 |
|
Tofiq Hüseyn oğlu İbrahimov Ağdaş Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı vəzifəsindən azad edilib.
Prezident İlham Əliyev bu barədə Sərəncam imzalayıb.
Gürcüstanda “rəngli inqilab” ssenarisini həyata keçirmək məqsədilə Baltikyanı ölkələrdə xüsusi qruplar yaradılır. Bu informasiya ABŞ-ın Cənubi Qafqazdakı planları və Gürcüstan hakimiyyətinin dövlət müstəqilliyini qorumaq uğrunda apardığı mübarizəyə qarşı tətbiq etdiyi “dağıdıcı strategiyası” fonunda təsadüfi deyil. Hələ may ayında Baltikyanı ölkələrin – Latviya, Litva və Estoniyanın xarici işlər nazirləri rəsmi Tbilisinin icazəsi olmadan Gürcüstana səfər etmiş, bu ölkədə Qərbin mövqeyindən çıxış edən qüvvələrlə görüşlər keçirmiş, “Gürcüstan Avropadır” mesajını vermişdilər. Gürcüstanın daxili işlərinə kobud müdaxilə olan bu səfərin ABŞ-ın sifarişi ilə təşkil edildiyi sirr deyil. Görünür, Vaşinqton Tbilisidə “rəngli inqilab” planını həyata keçirmək üçün xüsusi qrupların yaradılması və Gürcüstana göndərilməsi işini də Baltikyanı ölkələrə həvalə edib.
Bu, ötən ilin mart ayından başlayaraq, ABŞ-ın Gürcüstanda həyata keçirməyə çalışdığı üçüncü çevriliş cəhdidir.
Birinci cəhd 2023-cü ilin mart ayında – Gürcüstanda “xarici agentlər haqqında” qanun layihəsi gündəmə gələndə edildi. Qanunun qəbuluna qarşı çıxan ABŞ Gürcüstanda QHT sektorunda yaratdığı şəbəkəni hərəkətə keçirərək, parlament binasını blokladı və beynəlxalq səviyyədə rəsmi Tbilisiyə qarşı anti-kampaniya apardı. Rəsmi Tbilisi hadisələrin nəzarətdən çıxmasının qarşısını almaq üçün qanun layihəsini geri çəkdi, lakin artıq ABŞ Gürcüstanda çevriliş planına start vermişdi.
İkinci cəhd 2023-cü ilin oktyabr-dekabr aylarında edilsə də, Gürcüstan Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti bu cəhdin qarşısını aldı. Gürcüstan parlamentinin sədri Şalva Papuaşvili təhlükəsizlik xidmətinin məxfi araşdırmalarına istinadən bəyan etdi ki, ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAID) ölkəyə göndərilən xüsusi qruplar və yerli təşkilatlar vasitəsilə həyata keçirilməsi planlaşdırılan çevriliş ssenarisini maliyyələşdirib.
Baltikyanı ölkələrdə Gürcüstanda göndərilmək üçün hazırlanan xüsusi qruplar üçüncü cəhdə hazırlığın aparıldığından xəbər verir. Çünki Gürcüstan hakimiyyəti bu ilin may ayında ABŞ-ın qarşı çıxdığı “xarici agentlər haqqında” qanunu qəbul etdi. Vaşinqtonun öz şəbəkəsini küçələrə çıxarmaqla təkrarlamaq istədiyi “mart ssenarisi” bu dəfə baş tutmadı. Hətta Baltikyanı ölkələrin XİN rəhbərlərindən ibarət qrupun Tbilisiyə gəlişi belə Gürcüstan hakimiyyətinin siyasi iradəsinə təsir etmədi. Beləliklə, ABŞ-ın Gürcüstanda, həm də bütövlükdə Cənubi Qafqazdakı gizli şəbəkəsi qanunun radarına düşdü. Vaşinqtonu narahat edən də məhz budur.
