam tərzlərinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir".
Bu fikirlər Prezident İlham Əliyevin Bakıda "COP29-a Aparan Yol: Dayanıqlı və davamlı gələcək" mövzusunda keçirilən Yüksək Səviyyəli 29-cu Toplantının iştirakçılarına müraciətində yer alıb.
Dövlətimizin başçısı qeyd edib ki, Azərbaycan COP29-a var gücü ilə hazırlaşır, yaşıl, ədalətli, inklüziv və dayanıqlı dünya naminə həmrəyliyi gücləndirmək, planetimizin gələcəyi üçün müsbət nəticələr əldə etmək üçün səylərini əsirgəmir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Bakıda keçirilən "COP29-a aparan yol: Dayanıqlı və davamlı gələcək" mövzusunda 29-cu ali səviyyəli toplantının iştirakçılarına müraciət ünvanlayıb.
Məktubu Azərbaycan Respublikası Prezidentinin köməkçisi - Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev oxuyub.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Şuşada keçirilən “Türk Dövlətləri Təşkilatı: geosiyasi reallıqlar və qlobal kataklizmlər fonunda yeni strateji hədəflərə doğru” beynəlxalq konfransın iştirakçılarına müraciət ünvanlayıb.
“Report”un Şuşaya ezam olunmuş əməkdaşının verdiyi xəbərə görə, mətndə deyilir:
"Hörmətli konfrans iştirakçıları!
Sizi “Türk Dövlətləri Təşkilatı: geosiyasi reallıqlar və qlobal kataklizmlər fonunda yeni strateji hədəflərə doğru” mövzusunda beynəlxalq konfransın keçirildiyi, Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı olmuş Şuşa şəhərində səmimi-qəlbdən salamlayır, konfransın işinə uğurlar arzulayıram.
Müasir dövrdə qlobal kataklizmlər beynəlxalq münasibətlər sisteminin geosiyasi reallıqlarından birinə çevrilmişdir. Xarici güc mərkəzlərinin təsiri və müdaxiləsi ilə dünyanın müxtəlif regionlarında çoxsaylı qarşıdurmaların – etnik və dini zəmində münaqişələrin, siyasi konfrontasiyaların baş verməsi, xaos və anarxiya mühitinin yaranması ayrı-ayrı dövlətlərə və bütövlükdə beynəlxalq təhlükəsizliyə ciddi təhdidlər yaratmaqdadır. Beynəlxalq hüquq normalarının kobudcasına pozulduğu və ikili standartlara əsaslanan selektiv yanaşmaların baş qaldırdığı belə bir şəraitdə milli maraqların qorunmasına hədəflənmiş və mövcud çağırışlara cavab verən siyasətin həyata keçirilməsi müstəqil dövlətlərin qarşısında duran başlıca vəzifələrdəndir.
Son zamanlarda yeni strateji hədəflərə doğru inamla irəliləyərək dünya siyasətində yüksələn güc mərkəzinə çevrilən, beynəlxalq nüfuzu və geosiyasi təsir imkanları artmaqda olan Türk Dövlətləri Təşkilatında birləşən ölkələr də analoji çağırışlarla üzləşirlər. Yeni ittifaq modeli kimi dünyanın diqqət mərkəzində olan bu təşkilatda təmsil olunan ölkələrin sıx həmrəylik şəraitində dostluq və qardaşlıq prinsiplərinə, qarşılıqlı anlaşmaya, bərabərhüquqlu tərəfdaşlığa və çoxşaxəli əməkdaşlığa əsaslanan münasibətləri həm milli və regional səviyyədə, həm də qlobal miqyasda sabitliyə, təhlükəsizliyə və inkişafa xidmət edən çox önəmli amildir.
Heç şübhəsiz, Türk Dövlətləri Təşkilatında bir araya gələn ölkələrin siyasi partiyalarının qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığı da müştərək məqsədlərin həyata keçirilməsində əhəmiyyətli rol oynayır.
Əminəm ki, Azərbaycan xalqı üçün əlamətdar olan mühüm tarixdə – Milli Qurtuluş Günündə və Şuşa Bəyannaməsinin imzalanmasının növbəti ildönümündə Yeni Azərbaycan Partiyasının təşkilatçılığı ilə “İslam dünyasının mədəniyyət paytaxtı” Şuşa şəhərində keçirilən, bu səbəbdən xüsusi rəmzi mənaya və mənəvi-siyasi önəmə malik bu tədbirin ölkələrimiz arasında çoxşaxəli münasibətlərin inkişafına, Türk dünyasında birliyin daha da möhkəmlənməsinə, yeni hədəflərin reallaşmasına dəyərli töhfələr verəcəkdir.
Fürsətdən istifadə edərək, milli-mənəvi dəyərlərimizin və İslam mədəniyyətinin mühüm tərkib hissəsi olan müqəddəs Qurban bayramı münasibətilə hər birinizi ürəkdən təbrik edir, sizə möhkəm cansağlığı və fəaliyyətinizdə yeni nailiyyətlər diləyirəm".
"Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında müttəfiqlik münasibətləri haqqında Şuşa Bəyannaməsi"nin imzalanmasının üçüncü ildönümüdür.
Bu gün Bəyannamənin imzalanmasından üç il ötür.
Şuşa Bəyannaməsi 2021-ci ilin iyunun 15-də Şuşada Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən imzalanıb.
“Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında müttəfiqlik münasibətləri haqqında” Şuşa Bəyannaməsi 2022-ci ilin fevralın 1-də Azərbaycan Milli Məclisi, fevralın 3-də Türkiyə Böyük Millət Məclisi tərəfindən təsdiqlənib.
Prezident İlham Əliyev və Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən imzalanandan sonra qüvvəyə minən Şuşa Bəyannaməsi iki qardaş ölkə arasında müttəfiqliyə dair bütün şərtləri özündə ehtiva edir.
