 |
|
Azərbaycanda səfərdə olan Qırğızıstan Prezidenti Sadır Japarova Qarabağ atı hədiyyə edilib.
Aprelin 25-də Ağdamda Azərbaycan İlham Əliyev və Qırğız Respublikasının Prezidenti Ağdamda Pənahəli xanın sarayı və İmarət kompleksində görülən işlərlə tanış olublar və sonra Qarabağ atlarına baxıblar.
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.Onunla müsahibəni təqdim edirik.
- Ermənistanla ikitərəfli dialoq nəticə verməyə başlayıb, artıq bur çərçivədə delimitasiyaya start verilib, ilk sərhəd nişanları da qoyulub. Belə bir məqamda Prezident İlham Əliyev noyabradək sülh müqaviləsinin imzalana biləcəyi mesajını verdi. Sizcə, müsbət dinamika bizi həmin vaxta qədər o nöqtəyə çatdıracaqmı?
- Bəli, hadisələr pozitiv istiqamətdə gedir. Son gəlişmələr və anlaşmalar ən azı çərçivə sazişinin imzalanmasını sürətləndirə bilər. Düzdür, yerdə başqa məsələlər də var: Zəngəzur dəhlizi, anklavlar və digər məsələlər, amma müsbət inkişaf var. Prezidentin özü də bildirdi ki, Azərbaycanın əsas tələbi 4 kəndlə bağlı idi, digər kəndlərlə bağlı danışıqlar davam edə bilər.
Zəngəzur dəhlizi də sülh müqaviləsindən kənarda qala bilər. Yəni çərçivə sazişinin imzalanması üçün elə də böyük maneə qalmayıb, artıq Qarabağa əsassız iddiadan da imtina ediblər.
Noyabrda Bakıda böyük, möhtəşəm tədbir keçiriləcək – iqlim dəyişikliyi ilə bağlı COP29. Azərbaycanın da istəyi budur ki, beynəlxalq tədbirin daha müsbət atmosferdə keçirilməsi üçün Ermənistanla ən azı çərçivə sazişi imzalansın. Baxın, kəndlərin qaytarılması və sərhəd anlaşması ilə bağlı ABŞ, Avropa Birliyi, bölgə dövlətləri, digər ölkələr, beynəlxalq təşkilatlar və BMT baş katibindən nə qədər müsbət mesajlar aldıq.
Təsəvvür edin ki, noyabradək çərçivə sazişi imzalansa, müsbət anlamda bölgəyə münasibət bir qədər də dəyişəcək. Hətta istisna etmirəm ki, noyabradək çərçivə sazişi imzalansa, hətta COP29-da Ermənistan rəhbərliyi də iştirak edə bilər.
- Əliyev Ermənistan konstitusiyanın dəyişdirilməsinin zəruriliyini də gündəmə gətirdi. Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyanın özü də bu haqda danışmışdı. Bəs bu məsələ necə həllini tapacaq?
- Bu da ciddi mövzulardan biridir. Çərçivə sazişi imzalansa belə, Ermənistan konstitusiyasında ərazi iddiaları qalsa, gərginlik də qalacaq. Hətta Paşinyan ötən aylarda söyləmişdi ki, konstitusiyasını dəyişmək yox, yeni konstitusiya qəbul etmək lazımdır. Paşinyan ötən günlərdə erməni cəmiyyətinə başqa bir mesaj da verdi ki, qondarma soyqırımı iddiasından da vaz keçmək, reallığı qəbul etmək lazımdır.
Bəli, növbəti mərhələdə yeni konstitusiyanın qəbulu məsələsi gündəmə gələcək. Əgər Ermənistan sülh istəyirsə, iki böyük qonşusuna ərazi iddialarını əks etdirən konstitusiyanı dəyişməlidir. Bu da olsa, bölgədə inam atmosferinin yaradılması və dayanıqlı sülh üçün daha bir fürsət pəncərəsi açılacaq.
