 |
|
Politoloq İlqar Vəlizadə Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.Onunla müsahibəni təqdim edirik.
- Rusiya sülhməramlıları Qarabağdan çıxırlar. Kremli bu qərara gətirən durumu necə izah etmək olar? Hətta ruslar bura gələndə iddia olunmuşdu ki, uzunmüddətli planları var, nə vaxtından əvvəl, nə sonra gedəcəklər. Belə idisə, fikir niyə dəyişdi?
- Rusiyanın “uzunmüddətli plan”ının olduğunu kim deyirdi? Bunları Rusiyada qərarları verən şəxslər dilə gətirmirdilər. Bunları Solovyov kimi əqli keyfiyyəti aşağı olan insanlar, yəni təbliğatçılar deyirdilər. Hadisələr də göstərdi ki, belələri qərar qəbul edən mərkəzlərdən uzaq insanlardır.
Düzdür, onlara nə diktə edirlərsə, deyirlər, amma qərarların hansı şəraitdə və kimlər tərəfindən verildiyini anlamırlar. Sadəcə kimlərinsə dediklərini təkrarlayırlar. Ciddi adamlar anlayırdılar ki, qərarlar nə zaman, hansı şəraitdə olacaq, kimlər bu qərarları verəcək.
Hikmət Hacıyevin açıqlaması da göstərdi ki, bu, ən yüksək səviyyədə qəbul olunmuş qərardır. Yəni prezidentlər cari siyasəti, durumu, ikitərəfli münasibətləri və inkişafını, regionda gedən prosesləri götür-qoy edərək bu qərara gəliblər.
Məsələ budur ki, Rusiyanın media məkanında uzun illər ermənipərəst lobbi formalaşmışdı, onlar bir çox məsələləri istədikləri kimi qələmə verirdilər. Onlar 44 günlük müharibədə də başqa cür danışırdılar, amma hadisələr göstərdi ki, dediklərinin heç biri real deyil, reallaşmadı da. Məsələni ciddi araşdıranda görürsən ki, bu addım qaçılmaz idi. Sadəcə məqamı gəlməli idi, o da gəldi.
- İddialar səsləndirilir ki, Kremllə Bakı arasında hansısa anlaşma var, sülhməramlılar da bu çərçivədə çıxarılıb. Belə bir şey ola bilərmi?
- Uzun illər KİV hesabına bir mənzərə, yaxud klişelər yaratmağa çalışırdılar. Klişelər də elədir ki, uzun illər insanların beyinlərində qalır. Vəziyyət dəyişsə də, təəssüf ki, bəzilərinin beyinləri hələ də gec işləyir. Klişelərdən biri o idi ki, ruslar Azərbaycana giriblərsə, heç vaxt çıxmayacaqlar. Abxaziya, Cənubi Osetiya və Dnestryanını misal göstərirdilər. Bir klişe də var ki, Rusiya nə edirsə, təzyiqlər edir, qarşıdakı dövlət də bunu qeyd-şərtsiz qəbul edir. İndi də deyirlər ki, ruslar elə-belə çıxmırlar, Azərbaycanın boynuna nəsə qoyublar.
Təsəvvür edək ki, Rusiya sülhməramlıları regionda qaldılar, bəs hansı əsaslarla, nəyə görə? Ermənilər yoxdur, gəlmirlər, gəlmək də istəmirlər. Azərbaycan bunu açıq şəkildə demirdi, çünki Rusiya ilə konstruktiv danışıqlar və normal münasibətlərimiz var. Yəqin qapalı şəraitdə çatdırmışıq ki, vəziyyət dəyişib, siz də görürsünüz, fəaliyyətinizi hansı adla davam etdirəcəksiniz. Beləliklə, danışıqlar əsnasında qərara gəlinib ki, Rusiya hərbçilərini Qarabağda saxlamağın adı yoxdur.
Ermənilər burada qalsaydılar, heç olmasa, 5-10 min, yəqin ki, sülhməramlılar çıxmayacaqdılar. Yoxdular deyə çıxırlar, vəziyyət dəyişib. Yəni ona görə çıxmırlar ki, Azərbaycan üzərinə hansısa öhdəlik götürüb.
- Deyək ki, ermənilər Qarabağa qayıtmaq istədilər və qayıtdılar, ruslardamı qayıdacaqlar?
- Buna inanmıram. Bu ehtimal sıfıra bərabərdir, artıq ermənilər gəlməyəcəklər. Fərz edək ki, qayıtmaq istəyirlər, bunu 25-ci ilədək eləməlidirlər. Çünki üçtərəfli razılaşmaya görə, Rusiya sülhməramlıları 25-ci ilədək qalmalıdır. Heç o vaxta qədər də ermənilər qayıtmayacaqlar. Razılaşma konkret vaxtı əhatə edirdi, o keçəndə razılaşma da qüvvədən düşür. Bunun üçün yeni razılaşma lazımdır, Azərbaycan da heç vaxt buna getməyəcək.
- ABŞ Dövlət Departamenti Qarabağdan çıxan Rusiyanı ermənilər üçün “etibarsız müttəfiq” adlandırdı və bölgədə sabitliyi pozmaqda ittiham etdi. ABŞ-nin reaksiyası nə anlama gəlir? Yəni Rusiyaya niyə separatizmi sonadək dəstəkləmədiyinə görəmi etiraz edirlər? Maraqlıdır, ABŞ üçün Rusiya ordusu Donbasa girəndə “işğalçı”, Qarabağa girəndə “sülhməramlı”, çıxdıqda isə “pozucu” ola bildi?
- Bu, onların içüzlərini göstərir. Təəssüf ki, bizim ictimaiyyət uzun illər Qərbin məsələyə daha “obyektiv, ədalətli və beynəlxalq hüquq çərçivəsində” yanaşdığını düşünürdü. İndinin özündə də belə düşünən insanlar ki, ABŞ və Avropa Birliyi fərqli yanaşır. Belə deyil, onların sadəcə vasitələri fərqlidir, amma yanaşma eynidir. Bu, müstəmləkəçi yanaşmasıdır. Rusiyada bir cürdür, Qərbdə başqa cür...
ABŞ rəsmiləri və ya həmsədrləri ötən 30 ildə Minsk qrupunda hansı obyektiv fəaliyyətlə yadda qaldılar? Düzdür, Metyu Brayza maraqlarımıza uyğun sözlər deyirdi, elə ABŞ-nin özünü qıcıqlandıran çağırışlar edirdi, amma o da heç nə edə bilmədi. Çünki qərarı verən o deyildi. Bəs digərləri nə etdilər, hansı müsbət təklifi verdilər? Rusiya “Kazan prinsipləri” və “Lavrov planı”nı irəli sürmüşdü, bəs ABŞ nə elədi? İndi ayılıblar.
Əslində, bütün münaqişə dövründə moderatorluq Rusiyada idi, Amerika və Fransada yox. Rusiyanın bu fəaliyyəti onları qane edirdi. İndi də reallıqla barışa bilmirlər, başa düşmək istəmirlər ki, regionda vəziyyəti Azərbaycan digər oyunçularla tənzimləyir, əsasən də Rusiya ilə. Rusiya ilə də əlaqələrimizi elə qurmuşuq ki, maraqlarımız təmin olunur. Əslində, biz rusları da başa salmışıq ki, bizim maraqlarımız təmin olunanda sizin də maraqlarınız təmin oluna bilər.
