![]() |
|
AzTV-də yayımlanan “Hədəf” verilişində SSRİ arxivlərində qeyd edilən Zəngəzur yoluna (Zəngəzur dəhlizi) aid məxfi sənədlərə nəzər salınıb.
Verilişdə SSRİ hökumətinin qəbul etdiyi qərarlarda bu ərazilərin Azərbayacana məxsus olmasını sübut edəcək faktlara diqqət çəkilib.
Tarixçi-alim Cəbi Bəhramov AzTV-nin efirində bu amili xəritə üzərindən izah edərək əsaslandırıb.
Daha ətraflı videoda:
Bakı şəhərində və ətraf ərazilərdə nəqliyyat infrastrukturunun təkmilləşdirilməsinə dair 2025–2030-cu illər üçün Dövlət Proqramı təsdiqlənib.
" Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev bununla bağlı Sərəncam imzalayıb.
Sərəncama əsasən, Nazirlər Kabinetinə Dövlət Proqramında nəzərdə tutulmuş tədbirlərin əlaqələndirilməsini və icrasına nəzarəti həyata keçirmək, orada nəzərdə tutulmuş tədbirlərin icrası barədə ildə bir dəfə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə məlumat vermək, bu sənəddən irəli gələn digər məsələləri həll etmək tapşırılıb.
Dövlət Proqramında nəzərdə tutulmuş tədbirlərin icrasının monitorinqini və qiymətləndirilməsini Nazirlər Kabinetinin sifarişi əsasında İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzi həyata keçirəcək.
Maliyyə Nazirliyi və İqtisadiyyat Nazirliyi Dövlət Proqramında nəzərdə tutulmuş tədbirlərin maliyyələşdirilməsi məqsədilə hər il Azərbaycan Respublikası dövlət büdcəsinin, dövlət investisiya proqramlarının tərtibi prosesində zəruri maliyyə vəsaitinin nəzərdə tutulması üçün müvafiq tədbirlər görməlidirlər.
Diplomatik fəaliyyətini başa vuran Türkiyə səfiri Cahit Bağçı sosial şəbəkələrdə Azərbaycanla bağlı vida paylaşımı edib.
Səfir paylaşımda Azərbaycanın müxtəlif bölgələrinin gözəlliyini, mədəniyyət və incəsənət zənginliyini, Azərbaycan xalqının qonaqpərvərliyini vurğulayıb.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ABŞ Prezidenti Donald Trampa başsağlığı verib.
Başsağlığında deyilir:
“Hörmətli cənab Prezident,
Vaşinqton şəhəri yaxınlığında sərnişin təyyarəsinin hərbi helikopter ilə toqquşması nəticəsində çox sayda insanın həlak olması barədə xəbər bizi son dərəcə kədərləndirdi.
Bu faciə ilə əlaqədar Sizə, həlak olanların ailələrinə və yaxınlarına, dost Amerika xalqına öz adımdan və Azərbaycan xalqı adından dərin hüznlə başsağlığı verirəm”.
Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi ABŞ-yə başsağlığı verib.
Bu barədə Nazirliyin sosial media hesabında bildirilib.
"Vaşinqtonda sərnişin təyyarəsi ilə helikopterin havada faciəvi toqquşması bizi dərindən kədərləndirdi. Yaxınlarını itirənlərin ailələrinə dərin hüznlə başsağlığı verir və sağ qalanların can sağlığı üçün dua edirik", - qeyd olunub.
Qeyd edək ki, Vaşinqtonun Reyqan Milli Hava Limanı yaxınlığında sərnişin təyyarəsi “Blackhawk” helikopteri ilə toqquşaraq Potomak çayına düşüb.
Təyyarədə 4 ekipaj üzvü olmaqla 60 sərnişin, helikopterdə isə 3 ABŞ əsgəri olub. Yerli medianın məlumatına görə, artıq 18 nəfərin meyiti Potomak çayından çıxarılıb.
Dünən keçirilən Bələdiyyə seçkilərində lider namizədlərin adları açıqlanıb.
Bu barədə MSK-nın mətbuat xidmətinin rəhbəri Şahin Əsədli məlumat verib.
Aşağıda qeyd olunan siyahının üzərinə toxunmaqla hər bir seçki dairəsi üzrə lider namizədlərin siyahsının görə bilərsiniz.
