 |
|
Yol-xeber.az" xəbər verir ki, Baykal-Amur Magistralının (BAM) keçdiyi ərazilərə 10 günlük səfəri, yerində verdiyi qərarları və bu yolun tikintisinə birbaşa rəhbərliyi ilə dünyanın ən böyük nəqliyyat arteriyalarından birini gerçəyə çevirən Heydər Əliyev zəkası bu gün də böyük rəğbət və hörmətlə anılır.
Ümummilli Liderin 50 il əvvəl verdiyi həlledici qərarlar BAM-ın taleyini dəyişdirməklə yanaşı, həm də illər sonra atılacaq addımların təməlini qoydu. Milyonlarla insanın əzmini, iradəsini, gücünü misilsiz uzaqgörənlik və idarəçiliklə 4 min kilometrlik bir layihənin gerçəkləşdirilməsi üçün birləşdirən Heydər Əliyevin zəngin irsi Rusiyanın yüksək çinli məmurları, BAM veteranları, tikinti işləri zamanı onunla birbaşa görüşən insanlar tərəfindən 50 il sonra da böyük heyranlıqla yada salınır.
Azərbaycan Televiziyasının “Bir yol hekayəsi” sənədli filmi Ulu Öndərin BAM-ın ərsəyə gəlməsinə verdiyi töhfələrlə bağlı 50 illik keçmişə gözəl bir ekskursiyadır.
Bu gün Ermənistandan sonuncu azərbaycanlıların qovulmasından 33 il ötür.
Bu barədə Qərbi Azərbaycan İcması məlumat yayıb.
Bildirilib ki, Ermənistan hakimiyyət orqanlarının güc tətbiq edərək Zəngəzur mahalının Nüvədi kəndinin sakinlərini 1991-ci il avqustun 8-də öz doğma yurdlarından çıxarmasından sonra Ermənistanda bir nəfər də olsun azərbaycanlı qalmayıb. Beləliklə, 1987-ci ildən başlamış və 300 min azərbaycanlının Ermənistandan qovulması ilə nəticələnmiş sonuncu deportasiya başa çatmış və bu, bəşəriyyət tarixində qara səhifə kimi qalmaqdadır.
İcma Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsində və digər mühüm aktlarda təsbit olunmuş geriyə qayıtmaq hüququna əsaslanmaqla indiki Ermənistan ərazisindən qovulmuş azərbaycanlıların təhlükəsiz və ləyaqətli şəkildə qayıdışına şərait yaradılmasını tələb edir. Qərbi Azərbaycan İcması beynəlxalq ictimaiyyəti Ermənistan ərazisindən qovulmuş azərbaycanlıların öz yurdlarına qayıda bilmələri üçün təhlükəsizliyin təmin edilməsinə, müvafiq verifikasiya və zəmanət mexanizmi olan və hüquqi baxımdan məcburi olan beynəlxalq aktların qəbul edilməsinə dəstək verməyə çağırır.
İcma həmçinin qayıdış hüququ müstəvisində etnik və dini əsasda ayrı-seçkilik cəhdlərini qınayıb və bu məsələdə qarşılıqlılıq və hüquq bərabərliyi prinsipinə riayət edilməsinin zəruriliyini vurğulayıb.
Baş nazir Əli Əsədov "Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidmətinin (SHXÇDX) əməkdaşlarının sağlamlığının mühafizəsi ilə əlaqədar bir sıra məsələlərin tənzimlənməsi haqqında" qərar imzalayıb.
Qərarla SHXÇDX-nin əməkdaşlarına (Xidmətdən pensiyaya çıxmış əməkdaşlar da daxil olmaqla) və onların ailə üzvlərinə tibbi xidmətin göstərilməsi, o cümlədən xəstəliklərin profilaktikası, ilkin tibbi-sanitariya yardımı, təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardım, ambulator-poliklinik və stasionar tibbi yardım, onların tibbi reabilitasiyası və sağlamlaşdırılmasının təmin edilməsi “Hərbi qulluqçuların statusu haqqında” qanunun və “Hərbi xidmətkeçmə haqqında Əsasnamə”nin tələbləri nəzərə alınmaqla, Dövlət Sərhəd Xidməti (DSX) tərəfindən həyata keçiriləcək.
Maliyyə Nazirliyinə tapşırılıb ki, qərarın icrası ilə əlaqədar müvafiq vəsaitin hər il növbəti ilin dövlət büdcəsi layihəsinin tərtibi zamanı SHXÇDX-nin DSX ilə razılaşdırılmış təklifləri əsasında DSX-nin saxlanılması xərclərinin tərkibində nəzərdə tutulmasını təmin etsin.
Qərar 2024-cü il sentyabrın 1-dən qüvvəyə minir.
Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Yay Olimpiya Oyunlarının gümüş mükafatçısı, taekvondoçu Qaşım Maqomedovla bağlı paylaşım edib.