- Bəs “soyqırımı”ndan imtina nə qədər realdır? Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan da bu kontekstdə bildirdi ki, fürsət qapısı həmişə açıq olmayacaq, Ermənistan nə qədər gec deyil, əsassız iddialardan əl çəkməlidir.
- Ərdoğan İrəvana o mesajı verdi ki, Azərbaycan və Türkiyə ilə əlaqələri normallaşdırmaq ilk növbədə Ermənistanın maraqlarına xidmət edir. Bu çərçivədə də dedi ki, fürsət qapısı həmişə açıq qalmayacaq. Prezident İlham Əliyevin özü də söylədi ki, sülh müqaviləsi imzalanarsa, Azərbaycanın əməkdaşlığa dair Ermənistana təklifləri olacaq. Təkliflərdən biri o ola bilər ki, gələcəkdə Ermənistana qaz satılsın. Bu da mümkündür.
Amma bir şərtlə ki, Ermənistan Azərbaycan və Türkiyə ilə əlaqələrini nizamlasın, dəhlizi açsın və yeni konstitusiya qəbul etsin. Bütün bunlar olarsa, Türkiyə və Azərbaycanla əməkdaşlıq da olacaq, Ermənistanın regional layihələrə qoşulması da mümkün ola bilər. Amma bir gözləmə limiti var. Ərdoğan da ona işarə edir ki, fürsət qapısı əbədi açıq qalmayacaq. Yəni biz indi əlimizi uzatmışıq, əlimiz uzun müddət boşda qalarsa, Ermənistan bu imkanlardan məhrum ola bilər.
- Tavuşda 4 kəndin Azərbaycana qaytarılmasına etiraz olaraq başlayan aksiyalarda kütləvilik olmadı. Nə baş verir: nəhayət, erməni cəmiyyəti sülh istəyir?
- Erməni cəmiyyətinin ən böyük reaksiyası İkinci Qarabağ Müharibəsindən sonra olmuşdu. Amma o zaman da meydanlara çox adam toplaya bilmədilər. Müharibədəki məğlubiyyət və minlərlə hərbçisini itirdikdən sonra küçələrə etirazçı çıxara bilmədilərsə, üstəgəl, seçkidə Paşinyan yenidən qalib gəldisə, bu o deməkdir ki, erməni cəmiyyətində radikal müxalifətə inam azalıb.
Əslində, erməni cəmiyyəti ikinci dəfə Paşinyanı seçməklə ona mandat verdi ki, get, Azərbaycan və Türkiyə ilə məsələləri həll elə, biz müharibə istəmirik. Paşinyan sərhəd məsələsində də həmin çoxluğa istinad edir. Baxın, sərhədlə bağlı İrəvanda küçə yürüşləri və mitinqlər keçirilmir. Radikallar Paşinyanı “satqın” adlandırsalar da, insanları küçələrə çıxarmağa nə taqətləri, nə inamları, nə də gücləri var.
İndi Tavuşda yolları kəsirlər, kilsədən dəstək alırlar, bu da müvəqqətidir. Çünki kütləvilik yoxdur. Çünki erməni cəmiyyəti anlayır ki, Türkiyə və Azərbaycanla əlaqələri normallaşdırmadan Ermənistanı rahat gələcək gözləmir.
- Prezidentin mümkün Almaniya səfəri haqda nə deyə bilərsiniz? Son zamanlarda fəallaşan, hətta anti-Azərbaycan mövqeyini korrektə edib neytral olmağa çalışan Almaniyanın hansı maraqları var?
- Almaniya Fransanı üstələməyə çalışır. Fransa yanlış anti-Azərbaycan siyasəti nəticəsində vasitəçilik imkanlarından məhrum olub. Halbuki Makron prezident olana qədər Fransanın vasitəçiliyindən imtina etmirdik. Hətta Fransada görüşlər də olmuşdu. Amma Makron anti-Azərbaycan mövqeyi sərgilədikdən, Ermənistana dəstəyi artırdıqdan sonra Fransanın vasitəçilik imkanları əlindən çıxdı. Çünki Azərbaycan Fransanın vasitəçiliyini qəbul etmədi.