Gürcüstanda qəbul edilən “Xarici agentlər haqqında” qanunun tələbinə görə, maliyyəsinin ən azı 20 faizini xaricdən alan QHT-lər və media orqanları “xarici agentlər reyestri”ndən keçməlidirlər. Belə bir qanunun ideya müəllifi ABŞ-dır. Hələ 1938-ci ildə ABŞ-da qəbul edilən “Xarici Agentlərin Qeydiyyatı Aktı” (FARA-Foreign Agents Registration Act) tələb edir ki, maliyyə qaynaqlarının 20 faizdən çoxu ABŞ-dan kənarda formalaşan fiziki şəxs, qurum və şirkətlər qanunun təsir dairəsinə düşür. Əsas tələb odur ki, belə şəxslər, qurum və şirkətlər ABŞ Ədliyyə Departamentində qeydiyyatdan keçməli, fəaliyyət və məqsədləri şəffaf olmalıdır. Gürcüstan hökuməti də qanun layihəsini məhz ABŞ təcrübəsi əsasında hazırlayıb. Vaşinqton isə Tbilisini ittiham edir ki, bu qanunun qəbulu “demokratiya dəyərlərindən” uzaqlaşmaq, “Avropaya inteqrasiya” siyasətindən imtina etməkdir. Qəribə paradoks yaranır: eyni qanunun ABŞ-da mövcud olması milli və dövlət təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, Gürcüstanda isə “demokratiyaya” ziddir?!
ABŞ-ın gerçək niyyəti də burada ortaya çıxır. Çünki “xarici agentlər haqqında” qanun Gürcüstan hakimiyyətinə imkan verir ki:
- xaricdən ölkəyə axan maliyyənin xərclənməsində şəffaflıq təmin edilsin;
- vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı və “humanitar layihələr” adı altında ayrılan maliyyə dövlət çevrilişi, yaxud milli maraqların əleyhinə olan işlərə xərclənməsin;
Bu qanunun qəbul edilməsi ilk növbədə ABŞ-ın Gürcüstanın QHT sektorunda yaratdığı gizli şəbəkəsinin çökməsi deməkdir. SSRİ dağılandan sonra Vaşinqton USAID başda olmaqla müxtəlif donor təşkilatları vasitəsilə region ölkələrinin vətəndaş cəmiyyətləri institutlarında öz şəbəkəsini formalaşdırmaq istiqamətində işləyib. Bu proses “demokratiya”, “vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı”, “şəffaflıq”, “insan haqları” və bu kimi müxtəlif adlar altında aparılırdı. ABŞ bu prosesdə Azərbaycan və Ermənistandan fərqli olaraq, Gürcüstanda daha çox uğur qazandı, xüsusilə 2023-cü il “rəngli inqilab”dan sonra geniş imkanlar əldə etdi. Hazırda Gürcüstanda fəaliyyət göstərən QHT-lərin 90 faizi xarici donor təşkilatları tərəfindən maliyyələşir və bu amil həmin təşkilatları ABŞ başda olmaqla maliyyə aldıqları ölkələrin “təsir agentinə” çevirib. “Xarici agentlər haqqında” qanunun gündəmə gəlməsindən sonra keçirilən etiraz aksiyaları da bunu ispat edir. Bu fakt Gürcüstanda təkcə çevriliş təhlükəsi yox, həm də ölkənin milli siyasətinə müdaxilə imkanları yaradır. Bunun son nümunələrindən biri Rusiyaya qarşı “ikinci cəbhənin” açılması tələbidir. Ukrayna müharibəsi başlayandan sonra Rusiyaya qarşı “ikinci cəbhənin” Gürcüstan üzərindən açılması istəklərini qəbul etməyən rəsmi Tbilisiyə daxili şəbəkələr üzərindən təzyiq edilir.
Gürcüstan parlamentinin spikeri Şalva Papuaşvili də açıq şəkildə bildirib ki, avropalılar Tbilisidən Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq etməyi və Ukraynaya muzdluların göndərilməsini təşkil etməyi tələb ediblər.