“Yay Olimpiya Oyunlarının gümüş mükafatçısı, taekvondoçu Qaşım Maqomedovu səmimi-qəlbdən təbrik edirəm! Gərgin əməyinə, yenilməz iradəsinə və qələbə əzminə görə idmançımıza təşəkkür edir, ona möhkəm cansağlığı və yeni-yeni nailiyyətlər arzulayıram!”
ABŞ və Qərb Cənubi Qafqaz üzərində olduqca təhlükəli və məkrli hərbi ssenarilər qurmağa başlayıb... Üçtərəfli Brüssel təxribatı zamanı imzalanmış məxfi sənədlərin icrasına start verilib...
Cənubi Qafqaz yeni savaş məkanına çevrilmək üzrədir. Qərb siyasi dairələri bu region üzərində genişmiqyaslı hərbi-siyasi əməliyyat planı qurmuş kimi görünürlər. ABŞ və Avropa Birliyi Ermənistana yönəlik hərbi-texniki yardımları maksimum səviyyədə artırmağa başlayıblar. İndi Qərb siyasi dairələri Cənubi Qafqazda fəal şəkildə bir neçə istiqamətli savaş ssenariləri üzərində işləyirlər. Və bu baxımdan, regionda hərbi xaos təhlükəsinin mövcudluğu artıq inkaredilməz reallıqdır.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ və Qərb Cənubi Qafqazdan Yaxın Şərq savaşı istiqamətində də istifadə etmək niyyətinə düşüb. Qərbin davranışlarında müşahidə olunan ən təhlükəli məqam da elə bundan ibarətdir. Yəni, Qərbdə belə qənaətə gəliblər ki, Ermənistan yalnız Rusiya və Azərbaycana deyil, həm də İrana qarşı da "geopolitik hərbi alət" kimi istifadə oluna bilər. Və hazırda Ermənistanı fəal şəkildə buna hazırlayırlar.
Təbii ki, İrəvan hava limanından Rusiya sərhədçilərinin çıxarılması bu məkrli planlara əlavə imkanlar açmağa başlayıb. Belə ki, rəsmi İrəvan məhz Qərbdən gələn təlimatlara uyğun olaraq, bu addımı atdı. İndi Rusiya hərbçiləri İrəvan hava limanı üzərindən Ermənistana hansı hərbi yüklərin daşınmasına nəzarət etmək imkanlarını tamamilə itiriblər. Və Qərb hazırda daha sərbəst hərəkət məkanı qazanmış kimi görünür.
Son bir neçə gün ərzində İrəvan hava limanına ABŞ ordusuna məxsus hərbi-nəqliyyat təyyarələri enib. Caliber.az bu istiqamətdə kifayət qədər ciddi məlumatlar əldə edib. Həmin məlumatlara görə, ABŞ Rumıniya və Yaxın Şərqdəki hərbi bazalarından Ermənistana savaş ləvazimatları daşımağa başlayıb. Halbuki, indiki situasiyada Ağ Evin bu davranışları kifayət qədər müəmmalı və ziddiyyətli xarakter daşıyır. Və bu müəmmalı davranışlar xüsusilə də, Ağ Evin Cənubi Qafqazda sülh çağırışları ilə də kəskin şəkildə ziddiyyət təşkil edir.
Belə anlaşılır ki, aprelin 5-də törədilmiş Brüssel təxribatının müəllifləri - ABŞ və Avropa Birliyi həmin qapalı toplantıda imzalanmış sənədlərin məxfi məzmun daşıyan hissəsinin icrasına artıq başlayıblar. Əldə edilən məlumatlara görə, ABŞ həmin məxfi anlaşmaya uyğun olaraq, Ermənistan ordusu üçün müasir silahlar daşımaqdadır. Ermənistan ordusuna verilən və ABŞ-da istehsal olunan yeni silahların hücum xarakter daşıdığı və eyni zamanda, kəşfiyyat fəaliyyəti üçün nəzərdə tutulduğu da bildirilir. Və bütün bunlar Qərbin Ermənistandan bir çox istiqamətlər üzrə istifadə etməyə qərar verdiyini göstərir.
Bəzi məlumatlara görə, ABŞ buna qədər Ermənistan ordusuna indi İrəvana daşınan silahlardan istifadə məqsədilə təlimlər keçirib. Üstəlik, ABŞ-ın təlimlərinin nəticələrini müəyyən etmək üçün Ermənistan ordusu Azərbaycanla sərhəd bölgələrində vaxtaşırı hərbi təxribatlar da törədib. Yəni, ABŞ və Ermənistan yeni hərbi əməkdaşlığın real təsirlərini sınaqdan çıxartmağa çalışıb. Və bu baxımdan, Cənubi Qafqazda baş verə biləcək hərbi toqquşmalara görə Ermənistanla yanaşı, ABŞ-ın da məsuliyyət daşımalı olacağı qətiyyən şübhə doğurmur.