Şuşa Bəyannaməsində deyilir:
“Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin və Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Azərbaycanın və bütövlükdə Türk dünyasının qədim mədəniyyət beşiyi olan Şuşa şəhərində görüşünün tarixi əhəmiyyətini vurğulayaraq,
İki dost və qardaş ölkə arasında imzalanmış bütün beynəlxalq sənədlərə, bununla əlaqədar 13 oktyabr 1921-ci il tarixli Qars müqaviləsinə sadiq olduqlarını bir daha təsdiq edərək,
9 fevral 1994-cü il tarixində imzalanmış “Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası arasında dostluq və hərtərəfli əməkdaşlığın inkişafı barədə Müqavilə”ni və “Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası arasında əməkdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında Protokol”u, eləcə də 16 avqust 2010-cu il tarixində imzalanmış “Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası arasında strateji tərəfdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında Müqavilə”ni rəhbər tutaraq,
İki ölkə və onun xalqları arasındakı dostluq və qardaşlıqdan çıxış edərək Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası arasındakı münasibətlərin keyfiyyətcə yeni, müttəfiqlik səviyyəsinə qaldırılmasının iki ölkə və onların xalqlarının maraq və mənafelərinə xidmət etdiyini vurğulayaraq,
Ümumi maraqların qorunmasında hər iki ölkənin siyasi, iqtisadi, müdafiə, mədəni, humanitar, səhiyyə, təhsil, sosial, gənclər və idman sahələrindəki imkan və potensiallarının birləşdirilməsinin mühüm əhəmiyyətini dərk edərək,
Beynəlxalq hüququn prinsip və normalarına, o cümlədən də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nizamnaməsinə uyğun olaraq qlobal və regional sülh, sabitlik və təhlükəsizliyin təmin edilməsində birgə səylərin davam etdirilməsinin vacibliyini vurğulayaraq,
Müştərək maraq kəsb edən regional və beynəlxalq strateji məsələlərdə fəaliyyətlərin qarşılıqlı şəkildə əlaqələndirilməsinin zəruriliyini ifadə edərək,
Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikasının müstəqilliyi, suverenliyi, ərazi bütövlüyü, beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinin toxunulmazlığı kimi milli maraqlara söykənən məsələlərdə ikitərəfli və çoxtərəfli formatlarda həmrəylik və qarşılıqlı yardım prinsiplərindən çıxış edərək,
Türk dünyasının davamlı inkişafına yönəlmiş qarşılıqlı fəaliyyətlərin regional və beynəlxalq müstəvilərdə irəli aparılmasında səyləri birləşdirərək,
Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu Mustafa Kamal Atatürkün və Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin müdrikcəsinə söylədikləri “Azərbaycanın sevinci bizim sevincimiz, kədəri bizim kədərimizdir” və “Bir millət, iki dövlət” ifadələrinin xalqlarımızın milli-mənəvi sərvəti kimi dəyərləndirildiyini xüsusi vurğulayaraq,
Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası arasındakı ikitərəfli münasibətlərin daha da genişləndirilməsi və dərinləşdirilməsi perspektivlərini hərtərəfli nəzərdən keçirərək, bəyan edirlər:
Tərəflər iki dost və qardaş ölkə arasında strateji səviyyədə inkişaf edən münasibətlərin durumundan məmnunluq ifadə edərək siyasi dialoqun bütün səviyyələrdə davam etdirilməsinin və qarşılıqlı yüksək səviyyəli səfərlərin əhəmiyyətini qeyd edirlər.
Tərəflər fəxarət hissi ilə bildirirlər ki, Azərbaycan 44 günlük Vətən müharibəsi ərzində qələbə qazanaraq Ermənistanın 30 ildən bəri davam edən təcavüzkar siyasətinə son qoydu, torpaqlarını işğaldan azad etdi, tarixi ədalətin zəfər çalmasını və beynəlxalq hüququn bərpa olunmasını təmin etdi.
Azərbaycan Ermənistanın 30 illik təcavüzünə son qoyulmasında, işğal olunmuş torpaqların azad olunmasında, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsində Türkiyə Respublikasının mənəvi-siyasi dəstəyini yüksək qiymətləndirir. Tərəflər Qafqaz regionunda sabitliyin və təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsi, bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin bərpası, eləcə də region dövlətləri arasında münasibətlərin normallaşdırılması və uzunmüddətli sülhün təmin edilməsi istiqamətində səylərini davam etdirəcəklər. Bu kontekstdə Azərbaycan Respublikasının Naxçıvan Muxtar Respublikasının xüsusi coğrafi vəziyyəti nəzərə alınacaqdır.
Tərəflər Türkiyənin Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində Türkiyə-Rusiya Birgə Mərkəzinin fəaliyyətinə verdiyi töhfənin regiondakı sülhün, sabitliyin və rifahın təmin edilməsində mühüm rol oynadığını vurğulayırlar.
Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası müstəqillik, suverenlik, ərazi bütövlüyü, beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərin toxunulmazlığı, dövlətlərin daxili işlərinə qarışmamaq prinsiplərini rəhbər tutaraq müttəfiqlik münasibətlərinin qurulmasının siyasi və hüquqi mexanizmlərini müəyyən edirlər.
Tərəflər xarici siyasət sahəsində əlaqələndirmənin və müntəzəm ikitərəfli siyasi məsləhətləşmələrin həyata keçirilməsinin vacibliyini qeyd edirlər və bu istiqamətdə Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurası çərçivəsində fəaliyyətlərin əhəmiyyətini vurğulayırlar.
Tərəflər öz milli maraq və mənafelərini müdafiə və təmin etməyə yönəlmiş müstəqil xarici siyasət həyata keçirirlər. Tərəflər regional və beynəlxalq miqyasda sabitlik və rifah vasitəsilə sülh, dostluq və mehriban qonşuluğa əsaslanan beynəlxalq münasibətlərin inkişaf etdirilməsi, eləcə də münaqişələrin və regional və qlobal təhlükəsizlik və sabitlik məsələlərinin həlli istiqamətində birgə səylər göstərirlər.
Tərəflər aktual xarakter kəsb edən, qarşılıqlı maraq doğuran beynəlxalq məsələlər üzrə həmrəylik və qarşılıqlı dəstək nümayiş etdirərək yaxın və ya üst-üstə düşən mövqedən çıxış etməklə ikitərəfli əməkdaşlığı dərinləşdirəcəklər və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, ATƏT, Avropa Şurası, Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurası, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı daxil olmaqla beynəlxalq və regional təşkilatlar çərçivəsində bir-birinə qarşılıqlı dəstək göstərəcəklər.
Tərəflərdən hər hansı birinin fikrincə, onun müstəqilliyinə, suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə, beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinin toxunulmazlığına və ya təhlükəsizliyinə qarşı üçüncü dövlət və ya dövlətlər tərəfindən təhdid və ya təcavüz edildiyi təqdirdə, Tərəflər birgə məsləhətləşmələr aparacaq və bu təhdid və ya təcavüzün aradan qaldırılması məqsədilə BMT Nizamnaməsinin məqsəd və prinsiplərinə müvafiq təşəbbüs həyata keçirəcək, bir-birinə BMT Nizamnaməsinə uyğun zəruri yardım göstərəcəklər. Bu yardımın həcmi və forması təxirə salınmadan keçirilən müzakirələr yolu ilə müəyyən edilərək birgə tədbirlər görülməsi üçün müdafiə ehtiyaclarının ödənilməsinə qərar veriləcək və Silahlı Qüvvələrin güc və idarəetmə strukturlarının əlaqələndirilmiş fəaliyyəti təşkil olunacaqdır.