Rusiyanın Qarabağdakı hərbi mövcudluğu Azərbaycanla münasibətlərin gərginləşməsinə gətirib çıxara bilərdi. İndi Rusiya ordusu çıxır, amma Rusiya şirkətləri gəlir. Həmin şirkətlər azad edilmiş ərazilərdə fəaliyyət göstərirlər. Bu da onların maraqlarına uyğundur, biz də maraqlıyıq. Çünki onların texnikaları daha ucuz və sərfəlidir, eləcə də tikinti materialları. Sərfəli tikintinin aparılması bizim üçün önəmlidir.
Bəs Amerika nə edir? Bunlar boş sözlərdir, heç nəyə təsir göstərməyən açıqlamalardır. ABŞ hələ də Azərbaycana qarşı “907-ci düzəliş”i qüvvədə saxlayır. Amerikalıların bizə “töhfə”si budur? Biz reallıqları görmək şərtilə öz addımlarımızı atırıq.
- Rusiyaya “Niyə Qarabağdan çıxdın?” eyhamını vuran ABŞ, elə bu iddiada olduqlarını artıq dillərinə gətirmiş Fransa kimi bəzi Avropa Birliyi ölkələri belə bir istəkdə ola bilərlərmi? Yəni “sülhməramlı” adı altında Azərbaycan ərazisinə - Qarabağa girmək kimi...
- Buna heç bir zəmin yoxdur. Hansı əsaslarla qüvvələrini Qarabağda yerləşdirəcəklər? Nəyə görə? Kim onlara imkan verəcək? Bura Azərbaycan ərazisidir. Azərbaycan buna icazə verməyəcək. Hansı hüquqi əsaslara söykənərək bunu etmək istəyəcəklər? Belə bir hüquqi əsas yoxdur.
- Fransa səfirini niyə geri çağırdı? O da maraqlıdır ki, çağırılma ilə rusların Qarabağdan çıxmaları eyni vaxta düşdü. Bunları bir-birləri ilə əlaqələndirmək nə qədər düzgündür?
- Əlaqə yoxdur. Ümumiyyətlə, səfirin hansı funksiyası var? Səfirin işi odur ki, münasibətləri yaxşılaşdırsın, yaxud hansısa faydalı layihələr həyata keçirsin. İndiyədək Fransa səfirində hansı faydalı layihə, münasibətlərin inkişafına töhfə görmüşük?
Hər bir səfirin işi odur ki, təmsil etdiyi ölkənin xoşməramlılığını göstərsin, münasibətlərdə pozitiv dinamika yaratsın və sair. Fransanın qərəzli münasibəti fonunda münasibətlərin inkişafında danışmaq mümkündürmü? Bir “Total” var ki, enerji sahəsində müsbət işləri var. Bu da ona görədir ki, biz birbaşa “Total”la işləyirik. Bunun da Fransa hökumətinə heç bir təsiri yoxdur. Yaxud Fransanın bölgədə hansı nüfuzlu mövqeyi var ki, Azərbaycana qarşı belə mövqedə dayanır?
Yəqin Parisdə başa düşüblər ki, səfirin buradakı fəaliyyətinə lüzum yoxdur. Əslində, bu, Fransanın nüfuzunun aşağı düşməsindən xəbər verir. Böyük dövlətlər həmişə çalışırlar ki, hansısa bölgədə nüfuz sahibi olmaq istəyirlərsə, orada müsbət işlər görürlər, müəyyən həmlələrlə balans yaratmağa və maraqlarını təmin etməyə çalışırlar. Amma Fransa edə bilmədi, balansı pozdu. Anladılar ki, bu yolla balansı bərpa edə bilməyəcəklər və bu addımı atdılar.
- Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan sərhəd kəndlərinin sakinləri ilə görüşündə sərhəd və sülh məsələsinin həlli, eləcə də tələb olunan kəndlərin Azərbaycana qaytarılmasının tarixi önəmindən danışdı. Hətta Ermənistan daxilindən gələn bütün riskləri gözə alaraq bu yolda özünü qurban verdiyini də dedi. Yəni Azərbaycan üçün davam edən tarixi proseslər sülh müqaviləsinin imzalanması ilə sonlana bilərmi?
- Məntiqi nəticə bu ola bilər. Amma məsələ budur ki, açıqlamalardan başqa əməli addımlar görmürük. Əldə olunmuş konkret nəticə yoxdur. Bir nəticə o oldu ki, ötən ilin dekabrında tərəflər saxlanılan hərbçiləri dəyişdilər, Ermənistan COP29-un Azərbaycanda keçirilməsinə dəstək verdi. Əlbəttə, bu, müsbət və konkret məticədir. Başqa hansı nəticə var? Əlbəttə, Ermənistan əməli addımlar atsa, o zaman görə bilərik ki, müsbət və real nəticələr var. Hazırda yalnız sözlər və çıxışlar görürük.
Paşinyan dedi ki, konstitusiya dəyişəcək, dəyişmədi. Dedi ki, himn və gerb dəyişəcək, dəyişmədi. Dörd kəndin qaytarılacağını da dedi, hələ də qaytarılmayıb. Qalan hansı məsələlərdə real addımlar atıblar? Bəlkə innən belə konkret nəticələr görək, buna ümid edirik.
2023-cü ilin sentyabrında keçirilən antiterror əməliyyatından sonra bölgədə tamam başqa geosiyasi vəziyyət yaranıb. Bunu "Cənubi Qafqaz politoloqlar klubu"nun rəhbəri İlqar Vəlizadə deyib.Politoloqun sözlərinə görə, Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımaqla Qarabağın Azərbaycan torpağı olduğunu etiraf edib:
"Yəni regionun bütün geosiyasi mənzərəsi dəyişib. Bu da Rusiya Sülməramlı Kontingentinin fəaliyyətində özünü göstərir. Rusiya sülhməramlılarının funksiyaları başa çatıb. Qarabağ hərbi xuntasının şantaj və hədələrinə uyaraq yaşayış yerlərini tərk edən Qarabağ erməniləri artıq bölgədə deyil. Çətin ki, indiki şəraitdə geri qayıtmaq istəsinlər. Nəticədə Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda heç bir işi qalmayıb".
Politoloq deyib ki, sülhməramlıların Qarabağ bölgəsindən vaxtından əvvəl çıxarılması Ermənistan tərəfi üçün Rusiyanın 102-ci hərbi bazasının Gümrüdən çıxarılması məsələsində presedent ola bilməz. Belə ki, sülhməramlılar və Rusiyanın Gümrüdəki 102-ci bazası fərqli anlayışlardır:
"Onların fəaliyyəti 10 noyabr 2020-ci il tarixli razılaşdırılmış üçtərəfli sazişdən kənara çıxmayıb. Rusiya sülhməramlıları Azərbaycan ərazisində fəaliyyət göstərib və heç bir statusu olmayıb. Ermənistan tərəfi bunda israr etsə də, onların Azərbaycanda olması ilə bağlı heç bir hüquqi və müqavilə əsası yox idi. Lakin Bakının qətiyyətli mövqeyi sayəsində bu məsələ aradan qalxdı. 102-ci hərbi bazanın fəaliyyətinə gəlincə, bu məsələ sırf iki tərəfin - Ermənistan və Rusiyanın səlahiyyətindədir. Və bu məqamın Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycandan çıxarılması ilə heç bir əlaqəsi yoxdur".