Prezident İlham Əliyev nəqliyyat məsələlərinə həsr olunmuş müşavirəsində Azərbaycanın həyata keçirdiyi nəqliyyat dəhlizləri nəticəsində Avrasiya coğrafiyasında oynadığı rolun əhəmiyyəti, eyni zamanda Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı rəsmi Bakının mövqeyini bütün maraqlı tərəflərin diqqətinə çatdırdı.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin müşavirədə verdiyi mesajları belə oxumaq olar:
- Azərbaycan qlobal çağırışlara zamanında çevik reaksiya verərək, yeni dünya düzəninin oyun qaydalarına uyğun olaraq, enerji sahəsində olduğu kimi, nəqliyyat dəhlizləri sahəsində də Avrasiya coğrafiyasının xəritəsini cızıb. Azərbaycanın nəqliyyat dəhlizləri baxımdan da logistik bir mərkəzə çevrilməsi, təkcə onun yerləşdiyi coğrafiyanın yaratdığı imkanları deyil, məhz görülən məqsədyönlü praktik fəaliyyətin nəticəsidir.
Bu səbəbdən də Avrasiyanın yeni nəqliyyat dəhlizlərini Azərbaycansız təsəvvür etmək mümkün deyil.
- Bakı bu istiqamətdə daha fəal rol oynayacaq ki, bu da Bakının Avrasiya coğrafiyasında daha ciddi oyunçuya çevrilməsinə, yeni fürsətlər və imkanların, əməkdaşlıq formatlarının yaranmasına, qarşısındakı hədəflərə nail olmasına imkan verəcək. Enerji dəhlizi nəqliyyat dəhlizlərinin yaranmasına imkanlar yaratdığı kimi, nəqliyyat dəhlizləri də öz növbəsində Azərbaycanın yaşıl enerji və digər kommunikasiya qovşaqlarına çevrilməsinə təkan verəcək. Nəticə etibarilə Azərbaycan Avrasiya coğrafiyasında deyil, eyni zamanda Şimali Afrika qitəsində də əvəzolunmaz bir çoxşaxəli logistik mərkəz rolunu oynayacaq. Bunun üçün Azərbaycan əlverişli coğrafiyada yerləşməklə yanaşı, potensiala və resurslara da malikdir.
- Prezident İlham Əliyev bir daha bəyan etdi ki, Zəngəzur dəhlizi Orta Dəhlizin tərkib hissəsidir. Dəhliz mütləq açılmalıdır, açılacaq da, bunun başqa alternativi yoxdur. Azərbaycanla Naxçıvan arasında maneəsiz gediş-gəliş təmin olunmalıdır.
Zəngəzur dəhlizi beynəlxalq leksikonda istifadə olunub və Bakı bu dəhlizin açılması istiqamətində praktik addımlar atır.
Prezident İlham Əliyev Zəngəzur dəhlizinə qarşı çıxanlara da öz mesajını çatdırdı. Mesajı belə oxumaq olar: heç kim layihənin reallaşmasına mane ola bilməyəcək. Bu sadəcə zamana bağlı olan məsələdir. Nə qədər tez olsa, daha yaxşıdır və bundan hamı qazanacaq. Dəhlizin açılmasına qarşı çıxıb mane olan, prosesi gecikdirən isə itirəcək.
Bakı Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəyən və istəməyən maraqlı, eyni zamanda fərqli baxış sərgiləyən güclər arasında çoxgedişli strategiyanı tətbiq etməklə hədəfinə nail olmaq istəyir. Bu da ondan ibarətdir ki, Zəngəzur dəhlizi Qərblə Şərq arasında Orta Dəhlizin tərkib hissəsi olduğu kimi, Şimalla Cənub arasındakı dəhlizin tərkib hissəsi rolunu oynayacaq.
Burada bir neçə məqama diqqət etmək lazımdır.
Birincisi, ondan ibarətdir ki, Tehran Zəngəzur dəhlizinin açılmasını özünün qırmızı xətti elan edərək buna qarşı çıxır. Amma Bakının yürütdüyü davamlı siyasət nəticəsində Tehranın da bu məsələdə mövqeyi yumşalmaqdadır.
İkincisi, İrəvanın da Qərbə meyillənməsi, Tehranı Bakının şərtlərini qəbul etməyə vadar edir.
Üçüncüsü, Tehran üzləşdiyi mövcud geosiyasi reallıqlarda Rusiya ilə daha sıx əməkdaşlıq münasibətləri qurmaq istəyir ki, bu da Azərbaycansız mümkün deyil. Bu da Bakıya Tehranın Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı mövqeyinin yumşaldılması və qəbul edilməsi baxımdan əlavə imkanlar yaradır.