Almaniya da gördü ki, artıq Fransa geri qalır, vasitəçiliyi qəbul edilmir, bu fürsətdən istifadə etməyə başladı. Bir dəfə Şolz Münxendə Əliyev-Paşinyan görüşündə vasitəçilik etdi, düzdür, nəticəsiz oldu, amma ümumilikdə faydalı idi. Bir neçə gün sonra xarici işlər nazirləri Berlində görüşdülər.
Şolz bir neçə gün əvvəl Paşinyana zəng elədi, ardınca İlham Əliyevi Berlinə dəvət etdi. İstisna etmirəm ki, Şolz uğurlu vasitəçiliyini davam etdirmək istəyir. Əslində, bu, həm Bakı, həm də İrəvan üçün faydalıdır, itirən Fransa oldu.
- Əliyev Qazaxıstanın Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh danışıqlarında ev sahibliyinə etiraz etmədiyini bildirdi. Bunu bir müddət əvvəl İrəvanda olan Qazaxıstan Prezidenti Kasım-Jomart Tokayev gündəmə gətirmişdi. Sizcə, Astana niyə qəfil sülh platforması olmaq istədi?
- Qazaxıstan Mərkəzi Asiyanın lider dövlətlərindən biridir. Azərbaycanla strateji tərəfdaşdır, qardaş ölkədir, türk dünyasının inteqrasiyasında fəal rol oynayır. Digər yandan, Qazaxıstan Orta dəhliz layihəsində maraqlıdır. Amma bu layihənin tam reallaşması üçün Zəngəzur dəhlizi işə düşməlidir. Bunun üçün Azərbaycan və Ermənistan ortaq məxrəcə gəlməlidir.
Həmçinin Qazaxıstan KTMT və Avrasiya İqtisadi Birliyində Ermənistanla tərəfdaşdır. Bütün bunları nəzərə aldıqda deyə bilərik ki, Qazaxıstanın təşəbbüskar olmasının əsası var.
Qazaxıstan Suriya məsələsində də dialoq platforması olmuşdu, söhbət Astana prosesindən gedir. İndi də Azərbaycan və Ermənistan arasında platforma olmaqda iddialıdır. Azərbaycan bunu qəbul edir, bu, Ermənistana da zidd deyil. Tokayev İrəvandan əvvəl Bakıda olmuşdu. İndi də xarici işlər nazirlərinin Astanaya səfəri planlaşdırılır.
Əgər tərəflər sülhə çox yaxınlaşarlarsa, çərçivə sazişinin imzalanması perspektivi artarsa, bu sənədin imzalanması üçün iki məkanın adını çəkmək olar: Tiflis və Astana.
- ABŞ Konqresinə Azərbaycan rəsmiləri və hərbçilərinə sanksiyaları nəzərdə tutan bədnam layihənin təqdim ediləcəyi iddiası dolaşır. Niyə birdən-birə belə bir məsələ gündəmə gətirildi, ABŞ Azərbaycana təzyiq edir?
- Düşünmürəm ki, ABŞ Azərbaycana təzyiq edir, bu, Amerikanın milli və təhlükəsizlik maraqlarına uyğun deyil. Bu, ABŞ Konqresinin həmişəki anti-Azərbaycan mövqeyindən irəli gəlir. Azərbaycan müstəqilliyini qazandıqdan bəri Konqres bu mövqedədir, erməni lobbisinin təsiri altındadır. Ədalətsiz “907-ci düzəliş” də buna görə qəbul edilmişdi.
Təsəvvür edin ki, Azərbaycan əraziləri işğal olunur, bunlar da iddia edirlər ki, guya Azərbaycan Ermənistanı mühasirədə saxlayır və belə bir qətnamə qəbul edirlər. Bu qədər ədalətsizdirlər, onlar üçün önəmli olan ermənilərin səslərini qazanmaqdır.