"İnanmıram ki, Rusiya sülhməramlılarının Qarabağı tərk etməsi Moskvanın regiondakı mövqeyinə hansısa şəkildə təsir etsin. Tam əksinə. Moskva digər amillərdən istifadə edə bilər. Xüsusən də Rusiya ilə Azərbaycan arasında ticarət-iqtisadi komponentə təkan verə bilər. Bu isə son vaxtlara qədər mövcud olan zəhərli, konflikt faktorunun aradan qaldırılması nəzərə alınmaqla perspektivli sahədir", - politloloq bildirib.
Ekspert bildirib ki, Rusiya sülhməramlılarının fəaliyyəti regiondakı münaqişə vəziyyəti ilə əlaqələndirilirdi. Lakin problem həll olunduğu üçün RSK-nın mövcudluğu vəziyyəti daha da gərginləşdirəcəkdi.
"Yəni, Bakı ilə Moskva arasında müəyyən gərginlik yaranacaqdı və Qərb bu aspektdən yararlana bilərdi. Amma bu gün bütün suallara cavab verildiyi və heç bir ziddiyyət olmadığı halda Rusiya regionda geniş tərkibdə ticarət-iqtisadi layihələrə cəlb oluna bilər", - İlqar Vəlizadə qeyd edib.
"Forbes" jurnalı Rusiyanın 125 ən zəngin milyarderinin illik reytinqini təqdim edib.
Zirvədə "Lukoyl”un eks-prezidenti, "Gələcəyimiz” Fondunun ictimai şurasının sədri Vahid Ələkbərov qərarlaşıb. Onun sərvəti, jurnalistlərə görə, 28,6 milyard dollara bərabərdir.
"Forbes” reytinqində ikinci yeri kapitalı 27,4 milyard dollar dəyərində qiymətləndirilən "Novatek” idarə heyətinin sədri Leonid Mixelson tutub. Ən zənginlərin ilk üçlüyünü isə Milli İdman Federasiyasının idarə heyətinin sədri Vladimir Lisin qapayıb. Nəşr onun sərvətinin 26,6 milyard dollar olduğunu hesab edir.
Həmçinin, "Telegram”ın yaradıcısı Pavel Durov da 15,5 milyard dollar sərvətlə ən varlıların onluğuna daxil olub.//Oxu.az
Ağ Ev rəsmisinin mövqeyindən belə anlaşılır ki, ABŞ rəsmi Bakının Qarabağ regionu üzərində Azərbaycanın suveren hüquqlarını bərpa etməsinə, erməni separatçı-terrorçuların sığındığı “boz zona”nın ləğvinə qarşıdır... ABŞ öz müttəfiqlərini və tərəfdaşlarını ən çətin məqamlarda təkbaşına buraxmaq vərdişlərinə malikdir, bu baxımdan, Ukraynanın başına gələnlər ən ciddi örnəkdir, Ermənistanı da oxşar aqibətin gözlədiyi qətiyyən şübhə doğumur...
Cənubi Qafqaz uğrunda mübarizə dünya nəhəngləri arasında qarşıdurmanı daha da intensivləşdirib. İndi bu amansız qarşıdurma maksimum həddə qədər gərginləşib. Hər halda, qarşılıqlı ittihamlar son vaxtlar daha da sərtləşməsi və açıq məzmun daşıması ilə diqqət çəkir. ABŞ və Qərb Rusiyanın regional mövqelərini zəiflətmək üçün hər imkandan maksimum səviyyədə istifadə etməyə çalışır. Və Kreml də qarşı tərəfə demək olar ki, eyni məzmunda cavab verir.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ, Avropa Birliyi və Ermənistan arasında keçirilmiş Brüssel ortaq konfransı Rusiya tərəfindən olduqca ciddi narahatlıqla qarşılanmaqdadır. Çünki həmin konfransda gündəmə gətirilmiş anlaşmalar yalnız Azərbaycana deyil, həm də birbaşa Rusiyaya qarşı yönəlib. Xüsusilə də, Brüsseldə Rusiyanın Ermənistandan tamamilə çıxarılmasına yönəlik prosesə rəsmən start verilməsi indi Kremli müəyyən mənada, çıxılmaz vəziyyətə salmış kimi görünür. Və bu səbəbdən də Kreml təmsilçiləri Brüssel ortaq konfransının nəticələrinə açıq-aşkar aqressiv reaksiya verirlər.
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmisi Mariya Zaxarova Brüssel ortaq konfransının Kremlin Cənubi Qafqazdakı mövqelərini və maraqlarını hədəfə aldığını bildirib. Onun fikrincə, ABŞ və Avropa Birliyi Cənubi Qafqazda region və regionətrafı dövlətlər arasında nifaq salmaq üçün Ermənistandan alət kimi istifadə edir. Ancaq Mariya Zaxarova rəsmi İrəvanın ABŞ və Avropa Birliyinin vədlərinə inanmasının Ermənistanı böyük fəlakətlərə sürükləyə biləcəyinə də eyham vurub. Və dolayısı ilə Paşinyan hakimiyyətinə vaxtında geri dönüş etməyi də məsləhət görüb.
Məsələ ondadır ki, Kreml təmsilçisi rəsmi İrəvanı ABŞ və Avropa Birliyinin indiyə qədər dəstəklədikləri ölkələrin üzləşdikləri böyük fəlakətlərdən nəticə çıxartmağa çağırıb. Üstəlik, onu da vurğulayıb ki, ABŞ və Avropa Birliyi Cənubi Qafqazda öz əsas məqsədlərinə çatdıqdan sonra indi alət kimi istifadə etdikləri Ermənistanı təkbaşına köməksiz buraxacaqlar. Və əgər, Paşinyan hakimiyyəti Qərbin qeyri-real vədlərinə uyaraq, bu reallıqları görə bilməzsə, sonra çox gec olacaq.
Göründüyü kimi, Kreml Ermənistana üstüörtülü xəbərdarlıq mesajı verir. Paşinyan hakimiyyətinin olduqca təhlükəli yola girdiyini qabartmağa çalışır. Ən əsasısa Rusiya siyasi dairələri ABŞ və Avropa Birliyinin Ermənistan üçün etibarlı deyil, əksinə çox təhlükəli tərəfdaş olduğuna eyham vururlar. Halbuki, ABŞ və Avropa Birliyinin rəsmi təmsilçiləri də elə Kremlin bu tezislərini Rusiyaya qarşı təkrarlayırlar. Və bu baxımdan, hər iki tərəfin propoqanda ideologiyasının eyni məzmun daşıdığını düşünmək mümkündür.
Maraqlıdır ki, ABŞ rəsmi dairələri bu dəfə Kremlin üzərinə əkstəbliğat hücumunu məhz Rusiya sülhməramlıları üzərindən reallaşdırmağa çalışıblar. Belə ki, ABŞ Dövlət Departamentinin təmsilçisi Vedant Patel Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonundan Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin çıxarılmasına münasibət bildirib. Eyni zamanda, V.Patel ABŞ-ın Ermənistanla Azərbaycan arasında möhkəm və dayanıqlı sülhə nail olmaq cəhdlərini qətiyyətlə dəstəklədiyini və bu prosesə yardım etməyə həmişə hazır olduğunu da vurğulayıb.