Tərəflərin Təhlükəsizlik Şuralarının milli təhlükəsizlik məsələləri üzrə müntəzəm olaraq birgə iclasları keçiriləcəkdir və bu iclaslarda milli mənafe, Tərəflərin maraqlarına toxunan regional və beynəlxalq təhlükəsizlik məsələlərinin müzakirəsi həyata keçiriləcəkdir.
Tərəflər iki qardaş ölkənin silahlı qüvvələrinin müasir tələblərə uyğun olaraq yenidən formalaşdırılması və modernləşdirilməsi istiqamətində birgə səy göstərməyə davam edəcəklər.
Tərəflər minalanmış ərazilərin təmizlənməsi əsas götürülməklə Ermənistan işğalından azad edilmiş rayonlarda həyatın normallaşdırılması istiqamətində fəaliyyətləri dəstəkləyəcəklər.
Tərəflər müdafiə qabiliyyətlərinin və hərbi təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsinə yönələn şəxsi heyət mübadiləsini, birgə təhsil və təlimlərin keçirilməsini, iki ölkənin silahlı qüvvələrinin birlikdə fəaliyyət qabiliyyətinin artırılmasını, müasir texnologiyalara əsaslanan silah və sursatların idarə olunmasında sıx əməkdaşlığı və bu məqsədlə səlahiyyətli struktur və qurumların əlaqəli fəaliyyətinin təmin edilməsini təşviq edəcəklər. Azərbaycan və Türkiyə digər dost dövlətlərin orduları ilə birlikdə hərbi təlimlərin keçirilməsini dəstəkləyəcəklər.
Tərəflər milli və beynəlxalq öhdəliklərini nəzərə almaqla dəniz, hava və kosmos sahələrində qarşılıqlı texnologiya mübadiləsini həyata keçirərək müştərək qabiliyyətlərin inkişaf etdirilməsi məqsədilə birgə layihələrin yerinə yetirilməsini təşviq edəcək və qarşılıqlı müdafiə sənayesi texnologiyalarının inkişaf etdirilməsinə müsbət töhfə verəcəklər, sahib olduqları silah və sursatla təchiz edəcək, onların istehsal texnologiyalarını qarşılıqlı şəkildə təşviq edəcək və hazırda onların ölkələrində mövcud olmayan istehsal sahələrinin yaradılmasını, birgə tədqiqat və istehsalat işlərinin həyata keçirilməsini, iki ölkənin müdafiə sənayesi qurumlarının texnologiyalar, hərbi təyinatlı məhsullar və xidmətlər sahəsində daxili və beynəlxalq bazarlarda əməkdaşlıq etməsini dəstəkləyəcəklər.
Tərəflər bildirirlər ki, iki dövlət arasında inkişaf etdirilən və onların milli maraqlarına cavab verən hərbi-siyasi əməkdaşlıq üçüncü dövlətlərə qarşı yönəlməmişdir.
Tərəflər kiber təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığın daha da inkişaf etdirilməsinin vacibliyini vurğulayırlar və bu sahədə birgə elmi tədqiqat işləri, mütəxəssis hazırlığı həyata keçirəcək, qarşılıqlı texniki əməkdaşlığı təşviq edəcəklər.
Tərəflər ticarət-iqtisadi münasibətlərdə milli iqtisadiyyatlarının və ixracın şaxələndirilməsi, eləcə də perspektiv sahələrdə birgə istehsalın qurulması, investisiya əməkdaşlığının qarşılıqlı faydalı inkişafı üçün daha əlverişli şəraitin inkişaf etdirilməsi istiqamətində səylərini artıracaqlar. Bu xüsusda Azərbaycan və Türkiyə malların sərbəst hərəkətinin təşkili mexanizmlərinin yaradılması istiqamətində tədbirlər görəcəklər.
Tərəflər regionun və Avropanın enerji təhlükəsizliyinə töhfə verən, təbii qaz mənbə və marşrut saxələndirilməsini təmin edən strateji Cənub Qaz Dəhlizinin həyata keçirilməsində Türkiyə və Azərbaycanın qabaqcıl rolunu vurğulayırlar. Tərəflər Cənub Qaz Dəhlizinin səmərəli şəkildə istifadə olunmasına və daha da inkişaf etdirilməsinə yönəlmiş səyləri əlaqələndirilmiş şəkildə davam etdirəcəklər. Tərəflər, həmçinin qlobal enerji sektorundakı prosesləri nəzərə alaraq regionun enerji təchizatı təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi üçün elektrik sahəsində də regional əməkdaşlığa töhfə verəcək səylərin artırılaraq davam etdirilməsi üzrə niyyətlərini ifadə edirlər.
Tərəflər iki ölkənin ərazisindən keçən Şərq-Qərb/Orta beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin rəqabət qabiliyyətinin artırılması məqsədilə qarşılıqlı əməkdaşlığı möhkəmləndirəcəklər. Azərbaycan və Türkiyə intellektual nəqliyyat sistemləri texnologiyalarından istifadə etməklə beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin Azərbaycan-Türkiyə hissələrində tranzit-nəqliyyat potensialını daha da inkişaf etdirəcəklər.
Tərəflər Azərbaycan və Türkiyəni birləşdirən Azərbaycan Respublikasının qərb rayonları ilə Azərbaycan Respublikasının Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında dəhlizin (Zəngəzur dəhlizi) açılmasının və həmin dəhlizin davamı kimi Naxçıvan-Qars dəmir yolunun tikintisinin iki ölkə arasında nəqliyyat-kommunikasiya əlaqələrinin intensivləşməsinə mühüm töhfə verəcəyini qeyd edirlər.
Tərəflər Türkiyə ilə Azərbaycan arasında əlaqələrin mövcud səviyyəsinin ümumi regional və beynəlxalq sülh və rifaha töhfə verdiyini, əlaqələrin sadəcə iki ölkəyə deyil, eyni zamanda, regiona sülh və rifah gətirərək başda region ölkələri olmaqla beynəlxalq birliyin sabitlik, sülh və maraqlarına xidmət edəcəyini vurğulayırlar.
Tərəflər regional və beynəlxalq sabitliyə və təhlükəsizliyə mənfi təsir edən müxtəlif təhdid və çağırışlara, xüsusilə terrorçuluğa, onun bütün forma və təzahürlərinə, maliyyələşdirilməsinə, həmçinin kütləvi qırğın silahlarının yayılmasına, mütəşəkkil cinayətkarlığa, çirkli pulların yuyulmasına, narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsinə, insan alverinə, qanunsuz miqrasiyaya qarşı mübarizə sahəsində birgə səylərini və əməkdaşlıqlarını genişləndirəcək və dərinləşdirəcəklər.