Beləliklə artıq məlumdur ki, ABŞ hərbi-nəqliyyat təyyarələri ilə Ermənistana böyük həcmdə silah-sursat daşımaqdadır. Üstəlik, Ermənistana daşınan yeni silahların yerli hərbi şərtlərə uyğunlaşdırıldığı da vurğulanır. Bu silahların sınaqdan çıxarılması zamanı Avropa Birliyinin mülki müşahidə missiyasının Azərbaycan ordusunun hərbi mövqeləri barədə topladığı kəşfiyyat məlumatlarından da istifadə olunub. Bu baxımdan, ABŞ və Avropa Birliyinin Cənubi Qafqazda necə təhlükəli, həm məkrli hərbi-siyasi planların icrası ilə məşğul olduqları artıq ifşa olunmağa başlayıb.
Əldə olunan məlumata görə, o da məlum olub ki, İrəvana enən ABŞ hərbi-nəqliyyat təyyarələrindən birində İran ərazisindən buraxılan raketlərin trayektoriyasını izləmək üçün nəzərdə tutulan cihazlar da olub. Yəni, ABŞ həm də İranın İsrailə qarşı genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlara başlaya biləcəyi ilə bağlı ehtiyatlı əvvəlcədən nəzərə almaqdadır. Və bütün bu hərbi avadanlıqlar məhz Ermənistanın İranla sərhəd bölgəsində yerləşdirilir.
Digər ən önəmli məqamlardan biri də ondan ibarətdir ki, İranla bağlı hərbi fəaliyyətin icrasında ABŞ Ermənistan ordusunun qabiliyyətlərinə və hazırlıq səviyyəsinə qətiyyən güvənmir. Ona görə də, ABŞ Ermənistan ərazisinə artıq hərbi kontingent də gətirib. İranla sərhəddə yerləşdirilmiş həmin döyüş avadanlıqları da məhz Ermənistana gətirilmiş ABŞ hərbi kontingenti tərəfindən idarə olunacaq. Və Ağ Ev bunun ört-basdır edilməsinin qayğısına da qalıb.
Məsələ ondadır ki, ABŞ Rusiya və İranın diqqətini çəkməmək üçün Ermənistana yerləşdirdiyi hərbi kontingentin tərkibini xüsusi olaraq, seçməyə üstünlük verib. Belə ki, ABŞ hərbi kontingentinin tərkibi əsasən erməni mənşəli amerikalı hərbçilərdən təşkil olunub. Eyni zamanda, ABŞ hərbi kontingentinin tərkibinə vaxtilə postsovet məkanından ABŞ-a mühacirət etmiş slavyan və Qafqaz görünüşlü hərbçilər də əlavə edilib. Üstəlik, ABŞ hərbi kontingenti Ermənistan ordusunun geyimləri ilə təmin olunub və Ermənistanın İranla sərhəddə, Zəngəzur bölgəsində olan hərbi bazasında yerləşdirilib.
Göründüyü kimi, ABŞ və Qərb Cənubi Qafqaz üzərində olduqca təhlükəli və məkrli hərbi ssenarilər qurmağa başlayıb. ABŞ hərbi kontingenti artıq Ermənistana - Zəngəzura yerləşdirilib. Yəni, ABŞ-ın Ermənistanda hərbi bazası qeyri-leqal şəkildə fəaliyyətə də başlayıb. Və belə anlaşılır ki, ABŞ Ermənistan ərazisindən İrana qarşı da istifadə etmək niyyətinə düşüb.(Yeni Müsavat)
“Zəngəzur dəhlizi Azərbaycan üçün sülhə və tərəqqiyə gedən yoldur, İran üçünsə Cənubi Qafqazda onun maraqlarına meydan oxumaq deməkdir”.
Musavat.com xəbər verir ki, bu sözləri jurnalist Fuad Muxtar-Ağababalı “Eurasia Review” səhifəsində dərc edilmiş məqaləsində yazıb.
O, İranın ali dini rəhbəri Seyid Əli Xameneinin “Zəngəzur dəhlizi Ermənistanın maraqlarına cavab vermir” -, bəyanatını şərh edən zaman bu fikirləri bildirib.
“Azərbaycanla Ermənistan sülh sazişinə yaxınlaşdıqca, Zəngəzur dəhlizinin taleyi, çox güman, regionun gələcəyinin formalaşmasında həlledici rol oynayacaq. Son nəticədə bu məsələnin həlli cəlb edilmiş tərəflərin öz strateji maraqlarını daha geniş regional sabitlik naminə tarazlaşdırmaq bacarıqlarından asılı olacaq. Zəngəzur dəhlizi Azərbaycan üçün sülhə və tərəqqiyə gedən yoldur, İran üçünsə Cənubi Qafqazda onun maraqlarına meydan oxumaq deməkdir” , - deyə jurnalist məqaləsində qeyd edib.
