Səhər gedəcəyim ünvanın həyacanı məni gecə yatmağa qoymamışdı. Bütün gecə yuxuda müharibə görürdüm, mən qaçırdım, od– alov məni təqib edirdi. Evlər yanırdı, hər yerdə bombalar partlayırdı. Səhər başağrısı ilə oyanmağıma baxmayaraq, həyacan məni şəhid qapısını açmağa tələsdirirdi. Avtomobil ünvana yaxınlaşdıqca, boğazımdakı qəhər sanki getdikcə böyüyərək nəfəs almağımı əngəlləyirdi. Budur, gəlib mənzilbaşına çatdıq - Zabrat kəndinin ilk şəhidi Əvəz Paşayevin evindəyik. Bizi şəhid qəhrəmanın həyat yoldaşı Püstə xanım qarşılayır. Yol boyu şəhid xanımına deyəcəyim sözləri götür-qoy etsəm də, onun çöhrəsindəki səmimilik, qürur bir anlıq məni susmağa vadar edir. Bəlkə də ilk dəfə idi ki, danışmaqda çətinlik çəkirəm. Elə bil qarşımda əyləşən Püstə xanım bunu hiss edib söhbəti özü açır. Şəhid həyat yoldaşının xasiyyətindən, əməllərindən danışdıqca xanımın gözləri parıldayır. Uzun müddət keçməsinə baxmayaraq, ləyaqətlə canını torpağa fəda edən Əvəz Paşayev onun qəlbində, gözlərində ilkgünkü kimi yaşayırdı. Beləcə, maraqlı söhbətimiz başlayır. Püstə xanım ilk olaraq ömür – gün yoldaşından ümumi məlumat verir.

 “Əvəzgil ailədə dörd uşaq olublar. O, 1949-cu il mayın 29-da Ağsu rayonunda doğulub, əkiz qardaş olublar. Qardaşı hazırda sağdır. Beş yaşları olarkən anaları, yəni mənim xalam rəhmətə gedib. Elə bu səbəbdən 1954-cü ildə Bakı şəhərinin Zabrat qəsəbəsinə köçürlər. Burada, 75 nömrəli məktəbin I sinifinə gedir, VIII sinfi bitirdikdən sonra isə Bakı Maliyyə- Kredit texnikumuna daxil olur. Əvvəllər Nizami kinoteatrı ilə üzbəüz Milli Bank var idi. Orada çalışmağa başlayır. Hərbi xidmətini Almaniyada keçir. Orada da öz qəhrəmanlığı ilə fərqlənir, 1968-ci ildə Çexslovakiyada baş vermiş çevriliş zamanı dinc əhali üzərinə irəliləyən tankı dayandırır”.

Püstə xanımdan Əvəz Paşayevlə tanışlıq tarixçəsindən danışmağını xahiş edirəm.
“Əvəz mənim xalamın oğludur. Lakin xalam cavan yaşlarında vəfat etdiyinə görə, Əvəzgil erkən yaşlarından Bakıya köçmüşdülər. Ona görə də, biz uşaqlıqdan bir-birimizi görməmişdik. Mən Bakıda təhsil alırdım, bir gün eşitdim ki, anamgil Əvəz əsgərlikdən gəldiyi üçün, Bakıya onu görməyə gəliblər. Yolüstü tələbə yataqxanasına gələrək məni də özləri ilə aparmaq istəyiblər, amma mən dərsdə olduğum üçün məni görmədən gedirlər. Dərslərim bitdikdən sonra mən də Əvəzgilə gəldim. O zamanlar çox cavan idim. İlk dəfə onların evində görüşdük. Əvvəl Əvəz məni bəyəndiyini deməyə utanırdı, daha sonra ürəyini açdı. Bir müddətdən sonra o, hardansa eşidir ki, guya məni başqa biri ilə nişanlayıblar. Bundan hiddətlənib Saratov şəhərinə yollanır. Daha sonra atası xəbərin yalan olduğunu ona bildirərək, Əvəzi yenidən Bakıya qaytarır. Bu hadisədən bir  neçə il sonra biz ailə qurduq”.