Son iki ildə Gürcüstanda baş verənlər, bu ölkənin milli maraqlarına uyğun addımlarına qarşı “süngü siyasəti”nin aparılması, inqilab və dövlət çevrilişi cəhdləri məhz ABŞ-ın – Qərbin bölgədəki maraqlarının qorunması məqsədi daşıyır. Vaşinqton üçün Gürcüstanda “xarici agentlər haqqında” qanunun qəbul edilməsi bütövlükdə Cənubi Qafqaz regionunda da plasdarmın itirilməsi deməkdir və bu, ABŞ-ın “dağıdıcı strategiyası”nı zəiflədir.
Azərbaycanda “qrant qaçaqmalçılığı” işində ortaya çıxan faktlar bunun real nümunələridir. Gürcüstan ABŞ-ın Azərbaycandakı şəbəkəsini maliyyələşdirilməsi və təlimatlandırılmasında plasdarm rolunu oynayıb, daha dəqiq desək, Vaşinqton Bakıdakı şəbəkəsini Tbilisidəki şəbəkəsi üzərindən koordinasiya edib.
Qərbin donor təşkilatları Azərbaycandakı şəbəkəyə ayırdığı maliyyəni Gürcüstandakı banklara köçürür, daha sonra həmin pullar sərhəddə qaçaqmalçılıq yolu ilə ölkəyə gətirilir və şəbəkə üzvləri arasında bölünür. Bu proses 2010-cu illərdən həyata keçirilib, xüsusilə 2013-cü ildə QHT-lərin fəaliyyətində şəffaflığın təmin edilməsi məqsədilə qanuna edilən dəyişiklikdən sonra. Qanuna edilən dəyişikliklər donor təşkilatlarının ayırdığı maliyyənin xərclənməsində şəffaflıq tələb edirdi. Bu, Azərbaycanın milli təhlükəsizliyi qorunmasında strateji addımlardan biridir, lakin ABŞ və Avropa ölkələrinin maraqlarına uyğun gəlmirdi. Çünki müxtəlif layihələrə ayrılan pullar əslində ABŞ-a bağlı şəbəkənin yaradılması və rəsmi Bakıya daxildən təzyiq etmək imkanlarının əldə edilməsinə hesablanmışdı. Azərbaycan dövləti bunun qarşısını aldı. Məlum şəbəkə isə ayrılan maliyyənin və onun xərclənmə istiqamətlərinin gizli saxlanılması məqsədilə qaçaqmalçılıq metodundan istifadə etməyə başladılar. Bu prosesdə Gürcüstan əsas plasdarm olaraq istifadə edilib.
ABŞ-ın Cənubi Qafqaza müdaxilə siyasətində Gürcüstandan plasdarm kimi istifadə etməsi təkcə gizli maliyyələşmənin təmin edilməsi ilə yekunlaşmır, həm də Tbilisidən “kadrları” yetişdirilməsi, “rəngli inqilab”ın ixrac edilməsi üçün də istifadə edilib. GIPA (Gürcüstanın İctimai Əlaqələr İnstitutu) bu siyasəti həyata keçirən əsas platformalardan biridir.
Region ölkələrindən – Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan - olan tələbələr GIPA-ya qəbul edilir və orada “beyinləri yuyularaq”, ABŞ-ın istədiyi “kadr” kimi hazırlanır. GIPA-nın Vaşinqtonun Cənubi Qafqazda inqilab planları üçün iştirakçı hazırlamasını sübut edən məqamlardan biri də bu tədris ocağına qəbul edilən tələbələrdən tələb olunan sənədlərdir. Xeyr, istənilən tələbə GIPA-ya qəbul edilə bilməz, nə qədər savadlı olsa da. Qəbul üçün üç “tövsiyə məktubu” tələb olunur. Ki, bu məktublar da ABŞ-a bağlı şəbəkənin üzvləri – QHT rəhbərləri, yaxud media nümayəndələri tərəfindən verilməlidir. Yalnız bu halda həmin tələbə “etibarlı” şəxs kimi qəbul imtahanına buraxılır. Daha sonra aralarından daha uyğunları – istənilən tapşırığı yerinə yetirə biləcək potensiala malik olanlar seçilir. Və tədris ilində onların düşüncəsi lazımi şəkildə formalaşdırılaraq, “kadr”a çevrilirlər.