Zəngəzur dəhlizinin ilkin mərhələdə hansısa beynəlxalq təşkilatın nəzarətinə verilə biləcəyi haqda iddialar artmaqdadır. “Yeni Müsavat” xatırladır ki, bu barədə ilk dəfə Ermənistan parlamentinin sədri Alen Simonyan danışmışdı. Simonyan parlamentin iclasında iki ölkə arasında kommunikasiyaya nəzarətin üçüncü dövlətin və ya təşkilatın verilməsi variantına razılıq verə biləcəklərini demişdi. Spiker əlavə etmişdi ki, söhbət hansısa regional ölkədən gedə bilməz.Bəllidir ki, 10 noyabr 2020-ci il sənədinə görə Azərbaycanın qərb rayonları ilə Naxçıvanı birləşdirən maneəsiz yola Rusiya FTX-nin Sərhəd Xidməti nəzarət etməlidir. Simonyan “düşünmürəm ki, bu, hansısa regional ölkə ola bilər” sözləri ilə birbaşa bəyanatın bu bəndini və region ölkəsi olan Rusiyanı nəzərdə tuturdu. Yəni heç bir halda, nəzarətin Rusiyaya verilməyəcəyini elan edirdi.
O, yola nəzarət üçün Ermənistanın Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin tərkibində müvafiq qurum yaradıldığını və bu qurumun məsuliyyəti üzərinə götürməyə hazır olduğunu bildirməklə yanaşı, təhlükəsizliyin təmini üçün “bir təşkilat” müzakirəsinə də açıq olduqlarını qeyd etmişdi. Hələ o zaman da bəlli idi ki, söhbət “Fronteks” kimi tanınan təşkilatdan - Avropa Sərhəd və Sahil Mühafizəsi Agentliyindən gedir.
“Fronteks” 2004-cü ildə Xarici Sərhədlərdə Əməliyyat Əməkdaşlığının İdarə edilməsi üzrə Avropa Agentliyi kimi yaradılıb və ilk növbədə sərhəd nəzarəti səylərinin əlaqələndirilməsinə cavabdehdir. 2015-ci ildə qurum Avropa Sərhəd və Sahil Mühafizəsi Agentliyinə çevrilib, 6 oktyabr 2016-cı ildə Bolqarıstanın Türkiyə ilə xarici sərhədində rəsmi olaraq fəaliyyətə başlayıb.
Büdcəsi də 2015-ci ildə 143 milyon avro idisə, 2021-ci ildə artıq 543 milyon avroya yüksəlib. Agentliyin əməkdaşlarının 2027-ci ilə qədər 10.000 nəfərə çatdırılması planlaşdırılır.
“APRI Armenia” analitik mərkəzinin analitiki Sergey Melkonyan isə həftəsonu "AzadlıqRadiosu"nun erməni xidmətinə açıqlamasında yenidən bu mövzunu gündəmə gətirərək ilginc açıqlama verib. Onun iddiasına görə, Ermənistanla Azərbaycan arasında bəzi ilkin razılaşmalar var. İlkin mərhələdə hansısa özəl beynəlxalq təşkilat dəhliz deyilən kommunikasiya xəttinə nəzarət etməlidir.
“Əvvəlcə hansısa beynəlxalq özəl şirkət ora (Zəngəzur dəhlizinə) nəzarət edəcək. Sonra birgə nəzarət həyata keçiriləcək”, - deyə Melkonyan bildirib.
Maraqlıdır ki, bugünlərdə Rusiyanın Ermənistandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Sergey Kopırkin “Zəngəzur dəhlizinin yaradılması gündəmdə deyil”, - deyə açıqlama verib.
Azərbaycan Zəngəzura nəzarətin “Fronteks”ə verilməsinə razılaşa bilərmi? ABŞ və Avropa İttifaqına yaxın bir qurumun Zəngəzura nəzarətinə Rusiya hansı reaksiya verər? Kopırkinin dəhlizlə bağlı dedikləri nə anlama gəlir?
Yaranan bu sualları “Yeni Müsavat”da cavablayan deputat Azər Badamov dedi ki, dəhlizinin açılması haqqında 10 noyabr 2020-ci ildə imzalanmış üçtərəfli sənədin 9-cu bəndində aydın şəkildə yazılıb: “Burada qeyd olunur ki, Azərbaycanın şərq rayonları ilə Naxçıvan arasında maneəsiz keçid təmin olunmalı və bu keçiddə Rusiyanın FTX-si təhlükəsizliyi təmin etməlidir. Amma Ermənistan üçtərəfli bəyanatın heç bir bəndini icra etmədiyi kimi, Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı müddəanı da icra etmək istəmir. Ermənistan hər bir vasitə ilə Rusiyadan uzaqlaşmağa və ölkəsinə Qərbi gətirməyə çalışır. Belə ki, Ermənistan müxtəlif bəhanələrlə Rusiyanın müəllifi olduğu KTMT tədbirlərinə qoşulmur, büdcəsinə vəsait ödəmir və bu təşkilatdan çıxacaqları ilə bağlı bəyanatlar səsləndirir. O cümlədən uzun illərdən sonra Zvartnos hava limanında xidmət çəkən FTX əməkdaşlarını Ermənistan əməkdaşları ilə əvəzlədi. Bütün bunlar onu göstərir ki, Paşinyan hakimiyyəti Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti də Rusiyaya vermək istəmir. Ona görə də Rusiya səfiri Kopırkin açıqlamasında “Zəngəzur dəhlizinin açılması gündəmdə deyil” deməklə kifayətlənib. Ermənistan isə Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti beynəlxalq nəzarətçilərə vermək istəyir. Əslində Qərbin kəşfiyyatçıları üç ildir ki, monitorinq qrupu adı altında Ermənistandadır. İndi isə Zəngəzur dəhlizinə nəzarət etmək üçün yeni bir qrupu gətirmək istəməkləri də bir yenilik deyil. Azərbaycan üçün vacib məsələ Zəngəzur dəhlizinin açılmasıdır. Məhz dəhlizin açılması və Naxçıvana maneəsiz yolun olmasıdır. Yaxşı olardı ki, bu yola Rusiya FTX-si nəzarət etsin. Amma beynəlxalq təşkilatın nəzarət etməsi də qəbul olunan olduğunu hesab edirəm. Çünki əsas şərtimiz odur ki, Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olan Naxçıvana gediş-gəlişimiz, yük daşımaları nəzarətə cəlb olunmamalıdır. Bu şərtimiz çərçivəsində dəhlizə kimin nəzarət etməsinin o qədər də önəm daşımadığını hesab edirəm".