 Əvəz Paşayev Qarabağda döyüşlər şiddətlənən gündən bütün cəhdləri ilə orada vuruşmaq istəyir. Lakin dörd övladı olduğu üçün hər dəfə ümidlə getdiyi hərbi komissarlıqdan məyus geri qayıdırdı. Onu könüllü cəbhəyə qəbul etməkdən boyun qaçırırdılar.

 “Dəfələrlə hərbi komissarlıqdan məyus qayıdırdı, deyirdi, məni aparmaq istəmirlər. Hər dəfə ona yalvarırdım  ki, getmə, sənə nəsə olsa, mən dörd uşağa necə baxaram?” O, isə “Püstə, əsas sənə heç nə olmasın, onda uşaqlar həqiqətən yetim qalar”,- deyə cavab verirdi”.
Püstə xanım Əvəzin ön cəbhəyə gedən yolda səbr kasasının necə daşdığını belə xatırlayır.
“Bir axşam süfrə arxasında oturub çay içirdik. O gün hələ də bugünkü kimi yadımdadır. Televiziyada mənfur ermənilərin Xocalını işğal etdiklərini elan etdilər. O an Əvəz eşitdiyi xəbərin dəhşətindən əlini necə stola çırpdısa, stolun üstündə olan çay stəkanları yerə töküldü. Həmin gecə mən onu birinci dəfə idi ki, o vəziyyətdə görürdüm. Əsəbdən üzü ağappaq olmuşdu. Dedi, mən daha burada qala bilmərəm. Ondan bir müddət sonra iyunun 28-i cəbhəyə yola düşdü. İlk olaraq, Füzuli rayonunda gedən döyüşlərə qoşuldu, daha sonra Qubadlıya yollandı”. Püstə xanım sanki həyat yoldaşının şəhid olduğu günü nəql etdikcə, o hissləri yenidən yaşayır, baxışları harasa uzaqlara dalır, gözləri yaşarır. “Həmin günü hərbi komissarlıqdan qaynıma xəbər verirlər ki, Əvəz Qubadlıda şəhid olub. Qaynım da Əvəzin nəşini gətirmək üçün ora yola düşür, mənə isə bu barədə demirlər. Ondan bir gün əvvəl uşaqlar mənə dedi ki, atamız Qubadlıya gedib. Düşündüm ki, yəqin səhv başa düşüblər, Qubadlıya yox, Qubaya gedər, bəlkə, kiminsə toyudur. Elə bu fikirlə evin içində işlərimlə məşğul olmağa başladım. Birdən gördüm ki, baldızım bərkdən qışqırdı. Tez özümü çölə atdım, uşaqlar həyətdə oynayırdılar, elə bildim onlara nəsə olub. Ancaq hər şeyi qaynım Rizvanın üzündəki kədərdən başa düşdüm. Ondan “Əvəzə nəsə olub?” soruşanda sakitcə başını aşağı saldı. Həmin günü mən başsız qaldım. Hər zaman düşünürdüm ki, Əvəzdən sonra nəfəs ala bilməyəcəyəm, ancaq torpağın üzü soyuq olur. O gün canımın bir parçasını torpağa əmanət edərək, 4 balam üçün, Əvəzin yadigarları üçün ağır da olsa, yaşamağa başladım”.