Budəfəki təşəbbüs də məntiqsizdir. İkinci Qarabağ Müharibəsində qələbə qazanmış generallarımızı da hədəfə alıblar. Məntiqsizlik bundan ibarətdir ki, bu Konqres ərazi bütövlüyünü təmin etmək istəyən Ukraynaya 61 milyard dollarlıq yardım ayırır, biz də ərazi bütövlüyümüzü təmin etmişik də, həmin generallarımızın da bunda rolları olub. Bəs bizi niyə ayırırsınız? İkili standartlardır.
Ümid edək ki, ABŞ Dövlət Departamenti, Ağ Ev, Pentaqon və Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi Konqresin bu ədalətsiz mövqeyini bölüşməyəcək.
Aprelin 25-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Qırğız Respublikasının Prezidenti Sadır Japarov Ağdam rayonunun Xıdırlı kənd tam orta məktəbinin birgə təməlqoyma mərasimində iştirak ediblər.
Bununla bağlı AZƏRTAC məlumat yayıb.
Aprelin 19-da müvafiq olaraq Baş nazirin müavinləri Şahin Mustafayev və Mher Qriqoryanın sədrliyi ilə Azərbaycan Respublikası ilə Ermənistan Respublikası arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası üzrə Dövlət Komissiyasının səkkizinci iclasında mühim qərarlar verildi. Görüşdə sərhədlərin delimitasiyasında irəliləyiş qeyd olundu, hər iki tərəf onu keçmiş Sovet dövründən qalan respublikalararası sərhədə uyğunlaşdırmağa çalışdı. Bu ərazilərin tarixi sərhədə uyğunlaşdırılması, rəsmi təsvirin 2024-cü il mayın 15-dək başa çatdırılması planlaşdırılır.“Azərbaycana məxsus 4 kəndin geri alınması və sərhədlərin qütblərlə müəyyənləşdirilməsi yaxın vaxtlarda Azərbaycan və Ermənistanın bir masa arxasına oturub sülh müqaviləsi imzalamasının mümkünlüyünün göstəricisi sayıla bilər. Əslində, Ermənistan ərazisi kimi tanınan yerlərin çoxu Azərbaycan ərazisidir. Buna baxmayaraq, Azərbaycanın sülh prosesindən danışması və regionda müharibə istəməməsi ölkənin nə qədər sülh tərəfdarı olduğunun göstəricisidir”.
Bu barədə Bizimyol.info xəbər portalına Türkiyənin Atatürk Universiteti İqtisadiyyat və İdarəetmə Fakültəsinin müəllimi, professor Kərəm Qarabulud danışıb. Professorun fikrincə, bu proseslər Zəngəzur dəhlizinin açılması imkanlarını artırır. Ermənistan Qərb dövlətlərinin və erməni diasporunun təsiri altına düşüb yenidən terror fəaliyyətləri yaratmasa, regionda mühüm bir dövrün, hətta bir dövrün başlanğıcının şahidi ola bilərik. Çünki Zəngəzur açılsa, Türkiyə-Ermənistan sərhədləri, hətta Azərbaycan-Ermənistan sərhədləri giriş-çıxış və ticarətə açıla bilər. Bu vəziyyət həm regional səviyyədə ticarət, inkişaf, sülh və sabitlik mühiti, həm də beynəlxalq səviyyədə iqtisadi inkişaf dəhlizi və ya ticarət dəhlizi yaradacaq. Başqa sözlə, Londondan Çinə qədər qarşılıqlı əlaqə sahəsi yaradılacaq.
Kərəm Qarabulud deyib ki, baş verən proseslərin müsbət nəticələrindən ən çox faydalanacaq ölkələrdən biri də Ermənistan olacaq. Çünki Ermənistan hazırda regionda və dünyada ən pis iqtisadi mənzərəyə malikdir və faktiki olaraq onun müstəqilliyi başqa ölkələrdən asılıdır. Onlar alətə çevrilib, başqa ölkələrin ambisiyalarına xidmət etməsələr və Zəngəzurun açılmasında problem yaratmasalar, Türkiyə və Azərbaycanın sülhsevər münasibəti sayəsində bölgədə azad və firavan yaşaya bilərlər. Əks halda o, pis şəraitdə yaşamağa davam edəcək.