AMİP Ali Məclisinin sədri, politoloq Rəşad Bayramovun fikrincə, Zəngəzur dəhlizi də həm Ermənistanla Azərbaycan arasında birbaşa nəqliyyat əlaqələri yarada, həm də Ermənistanın regionda iqtisadi təcridinə son qoymaqla yanaşı, iki ölkə arasında sülh quruculuğuna da mühüm töhfə verə bilər. Bunu Ermənistanın özündə də kifayət qədər yaxşı başa düşürlər. Ermənistan anlayır ki, Zəngəzur dəhlizinin açılmaması halında bu ölkənin regional layihələrdə iştirakı faktiki olaraq mümkünsüzdür və bu da iqtisadi baxımdan Rusiyadan asılılığın davam etdirilməsi deməkdir. Odur ki, dəhlizin açılması həm də Ermənistanın marağındadır. Amma problem ondadır ki, bu dəhlizin açılmasının hüquqi bazasını 10 noyabr 2020-ci tarixində Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan arasında imzalanmış üçtərəfli bəyanatın 9-cu bəndi və 2021-ci il 11 yanvar tarixində Moskvada imzalanmış 4 bəndlik bəyanat təşkil edir. Yəni başqa sözlə desək, dəhlizin açılması halında həmin yola nəzarətin Rusiya tərəfindən təmin olunması ilə bağlı Paşinyanın da imzası olduğu sənəd Ermənistanın əl-qolunu bağlayıb. Ermənistana havadarlıq edən və bütün mümkün vasitələrlə Rusiyanın regiondan uzaqlaşdırılmasını qarşılarına məqsəd qoyan güclər dəhlizə nəzarətin Rusiyaya verilməsini heç bir halda qəbul etmək istəmirlər. Ona görə də bu istiqamətdə Paşinyan hakimiyyətinə təzyiq edirlər. Bu təzyiqlər fonunda və eləcə də xaricdən gələn maliyyə fonunda Ermənistanın dəhlizə nəzarəti Rusiyaya həvalə etməsi mümkünsüz olduğu üçün ortaya yeni təkliflər çıxır.
Zəngəzur dəhlizinə nəzarətin beynəlxalq quruma, indiki halda bununla bağlı daha çox adı hallanan Avropa Sərhəd və Sahil Mühafizəsi Agentliyi - “Fronteks”ə həvalə edilməsi də bu təkliflərdən biridir. Düzdür, “Fronteks” sərhəd nəzarəti səylərinin əlaqələndirilməsi ilə bağlı ixtisaslaşmış bir qurumdur, amma məsələ burasındadır ki, bu qurumun Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti həyata keçirəcək heyətinin kimlərdən ibarət olacağı ilə bağlı konkret məlumat yoxdur. Yəni başqa sözlə, bu agentliyin bir Avropa qurumu olaraq Zəngəzur dəhlizindəki heyətə əsasən fransızları və ya bizə xoş münasibətdə olmayan dövlətlərin təmsilçilərini göndərməyəcəyi ilə bağlı hər hansı bir qarantiya yoxdur. Düşünürəm ki, Azərbaycan dəhlizə nəzarətin hər hansı bir beynəlxalq quruma verilməsi ilə yalnız o halda razılaşa bilər ki, həmin qurum dəhliz boyu nəzarəti həyata keçirəcək heyəti hər iki dövlətlə razılaşdırsın. Yəni həqiqətən neytral olacaq bir qurum və heyət olacaqsa, o zaman ortada hər hansı bir problem qalmayacaq.
Təbii ki, Rusiya Zəngəzur dəhlizinə nəzarətin qərb qurumuna verilməsini istəmir. Çünki dəhlizə nəzarət həm də faktiki olaraq həmin dəhlizdən istifadə edən ölkələrə təsir və təzyiq imkanı əldə etmək deməkdir. Odur ki, Rusiya nəzarətin ya özü tərəfindən həyata keçirilməsini, ya da, ümumiyyətlə, Zəngəzur dəhlizinin açılmasının müəyyən müddət üçün təxirə salınmasını istəyir".