Sirr deyil ki, ABŞ-ın əsas məqsədi Cənubi Qafqazı Rusiya ilə mübarizəsinin poliqonuna çevirmək və geosiyasi maraqlarını təmin etməkdir. Bu planın icrasında region dövlətlərini “qurban” olaraq görürlər. Gürcüstan 2008-ci ildə bu tale ilə üzləşdi. Növbəti qurban isə Ermənistandır. KTMT-dən uzaqlaşan rəsmi İrəvan ABŞ hərbçilərini, o cümlədən, Avropa İttifaqının “müşahidə missiyası” adı altında Qərb ölkələrinin qüvvələrini bölgəyə cəlb edib. Buna paralel olaraq, Rusiya hərbçilərinin ölkədən çıxarılması prosesi həyata keçirilir. Rusiya sərhədçilərinin “Zvartnots” hava limanından çıxarılması bunun başlanğıcıdır. Məlumdur ki, növbəti mərhələdə onlar sərhəd bölgəsindən də çıxarılacaq, daha sonra isə Gümrüdəki 102-ci bazanın bağlanması gündəmə gələcək.
Ermənistanda möhkəmlənən ABŞ Gürcüstandakı mövqelərini də qorumağa və bu ölkədən bölgədə plasdarm kimi istifadə etmək imkanlarını saxlamağa çalışır. Bu ölkənin hakimiyyətinə qarşı aparılan “süngü siyasəti” də bundan qaynaqlanır. Bir tərəfdən rəsmi Tbilisiyə təzyiq edən Vaşinqton digər tərəfdən Gürcüstanda “rəngli inqilab” planının həyata keçirilməsi üzərində çalışır. Baltikyanı ölkələrdə Gürcüstana göndərilmək üçün xüsusi qrupların hazıranması da bu planın tərkib hissəsidir. Gürcüstan hakimiyyətinin apardığı mübarizənin əsas hədəfi də məhz budur: milli maraqlarını qorumaq və ölkəni plasdarm olmaqdan çıxarmaq;
Gürcüstanın ABŞ-ın regiona müdaxilə siyasətində plasdarma çevrilməsi rəsmi Tbilisi üçün təkcə daxili problemlər yaratmır, həm də qonşu ölkələrlə münasibətlərini də riskə atır. Rəsmi Tbilisi “marionetka” dövlət olmaq istəmir və müstəqilliyini qorumağa çalışır. Hərçənd, Vaşinqtonun niyyətindən əl çəkəcəyi ehtimalı azdır. Bu, həm də ABŞ-da keçiriləcək prezident seçkilərindən qaynaqlanır. ABŞ-da keçirilən seçkilər ərəfəsində Vaşinqtonun xarici siyasətdə müdaxilə cəhdlərinin intensivləşməsi adət halını alıb və bu gedişlər ya hakimiyyətə gələcək qüvvələrə dəstək, yaxud mövcud qüvvələrin hakmiyyətdə qalmasını təmin etmək məqsədi daşıyır. Hər iki halda zərbə başqa ölkələrə və xalqlara dəyir. Gürcüstan hakimiyyəti ölkəni və xalqı məhz bu zərbədən yayındırmaq uğrunda mübarizə aparır.
ABŞ-ın nüvə potensialını gücləndirməsi Rusiya ilə gərginliyi azaltmayacaq, əksinə, nüvə müharibəsi riskini artıracaq.
Bu barədə "Responible Statecraft"ın hesabatında deyilir.
Nəşr qeyd edir ki, Vaşinqton nüvə silahı yarışına qayıtmaqdansa, Rusiya ilə gərginliyi azaltmaq üçün imkanlar axtarmalıdır.
"Əks halda, dünyanın soyuq müharibənin ən pis günlərindən bəri görmədiyi qarşıdurma başlayacaq”, - nəşr iddia edir.
Bundan əvvəl Quincy Məsuliyyətli Hökumət İnstitutunun analitiki Uilyam Hartunq bildirmişdi ki, ABŞ-ın Rusiya və Çinlə paritet naminə nüvə silahı yaratması yalnız nüvə münaqişəsi ehtimalını artıracaq.