Sonradan danışılanlardan onun necə şəhid olduğunu öyrəndim. Qubadlıda ağır döyüşlər gedir, o ayağından ağır yaralı olsa da, təslim olmur, həmin an Əvəz bir komandir kimi rəftar edir. O an onun fikri ancaq əsgərlərini səngərdən çıxarmaq olur. Tezliklə komandir buna nail olur və sonuncu döyüşçüyə qədər onları qızğın döyüş nöqtəsindən çıxarır. Əvəz Paşayevin heç vaxt təslim olmaq fikri olmur, o, son nəfəsinə qədər qəhrəmancasına, ölümün dik gözünə baxaraq vuruşur. Sonda qorxaq düşmənin snayperi ilə vurularaq, müqəddəs saydığı Azərbaycan üçün, vətən uğrunda şəhid olur. Onun nəşi 12 gün sərhəd bölgəsində qaldıqdan sonra oktyabrın 28-də ailəsinə təhvil verilir. Əvəz Paşayevin ölümü ilə barışmayan təkcə Püstə xanım deyildi. Onun üçün nə qədər ağır olsa da, şəhid yoldaşının dörd yadigarı üçün ayaqda dik durmağa çalışırdı. Axı o, Əvəzə söz vermişdi. Ancaq onun 14 yaşlı oğlu Nemətin atasının ölüm yükü zərif çiyinləri üçün çox ağır gəlir. O zamanlar hərbi məktəbdə təhsil alan övladı bir gün üzü Qubadlıya yol alır. O, atasının şəhid olduğu torpaqlara gedib oranı öz gözləri ilə görmək istəyir. Gərgin vəziyyətə baxmayaraq, heç nədən qorxmayan uşaq əvvəl Füzuliyə, sonra isə Qubadlıya yollanır. O, atasının şəhid olduğu torpağı tapıb, atası ilə elə həmin gün o müqəddəs yerdə vidalaşır, bununla Nemət ürəyində sakitlik taparaq atasının ölümünə özünü inandırır.
“Əvəz cəbhəyə getməmişdən bir müddət əvvəl qəribə yuxu görməyə başladım. Yuxuda görürdüm ki, qara paltarda şıdırğı rəqs edirəm. Hər dəfə də eyni yuxunu görürdüm. O, cəbhəyə hazırlaşanda dedim, getmə, getsən, öləcəksən. Əvəz isə mənim bu sözlərimə gülüb, dedi ki, əgər qismətimdə orada şəhid olmaq yazılıbsa, bundan qaçmaq olmaz. Onun şəhid olduğu gün oktyabrın 16-ı çox narahat idim. Heç cür evdə özümə yer tapa bilmirdim. Sən demə hisslərim məni aldatmayıb, həmin gün Əvəz şəhid olub. İnanın, ondan sonra dəfələrlə intihar barədə düşünmüşəm, hər dəfə Əvəz gəlirdi gözümün qarşısına, sanki mənə deyirdi, möhkəm ol, əmanətlərimə xəyanət etmə”.

Püstə xanım həyat yoldaşı ilə son görüşündən danışdıqca, o günə yenidən qayıdır. O, ömür-gün yoldaşını şəhidlik zirvəsinə yüksəlməmişdən 5 gün əvvəl görür. Onların son görüşü oktyabrın 11-i olur.

“Həmin günü dayımoğlunun toyu idi, mənə dedi, uşaqları da götür, get toya. Soruşdum ki, bəlkə sən də bizimlə gedəsən, dedi ki, əlimdə işim var, bitirən kimi tankla da olsa gələcəm, siz gedin. Qapıdan çıxanda anidən mənə baxıb “Uşaqlardan muğayat ol” dedi. Həmin günü məclisin sonuna qədər gözüm qapıda qaldı, amma Əvəz gəlmədi. Nə biləydim ki, həmin gün son görüşümüz idi”.

Püstə xanım iyirmi səkkiz il keçməsinə baxmayaraq, bu yaranın hələ də qaysaq bağlamadığını deyir. Deyir, evdə asdığım şəkliylə hər gün söhbət edirəm. Tez-tez yuxularda görüşürük. İllər keçsə də onun yeri mənim üçün hər zaman, hər dəqiqə görünəcək. Hərdən dəhşətə gəlirəm ki, mən 28 ildir Əvəzsizəm...”

 
Vüsalə Balayeva

Twitter

Erməni işğalçıları yenə də döyüşlərdə göstərə bilmədikləri şücaətlər barədə saxta foto və video yaymaqda davam edirlər. 

Hərbi ekspert, ehtiyatda olan polkovnik Şair Ramaldanov bu cür yalanları aşkar etməyin yolunu izah edir. 

Ş.Ramaldanov əhalini cəbhədəki hadisələrlə bağlı foto və videolarda incəliklərə diqqət yetirməyə çağırır. 

Məsələn, texnika vurulubsa onun qalıqları, duruş istiqaməti, yaxud insandırsa, onun geyimi, ətrafında baş verən hadislərin ona təsiri və s. xəbərin doğru və ya yalan olduğunu həmişə üzə çıxarır. 