Rusiya sərhədçiləri təkcə Zvartnotsdan deyil, Yerasxavan ərazisindən də çıxarılıb. Rus sərhədçilərinin Paruyr-Sevak kəndindəki bazası da ləğv edilib. “Yeni Müsavat” bildirir ki, bu barədə hraparak.am saytı yazıb.Nəşr xəbər yayıb ki, ruslar azərbaycanlıların ən azı Kərki və Arazdəyən istiqamətində hərbi əməliyyat keçirməmələrinə yeganə təminat idi. Erməni analitik Edqar Qazaryan isə ermənilərin bu məsələdən qorxuya düşdüyünü etiraf edib: “Belə çıxır ki, Rusiya sərhədçilərinin bazası bu ərazidən çıxarılarsa, Kərki və Arazdəyən artıq Azərbaycana verilməyəcək. Ancaq dolayısı yolla insanlara xəbərdarlıq edirlər ki, Arazdəyənin yaxınlığında yerləşən Naxçıvanda Azərbaycan Ordusunun tank birləşmələri var. Və onların yeganə döyüş missiyası İrəvan istiqamətində hücuma keçməkdir”, - deyə o qeyd edib.
Lakin o da var ki, İrəvandakı “Zvartnots” hava limanında xidmətini başa çatdıran Rusiya sərhədçiləri Türkiyə və İranla sərhəddə xidmətə başlayıb. Bu barədə Ermənistanın Milli Təhlükəsizlik Xidməti məlumat yayıb. Bildirilib ki, bu addım 1992-ci ildə Rusiya ilə əldə edilən razılaşmaya uyğun olaraq atılıb. Yəni onlar Ermənistandan getməyiblər.
Həmçinin erməni mediası Naxçıvanın Kərki kəndinin işğal olunması ilə bağlı detalları açıqlayıb. Kərkinin işğalı haqda “Qarabağ komitəsi”nin üzvü, hazırda tarix elmləri doktoru olan Aleksan Akopyanın xatirələrindən sitat gətirilib. Bildirilib ki, Akopyan “məxfilik baxımından” xatirələrində bir çox məqama aydınlıq gətirməyib, ancaq Kərki adının işğaldan sonra niyə “Tiqranaşen”ə dəyişdirildiyini izah edib. Akopyanın xatirələrindən bəlli olur ki, Kərkinin strateji əhəmiyyətini dərk edən ermənilər bu kəndi ələ keçirmək üçün xüsusi əməliyyat hazırlayıblar. İddiaya görə, 1989-cu ilin yanvarında azərbaycanlıların özünümüdafiə dəstələri kəndi qorumağa çalışıb.
“Vazgen Sərkisyanın başçılıq etdiyi Araratdan olan dəstəmiz əməliyyat hazırlayıb, "Qarabağ komitəsi" ilə razılaşmış formada hücuma keçdi. Yanvarın 16-da bizim oğlanlar kəndə girib “bütün yaraqlıları” qovdular. Amma kənddə onların (azərbaycanlıların - red.) çevik polislərindən (Xüsusi Təyinatlı Milis Dəstəsi (OMON) nəzərdə tutulur - red.) əlavə, sovet daxili qoşunlarının kiçik bir qrupu da var idi. Onların xahişi ilə biz geri çəkildik. Kəndə hücum zamanı Armaş kəndindən olan Tiqranı qurban verdik. Ona görə kəndi alandan sonra adını Tiqranaşen qoyduq", - Akopyan yazıb. Onun sözlərinə görə, Sərkisyanın dəstəsi geri çəkiləndən sonra azərbaycanlılar Kərkini tərk ediblər: “Vazgen Sərkisyanın və onun silahdaşlarının böyük səyləri sayəsində Zəngəzura gedən yolu itirmək kimi real təhlükənin qarşısı alındı. Zəngəzura gedən yol Kərkidən atəşə tutulurdu”.
İndi isə kəndin Azərbaycanın nəzarətinə keçəcəyi barədə ermənilərdə panika və təşviş yaranmağa başlayıb. Rusların bu əraziləri tərk etməsini kəndin Azərbaycana təhvil veriləcəyi kimi qiymətləndirilir. Ümumiyyətlə, Kərki və Qazağın anklav olan digər üç kəndi də qaytarılmalıdır. Hazırda sülh danışıqları davam edir və tərəflər anklav ərazilərin həlli məsələsini sonraya saxlayıblar. Onu da demək lazımdır ki, Kərki ermənilər üçün İrana gedən yolda strateji əhəmiyyət daşıyır. Əgər kənd bizim nəzarətimizə keçərsə, o zaman ermənilər İran yolunda dəyişiklik etməli olacaqlar. Necə ki, Tavuş istiqamətində delimitasiya zamanı bir körpü Azərbaycanda qaldı və bu səbəbdən ermənilər Gürcüstana getmək üçün alternativ yol çəkdilər. Yeri gəlmişkən, erməni mediası bugünlərdə həmin yoldan görüntülər yaymışdı. İndi də eynilə Kərki ilə bağlı oxşar mənzərə yarana bilər. Bu kəndin qaytarılması Azərbaycan üçün də olduqca vacibdir.