Ancaq nə qədər qəribə də olsa, ABŞ Dövlət Departamentinin təmsilçisi öz açıqlamasında kifayət qədər ciddi ziddiyyətli fikirlərə də yol verib. Hər halda, onun “Biz Rusiya sülhməramlılarının fəaliyyətində Cənubi Qafqazın daha dinc və sabit regiona çevrilməsinə töhfə verdiklərini göstərən heç nə görmədik” deməsinin ardınca dilə gətirdiyi fikirlər yumşaq desək, qərəzli və ziddiyyətlidir: “Ötən ilin payızında Qarabağda baş verən hadisələr də bunu göstərir. Bu, Rusiyanın etibarlı müttəfiq və tərəfdaş olmadığına daha bir nümunədir”.
Göründüyü kimi, ABŞ Dövlət Departamentinin rəsmi təmsilçisi öz səlahiyyətlərinə aid olmayan məsələlərə şərh gətirməyə çalışır. Onun mövqeyindən belə anlaşılır ki, ABŞ rəsmi Bakının Qarabağ regionu üzərində Azərbaycanın suveren hüquqlarını bərpa etməsinə, erməni separatçı-terrorçuların nəzarətində olan “boz zona”nın ləğvinə qarşıdır. Hər halda, V.Patel bu amıqlaması ilə əslində, Rusiyanı Azərbaycanın beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində öz ərazi bütövlüyünü bərpa etməsini əngəlləyə bilmədiyinə görə qınayır. Və heç şübhəsiz ki, ABŞ rəsmisi bu açıqlaması ilə öz səlahiyyət həddini kobud şəkildə aşır.
Belə kobud səhvlərə yol verməmək üçün ABŞ Dövlət Departamentinin rəsmi təmsilçisi yəqin ki, BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinə baxmalıdır. Ancaq əgər, bu, ona çox əziyyətli gələrsə, onda, elə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın Qarabağın Azərbaycan ərazisi olması barədə bəyanatını oxusa da yetərli ola bilər. Halbuki, Ağ Ev rəsmisinin deyəsən, belə bir niyyəti ümumiyyətlə, yoxdur. Yəqin ki, V.Pateli ABŞ-ın Ermənistan üçün Rusiyadan daha etibarlı tərəfdaş olduğunun “arqumentləşdirilməsi” düşündürür.
ABŞ-ın Rusiyadan daha etibarlı müttəfiq və tərəfdaş olmasına gəldikdəsə, bu, hazırda olduqca mübahisəli məsələdir. Çünki ABŞ indiyə qədər öz müttəfiqlərini və tərəfdaşlarını ən çətin məqamlarda təkbaşına buraxmaq istiqamətində dəyişməz vərdişlərə malikdir və “zəngin təcrübə” toplayıb. Heç uzağa getmədən, elə yalnız ABŞ və Avropa Birliyinin ucbatından Ukraynanın üzləşdiyi dağıdıcı fəlakətləri nümunə gəstərmək tamamilə yetərlidir. Və bu baxımdan, ABŞ-ın Ermənistanla da oxşar variantda davranacağını elə indidən anlamaq o qədər də çətin deyil.(Yeni Müsavat)
Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində “İran aktiv müharibə dövrünə qədəm qoyur və “Ermənistanı qorumaq”dan vaz keçir” adlı analitik süjet hazırlanıb.
Verilişdə XXI əsrin 24 illik hərbi-siyasi keçmişinə nəzər salınır, dünyanın faktiki müharibələr dövrünü yaşadığı ön plana çəkilir.
Bildirilir ki, 2022-ci ildə başlayan Rusiya-Ukrayna müharibəsi, bu günlərdə İranın İsrailə zərbə endirməsi Yaxın Şərqdə yeni gərginliyə yol açdı: “Baş verənlər mümkün İran-İsrail müharibəsinin təkcə Yaxın Şərqi yox, bütövlükdə dünyanı silkələcəyini deməyə əsas verir. XXI əsrin müharibələrində yeganə qalib ölkənin Azərbaycan olduğu isə hələ də dəyişməyən faktdır. Cəmi 44 gün davam edən müharibədə torpaqlarımız azad edildi, daha sonra ərazilərimizdəki separatizm toxumları təmizləndi. Azərbaycan ərazi bütövlüyünü və suverenliyini bərpa edən bir ölkə kimi, XXI əsrin qalib ölkəsinə çevrildi. Bu, hər birimizin qürurla dilə gətirə biləcəyimiz reallıqdır”.
Qeyd olunur ki, sürətlə dəyişən dünyanın siyasi gələcəyi yenidən qurulur və aydındır ki, baş verənlər yerləşdiyimiz regiona - Cənubi Qafqaza da təsir edəcək: “Qlobal siyasətdə baş verənlər və siyasi xəritələrin dəyişməsi perspektivi ilə Azərbaycanın Qərbi Azərbaycan hədəfi arasında paralellik mövcuddur. Çünki geosiyasi mübarizə meydanına çevrilən Cənubi Qafqazın gələcək xəritəsində Qərbi Azərbaycan reallığı qaçılmazdır”.
Diqqətə çatdırılır ki, bu kontekstdə İran və İsrail arasında baş verə biləcək müharibə Ermənistan üçün kabus yaradacaq: “Böyük müharibə indi başlamasa belə, artıq İran aktiv müharibə dövrünə qədəm qoyur və Tehran üçün “Ermənistanı qorumaq” bir nömrəli məsələ olmaqdan çıxır. Bu vəziyyətdə Ermənistan bölgədə tamamilə müdafiəsiz vəziyyətə düşür. Ermənistan kifayət qədər ədalətli olan bu gündəliyi icra etməyəcəyi təqdirdə, bölgədə vəziyyət dəyişə və sülh gündəmi arxa plana keçə bilər. Rəsmi İrəvanın həyata keçirdiyi siyasət bu istiqamətdədir və belə görünür ki, Paşinyan hakimiyyəti qeyri-konstuktiv mövqe sərgiləməklə sülh danışıqlarının “imitasiyası” ilə məşğuldur. Bu vəziyyət təbii ki, bütün ssenariləri, o cümlədən, hadisələrin hərbi müstəviyə keçidini də aktuallaşdırır. Bölgədəki şərtlər göstərir ki, hər keçən gün Ermənistanın ətrafındakı çəmbər daralmaqdadır və Azərbaycanın irəli sürdüyü gündəliyi qəbul etməkdən başqa çıxış yolu yoxdur. Ermənistanı arxalandığı Qərb də xilas etməyəcək”.
Sonda vurğulanır ki, proseslər və proqnozlar Ermənistan üçün iki ssenarinin baş verəcəyi gözləntisini ön plana çıxarır: “Bu ölkə ya dünya xəritəsindən silinəcək, ya da ərazisi kiçiləcək. Hər iki ssenarinin Qərbi Azərbaycan reallığı üzərindən baş verəcəyi qaçılmaz gələcəkdir”.
Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulmasından, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri - qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, xaçdaşlar, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.
Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi “XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin”, - fikrini əsas tutaraq, Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.
Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.