Professorun fikrincə, Azərbaycan üçün faydalı olardı ki, bu prosesi yaxşı dəyərləndirsin və bütün torpaqlarını möhkəm müqavilə ilə rəsmiləşdirsin, imkan daxilində Ermənistandan təzminat tələbini qeyd etsin. Çünki ermənilər 30 ilə yaxın işğal etdikləri yerlərdə Azərbaycana təxminən 1 trilyon dollar ziyan vurublar. Bunu qeyd etmək gələcək üçün əhəmiyyətli bir rekord olacaq.
“Ermənistan sülh istəməlidir. Əks halda, Azərbaycanın bütün erməni torpaqlarına haqqı hər gün özünü daha çox göstərəcək. Ona görə də Azərbaycanın sülh istədiyi bir şəraitdə ermənilər xoşbəxt olmalıdırlar”-deyə Kərəm Qarabulud əlavə edib.
Ermənistandakı radikallar “soyqırım” gününü qeyd edir, Ağ Ev sahibi Cozef Baydenin dəstək açıqlamasına sevinir, erməni lobbisi isə Konqresdən Azərbaycan əleyhinə sənədin qəbuluna çalışır. Heç birinin də onlara xeyri, faydası yoxdur. Bunlar keçici olsa da, İrəvanda Azərbaycan və Türkiyə bayraqlarının yandırılmasını unutmayacağıq. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan reallıqdan çıxış edərək “soyqırım” üzərindən siyasətin yanlış olduğunu və bunun qonşularla münasibətlərinə mənfi təsirindən danışır. Buna rəğmən, baş nazir polisinə iki dövlətin bayrağının yandırılmasına mane olması əmrini vermir. Sülhdən və əməkdaşlıqdan danışan Paşinyan radikalların əl-ayağını yığışdırmalı, kilsəyə yerinə göstərməlidir ki, gələcək sülh və əməkdaşlığa təhlükə yaranmasın. Ermənistan hökuməti və polisi bayraqlarımızın yandırılmasına seyrçi qalmaqda davam edəcəklərsə, Paşinyanın çox arzuladığı sülhə təhlükə yaranacaq.Türkiyə Cumhurbaşqanı Rəcəb Tayyib Ərdoğan artıq neçənci dəfədir ki, Ermənistan hökumətinə və ermənilərə mesaj göndərərək bildirib ki, Errmənistanda yaşayanlar xaricdəki erməni lobbisinin alətinə çevrilməsinlər. Erməni lobbisini Ermənistan və bu ölkədə yaşayan ermənilərin taleyi maraqlandırmır. Nikol Paşinyan ölkəsi üçün Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşmasının vacibliyini anlasa da, bunu ermənilərin tamamı haqqında söyləmək mümkün deyil. Erməni lobbisi və Ermənistandakı radikallar Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşmasının əleyhinədirlər. Bunlar anlamırlar ki, Ermənistan iki böyük qonşusu – Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdırmadan nə təhlükəsizilik məsələrini həll edə, nə də inkişaf edə biləcəklər. Deməli erməni lobbisinə və radikallara Ermənistanın təhlükəsizliyi və inkişafı lazım deyil.
Elxan Şahinoğlu
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Qırğız Respublikasının Prezidenti Sadır Japarov aprelin 25-də Ağdam şəhərində olublar.
"Dövlət başçılarına şəhərin Baş planı barədə məlumat verilib.
Milli Məclisin deputatı, Ana Vətən Partiyasının sədri Fəzail Ağamalı yay aylarında parlament seçkisinin keçiriləcəyini düşünür.
Bu barədə o, Modern.az-a bildirib.
Deputatın fikrincə, seçki avqust-sentyabr aylarında ola bilər.