Onu da deyək ki, Ermənistan hökuməti Qarabağdan köçən ermənilərin sərhəd ərazilərində yerləşdirilməsi üçün mənzil proqramlarının siyahısının təsdiqi və maliyyələşdirilməsi barədə qərar qəbul edib. Təsdiq edilmiş kənd və qəsəbələr siyahısında olmayan yeganə kənd Kərkidir. Bildirilib ki, bu, Ermənistan hökumətinin Kərkini tezliklə geri qaytarmağa hazırlaşması ilə bağlıdır. Paşinyan ölkəsinin 29,743 kv.km ərazisinə Kərki və Tavuşdakı anklavların daxil olmadığını dəfələrlə elan edib.
Qeyd edək ki, Naxçıvan Əlahiddə Ümumqoşun Ordu Komandanı general-mayor Kənan Seyidov təyin edilib. Əlahiddə Ümumqoşun Ordunun hərbi qulluqçuları 2018-ci ildə uğurlu Günnüt əməliyyatında və 2020-ci ildə Vətən müharibəsində iştirak edərək torpaqlarımızın azad olunmasında şücaət göstəriblər. General-mayor Kənan Seyidov uzun illər Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrdə xidmət edib. Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr Komandanının birinci müavini - Qərargah rəisi vəzifəsinə təyin olunub. 2020-ci il sentyabrın 27-də başlanan hərbi əməliyyatlar zamanı fərqlənib. Prezidentin sərəncamı ilə Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı adı ilə təltif edilib, general-mayor ali hərbi rütbəsinin verilib. 23 iyun 2021-ci ildə Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr Komandanının birinci müavini - Qərargah rəisi vəzifəsindən azad edilib və 5-ci Ordu Korpusunun Komandiri vəzifəsinə təyin edilib. Kabinet generalı Kərəm Mustafayevin yerinə müharibənin od-alovun çıxmış birinin təyinatı şübhəsiz ki, ermənilərin son vaxtlar Naxçıvan istiqamətində fəallaşması ilə də əlaqədar olduğunu deyənlər var. İndi rus sərhədçilərin o istiqamətdən çıxması ermənilərin narahatlıqlarını artırıb...
Bu mövzuda “Yeni Müsavat”a danışan hərbi ekspert Ramil Məmmədlinin sözlərinə görə, rus sərhədçilərinin ərazidən çıxması rotasiya ola bilər. Onun fikrincə, Ermənistanda olan rus hərbçiləri vaxtaşırı yerdəyişmələr edirlər. R.Məmmədli hazırda Kərkinin təhvil verilməsi üçün danışıqlar aparılmadığını deyir: “Kərkidə az sayda insan yaşayır və Ermənistan bu kəndlə bağlı şişirtməyə yol verir. Ona görə vaxtı çatanda Kərkini də alacağıq və hay-küy qoparmaları əhəmiyyətsiz olacaq. Amma hazırda rus hərbçiləri İranla sərhədə nəzarət edirlər. Ola bilsin ki, bəzi ərazilərdə bazaları ləğv olunub. Ancaq rusların gedişi kəndin qaytarılacağı kimi qəbul oluna bilməz. Bunun üçün gərək Ermənistanla Azərbaycan konkret razılaşmalar əldə etsinlər. Eyni zamanda erməni tərəfi son günlər Kərki ilə bağlı referendum manipulyasiyaları edirlər. Hər halda, bu kənd azad edilməlidir və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə daxil olmalıdır. Sözsüz ki, bundan sonra orada rus yox, azərbaycanlı sərhədçilər dayanacaqlar. Yəni ruslar indi Kərkidən çıxırsa, o zaman gələcəkdə orada Azərbaycan Dövlət Sərhəd Xidməti olacaq”.
Hərbi ekspert hesab edir ki, anklavların qaytarılması müzakirələr nəticəsində reallaşa bilər: “Ermənistan isə gah anklavların qarşılıqlı mübadiləsindən dəm vurur, gah referendum keçirib xalqın rəyinin öyrənilməsindən danışır. Hiss olunur ki, İrəvan vaxt udmaq niyyətindədir. Ancaq sülh mətni razılaşdırılarkən bu kəndlər də müqavilədə qeyd olunmalıdır. Məncə, Kərki və Qazağın digər üç kəndinin Azərbaycana təhvil verilməsi sülh müqaviləsi mətnində yer ala bilər. Çünki söhbət iki ölkənin bir-birinin ərazi bütövlüyünü qarşılıqlı şəkildə sənəddə tanımasından gedir. Həmin kəndlər isə anklav olsalar belə, faktiki işğaldadır və Ermənistanın nəzarətində qala bilməzlər. O baxımdan məsələnin həll variantı sülh müqaviləsində öz əksini tapa bilər. Bu halda delimitasiya işi aparılır və sərhəd dəqiqləşir. Ondan sonra rus sərhədçiləri Kərkidə ola bilməzlər, gedib Ermənistanın başqa ərazisində keşik çəksinlər. Əminəm ki, Azərbaycan dövləti diplomatik danışıqlarda bu məsələni ciddi surətdə gündəlikdə saxlayır”.