Daha ətraflı Baku TV-nin süjetində:
Son günlərə qədər Azərbaycan cəmiyyətini düşündürən əsas suallardan biri Qarabağdakı Rusiya sülhməramlı kontingentin bölgədəki mövcudluğunun gələcəyi ilə bağlı idi. Xatırladaq ki, Rusiya hərbçiləri 2020-ci ildə baş verən İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra həmin il noyabrın 10-da imzalanmış məlum üçtərəfli bəyanata uyğun olaraq, regionda atəşkəsə nəzarət etmək məqsədilə sülhməramlı qismində Azərbaycanın Qarabağ bölgəsinə yerləşdirilmişdi. Vurğulanan sənədə əsasən, Rusiya sülhməramlılarının bölgədə mövcudluğu beş il müddətinə - 2025-ci ilin sonlarına qədər nəzərdə tutulurdu. Kontingentə atıcı silahlarla təchiz edilmiş 1960 hərbi qulluqçu, 90 zirehli nəqliyyat vasitəsi, 380 ədəd avtomobil və xüsusi texnikalar daxil idi. Missiyanın regiondakı fəaliyyət müddətinin uzadılması 2025-ci ildə müzakirə oluna bilərdi.
Bununla belə, son günlərdə cərəyan edən proseslər Rusiya sülhməramlı kontingentinin öz missiyasını vaxtından əvvəl başa vuracağına qəti əminlik yaratdı. Rusiya hərbçilərinin müəyyən edilmiş məsuliyyət zonalarını tərk etmələrinə dair məlumatların yayılmasından sonra Kreml sözçüsü Dmitri Peskov aprelin 17-də bildirdi ki, sülhməramlı kontingentin Azərbaycanın Qarabağ regionundan çıxarılması prosesi başlayıb.
Dünən Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev də bu məsələ barədə danışaraq qeyd etdi ki, Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycan ərazisindən vaxtından əvvəl çıxarılması barədə hər iki ölkənin ali rəhbərliyi səviyyəsində qərar qəbul edilib. H.Hacıyevin sözlərinə görə, Azərbaycan və Rusiya Müdafiə nazirlikləri həmin qərarın icrası ilə bağlı müvafiq tədbirləri həyata keçirirlər.
Əslində, sülhməramlıların Qarabağdan çıxarılması məsələsi gözlənilən idi. Birincisi, ona görə ki, artıq Qarabağla bağlı hansısa sual və ya yeni eskalasiyaya zəmin yaradan təhdid yoxdur. Azərbaycan 2023-cü ilin sentyabrında keçirdiyi antiterror tədbirləri nəticəsində terrorçuları bölgədən birdəfəlik təmizlədi. Beləliklə, Qarabağ bölgəsində Azərbaycanın suverenliyi tam bərpa olundu.
Həmin antiterror əməliyyatlarına qədər Qarabağdakı separatçı rejimin bölgədəki sabitlik üçün müəyyən təhdid yaratması mümkün idi. İndi isə belə bir təhlükə yoxdur. Bu isə o deməkdir ki, artıq bölgədə sabitliyin təmin olunması üçün üçüncü qüvvənin iştirakına, o cümlədən, Rusiya sülhməramlı kontingentinə ehtiyac qalmayıb.
Digər tərəfdən, düşünmək olar ki, Rusiyanın bu qərarı həm də Ukraynada davam edən müharibə ilə bağlıdır. Belə ki, missiyaya daxil olan hərbçilərin gələcəkdə Ukrayna cəbhəsinə göndəriləcəyi istisna deyil. Bundan başqa, Ermənistanla Rusiya arasında davam edən gərginliyin də bu qərara təsir etməsi mümkündür.
Qeyd olunan çərçivədə ən vacib məsələ isə odur ki, bu, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin məqsədyönlü siyasətinin məntiqi nəticəsi, rəsmi Bakının növbəti diplomatik uğurudur. Bəzən bu məsələ xüsusi qabardılmasa belə, rəsmi Bakı sülhməramlıların fəaliyyətini daim diqqət mərkəzində saxlayıb.
Rusiya sülhməramlılarının Qarabağdan çıxarılmasına başlanılması Moskva ilə Bakı arasında münasibətlərdə də yeni mərhələnin başlanğıcı kimi qiymətləndirilə bilər. Çünki dediyimiz kimi, Rusiya hərbi kontingentinin Azərbaycan ərazilərindəki missiyası ikitərəfli münasibətlərdə müəyyən suallar, tərəddüdlər yaradırdı. İndi isə bu tərəddüdlərin artıq aradan qalxdığını söyləmək olar.
Ümumiyyətlə, Rusiya hərbi kontingentinin Qarabağdan çıxarılması bölgədə yeni reallıqlar yaradır. Təsadüfi deyil ki, bu məsələ dünəndən bəri beynəlxalq səviyyədə də geniş müzakirə mövzusuna çevrilib.
Məsələn, ABŞ Dövlət Departamentinin mətbuat katibinin müavini Vedant Patel aprelin 17-də keçirdiyi brifinqdə dedi ki, Vaşinqton Rusiya hərbçilərinin Cənubi Qafqazda sabitliyə töhfə verən fəaliyyətini görməyib.
“Bu baxımdan, ötən ilin payızında Qarabağda baş verən hadisələr mühüm göstərici olaraq, Rusiyanın etibarlı müttəfiq və tərəfdaş olmadığının növbəti bariz nümunəsidir”, - o bildirib.
Doğrudur, ötən müddət ərzində sülhməramlıların fəaliyyətinə yönəlik tənqidlər də az olmayıb. Onların fəaliyyətinin mükəmməlliyi iddia edilməsə də, fakt ondan ibarətdir ki, sülhməramlılar regional sabitliyin bir elementi olublar.
Məlumdur ki, bu gün Rusiyanı tənqid edən ABŞ okeanın o tayından dəfələrlə Cənubi Qafqaza müdaxilə etməyə cəhd göstərib. Vaşinqton bu gün də həmin iddialardan əl çəkməyib. Ağ Ev Ermənistandan istifadə edərək bölgədəki təsir imkanlarını artırmağa çalışır. Bu mənada Rusiya sülhməramlı kontingentinin indiyə qədər Qarabağda həyata keçirdiyi fəaliyyət, əslində, həm də ABŞ üçün çəkindirici xarakter daşıyıb. Çünki rəsmi Vaşinqton yaxşı başa düşürdü ki, regiona hər hansı müdaxilə Moskvanın kəskin etirazına səbəb ola bilər. Fikrimizcə, sülhməramlı kontingent Qarabağda olmasa idi, Qərb dövlətləri, o cümlədən, ABŞ və Fransa regionda “suları daha çox bulandırardı”.
İkincisi, məgər ABŞ özü regionda sülhün bərqərar edilməsinin vacibliyi haqda bəyanatlarında səmimidirmi? Əgər səmimidirsə, niyə bu yöndə heç bir əməli addım atmır?
V.Patel çıxışı zamanı onu da qeyd edib ki, ABŞ Ermənistan və Azərbaycanın sülh istiqamətindəki səylərini dəstəkləyir. Əslində bu, aşkar riyakarlıq nümunəsidir. Birincisi, ABŞ münasibətlərin normallaşmasından məmnun olana qətiyyən bənzəmir. Əks halda, Ermənistan üzərində “kökə və qamçı” siyasətini tətbiq etməz, bu dövlət vasitəsilə öz ambisiyalarını həyata keçirməyə çalışmazdı. İkincisi, bu prosesdə kənardan “əl çalmaq” kifayət deyil. Deyilənləri əməldə təsdiqləmək də lazımdır.