Azərbaycan Respublikası Türkiyə Respublikasının suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə, sərhədlərinin toxunulmazlığına, sabitliyinə və təhlükəsizliyinə qarşı yönəlmiş bütün fəaliyyətləri, o cümlədən terrorçuluğun bütün forma və təzahürlərini pisləyir və Türkiyə Respublikasının terrorçuluğa qarşı apardığı mübarizəni qətiyyətlə dəstəkləyir.
Tərəflər müxtəlif ölkələrdə yaşayan Azərbaycan və türk diasporları arasında əməkdaşlığın daha sıx inkişaf etdirilməsi, onların məruz qaldıqları ümumi problemlər qarşısında birlikdə addımlar atılması və ardıcıl həmrəylik göstərilməsi məqsədilə səylərini birləşdirəcəklər.
Tərəflər ölkələrinin təqdim edilməsi və milli mənafelərinin qorunmasına dair tarixi həqiqətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasında diasporal fəaliyyətin əlaqələndirilməsini və qarşılıqlı dəstəyi təşviq edəcəklər.
Tərəflər Ermənistanın Türkiyəyə qarşı əsassız iddialarının, tarixin təhrif olunması və tarixi faktların təhrif olunmaqla siyasiləşdirilməsi cəhdlərinin regionda sülhə və sabitliyə ziyan vurduğunu vurğulayaraq bu kontekstdə 1915-ci il hadisələri ilə bağlı olaraq öz arxivlərini açan Türkiyənin Ermənistandakı və digər ölkələrdəki arxivlərin açılması və bu mövzuda tarixçilər tərəfindən araşdırmaların aparılmasına yönəlmiş səylərini qətiyyətlə dəstəkləyirlər.
Tərəflər 10 dekabr 2020-ci il tarixində imzalanmış “Azərbaycan Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında media sahəsində strateji əməkdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu”na uyğun olaraq Azərbaycan-Türkiyə Media Platformasının imkanları nəzərə alınmaqla, iki ölkənin aidiyyəti qurumları arasında informasiya, kommunikasiya və ictimai diplomatiya sahələrində əməkdaşlığı daha da gücləndirəcəklər və bu çərçivədə xarici işlər nazirlikləri arasında davamlı olaraq informasiya üzrə sıx məsləhətləşmələr və mübadilələr həyata keçiriləcəkdir.
Tərəflər parlamentlərarası əməkdaşlığın daha da gücləndirilməsini və bu istiqamətdə qarşılıqlı fəaliyyətin artırılmasını təşviq edirlər.
Tərəflər hər iki xalqın müştərək dəyərlərinin ümdə təzahürlərinə lazımi ictimai dəstəyin göstərilməsini təmin edəcək, tarixi və mədəni irslərinin qorunması üçün birgə fəaliyyət həyata keçirəcəklər.
Tərəflər Türk dünyasının birlik və rifahına xidmət edəcək milli və beynəlxalq səylərin artırılmasına diqqət çəkdilər.
Tərəflər Türk mədəni irsinin beynəlxalq səviyyədə təbliğ və təşviq edilməsi sahəsində birgə əməkdaşlığı gücləndirəcəklər.
Tərəflər Türk həmrəyliyinin daha da möhkəmləndirilməsi məqsədilə Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurası, Türk Akademiyası, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu, TÜRKSOY və Türkdilli Ölkələrin Parlament Assambleyası çərçivəsində həyata keçirilən fəaliyyətlərə təkan verəcəklər.
Tərəflər bir Tərəfin vətəndaşlarının digər Tərəfin ərazisinə şəxsiyyət vəsiqəsi ilə səyahət etmələri haqqında əldə edilən razılaşmadan məmnunluq ifadə edirlər və həmin razılaşmanın xalqlarımız arasında yaxınlıq və insanlar arasında əlaqələr baxımından müstəsna əhəmiyyətini qeyd edərək, bir Tərəfin vətəndaşlarının digər Tərəfin ərazisində yaşamaq hüququ əldə etmələrini qarşılılıq prinsipinə uyğun olaraq asanlaşdırmaq üçün müvafiq tədbirlər görülməsini təqdir edirlər.
Tərəflər lazımi dövlət dəstəyini təmin edərək xalqları arasında müştərək dəyərlərə söykənən sıx əlaqələri humanitar, sosial müdafiə, elm, təhsil, səhiyyə, mədəniyyət, gənclər və idman sahələrində daha da inkişaf etdirəcək və dərinləşdirəcəklər. Bu məqsədlə iki ölkənin aidiyyəti qurumları tərəfindən birgə davamlı fəaliyyətlər həyata keçiriləcəkdir.
Bəyannamə Şuşa şəhərində 15 iyun 2021-ci il tarixində, Azərbaycan və türk dillərində olmaqla iki əsl nüsxədə imzalanb, bütün mətnlər bərabər autentikdir”.
Bu gün Azərbaycanda Milli Qurtuluş Günü qeyd olunur.
Bu, artıq uzun illər işğal altında olan Azərbaycan torpaqlarının əsarətdən qurtulduqdan sonra qeyd olunan dördüncü Milli Qurtuluş Günüdür.
Məhz 31 il əvvəl hakimiyyətə qayıdaraq Azərbaycan xalqını, dövlətini və millətini parçalanmadan xilas edən ulu öndər Heydər Əliyevin hazırda Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı, Prezident İlham Əliyev tərəfindən davam etdirilən siyasəti nəticəsində Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa olunub.
Ata vəsiyyətini layiqincə yerinə yetirən Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında rəşadətli Azərbaycan Ordusu Ermənistan silahlı qüvvələrinin işğal altında saxladığı əzəli və əbədi torpaqlarımızı azad edib.
Bununla da Azərbaycan dövləti Müzəffər Ali Baş Komandanın rəhbərliyi ilə BMT-nin qətnamələrini döyüş meydanında təkbaşına icra edib. Beləliklə, 30 ilə yaxın müddət ərzində düşmənin zəbt etdiyi Azərbaycan torpaqları əsarətdən qurtulub.
Düz 31 il əvvəl - Milli Məclisin 1993-cü il iyunun 15-də keçirilən iclasındakı çıxışında ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycan dövlətçiliyinin gələcək inkişaf strategiyasını elan edib və bu gün Azərbaycan tarixinə Milli Qurtuluş Günü kimi daxil olub, Azərbaycan dövlətçiliyi yox olmaq təhlükəsindən qurtulub.
Həmin gün Azərbaycan xalqının tələbi ilə ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdan Heydər Əliyev Ali Sovetin sədri seçilib. Bununla da uzun illər davam edən gərginlik və qarşıdurma səngiyib və ölkə vətəndaş müharibəsi və parçalanma təhlükəsindən xilas olub. Milli qurtuluş fəlsəfəsi sözün geniş mənasında Azərbaycanın mövcudluğunu, onun ən böyük tarixi nailiyyəti olan müstəqilliyini təmin edir.