2020-ci ildə Azərbaycana müharibəyə başlamağa imkan verənlərdən biri olan Donald Trampın yenidən prezident seçilməsi Ermənistan üçün ən pis ssenaridir.Axar.az xəbər verir ki, bu sözləri erməni politoloq Stepan Danielyan deyib.
O bildirib ki, Əliyevlə Ərdoğanın Trampa dəstək ifadə etməsi təsadüfi deyil.
Eyni zamanda Danielyan əlavə edib ki, İran və Azərbaycan arasında moderator funksiyasını üzərinə götürən Rusiyanın Cənubi Qafqazda rolu artır:
“Bu region yenidən Moskvanın təsir zonasına çevrilir. Belə bir vəziyyətdə Ermənistan hakimiyyətinin Rusiya ilə yeni münasibətlər qurmağa, İranla münasibətləri dərinləşdirməyə çalışması vacibdir. Bu, Ermənistan üçün çox vacibdir”.
"Ermənistan Konstitusiyasına dəyişiklik edilmədən, daha doğrusu, Müstəqillik Bəyannaməsindəki qeyd Əsas Qanundan çıxarılmadan İrəvanla Bakı arasında sülh müqaviləsi imzalanmayacaq. Çünki bu sənəddə Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları var”.
Bunu "Azadlıq" radiosuna müsahibəsində Azərbaycan Prezidentinin Xüsusi tapşırıqlar üzrə nümayəndəsi Elçin Əmirbəyov bildirib.
Əmirbəyov hesab edir ki, hazırda sülh prosesinə yeganə maneə olan məsələ də budur. “Biz əmin olmaq istəyirik ki, Ermənistanla sülh müqaviləsi hər hansı revanşizmə qayıtmağı və ya gələcəkdə Azərbaycana qarşı hər hansı ərazi iddiasını mümkünsüz edəcək. Hnası ki, biz bunun şahidi olmuşuq”,- o qeyd edib.
Fikrini davam etdirən Əmirbəyov bildirib ki, bu baxımdan Ermənistanın sülh danışıqlarına, müqavilənin yekun imzalanmasına hərbi potensialını gücləndirmək və bu prosesi yenidən başlamaq üçün vaxtı gecikdirmək taktikası kimi baxması bizim üçün qəbuledilməzdir.
Əmirbəyovun fikrincə, sülh danışıqlarının mümkün qədər tez başa çatdırıb noyabrda COP29 çərçivəsində müqavilə layihəsinin imzalanmasının vacib olduğu barədə fikirlər səslənsə də, lakin Ermənistan Konstitusiyasında Azərbaycana qarşı təsbit olunmuş ərazi iddialarını nəzərə almadan bunun mənası olmayacaq. "Hesab edirəm ki, bu, əks effekt verə bilər. Çünki saziş layihəsi tələsik imzalanarsa, dayanıqlı və uzunmüddətli sülhü təmin etməyən hüquqi maneələr qalarsa, bu, gələcəkdə regionda qüvvələr nisbəti onların xeyrinə dəyişdikdə Ermənistana ərazi iddialarını canlandırmağa imkanı verə bilər”, - Əmirbəyov qeyd edib.
Əmirbəyov əlavə edib ki, əgər biz hazırkı Konstitusiyanı dəyişməsinə məhəl qoymadan sülh müqaviləsi imzalasaq belə, imzalanacaq sülhün uzunmüddətli olmaya bilər:
"Ermənistanda hakimiyyətə gələn yeni hökumət gəlib onu ləğv edəcək. O hesab edəcək ki, bu sənəd texniki baxımdan Ermənistanın hazırkı Konstitusiyasına ziddir. Ermənistanın Konstitusiya Məhkəməsi də sülh müqaviləsinin qeyri-qanuni olduğunu deyə bilər, çünki Əsas Qanunda başqa müddəalar öz əksini tapıb”.
Əmirbəyov onu da qeyd edib ki, Ermənistanın yeni Konstitusiya qəbul etməsi illər çəkə bilər. "Biz Konstitusiyadakı ərazi iddiası ilə bağlı preambulanın dəyişdiirlməsidir. Bunun dəyişməsi isə illər tələb etmir. Bunu referendum yolu ilə də etmək olar".
Referendumun keçirilməsinə gəldikdə isə Əmirbəyov bununla bağlı İrəvana çox maraqlı bir verib. Bildirib ki, İrəvan referendumda “Azərbaycanla sülh əldə etmək istəyirsiniz, yoxsa yeni münaqişə?" Düşünürəm ki, məsələni bu cür qoysalar, erməni xalqının əksəriyyəti sülhü dəstəkləyəcək.