Beləliklə, Rusiya sülhməramlılarının Qarabağdan çıxarılması Cənubi Qafqazın gələcəyi üçün yeni imkanlar vəd edir və bununla bölgədə qalıcı sabitliyin təmin olunma imkanları artır. Ermənistan da bu imkanlardan yararlanmalı, yol yaxınkən geri dönməli, uzadılan sülh əlini tutmalıdır.
“Report” İnformasiya Agentliyi
Rusiya sülhməramlıları Qarabağa gələndə etirazlar iki istiqamətdə səslənirdi. Biri “Rusiya ordusu girdiyi yerdən çıxmır” deyənlər idi. Onların hamısı olmasa da, çoxu səmimi şəkildə ölkəni düşünənlər idi. Digəri “Əliyev Qarabağı ruslara satdı” deyənlər idi. Onlar 44 günlük müharibədən öncə “Qarabağı heç vaxt almayacağıq” deyirdilər və müharibənin olması ilə səhv çıxmalarını Xankəndinin alınmaması və rusların gəlişi ilə kompensasiya etməyə çalışırdılar. İndi əllərindəki bütün kartlar çıxdı: Xankəndi alındı, separatizm ləğv olundu, ermənilər getdi, ruslar tərk edir.Etiraf etmək lazımdır: Əliyev daxildə siyasi opponentlərinin də, bu bölgədə maraqları olan və ermənilər üzərindən oyun quran güclərin də bütün “proqnozlarını”, gözləntilərini alt-üst etdi.
Azər Fikrətoğlu
Qarabağda müvəqqəti yerləşdirilmiş Rusiya sülhməramlı kontingentinin bölgədən çıxması prosesinin başladığı barədə məlumatlar var. Belə ki, dünən sosial mediada sülhməramlılara məxsus hərbi texnikaların Tərtərdə hərəkətini əks etdirən görüntülər də yayılıb. Lakin onların hansı istiqamətdə hərəkət etdiyi barədə məlumat verilməyib. Bildirilir ki, sülhməramlı kontingentə məxsus ilk heyət və hərbi texnika artıq Qarabağ ərazisini tərk edib.Qeyd edək ki, rus sülhməramlılar 10 apreldə Kəlbəcərdə yerləşən Xudavəng monastır kompleksini tərk edib. Hazırda Xudavəng monastrını Azərbaycan polisi mühafizə edir.
Erməni mediasının məlumatına görə, Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonundan çıxarılması mərhələli şəkildə həyata keçirilir. “News.am” saytı diplomatik mənbələrə istinadən məlumat yayıb ki, qoşunların çıxarılması eşelonla, Dağıstan vasitəsilə həyata keçirilir.
Yeri gəlmişkən, iki gün əvvəl Rusiya Dövlət Dumasının MDB işləri üzrə komitə sədrinin birinci müavini Konstantin Zatulin deyib ki, ermənilərin Qarabağdan çıxmasından sonra Rusiya sülhməramlılarının bölgədə qalması səbəbləri azalıb. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan Rusiya qoşunlarının Qarabağdan çıxması məsələsini hələ qaldırmır: “İstəmirlər ki, Rusiya bunu məğlubiyyət və ya güzəşt kimi qəbul etsin. Bu gün Qarabağda sülhməramlıların qalması Rusiya və Azərbaycan arasındakı münasibətlərlə bağlıdır. Əslində isə erməni əhalisi qalmadığı üçün sual yaranır: bizim sülhməramlıların orada nə işi var?”.
Kreml Rusiya sülhməramlı kontingentinin Azərbaycanın Qarabağ bölgəsindən çıxarılmasını təsdiqləyib. Bu barədə Kremlin mətbuat katibi Dmitri Peskov bildirib.
“2020-ci il noyabrın 10-da imzalanmış Üçtərəfli Bəyanata əsasən, Azərbaycan Respublikasının ərazisində müvəqqəti olaraq yerləşdirilmiş Rusiya Federasiyası sülhməramlılarının ölkəmizin ərazisindən vaxtından əvvəl çıxarılması barədə hər iki ölkənin ali rəhbərliyi tərəfindən qərar qəbul edilib”. Bu sözləri isə Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi - Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycan ərazisindən çıxarılması barədə danışarkən deyib.
“Artıq proses başlanılıb, Azərbaycan və Rusiya Müdafiə nazirlikləri həmin qərarın icrası ilə bağlı müvafiq tədbirləri həyata keçirirlər”, - deyə H.Hacıyev bildirib.
Mövzu ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandıran ehtiyyatda olan polkovnik, hərbi ekspert Üzeyir Cəfərov deyib ki, onsuz da Rusiya hərbçilərinin Qarabağda işi qalmamışdı:
- Rusiyanın ərazilərimizə sülhməramlı adı altında yerləşdirilən hərbi kontingenti nəhayət ki, ərazilərimizi tərk edir. İki minə yaxın rus hərbçilərinin çox az hissəsi bir neçə gün əvvəl Kəlbəcərdən, Xudavəng məbədi ərazisindən çıxarılmışdı. Ötən ilin sentyabrında Azərbaycanın keçirdiyi antiterror əməliyyatından sonra Qarabağ məsələsi bitdi. Hazırda ərazilərimiz tam şəkildə Azərbaycan Ordusunun nəzarətindədir və problem həll olunub. Qarabağda yaşayan ermənilər könüllü şəkildə ərazilərimizi tərk etdilər. Bundan sonra rus hərbçilərinin orada qalmasına nə ehtiyac var idi?! Antiterror əməliyyatından sonra Rusiya hərbi kontingenti elan etməli idi ki, artıq orada fəaliyyətlərinə ehtiyac qalmayıb, çıxıb gedirlər. Amma Rusiya sülhməramlı kontingentinin belə bir bəyanatı olmamışdı.
- Rusiya antiterror əməliyyatlarından sonra hərbçilərini niyə geri çağırmırdı?
- Antiterror əməliyyatından sonra Rusiya düşünürdü ki, Qarabağdan köç edən erməniləri zor gücünə də olsa, geriyə gətirə biləcək. Bunu daha əvvəl etmişdilər, 44 günlük müharibədə Qarabağdan Ermənistana getmiş erməniləri Rusiya Xankəndiyə qaytarmışdı. Könüllü gəlmək istəməyənləri də zorla Xankəndiyə, Ağdərəyə gətirmişdilər. Hətta ermənilərin sonradan Ermənistana getməsinə də ləğv olunan Laçın dəhlizində əngəllər yaradırdılar. Rusiya düşünürdü ki, 2023-cü ildə keçirilən antiterror əməliyatlarından sonra da bölgəni tərk edən erməniləri Xankəndiyə qaytaracaq. Lakin bu dəfə belə olmadı, erməniləri əraziyə qaytara bilmədilər. Sonra isə Üçtərəfli Birgə Bəyanatın müddəasına əsasən 2025-ci ilədək Rusiya hərbi kontingenti Qarabağda qalmaq niyyətində idi. Hətta iki həftəyə yaxındır ki, ruslar guya orada minatəmizləmə əməliyyatında Azərbaycana kömək etməyə çalışırdılar. Sual olunur, 2020-ci ildə Qarabağa gələn ruslar 2021-ci ildə Ermənistanda istehsal olunan on minlərlə minanın bölgəyə gətirilməsinə niyə göz yumurdular? Əksinə, separatçılara şərait yaradırdılar ki, o minalar Azərbaycan ərazisinə basdırılsın, ərazilər təhlükə mənbəyə çevrilsin. İndi minatəmizləyən, humanitar yardım edən olublar? Guya mina təmizləmək əməliyyatlarında iştirak etməklə fəaliyyətlərinin olduğunu, onlara ehtiyac olduğunu göstərmək istəyirdilər. Məqsəd bəlli idi, Rusiya hərbçiləri buradan çıxmaq niyyətində deyildilər. Maksimum çalışdılar ki, bölgəni tərk etməsinlər. Bu, Kremlin planı idi. Rusiya istəyir ki, Azərbaycan ərazisində hərbi kontingenti olsun, bununla hansısa təsir rıçaqları qalsın. Hətta Rusiya hərbçilərini 2025-ci ildən sonra da Qarabağda saxlamaq niyyətində idilər. Görünür Azərbaycanın tələbi və uğurlu diplomatik danışıqlar nəticə verib. Bu, rəsmi Bakının diplomatik uğurudur.