“Bunu növbədənkənar parlament seçkisi adlandırmaq olmaz. Amma mənim proqnozuma görə, bu seçki avqust-sentyabr aylarında ola bilər. Əslində, mənim də dəqiq məlumatım yoxdur, amma düşünürəm ki, bu proses ya iyuna qədər olmalıdır, ya da keçəcək payıza. Hər halda bu il parlament seçkisinin keçirilməsi istisna edilmir”, - deputat qeyd edib.
Qeyd edək ki, bir neçə gün əvvəl Ədalət, Hüquq və Demokratiya Partiyasının sədri, deputat Qüdrət Həsənquliyev də Azərbaycanda bir neçə aydan sonra parlament seçkisinin gözlənildiyini bildirib.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Qırğızıstan Prezidenti Sadır Japarov aprelin 25-də Füzuli şəhərinin dağıdılmış yerlərinə baxıb.
Məlumatı Azərbaycan Prezidentinin Mətbuat Xidməti yayıb.
Məlumatda vurğulanıb ki, prezidentlər Füzuli şəhərinin Baş planı ilə tanış olublar.
***
Azərbaycanda dövlət səfərində olan Qırğızıstan Prezidenti Sadır Japarov aprelin 25-də Füzuli rayonuna gedib.
Füzuli Beynəlxalq Hava Limanında ali qonağın şərəfinə fəxri qarovul dəstəsi düzülüb.
Qırğız Respublikasının Prezidenti Sadır Japarovu Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev qarşıladı.
Bu gün Bakıda Azərbaycan-Macarıstan Hökumətlərarası Komissiyasının 10-cu iclası başlayıb.
İclasdan əvvəl komissiyanın həmsədrləri - Azərbaycanın əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Sahil Babayev ilə Macarıstanın xarici işlər və ticarət naziri Peter Siyarto arasında təkbətək görüş olub.
Dünən –aprelin 24-də Laçın yolundan(yəqin ki, “Laçın” sərhəd-keçid məntəqəsi nəzərdə tutulur-S.L.) Rusiya bayrağı götürülüb.Moderator.az xəbər verir ki, bu haqda “Azadlıq” radiosunun erməni bürosu(“Azatutyun”) məlumat yayıb.
“Video-görüntülərə görə, Rusiya “sülhməramlı” qoşunları 9 noyabr(10 noyabr-S.L.) bəyanatında nəzərdə tutulan müddətdən bir il yarım tez, əhalisi köçmüş(könüllü!-S.L.) artsaxı(Yuxarı Qarabağı-S.L.) tərk etməyə davam edir .
Moskvanın buna necə, nə vaxt və nəyə görə razılaşdığı hələ məlum deyil, yalnız aydındır ki, qoşunların çıxarılması elan edildikdən bir neçə gün sonra Azərbaycan prezidenti Rusiya prezidenti ilə görüş üçün Moskvaya səfər edib. Putinlə qapalı danışıqların ertəsi günü Bakıya qayıdan Əliyev bir daha vurğulayıb ki, Ermənistan Naxçıvanla əlaqə yaratmaq üçün Azərbaycana yol verməli və həmin yola Rusiya sərhədçiləri nəzarət etməlidir.
“Bu sənəd Prezident Putin, baş nazir Paşinyan və mənim tərəfimdən imzalanıb. İndi Ermənistan 3 ildən artıqdır ki, bu müddəanı faktiki olaraq pozur və yenə də deyirəm, onlar bunu özləri imzalayıblar. İndi onlar bu paraqrafdan, necə deyərlər, canlarını qurtarmaq istəyirlər. Lakin bu, mümkün deyil... Ermənistan baş nazirinin imzası var idi və buna hörmət edilməlidir”, - deyə o bildirib.
Elə həmin gün Putin və Əliyevin görüşü zamanı Rusiyanın xarici işlər naziri Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı maraqlarına həsr olunmuş xüsusi iclas keçirib və “üçtərəfli sazişlərin tam icrası” məsələsini vurğulayıb”,- xəbərdə belə deyilir.