Əgər müstəqilliyi qazanmaq ilkin şərt idisə, ikinci vacib məsələ suverenliyi qoruyub inkişaf etdirmək idi və bu ümummilli liderin iradəsi sayəsində reallığa çevrildi. O, Milli Azərbaycan dövlətçiliyi konsepsiyasını yaratdı. Bütün maneələrə baxmayaraq, ən qısa müddətdə ölkədə ictimai-siyasi sabitlik bərpa olundu.
Heydər Əliyev 1993-cü il iyunun 20-də Azərbaycan həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması üçün yerli və xarici jurnalistlər üçün brifinq keçirib, iyunun 21-də isə bir sıra ölkələrin diplomatları ilə görüşüb. Bu sahədə yürüdülən siyasət respublikanı informasiya blokadasından çıxartdı. Dünyada Azərbaycanla bağlı formalaşan fikri müsbət yöndə dəyişdi. Məhz belə bir mürəkkəb siyasi şəraitdə Heydər Əliyevin böyük potensialı Azərbaycanın müstəqilliyinin qarantına çevrildi. Ümummilli liderin şəxsiyyəti, onun özünəməxsus siyasi idarəetmə qabiliyyəti, qətiyyəti və xarizması siyasi böhrana son qoydu və Azərbaycanın dünya birliyinə inteqrasiyası başlandı.
1997-ci ildə Milli Məclisin deputatları 15 iyun tarixinin təqvimə Azərbaycan Respubıikasının Milli Qurtuluş Günü kimi salınması təklifi ilə çıxış ediblər və parlament bu təklifi bəyənib. Həmin vaxtdan Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıdışı Milli Qurtuluş Günü kimi qeyd edilir.
İran tərəfi Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşmasının tərəfdarıdır, lakin regional sərhədlərin dəyişdirilməsini qəbul etmir. Bunu İranın xarici işlər naziri vəzifəsini müvəqqəti icra edən Əli Bagiri Kani “CNN Türk” telekanalına müsahibəsində Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı sualı cavablandırarkən deyib.
“Yen Müsavat”ın məlumatına görə, daha sonra İran rəsmisi bunları qeyd edib: “İran tərəfi regionun inkişafına kömək edəcək bütün təşəbbüsləri, xüsusən də Ermənistanla Azərbaycan arasında normallaşmanı dəstəkləyir. Ancaq Tehran regionun demoqrafiyasını və sərhədlərini dəyişdirəcək hər hansı layihə və təşəbbüsün əleyhinədir”.
Sərhədlərin dəyişdirilməməsi məsələsini İran indiyə qədər deyir və bu hamıya məlumdur. Ancaq bu dəfə sərhədlə yanaşı, demoqrafik dəyişikliklərdən də bəhs edilir. Bu, açıq mətnlə o deməkdir ki, İran azərbaycanlıların Ermənistandakı (Göyçə, İrəvan, Vedi, Zəngəzur mahallarındakı) tarixi torpaqlarına qayıdışının da əleyihinədir. İranlı nazir əvəzinin sözlərindən isə elə çıxır ki, Zəngəzur dəhlizi açılan kimi azərbaycanlılar kütləvi şəkildə köçərək dəhlizin o üzündə, bu üzündə yaşayış məskənləri salacaqlar və torpaq nahiyəsi Ermənistanın əlindən çıxacaq, nəticədə bu ölkənin İranla sərhədi olmayacaq.
Bu arada Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyanın Zəngəzur dəhlizinə nəzarətlə bağlı dedikləri bu mövzuda “yeni düyün” hesab edilə bilər. “Əgər nə vaxtsa imkan yaranarsa və ya iki ölkə arasında kommunikasiyaya nəzarətin başqa təşkilata verilməsi variantına qayıtmaq təklifi olarsa, o zaman bu məsələ müzakirə oluna bilər. Amma düşünmürəm ki, bu, hansısa regional ölkə ola bilər”, - Simonyan jurnalistin sualına cavab olaraq əlavə edib.
Zəngəzur dəhlizinə nəzarət məsələsi ilə bağlı təkliflər əvvəllər də səsləndirilib. Hətta keçən il Brüsselin vasitəçiliyi ilə danışıqlar keçirilərkən Beynəlxalq Gömrük İttifaqının bu işdə vasitəçi ola biləcəyi ilə bağlı müəyyən fikirlər var idi. Ümumilikdə isə hazırda aktual iki təklif var: ya bu təşkilat dəhlizə nəzarət etsin, ya da hansısa neytral ölkə. Bildirilir ki, söhbət “Fronteks” kimi tanınan təşkilatdan - Avropa Sərhəd və Sahil Mühafizəsi Agentliyindən gedir. “Fronteks” 2004-cü ildə Xarici Sərhədlərdə Əməliyyat Əməkdaşlığının İdarə edilməsi üzrə Avropa Agentliyi kimi yaradılıb və ilk növbədə sərhəd nəzarəti səylərinin əlaqələndirilməsinə cavabdehdir. 2015-ci ildə qurum Avropa Sərhəd və Sahil Mühafizəsi Agentliyinə çevrilib, 6 oktyabr 2016-cı ildə Bolqarıstanın Türkiyə ilə xarici sərhədində rəsmi olaraq fəaliyyətə başlayıb. Büdcəsi də 2015-ci ildə 143 milyon avro idisə, 2021-ci ildə artıq 543 milyon avroya yüksəlib. Agentliyin əməkdaşlarının 2027-ci ilə qədər 10.000 nəfərə çatdırılması planlaşdırılır.
Bu arada Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı açıqlamalar intensiv şəkildə yayılmaqdadır. Orta dəhliz də adlandırılan Beynəlxalq Transxəzər Nəqliyyat Marşrutu Çin, Qazaxıstan, Xəzər dənizinin suları, Azərbaycan və Gürcüstandan keçməklə Avropa və Asiya ölkələrini birləşdirir. Dəniz və dəmir yolu konteyner daşınması üçün istifadə olunur.
Minval.az Beynəlxalq Transxəzər Nəqliyyat Marşrutu Assosiasiyasının baş katibi Qaydar Abdikərimovdan bu nəqliyyat marşrutunun inkişaf perspektivləri barədə açıqlama alıb. Musavat.com xəbər verir ki, rusdilli sayta geniş müsahibə verən baş katib Zəngəzur dəhlizinin perspektivi ilə bağlı da nikbin danışıb. O deyib ki, Zəngəzur dəhlizi işə düşən kimi onu Orta dəhlizə daxil edəcəklər.
Qeyd edək ki, ötən ayın əvvəllərində Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan “Ermənistan Gürcüstan və İranla mehriban qonşuluğu inkişaf etdirməli, Türkiyə və Azərbaycanla isə "düşmənçiliyi idarə etməli, azaltmalı və aradan qaldırmalıdır", deyərək regional münasibətlərə yenidən baxılmasını zəruri saymışdı. Qeyd etmişdi ki, regional nəqliyyat marşrutlarını inteqrasiya etməlidir, iqtisadi əlaqələr qurmalı və inkişaf etdirməlidir.