- Belə məlumatlar da var ki, Ağdamdakı Rusiya-Türkiyə Birgə Monitorinq Mərkəzindəki Türkiyə hərbçiləri ərazidən çıxarılacaq. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?
- Yaxın aylarda Monitorinq Mərkəzi fəaliyyətini dayandıracaq. Bir neçə gün əvvəl həmin Mərkəzdəki Rusiya hərbçiləri oradan çıxmağa başlayıblar. Bu halda qardaş Türkiyə hərbçilərinin Ağdamda qalmasına ehtiyac yoxdur. Bu Mərkəz bölgədə olan vəziyyəti monitorinq etmək üçün yaradılmışdı. Bu gün onlar nəyi monitorinq edirlər? Ona görə də Rusiya və Türkiyə hərbçilərinin Mərkəzdə qalmasına ehtiyac yoxdur. Həm də bu, əlavə xərcdir. Yəni demək olar ki, Monitorinq Mərkəzinin də Qarabağda missiyası bitib. Əslində ötən ilin sentyabrındakı antiterror əməliyyatından sonra Mərkəz fəaliyyətini dayandırmalı idi.
Rusiya Sülhməramlı Kontingenti Azərbaycandan vaxtından əvvəl çıxarılır. Azərbaycan prezidentinin köməkçisi, Prezident Administrasiyasının xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev və Rusiya Prezidenti Administrasiyası rəhbərinin müavini, prezidentin mətbuat katibi Dmirti Peskov bu faktı təsdiqləyiblər və şərh ediblər.Rusiya SMK-nin Qarabağdan çıxarılması haqda qərar Azərbaycanın və Rusiyanın ali rəhbərləri arasında razılaşdırılaraq birgə qəbul olunub. Bu, Rusiya hərbi bazasını, ümumiyyətlə rus qoşunlarını öz ərazisindən çıxarmağa çalışan Ermənistana da bir növ nümunə oldu. Rusiya hərbi kontingentini öz ölkəndən çıxarmaq üçün gedib Fransaya, başqalarına yalvarıb, bölgəyə gətirməyə ehtiyac yoxdur. Bu, Rusiya və Ermənistan arasında həll oluna bilən məsələdir. Ermənistan hələ Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatından (KTMT) da rəsmən çıxmayıb. Rusiya ikitərəfli hərbi xarakterli müqavilələri də denonsasiya etməyib. Rusiya hərbi bazasının və Rusiya sərhədçilərinin Ermənistanda olmasını hüquqi baxımdan mümkün edən sazişlər də hələ qüvvəsindədir. Qalanı siyasi məsələlərdir və siyasi yolla həll oluna bilərdi. Azərbaycan aqressiv qonşusuna bir daha dərs verdi; sülh müqaviləsini də, sərhədlərin məsələsini də Bakı ilə İrəvan öz arasında birbaşa danışıqlarla, birgə qərarlarla həll edə bilər. Bunun mesajı da verilmiş oldu.
Bu qərar, bu proses - Rusiya qoşunlarının Azərbaycandan çıxarılması daxildəki skeptiklərə də bu mövzuda ayıldıcı mesajdır. Otuz illik danışıqlar zamanı skeptiklər cəmi bir məsələdə haqlı çıxdı: Ermənistan işğal etdiyi torpaqları öz xoşuna azad etməyəcək. Bunu dövlət də bilirdi. Güclü ordu quruldu. Hərbi yolla torpaqlar azad olundu. Demişdilər, prezident Əliyev bir-iki rayon ala bilsə, böyük işdir. Hamısını aldı. Deyirdilər, Şuşaya getdiyi kimi Xankəndinə də getsin. "Gedə bilməyəcək" dedilər. Amma İlham Əliyev Xankəndinə də getdi; bayraq sancdı, parad keçirdi, futbol oynadı, bayram tonqalı qaladı. Dedilər, nolsun, rus qoşunları orda qaldıqca, Qarabağ bizim sayılmaz; adı bizimdir, dadı rusun. Buyurun, bu da rus qoşunu! Qarabağdan çıxır. Həm də vaxtından qabaq.
Erkin Qədirli ağıllı oğlandır; düz deyirmiş: "Yaxşı işlər yavaş-yavaş görülür".
Amma görülən bu yaxşı işləri görmək də gərək. Neqativləri tənqid etmək normaldır. Bəs pozitivləri niyə təqdir etməyək?! Kim nə deyir-desin, tarixi hadisədir, çox ciddi uğurdur. Azərbaycanın Türkiyə və türk dünyası ilə birliyinə də doğru atılmış mühüm addımdır. Mən şəxsən təqdir edirəm.