Dördüncüsü, İrəvan və Qərb də bu dəhlizin açılmasında maraqlıdır, onlar bu yolun ancaq Ermənistanın yurisdiksiyası nəticəsində reallaşmasını istəyirlər. İrəvan və Qərb bu niyyətini reallaşdırmaq üçün "Sülh kəsişməsi" layihəsini ortaya atır.
Bakı isə bəyan edir ki, Zəngəzur dəhlizinin açıqlması ilə İrəvanın təklif etdiyi "Sülh kəsişməsi" layihəsi fərqli şeylərdir.
Zəngəzur dəhlizi ilk növbədə Bakıya Ermənistan-Azərbaycan arasında deyil, Azərbaycanın anklav ərazisi olan Naxçıvanla təhlükəsiz, heç bir maneə olmadan əlaqəsinin yaradılması üçün lazımdır. Çünki Azərbaycanın Zəngəzur dəhlizi olmadan belə, Ermənistandan yan keçməklə Qərblə Şərqi, Şimalla Cənubu, eyni zamanda Naxçıvanı birləşdirən alternativ nəqliyyat infrastrukturu mövcuddur.
Burada əsas məsələ ondan ibarətdir ki, Bakı İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra bölgədə yaratdığı yeni reallıqlara uyğun olaraq bütün region ölkələri ilə sıx əməkdaşlıq qurmaq niyyətindədir. Bakı Zəngəzur dəhlizi vasitəsilə İrəvanın da Orta Dəhlizinin imkanlarından faydalanması niyyətini ortaya qoyub.
Təbii ki, İrəvanla Bakı arasında sülh sazişi imzalandıqdan sonra iki ölkə arasında diplomatik, iqtisadi-ticari, kommunikasiya əlaqələrinin yaradılması labüddür. O zaman həmin yoldan Ermənistana gediş-gəliş üçün istifadə edilərsə, təbii olaraq, sərhəd-keçid məntəqləri yaradıla və orada beynəlxalq hüququn şərtlərinə uyğun olaraq müvafiq zəruri qaydalar tətbiq oluna bilər. Buna kimsə etiraz edə bilməz.
Beşincisi, Zəngəzur dəhlizi Bakının şərtləri daxilində açılmayacaqsa, o zaman Prezident İlham Əliyevin bəyan etdiyi kimi, İrəvanın təklif etdiyi "Sülh kəsişməsi" də kağız parçasından başqa bir şey olmayacaq. "Sülh kəsişməsi"ndə təklif olunan dəhlizlər əsasən Azərbaycanla bağlıdır. Azərbaycan bu layihədə iştirak etməyəcəksə, o layihənin dəyəri deyildiyi kimi "iki qəpik" də etmir. Qeyd etmək lazımdır ki, təklif olunan layihə Azərbaycan, Türkiyə, İran və Gürcüstanı əhatə edir. Ermənistanın onsuz da İran və Gürcüstanla bu əlaqələri mövcuddur. Odur ki, İrəvan Azərbaycan Prezidentinin mesajlarını düzgün oxuyub ona uyğun adekvat real addımlar atmalıdır.
İrəvan müxtəlif bahanələrlə və yaxud "Sülh kəsişməsi" layihəsi adı altında sülhdən yayınıb Azərbaycana qarşı çirkin oyunlarını davam etdirəcəksə, sonunda bundan itirən tərəf yenə də Ermənistan olacaq. Və Zəngəzur dəhlizi də açılacaq.
Kreml müasir dünya dəyərləri ilə ziddiyyət təşkil edən imperialist narrativləri ilə Rusiyanı beynəlxalq məkanda təklənmə təhlükəsinə doğru sürükləyir... Əgər, rus siyasi zehniyyəti dünyada geopolitik şərtlərin artıq ciddi şəkildə dəyişdiyini qəbul etməzsə, Rusiya öz sərhədləri daxilinə sıxışdırılmış dövlətə çevrilə bilər...
"Yeni Müsavat" xəbər verir ki, Cənubi Qafqazın və region dövlətlərinin əsas problemləri sırasında Rusiyanın hegemonluq iddiaları da yer alır. Belə ki, Kreml Cənubi Qafqaza ənənəvi olaraq, Rusiyanın “arxa baxçası” kimi yanaşır. Üstəlik, çar Rusiyası dönəmindən üzübəri Kremlin bi imperialist mövqeyi heç vaxt dəyişməyib. Rusiya hətta keçmiş SSRİ-nin dağılmasından sonra region dövlətlərinin müstəqilliyini belə, formal hüquqi status kimi qəbul edir. Və Rusiyanın Ukraynada “savaş bataqlığı”nda zəifləməsi Kremlin Cənubi Qafqaza təzir imkanlarının məhdudlaşması baxımından da böyük önəm daşıyır.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, müstəqillik dövründə Azərbaycanın güclənərək, müstəqil xarici siyasət yürütməsi Rusiyanın geopolitik maraqlarına qətiyyən uyğun deyil. Belə ki, Rusiyanın Ermənistanda hərbi bazaları olsa da, Azərbaycanın tamamilə nəzarətdən çıxmasının Rusiyaya regional geopolitik proseslərdə ciddi problemlər yaratdığını Kremldə anlayırlar. Və bu səbəbdən də, Kreml Azərbaycana qarşı səhnəarxasında həmişə qərəzli siyasət yürütməyə üstünlük verib.