Bugünlərdə isə Ermənistanın baş naziri sülh müqaviləsi imzalanmazdan əvvəl Azərbaycanla kommunikasiyaların açılmasını tamamilə mümkün hesab etdiyini bildirib. “Praktiki addımlarla real dünyanı formalaşdırmaq, ondan sonra müqavilə imzalamaq mümkündür” - deyən Nikol Paşinyan ilk dəfə bu məzmunda açıqlama verib.
Göründüyü kimi, Ermənistanın da mövqeyində müəyyən dəyişikliklər var. İran rəhbərliyi isə rəngləri tündləşdirmək xəttini yürüdür, fiqurlar dəyişsə belə... Yeni nazir əvəzi İranın əvvəlki mövqeyini daha da qəlizləşdirməklə yerini möhkəmlətmək istəyir, yoxsa İranın əvvəlki mövqeyində heç nə dəyişməyəcəyi mesajını verir? Bakı Zəngəzura nəzarətlə bağlı “Fronteks”, yoxsa Beynəlxalq Gömrük İttifaqının nəzarətinə razı ola bilər?
Siyasi şərhçi Elçin Mirzəbəyli “Yeni Müsavat”a açıqlamasında bildirdi ki, İran rəsmilərinin mülahizələri, mahiyyət etibarilə hər zaman olduğu kimi dəqiq heç nə ifadə etmir: "Onlar hər şeydən danışırlar, amma heç nə demirlər. Əvvəla, Zəngəzur dəhlizi ilə sərhədlərin dəyişdirilməsi arasında yaxından-uzağa heç bir əlaqə yoxdur. Zəngəzur dəhlizi eksterritorial ərazi deyil, indiki Ermənistanın ərazisindən keçən, Azərbaycanla onun eksklavı olan Naxçıvan Muxtar Respublikası arasındakı maneəsiz əlaqəni təmin edən və gələcəkdə multimodal funksiyalara malik ola biləcək dəhlizdir. Digər tərəfdən, qərbi azərbaycanlıların öz ata-baba yurdlarına qayıtmasını da, heç bir halda “demoqrafik vəziyyətin dəyişdirilməsi” kimi absurd və məntiqsiz mülahizələrlə əlaqələndirmək mümkün deyil. Çünki qaçqınların öz evlərinə qayıdışı əslində demoqrafik vəziyyətin öz real, hüquqi məcrasına qaytarılmasıdır. Yəni demoqrafik xəritənin bərpa olunmasıdır. Bu, o deməkdir ki, qərbi azərbaycanlılar öz ata-baba yurdlarından zorla çıxarılanda demoqrafik vəziyyət süni şəkildə dəyişdirilib və indi demoqrafik vəziyyətin təbii mənzərəsinin bərpası üçün azərbaycanlı qaçqınların öz evlərinə qayıdış hüququ bərpa olunmalıdır. Əgər İranın xarici siyasət idarəsinin de-fakto rəhbəri bu qədər bəsit və hər kəsin anlaya biləcəyi mövzuları başa düşmürsə, yaxud başa düşmək istəmirsə, bu, artıq onun öz problemidir". Alen Simonyanın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı mülahizələrinə gəldikdə, E.Mirzəbəyli bildirdi ki, onun “təşkilat” dedikdə hansı təsisatı nəzərdə tutduğunu müəyyənləşdirməyə çətinlik çəkir: “Diqqətinizə çatdırım ki, Beynəlxalq Gömrük İttifaqının funksiyasına nəqliyyat dəhlizlərinin idarə edilməsi və təhlükəsizlik məsələləri daxil deyil. Avropa Sərhəd və Sahil Mühafizəsi Agentliyi isə yalnız Aİ-yə üzv olan ölkələrin quru və su sərhədlərinə cavabdehdir. Ermənistan isə Avropa İttifaqının üzvü olmadığı üçün "Fronteks"in bu missiyanı yerinə yetirməsi mümkün deyil".
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu İranın yenə də fərqli məsələləri qarışdırdığını söylədi: “Azərbaycanın Qərbi Zəngəzuru nəzarətə götürmək planı yoxdur. Əgər bizə qarşı Ermənistan tərəfindən təcavüz, təxribat olmasa, baxmayaraq ki, Qərbi Zəngəzur Azərbaycanın tarixi torpaqlarıdır, Azərbaycan reallıqla hesablaşır, o torpaqları nəzarəti altına almaq fikri yoxdur. Amma bu, başqa məsələdir ki, azərbaycanlıların Qərbi Zəngəzura qayıtmaq hüququ var və Azərbaycan bu siyasəti yürüdür, onun arxasındadır. Azərbaycanlıların öz yurdlarına qayıdışı isə o torpaqların nəzarətə götürülməsi anlamına gəlmir. Azərbaycanlılar qayıdıb, Ermənistan vətəndaşlığını da qəbul edə bilərlər, təhlükəsizlikləri təmin olunduğu halda. İransa hazırda bunun əleyhinə çıxır və azərbaycanlıların qayıdış hüququnu da sanki tanımır”.
E.Şahinoğlu əlavə etdi ki, İran həmçinin dəhliz məsələsinin də əleyhinə çıxış edir: “Dəhliz Ermənistanın ərazisindən keçəcək. Bu, sərhədlərin dəyişdirilməsi deyil ki. Bunu İran tərəfi sərhədlərin dəyişdirilməsi kimi qələmə verir və özlərinin yanlış məntiqinə görə deyirlər ki, sərhədlər dəyişdirilə bilməz. Amma dəhlizlə bağlı neqativ fikirləri davam etdirirlər”. Politoloq Azərbaycanın İranla da dəhliz layihəsinin olduğunu qeyd etdi: “Amma əgər İran rəsmiləri daim Zəngəzur dəhlizinin əleyhinə çıxarsa və Azərbaycanla münasibətdə gərginliyi davam etdirsələr, Araz dəhlizi adlanan dəhlizin reallaşması da sual altında qala bilər. Görünən budur ki, İranın mövqeyində dəyişən heç nə yoxdur. Yəni yenə də tutublar ki, "sərhədlər dəyişdirilə bilməz". Ancaq qeyd etdiyimiz kimi, bizim sərhədləri dəyişdirmək fikrimiz yoxdur. Üstəlik, ümumiyyətlə, Ermənistanla sərhədlər müəyyənləşməyib. Sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi prosesi gedir". O ki qaldı Zəngəzur dəhlizinə nəzarət məsələsinə, E.Şahinoğlu Ermənistanın parlament sədri Alen Simonyanın bu haqda açıqlamasını xatırlatdı: “Bildirib ki, neytral ölkələr, beynəlxalq təşkilatların nəzarəti mümkündür, bu məsələ müzakirə oluna bilər. Biz maneəsiz keçid tələb edirik. Biz Azərbaycandan Azərbaycana keçid istəyirik. "Fronteks"in, Avropa təşkilatının adı çəkilir. Araşdırmaq lazımdır, bu təşkilatın strukturu necədir? Yaxud Fransanın bura təsir imkanları nə dərəcədədir? Əgər bu təşkilata Fransanın təsir imkanları varsa, biz “Fronteks”in bu layihəyə cəlb edilməsinə razı ola bilmərik. Fransa harada varsa, orada anti-Azərbaycan mövqeyi, ermənipərəst mövqe və təxribat var. Biz buna razılaşa bilmərik. Amma hadisələrin gedişatı göstərir ki, əslində Ermənistan rəsmiləri artıq Zəngəzur dəhlizinin açılması məsələsində əvvəlki siyasətlərini korrektə etməyə hazırdırlar. Nikol Paşinyanın son açıqlaması da bundan xəbər verir ki, kommunikasiya xətləri sülh sazişinin imzanmasından daha erkən reallaşa bilər".