Hər növbəti saxtakarlıqla özlərini daha da çox rüsvay edən ermənilər artıq ötən illərin arxivlərində istifadə edilməyən xroniki material buraxmayıblar.

Twitter

Azərbaycan Ordusunun Ermənistan silahlı qüvvələrinin hərbi təxribatlarının qarşısını uğurla alması, düşmənə sarsıdıcı zərbələr endirməklə cəbhədə əldə etdiyi qələbələr xalqımız tərəfindən böyük sevinclə və ruh-yüksəkliyi ilə qarşılanır. Vətəndaşlar bu nailiyyətlərə görə Prezident, Ali Baş Komandan İlham Əliyevə çoxsaylı təbrik və minnətdarlıq məktubları yazırlar.
Məktublarda Azərbaycan Ordusuna dəstək ifadə olunur.

Ucar rayonundan məcburi köçkün, II qrup Qarabağ müharibəsi əlili Əmirov Tələt Əli oğlu məktubunda yazıb:

“Hörmətli cənab Prezident! Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin şah əsəri olan müasir Azərbaycan Sizin rəhbərliyinizlə Qələbəyə doğru inamla addımlayır. Ucar rayonunda məskunlaşmış məcburi köçkünlər Ordumuzun hər nailiyyətinə ürəkdən sevinirlər. Artıq böyük köçə, doğma yurdlarımıza qayıtmağa hazırıq. Əziz Prezidentimiz, biz məcburi köçkünlər daim Sizinləyik, bütün qərarlarınızı dəstəkləyirik. İnşallah, Sizinlə qayıdıb abadlaşdıracağımız doğma torpaqlarda görüşərik”.

Füzuli rayonu, Qayıdış-1 qəsəbəsindən İsmayılov Ramil Əyyub oğlu, Heydərov Tehran Əbil oğlu, İbişov Taryel Kazım oğlu yazıb: “Hörmətli cənab Prezident! Uğurlarımız böyükdür, ordumuz qalibdir. Böyük Qələbə, bayrağımızın Şuşada dalğalanacağı gün uzaqda deyil. Biz Qayıdış qəsəbəsində məskunlaşmışıq. Füzuli rayonunun kəndlərinin, o cümlədən kənd Horadizin azad edilməsi hamımızın böyük sevincinə səbəb oldu. Bizə bu sevinci yaşatdığınıza görə Sizə və şanlı ordumuza minnətdarıq. Füzulililər fərəh və qürur içindədirlər. Allah Sizi qorusun. Yaşasın, qalib Azərbaycan!”.

Bakı şəhərindən professor, tarix elmləri doktoru, Əməkdar müəllim Quliyev Musa Nizam oğlu bildirib:
“Möhtərəm Prezidentimiz, cənab Ali Baş Komandan! Milli Ordumuza azadlıq mübarizəsinə başlamaq əmri verdiyinizə görə Sizə təşəkkür edirəm. Şanlı Ordumuzun iki gün ərzində qazandığı uğurlara görə Sizi qəlbən təbrik edirəm. Müharibənin ilk günündən Sizin qətiyyətiniz, mahir komandanlıq istedadınız bütün türk dünyasını valeh edib. Bizim apardığımız müharibə ədalətli müharibədir, torpaqlarımız tezliklə yağı düşməni tapdağından azad edəcəyik.Cənab Prezident, Azərbaycan xalqı, o cümlədən alimləri, ziyalıları daim Sizinlədirlər. Qarabağ Azərbaycandır! Tanrı Sizə, xalqımıza, dövlətimizə və ordumuza yar olsun”.

Abşeron rayonundan Mirnihad Həşimov Azərbaycan Ordusunun uğurlarından qürurlandığını bildirib:
“Hörmətli cənab Prezident! Sizin komandanlığınızla qısa müddət ərzində əldə olunan uğurlar hər bir vətəndaş kimi, məni də çox qürurlandırdı. Otuz illik Qarabağ həsrətinə son qoymaq üçün gördüyünüz işlər tarix dərsliklərində əsrlər boyu öyrəniləcək. Möhtərəm Ali Baş Komandan, Sizi daim dəstəkləyir və Zati-alinizə dərin minnətdarlığımızı bildiririk. Var olun, cənab Prezident!”.