Bahəddin Həzi,
Rusiya sülhməramlı kontingenti Azərbaycanın Qarabağ bölgəsini tərk etməyə başlayıb. Kremlin mətbuat katibi Dmitri Peskov bildirib ki, sülhməramlı kontingentə məxsus ilk heyət və hərbi texnika Kəlbəcər rayonundakı alban məbədi Xudavəng monastrının ərazisindən çıxıb. Hazırda Xudavəng monastrını Azərbaycan polisi mühafizə edir.Prezidentin köməkçisi Hikmət Hacıyev deyib ki, Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycan ərazisindən vaxtından əvvəl çıxarılması barədə hər iki ölkənin ali rəhbərliyi tərəfindən qərar qəbul edilib: “2020-ci il noyabrın 10-da imzalanmış üçtərəfli Bəyanata əsasən, Azərbaycan Respublikasının ərazisində müvəqqəti olaraq yerləşdirilmiş Rusiya Federasiyası sülhməramlılarının ölkəmizin ərazisindən vaxtından əvvəl çıxarılması barədə hər iki ölkənin ali rəhbərliyi tərəfindən qərar qəbul edilib. Artıq proses başlanıb, Azərbaycan və Rusiya Müdafiə nazirlikləri həmin qərarın icrası ilə bağlı müvafiq tədbirləri həyata keçirirlər”. Qeyd edək ki, Rusiya sülhməramlı kontingenti 2020-ci il 10 noyabrda Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan liderləri arasında imzalanmış üçtərəfli Bəyanatdan sonra Qarabağda müvəqqəti yerləşdirilmişdi. Rusiya sülhməramlılarının Qarabağı tərk etməsini Azərbaycanın növbəti siyasi-diplomatik qələbəsi adlandırmaq olar. Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycan ərazilərindən çıxması bir daha sübut etdi ki, rəsmi Bakı ölkəmizin milli maraqlarını qətiyyətlə müdafiə edir. Bu məsələdə mühüm əhəmiyyət kəsb edən amil isə Prezident İlham Əliyevin çevik diplomatik məharəti Azərbaycanın milli maraqlarını tam şəkildə qoruması ilə bağlıdır. Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, “Nəyi, necə, nə vaxt etmək lazımdır, bunu mən bilirəm. Yaxın tarix dəfələrlə bunu göstərib, həm siyasi müstəvidə, diplomatik müstəvidə, eyni zamanda, döyüş meydanında. Nəyi ediriksə, dəqiqliklə edirik”. Prezidentin söylədiyi bu fikirlərdə olduğu kimi, Azərbaycan xalqı daha bir əhəmiyyətli hadisəyə şahidlik etdi. Prezidentin yürütdüyü məqsədyönlü və inamlı siyasətin nəticəsi, Ordumuzun döyüş əzmi ilə Qarabağın bütün əraziləri tamamilə Azərbaycanın nəzarətinə keçdi. Xankəndi şəhərində 1919-cu ildən sonra ilk dəfə olaraq üçrəngli bayrağımız dalğalandı. Bu ardıcıl siyasətin sonunda Azərbaycanın siyasi hakimiyyətinin yürütdüyü qüsursuz fəaliyyətin nəticəsi olaraq Rusiya sülhməramlıları Qarabağdan çıxmağa başladı. Azərbaycan xalqı son illərdə tarixinin ən şanlı səhifələrinə şahidlik edir. Bu şanlı tarixə qızıl hərflərlə düşən səhifələr isə Qarabağın tamamilə işğaldan azad edilməsi, bu problemin gələcək nəsillərə ağrılı miras olaraq qalmadan birdəfəlik həll edilməsi oldu. Bu qərar həm də xaricdə və daxildə olan bəzi dairələrin səsləndirdiyi cəfəng “proqnozlar” və iddiaların əsassız olduğunu, bunu səsləndirənlərin siyasi savad və dünyagörüşünün kasadlığını, qərəzliliyini bir daha sübut etdi. Qeyd etmək lazımdır ki, Ermənistandan fərqli olaraq, Azərbaycan diplomatiyası Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə hərbi əməliyyatlar dövründə olduğu kimi, müharibədən sonrakı bir il ərzində də Azərbaycanın milli maraqlarının qorunması naminə ardıcıl və qətiyyətli mövqe nümayiş etdirdi. İkinci Qarabağ müharibəsinin sonu kimi qəbul edilən və 2020-ci il noyabrın 10-da imzalanan üçtərəfli Bəyanat münaqişə tərəfləri arasında Qarabağda atəşin və bütün hərbi əməliyyatların tam dayandırılmasını, Ermənistanın işğal etdiyi ərazilərin ölkəmizə qaytarılmasını, gələcəkdə bölgənin sülh və əməkdaşlıq regionuna çevrilməsini nəzərdə tuturdu. Azərbaycanın 2020-ci ildə 44 günlük müharibədə tarixi qələbəsindən sonra dövlətimizin gücü və mövqeyi nəyinki regionda, o cümlədən beynəlxalq miqyasda daha da yüksəldi.
Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyasının sədri Arzuxan Əlizadə "Şərq"ə açıqlamasında deyib ki, Rusiya sülhməramlı kontingentinin nəhayət Qarabağı tərk etməsi çox mühüm və xüsusi qeyd olunacaq tarixi hadisədir. Partiya rəhbərinin sözlərinə görə, bu qərarın qəbul olunması Azərbaycan dövlətinin növbəti uğuru və ölkə rəhbərliyinin düşünülmüş siyasətinin nəticəsidir:
"Tam olaraq əminik idik ki, Rusiya hərbi kontingenti Azərbaycanı tərk edəcək. Ən gec 2025-ci ilin noyabr ayınadək rus hərbçilərinin Qarabağdan çıxacağı proqnozlaşdırılırdı. Amma "sülhməramlı" adı ilə torpaqlarımızda yerləşdirilmiş hərbi kontingentin belə tezliklə Azərbaycandan çıxması kifayət qədər müsbət məqamdır. Prezidentin köməkçisi Hikmət Hacıyev rəsmi açıqlamada bildirdi ki, Azərbaycan və Rusiya rəhbərliyinin ikitərəfli razılaşması əsasında belə bir qərar verilib. 1992-1993-cü illərdə Müstəqil Dövlətlər Birliyində (MDB) ilk ölkələrdən idik ki, rus hərbi kontingentini Azərbaycandan çıxartmışdıq. Ardınca Qələbə RLS-də xidmət keçən rus hərbçilər uzaqlaşdırılmışdı. Ancaq 44 günlük müharibədən sonrakı vəziyyət nəzərə alınmaqla, 10 noyabr üçtərəfli bəyannamənin müddəasına görə, rus hərbçilər "sülhməramlı" adı ilə 5 il müddətinə Qarabağa yerləşdirilmişdi. Artıq Rusiya və Ermənistan tərəfi də etiraf edirdi ki, bölgədə situasiya və reallıqlar tam olaraq dəyişdiyi üçün rus hərbçilərinin torpaqlarımızda qalmasına ehtiyac yoxdur. Rusiya sülhməramlılarının orada qalması heç bir anlam ifadə etmirdi. Ümumiyyətlə, rus hərbi kontingenti sülhməramlı missiyasını yerinə yetirmirdi. Düzdür, zaman-zaman Qarabağda aparılan anti-terror əməliyyatlarına göz yumdular, müdaxilə etmədilər. Amma bu da Azərbaycan dövlətinin apardığı uğurlu siyasətin nəticəsi idi. Ötənlərdə bir xəbər yayıldı ki, heç bir işə yaramayan rus hərbçilərini mina təmizləmə prosesinə cəlb etmək mümkündür".
A.Əlizadə vurğulayıb ki, Azərbaycan Konstitusiyasına görə, heç bir xarici ölkənin hərbi kontingenti bizim ərazimizdə yerləşdirilə bilməz: "Sülhməramlı kontingent sadəcə üçtərəfli bəyanata əsasən, torpaqlarımızda müvəqqəti yerləşdirilmişdi. Ancaq üçtərəfli saziş hüquqi qüvvəyə malik deyildi, sadəcə altında Prezidentin imzası var idi deyə, bu məsələyə hörmətlə yanaşırdıq. Amma ratifikasiya olunmamışdı. Ümid edirik, daha doğrusu əminik ki, Azərbaycan ərazisində bundan sonra heç bir ölkənin hərbi gücü olmayacaq. Yeganə olaraq qardaş Türkiyənin hərbçiləri Şuşa Bəyannaməsinin müddəalarına əsasən, ölkəmizdə birgə təlimlər keçə, ortaq fəaliyyət göstərə bilərlər. Bu tarixi qərara görə, xalqımıza gözaydınlığı düşür. Son olaraq onu da qeyd edim ki, Rusiya hərbçiləri Azərbaycandan çıxsalar da, Ermənistanı tərk etməyəcəklər".