Elxan Şahinoğlu hesab edir ki, Paşinyan son açıqlamaları ilə dəhlizlə bağlı əvvəlki fikirlərini korrektə etməyə hazır olduğunu göstərir: “Amerikalı diplomatlar Paşinyana məsləhət görüblər ki, Zəngəzur dəhlizinin açılmasını ləngitməkdə davam etsə, Azərbaycan İran ərazisindən keçən Araz dəhlizinə üstünlük verəcək. Bu, həm ABŞ-ın maraqlarına ziddir, həm də Ermənistanı Orta dəhliz layihəsindən kənarda qoyacaq”...
Bir əminlik var ki, Azərbaycan dövlətinin dediyi olacaq, əksi mümkün deyil. Eyni zamanda qardaş Türkiyə üçün də Zəngəzur dəhlizi “olmazsa, olmaz”dır. Ermənistanın üzünə qapıların açılması da dəhlizdən asılıdır...
İran və Azərbaycanın taktiki təlimlər keçirməsini siyasi opponentlər dərhal xarici siyasi kursunun dəyişməsi, İsrailə qarşı demarş kimi təqdim edirlər. İddialarını arqumentləşdirmək üçünsə Azərbaycan Prezidentinin Qahirəyə səfəri zamanı müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılması haqqında bəyanatına istinad edir, bunu da anti-İsrail addım kimi təqdim edirlər.Səfərlə bağlı yazıda o iddia ilə bağlı geniş şərh versək də, bəzi məqamları təkrar xatırladaq:
Əvvələn, Azərbaycan müstəqilliyin ilk illərindən Fələstinin müstəqil olma haqqını, münaqişənin sülh yolu ilə ikidövlətli, adil həll modelini tanıyır. Bu mövqeyini dəfələrlə ikitərəfli və çoxtərəfli görüşlərdə səsləndirib, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının fəal üzvlərindən biri kimi qurumun Fələstinlə bağlı bütün qətnamələrinə tərəfdar çıxıb. Ümumən bu təşkilatda olmaq avtomatik olaraq paytaxtı Şərqi Qüds olacaq Fələstini dəstəkləmək mənasına gəlir, çünki təşkilatın təsisini zəruri edən səbəb bu olub. Ötən il Təl-Əvivdə səfirlik açılması ilə paralel Ramallahda da nümayəndəlik açıb. Bu addım özlüyündə ikidövlətli həll modelinə sədaqətin nümayişi idi.
İkincisi bəyanatın səsləndiyi məkan mühümdür. Ötən illər İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının Mərkəzi Asiyada keçirilən toplantılarında, İran tərəfinin atmacalı çıxışlarına rəğmən Azərbaycan Fələstin-İsrail münaqişəsi haqda bəyanat verməyib, eləcə də, İranla Azərbaycan arasında müxtəlif səviyyəli ikitərəfli görüşlərdə qarşı tərəfin hər dəfə ortaya anti-İsrail mövqe qoyma təşəbbüsü “iqnor” edilib. Amma Qoşulmama Hərəkatına sədrliyi dövründə Azərbaycan Fələstin məsələsinin müzakirəsinə nəinki maneə olmamış, əksinə Fələstinlə bağlı beynəlxalq hüquqa və tarixi ədalətə söykənən mövqeyini açıq ifadə edib. Qahirədəki çıxış bu mövqeyin təkrar ifadəsindən başqa bir şey deyildi. Misir İsrailin mövcud olma haqqını rəsmən tanımış ilk ərəb ölkəsidir, son HƏMAS-İsrail qarşıdurması zamanı da bütün təhriklərə rəğmən İsraillə açıq hərbi qarşıdurmadan yayınır. Yəni bəyanat yalınız məzmununa görə deyil, səslənmə zamanı və məkanın seçimi ilə də İsrailin mövcudluğunu inkar edən baxışların bölüşülmədiyi haqda mesaj ehtiva edir.
Qeyd edək ki, bəzi israilli ekspertlər də Azərbaycanın İsraildən uzaqlaşmaqda olduğunu iddia edir, hətta “Azərbaycanın yəhudi diasporu” adlı You Tube kanalı (Еврейская Диаспора Азербайджана. Роман Цыпин) bir müddətdir ki, açıq şəkildə erməni təbliğat maşınının ruporuna çevrilib .
Əlbəttə ki, oktyabrın 7-də HIMAS-ın hücumu və ondan sonrakı müharibə Azərbaycan üçün müəyyən çağırışlar, çətinliklər yaradır. Bakı İsraillə strateji münasibətləri saxlamaqla Türkiyə və Pakistanla əlaqələri kəsmək istəmir, İslam və Ərəb dünyasında nüfuzunu qorumağa çalışır. Eyni zamanda rəsmi Bakı İranla İsrail arasında artan qarşıdurmada tərəf tutmaq istəməzdi. Sirr deyil ki, Tehran Bakı ilə Təl-Əviv arasında hərbi, kəşfiyyat və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığa həmişə şübhə ilə yanaşıb.
İranlı ekspert Vəli Kaleji xatırladır ki, Qəzza zolağında müharibə məsələsində Bakı kifayət qədər ehtiyatlı mövqe tutub:
-Əksər İslam ölkələrindən fərqli olaraq, İsraili qınamaqdan imtina etdi.