Qaradağ rayonundan Quliyeva Bahar Mahir qızı deyib:

“Cənab Ali Baş Komandan. İlk növbədə, bizə günlərdə yaşatdığınız hədsiz sevinc və qürur hislərinə görə Sizə və şanlı Ordumuza təşəkkürümü bildirirəm. İllərdir görmədiyimiz, atalarımızın, babalarımızın haqqında həsrətlə danışdıqları torpaqlarımıza bir addım da yaxınlaşdığımızı hiss etmək bizi o qədər xoşbəxt edir ki, biz “Budur, Azərbaycanın şanlı Ordusunun gücü!” deyir və qələbəyə daha da ürəkdən inanırıq. Sizin dəfələrlə xəbərdarlığınıza baxmayaraq, mənfur qonşularımız atəşkəsi pozmaqdan, mülki vətəndaşlarımızı öldürməkdən çəkinmədilər. Ordumuzun düşmənin ön xəttini bir neçə saata darmadağın etməsi göstərdi ki, bizim üçün işğalçıları torpaqlarımızdan təmizləmək çox asandır. Bu haqq yolunda Sizə və şanlı Ordumuza uğurlar arzu edir, dualarımızın Sizinlə olduğunu bildirəm. Lazım olarsa, mən də son damla qanımadək Vətən yolunda, torpaq yolunda döyüşməyə hazıram. Azərbaycan gəncliyi Sizin yanınızdadır, cənab Ali Baş Komandan! Baxmayaraq ki, bu məktubu Sizə Bakıdan yazıram, əminəm, tezliklə doğma Qarabağdan - Xocalıdan yazacağam”.

Bakı şəhərindən Əməkdar elm xadimi, professor Vaqif Şadlinski qələbə sevincini Azərbaycan xalqına yaşatdığı üçün Ali Baş Komandana dərin minnətdarlığını bildirib: “Möhtərəm cənab Prezident. Xalqımızın, hər bir sadə vətəndaşın ürəyi bu tarixi günlərdə fəxrlə döyünür, hər birimiz televiziya ekranlarının qarşısında qürurla zəfər sorağındayıq. Mənfur düşmənlərimiz özləri insaniyyətə zidd ideologiyalarının qurbanına çevrilərək silahımızın gücü qarşısında aciz qalıblar. Azərbaycanımızın Sizin müdrik rəhbərliyiniz sayəsində əldə etdiyi qələbələr, ölkəmizin dünya arenasında artan nüfuzu, gənclərin Vətənə sədaqət, milli-mənəvi dəyərlərimizə hörmət ruhunda tərbiyə olunması erməni-faşist rejiminin gününü qara edib.
Əziz Prezidentimiz, Siz Azərbaycanı alınmaz qalaya, şanlı Ordumuzu yenilməz qüvvəyə çevirmisiniz. Düşmən məhv edilir, qaçır. Azərbaycan əsgəri müqəddəs andına sadiq qalaraq torpağımızı azad edir. Biz qələbəni gözləyirdik, cənab Prezident! Bu qələbə sevincini bizə yaşatdığınız üçün Sizə dərin minnətdarlığımızı bildiririk. Azərbaycan həkimləri və müəllimləri Sizin müsəlləh əsgərlərinizdir. Ali Baş Komandanımızın bizi tam qələbəyə çatdıracağına tamamilə əminik. Biz həmişə sizinləyik”.

Azərbaycan Prezidentinə Zaqatala rayonunun dindarları adından yazan Bilalov Malik Abdurahman oğlu və Musayev Rasim Əhmədiyə oğlunun məktubunda qeyd olunub:
“Cənab Prezident. Son zamanlar ölkəmizdə pandemiya və müharibə ilə bağlı verdiyiniz qərarlar, gördüyünüz tədbirlər və yürütdüyünüz uğurlu siyasətiniz sayəsində xalqımızda ruh yüksəkliyi yaratdığınız üçün Sizə təşəkkürümüzü bildiririk. Şübhə yoxdur ki, işğal altında olan torpaqlarımız da Sizin siyasətiniz, ordumuzun gücü, və xalqımızın dəstəyi sayəsində erməni təcavüzkarlarının tapdağından azad olunacaq. Qələbə Azərbaycanındır”.