Məsələ ondadır ki, Azərbaycanın Cənubi Qafqazda şəriksiz geopolitik iradə sahibinə çevrilməsi hazırda Kremldə ciddi qıcıq doğurur. Halbuki, rəsmi Bakı Rusiya ilə münasibətlərində həmişə geopolitik balansı qorumağa və faydalı əməkdaşlığa üstünlük verib. Rusiya siyasi dairələrindən isə analoji davranışların müşahidə edilməsinə isə hələ təsadüf olunmur. Və bu baxımdan, Rusiyanın Azərbaycana münasibətində hələ də qüsurlu yanaşma tərzinin ön planda olduğu inkaredilməz reallıqdır.
Maraqlıdır ki, Kreml Azərbaycanın artıq Rusiyanın təsir dairəsindən tamamilə çıxdığını da anlayır. Ancaq nə qədər qəribə də olsa, bununla barışmaq istəmir. Ona görə də, hazırda rəsmi Bakının Kremlin qərəzli davranışlarına verdiyi sərt reaksiya Rusiya siyasi dairələrində açıq-aşkar qıcıqla qarşılanır. Xüsusilə də, Kreml Azərbaycana məxsus sərnişin təyyarəsinin Rusiya ərazisində raketlə vurulmasını rəsmən etiraf etmək istəmir. Və bu hərbi cinayətlə bağlı faktların üzərini ört-basdır etmək üçün əlindən gələn hər şeyi etməyə çalışır.
Rəsmi Bakının isə Kremldən gözləntisi konkretdir. Belə ki, Rusiya AZAL-a məxsus sərnişin təyyarəsinin Rusiya əraisində vurulduğunu etiraf edərək, Azərbaycandan üzür istəməsi iki ölkə arasında qarşılıqlı münasibətlərin korlanma ehtimalını böyük ölçüdə bloklaya bilər. Kreml isə bunun əksinə olaraq, mövcud faktları inkar etməklə, münasibətlərin qəlizləşməsinə münbit şərait yaradır. Və ən əsasısa, Kreml öz müəmmalı davranışları ilə Azərbaycan-Rusiya strateji müttəfiqlik fəaliyyəti barədə sənədin hüquqi statusunu ciddi risk altına atmış olur.
Belə anlaşılır ki, Kreml əslində, normal münasibətlər çərçivəsində əməkdaşlıq etməyi bacarmır. Ona görə də, Rusiyanın strateji müttəfiqlərinin azlığı qətiyyən təəccüblü deyil. Son illərdəsə, Kremlin dostları sırasında Belarisdan başqa demək olar ki, heç bir dövlət qalmayıb. Çünki KTMT çərçivəsində müttəfiqliyin də formal xarakter daşıdığı Ukrayna savaşı yanaşma tərzi ilə növbəti dəfə təsdiqlənmiş oldu. Hə halda, KTMT üzrə hərbi müttəfiq ölkələrdən heç birisi Rusiyanın Ukraynaya qarşı işğalçılıq savaşını dəstəkləmədi. Hətta Belarus belə, bu savaşda Rusiyanın yanında yer almağa həvəs göstərmədi. Və bu baxımdan, Kremlin öz davranışları ilə Rusiyanı müttəfiqsizliyə məhkum buraxdığını iddia etmək mümkündür.
İndi Kreml öz imperialist geopolitik vərdilşləri ucbatından Cənubi Qafqazda yeganə normal münasibətləri ola biləcək Azərbaycanla da münasibətlərini korlamaq üzrədir. Belə ki, Rusiyanın Gürcüstan və Ermənistanla münasibətləri uzun müddətdən üzübəri qəlizdir. Kremlin Gürcüstan ərazisindəki iki separatçı bölgəni – Cənubi Osetiya və Abxaziyanı aşıq-aşkar dəstəkləməsi rəsmi Tiflisin Rusiyadan siyasi məsafəni açmasına səbəb olub. Və bu problemə Ermənistanın da Rusiyadan uzaqlaşıb, Qərbə inteqrasiyasa siyasəti yürütməsi də əlavə edilib.