-Digər tərəfdən, əksər Qərb ölkələrindən fərqli olaraq, Bakı 7 oktyabr terror aktını pisləsə də, HƏMAS-ı terror təşkilatı elan etməkdən yayınır. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev İƏT-in 2023-cü il noyabrın 12-də Ər-Riyadda keçirilən fövqəladə iclasında iştirak etməyib. Prezidentin yerinə tədbirdə xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov iştirak edirdi. Həmin il noyabrın 3-də Qazaxıstanda keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının sammitində Azərbaycan prezidenti hər iki tərəfi qınamaqdan yayınıb və yalnız ümumi “davam edən münaqişə ilə bağlı narahatlığını” ifadə edib (“Eurasianet”, 9 noyabr 2023-cü il).
-Amma rəsmi Bakı təbii ki, İslam dünyasındakı mövqeyini qoruyub saxlamağa çalışır. Azərbaycan otuz ildir ki, Qarabağ münaqişəsində daim ərəb və islam ölkələrindən dəstək istəyib. Dəstək qazanmaq üçün Azərbaycan Pakistanla tərəfdaşlığa girərək iki qeyri-müsəlman ölkəsi, Hindistan və Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş Qarabağ və Kəşmirin iki regionunun statusunu İƏT-ə təqdim edib (“Arab News”, 10 oktyabr 2020).
Ekspertə görə, Azərbaycan Qarabağı geri qaytarsa da, Bakı hələ də Cənubi Qafqazda yeni mövqeyini sabitləşdirməli və İslam dünyası ilə əlaqələri saxlamalıdır. 2009-cu ildə Bakının, 2018-ci ildə isə Azərbaycanın Naxçıvan anklavının İslam dünyasının mədəniyyət paytaxtları elan edilməsi rəmzidir. İslam Dünyası Mədəniyyət Nazirlərinin 12-ci Konfransında Şuşa 2024-cü ilin mədəniyyət paytaxtı elan edilib. Azərbaycan açıq şəkildə İsraili strateji tərəfdaş kimi dəstəkləməklə İslam və ərəb dünyasındakı imicini korlamaq istəmir, baxmayaraq ki, Bakı Tel-Əvivlə əlaqələri ən azı indiki səviyyədə saxlamağa ümid edir.
HƏMAS-a gəlincə, II Qarabağ müharibəsində Azərbaycanı qələbə münasibətilə təbrik edib (Anadolu Agentliyi, 10 noyabr 2020). Amma bun baxmayaraq rəsmi Bakı HƏMAS-la birbaşa əlaqə saxlamaqdan imtina edib.
Qeyd edək ki, Ankara Fələstin ərazilərində “pisləşən humanitar faciəni” əsas gətirərək, müharibə müddətində İsrailə ixracı dayandıracağını bildirib. İsrailin maliyyə naziri Bezalel Smotriç buna cavab olaraq bildirib ki, İsrail Türkiyə ilə azad ticarət sazişini ləğv edəcək və türk idxalına 100 faizlik rüsum tətbiq edəcək (“The Times of Israel”, 18 may). Gərginlik Azərbaycanın iki yaxın tərəfdaşı arasında daha bir nifaqı qabardır, amma Bakı hər iki tərəfdaş arasında balans tapmağa çalışır. Azərbaycan Prezidentinin Türkiyəyə səfəri zamanı Qəzza probleminin müzakirə edildiyi bildirilsə də, məlumat ümumi sözlərdən kənara keçmir. Çünki bu məsələdə Qahirədəki bəyanatdan daha artıq nəsə deyilməyəcəkdi, Azərbaycan həmişəki kimi mümkün qədər iki müttəfiq arasında münasibətlərdə neytrallığını qorumaqda maraqlıdır. Azərbaycanın xarici siyasəti yetərincə praqmatikdir, müttəfiqlər itirməyə deyil, qazanmağa hesablanıb.
Keçilən təlimlərə gəlincə, ötən il mərhum İbrahim Rəisi Şərqi Azərbaycan vilayətinə səfəri zamanı Culfa dəmir yolu stansiyasına da baş çəkmiş, buranı İranın Avropaya açılacaq qapısı kimi dəyərləndirmişdi. Yəni təlim keçiləcək Naxçıvan ərazisi Azərbaycan-Ermənistan sülh müqaviləsindən sonra İrandan Avropaya daşınacaq malların əsas tranzit zonasıdır. İndiki təlimlərlə bağlı açıqlanan məqsədlər içərisində təxriabtların önlənməsi haqda bəndin olması da bu baxımdan normaldır.
Çoxmilyardlıq daşımalarda həm çıxış, həm də çatış məntəqəsi olacaq tərəflərdə əminlik olmalıdır.
Cəmaləddin Quliyev, siyasi ekspert
Prezident İlham Əliyev Qurban bayramı münasibətilə Azərbaycan xalqını təbrik edib.
Təbrik mətnində deyilir:
"Hörmətli həmvətənlər!
Sizi və dünyanın müxtəlif guşələrində yaşayan bütün soydaşlarımızı müqəddəs Qurban bayramı münasibətilə ürəkdən təbrik edir, ən xoş arzu və diləklərimi yetirirəm.
Dünya müsəlmanlarının mənəvi həmrəyliyinin təcəssümü olan Qurban bayramında mömin insanlar Allah və din yolunda hər cür fədakarlığa hazır olduqlarını nümayiş etdirmək fürsəti qazanır, Uca Yaradana yaxınlığın sevincini yaşayırlar.
Bəşər mədəniyyətinə və elmi-fəlsəfi fikir xəzinəsinə misilsiz töhfələr vermiş Azərbaycan xalqının dünyagörüşünün təşəkkülündə və milli-mədəni inkişafında İslam dini mühüm mərhələ təşkil edir. Ayrı-ayrı xalqların və dinlərin mənsublarının mehriban ailə kimi yaşadıqları ölkəmizdə qarşılıqlı hörmət və etimada əsaslanan nümunəvi birgəyaşayış mühitinin formalaşmasında və etnik-mədəni müxtəlifliyin günümüzədək qorunub saxlanılmasında mütərəqqi islami dəyərlərin rolu danılmazdır.
Dini bayramlar, o cümlədən Qurban mərasimləri cəmiyyətimizdə milli-mənəvi birliyin, xeyirxahlıq və mərhəmət duyğularının təntənəsinə çevrilir. Bu mübarək bayram günlərində ölkəmizin hər yerində geniş xeyriyyəçilik və sosial yardımlaşma tədbirləri həyata keçirilir, şəhidlərimizin ölməz xatirəsi ehtiramla yad olunur.
Əziz bacı və qardaşlarım!
Xalqımızın firavanlığı və əmin-amanlığı naminə etdiyiniz duaların və kəsdiyiniz qurbanların Tanrı dərgahında qəbul olunması diləyi ilə bir daha hər birinizə səmimi təbriklərimi çatdırır, ailələrinizə firavanlıq, süfrələrinizə xeyir-bərəkət arzulayıram.
Qurban bayramınız mübarək olsun!".