Quba rayonu, Amsar kəndindən Sərdarlı Elmin Məftun oğlu məktubunda yazıb:
“Cənab Ali Baş komandan İlham Əliyev. Sizinlə qürur duyuram. Azərbaycan xalqı Sizinlə qürur duyur, Sizin düzgün siyasətinizi alqışlayır. Mən gələcəyin jurnalisti kimi söz verir və and içirəm ki, Azərbaycanı xarici ölkələrdə tanıdacağam. Qürurla deyəcəyəm ki, “Mən fəxr edirəm ki, güclü, vüqarlı, şanlı vətənim Azərbaycanın övladıyam. Biz birlikdə güclüyük! Qarabağ Azərbaycandır!”.

İmişli rayonu, Mirili kəndindən Mürsəlov Aqşin Mirzə oğlu deyib:

“Hörmətli cənab Prezident. Bu gün Azərbaycanda xalqı, Azərbaycan Ordusu vahid məqsəd, ümummilli hədəflər uğrunda mübarizədə Sizin ətrafınızda sıx birləşib. Bu birlik sayəsində Azərbaycan Ordusu mənfur düşmən üzərində qətiyyətli və tam qələbə ilə zəfər çalacaq. Bu haqq yolunda canımızla, qanımızla əmrinizdəyik. Allah Sizi qorusun, Ordumuza kömək olsun. Qələbə xalqımızın haqqıdır”.

Tərtər rayonu, Bəyimsarov kəndindən Rüstəmov Anar Maksim oğlu yazıb:

“Hörmətli Prezident, cənab Ali Baş Komandan. Sizin rəhbərliyinizlə ordumuz düşmən üzərində üstünlük qazanmaqda davam edir. Biz əminik ki, ordumuz tezliklə işğal altında olan torpaqlarmızı işğalçılardan təmizləyəcək və xalqımız Qarabağda, Şuşada öz milli bayramlarını qeyd edəcək. Cənab Ali Baş Komandan, qəhrəman Tərtər gənci olaraq hər an döyüşə qatılmağa hazıram”.

Twitter

AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun Tədris və beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Səfər Aşurovun rəhbərlik etdiyi "Şabran arxeoloji ekspedisiyası" Şabran rayonu Aygünlü kəndi ərazisində yerləşən I Çaqqallıqtəpə abidəsində arxeoloji qazıntı işlərini davam etdirib.

AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsindən "Ölkə.Az"a verilən məlumata görə, qazıntı zamanı Kür-Araz mədəniyyətinə aid edilən saxsı qablar, sümükdən, daşdan hazırlanmış müxtəlif əmək alətləri, tuncdan hazırlanmış iki ədəd asma, gil təkər modeli, daşdan hazırlanmış tokin (mübadilə, hesablama və d. məqsədlər üçün istifadə edilən fiqur), bir ədəd zoomorf gil fiqur aşkar edilib.

Bu mövsümdə aparılan qazıntılar zamanı üzə çıxarılmış tikili qalıqları öz xüsusiyyətlərinə görə əvvəlki illərdə aşkar edilmiş tikili qalıqlarından fərqlənirlər. Belə ki, təmizlənmiş qazma tipli evin daxilində 5 ədəd dirək yerinin, iki kərpic sütunun, həmçinin kərpic sütunların arxa tərəfində qapı olması güman edilən, lakin sonradan çiy kərpiclə hörülən girişin aşkarlanması böyük maraq kəsb edir.

Sahənin şimal hissəsində 19 cərgə kərpiclə hörülmüş dairəvi evin üzə çıxarılmasını da böyük yenilik hesab etmək olar. Bunlardan əlavə ocaq yerləri, təsərrüfat quyuları da aşkar olunub. Qazıntı sahəsinin mərkəz hissəsinin təmizlənməsi nəticəsində çox böyük diametrli evin dirək yerlərinin tapılması maraqlı faktlardan biridir.

Aşkar edilən tikili qalıqları və maddi mədəniyyət nümunələri e.ə. IV minilliyin sonu – III minilliyin əvvəllərinə aid edilir.

Twitter

Dörd yaşlı Mələyin sizin köməyinizə ehtiyacı var - FOTO

Twitter