Əgər, rəsmi Bakı ilə münasibətlər tamamilə korlanarsa, onda, Cənubi Qafqaz Rusiya üçün tamamilə itirilmiş regiona çevrilə bilər. Kremldə Azərbaycanın müstəqil xarici siyasət yürütmək hüquqları ilə barışmalıdırlar. Əks halda, Rusiyanın Azərbaycanla strateji müttəfiq olan Türkiyə ilə də müəyyən problemləri yarana bilər. Ona görə də, Kreml Türkiyə kimi güclü strateji müttəfiqi olan Azərbaycanla bərabərhüquqlu tərəfdaşlıq imkanlarını qorumağı bacarmalıdır. Və Cənubi Qafqazın lider dövləti Azərbaycanın Rusiyadan tamamilə uzaqlaşmasından yayınmağa çalışmalıdır.
Ən önəmli məqamlardan biri də odur ki, rəsmi Bakı Rusiyanın onilliklər boyu Azərbaycana qarşı məqsədyönlü ədalətsizliyi qətiyyən unutmayıb. Prezident İlham Əliyevin keçmiş SSRİ dönəmində Zəngəzur bölgəsinin Azərbaycandan qoparılaraq, Ermənistana verilməsini xatırlatması əslində, Rusiyaya yönəlik birbaşa mesajdır. Üstəlik, rəsmi Bakı Kremlə Rusiyanın 20 yanvar faciəsini törətməsini, Azərbaycanı parçalamaq üçün süni “Dağlıq Qarabağ problemi”ni yaratmasını, həm 44 günlük savaş dönəmidə, həm də ondan əvvəlki dövrlərdə Ermənistan külli miqdarda silah-sursat göndərməsini və s digər yolverilməz davranışları da xatırlada bilər. Və bu baxımdan, Kremlin rəsmi Bakı tərəfindən gündəmə gətirilən haqlı iradlara həssas yanaşması, iki qonşu dövlət arasında normal münasibətlərin qorunması baxımından, böyük önəm daşıyır.
Göründüyü kimi, Kreml müasir dünya dəyərləri ilə ziddiyyət təşkil edən imperialist mövqeyi ilə Rusiyanı beynəlxalq məkanda təklənmə təhlükəsinə doğru sürükləyir. Halbuki, indi Rusiyanın tərəfdaş dövlətlərin sırasını genişləndirməyə daha çox ehtiyacı var. Əgər, Kreml həm dünyada, həm də MDB məkanında geopolitik şərtlərin ciddi şəkildə dəyişdiyini qəbul etməkdə gecikərsə, bu, Rusiyanın öz sərhədləri daxilinə sıxışdırılmış dövlətə çevrilməsi ilə də nəticələnə bilər. Və bu baxımdan, Kremldə artıq anlamalıdırlar ki, köhnəlmiş imperialist narrativlər daha heç bir fayda gətirmir.
Bu gün keçirilən bələdiyyə seçkisi üzrə səsvermədə ən çox seçici aktivliyi 59 saylı Quba seçki dairəsində qeydə alınıb.
"Report" xəbər verir ki, burada seçici fəallığı 38.50 faiz olub.
Ən az seçici aktivliyi isə 54 saylı Mingəçevir seçki dairəsinə aiddir.
Burada aktivlik göstəricisi 24.45 faizdir.
Qeyd edək ki, səsvermənin gedişi və nəticələri barədə alınan məlumatlar hüquqi əhəmiyyət daşımayan ilkin məlumatlar hesab edilir.
***
Azərbaycanda bələdiyyə seçkiləri ilə bağlı səsvermə prosesi yekunlaşıb.
Seçki məntəqələri bu gün saat 8:00-da açılıb, səsvermə 19:00-da başa çatıb.
Mərkəzi Seçki Komissiyasının məlumatına əsasən, saat 17:00-a olan seçici fəallığı 28,77 faiz olub.
Belə ki, həmin vaxta qədər 1 milyon 715 min 291 nəfər səs verib.
Qeyd edək ki, seçkilər ölkə ərazisindəki 118 seçki dairəsini əhatə edən 5 min 846 məntəqədə keçirilib.
685 bələdiyyənin 8 min 71 üzvü üçün 16 min 92 namizəd mübarizə aparıb.
Bugünkü bələdiyyə seçkilərində səsvermə hüququ olan 5 milyon 961 min 987 seçici var.