Bir gün əvvəl BMT-nin baş katibi nüvə silahından istifadə təhlükəsini real adlandırıb. O qeyd edib ki, onu tamamilə yox etməyin yeganə yolu nüvə silahından tamamilə imtina etməkdir.
Quterreşin sözlərinə görə, beynəlxalq münasibətlərin pisləşməsi fonunda nüvə təhlükəsi yenidən özünü büruzə verməyə başlayıb.
"Bu, realdır və indi dünya bununla üz-üzədir", o vurğulayıb.(publika.az)
Nazirlər Kabineti “Taksi sifarişi operatorları tərəfindən malik olduqları informasiya sistemi vasitəsilə İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin elektron informasiya sisteminə ötürülməli olan aylıq məlumatların siyahısı”nı təsdiqləyib.
Bununla bağlı Baş nazir Əli Əsədov yeni qərar imzalayıb.
Qərara əsasən, taksi sifarişi operatorları aylıq məlumatları hər bir taksi minik avtomobili üzrə təqdim etməlidir.
Taksi sifarişi operatorlarının Dövlət Vergi Xidmətinə təqdim etməli olduğu məlumatların siyahısı:
Ermənistan Türkiyə ilə sərhəddə yerləşən Marqara-Alican keçid məntəqəsinin ermənilərə məxsus hissəsinin təmirini başa çatdırıb.Bu məlumatı Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi yayıb.
Nazirliyin məlumatında qeyd olunur ki, keçid məntəqəsi üçüncü ölkə vətəndaşlarına və diplomatik pasportu olan şəxslərə xidmət göstərməyə hazırdır və Ankaradan da analoji addım gözləyirik.
Sözügedən prosesin bir müddətdir davam etdiyini bildirən siyasi şərhçi Mübariz Göyüşlü “Sherg.az”a söyləyib ki, bu yaxınlarda Serdar Kılıç və Ruben Rubinyan Alican-Marqara sərhəd keçid məntəqəsində görüşdülər:
“Türkiyə və Ermənistanın Xüsusi Nümayəndələri iki ölkə arasında diplomatik pasport daşıyanlar üçün viza sadələşdirilməsinə razılaşdılar. Hesab edirəm ki, iki ölkə arasında normallaşma prosesinin davam etməsi gözləniləndir. Türkiyə-Ermənistan sərhəddi Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü və Qarabağ torpaqlarını işğal etməsinə görə bağlanmışdı. Artıq Qarabağ işğaldan azad olunub. Sadəcə olaraq Azərbaycanla Ermənistan sülh sazişinin razılaşdırılması mərhələsindədir. Ona görə də Türkiyə və Ermənistan arasında danışıqların davam etməsi və qarşıya qoyulan hədəfin baş tutması mümkündür. Azərbaycan və Türkiyə tərəfi dəfələrlə bəyan ediblər ki, proseslərin aparılması zamanı iki ölkə arasında məsələlər kordinasiya olunur. Rəsmi Ankaranın bir müddət Ermənistanla sərhəd keçid məntəqəsini bağlama ehtimalı da var. Çünki Azərbaycanla Ermənistanın normallaşma mərhələsi tamamilə həll olunmayıb”.
“Həm Rusiya, həm ABŞ Zəngəzur dəhlizinin açılmasında maraqlıdır”.Bu sözləri politoloq Elçin Xalidbəyli “Cebheinfo.az”-a açıqlamasında ABŞ və Rusiyanın Zəngəzur dəhlizinə fərqli baxış bucaqlarını şərh edərkən bildirib. O qeyd edib ki, Moskva və Vaşinqtonun geostrateji və geosiyasi maraqlarında kifayyət qədər ziddiyyətlər var:
“Kreml üçtərəfli noyabr sazişini əsas götürərək Zəngəzur dəhlizinə yalnız rus hərbçilərinin nəzarət etmək hüququna malik olduğunu bəyan edir. ABŞ isə qətiyyən bu dəhlizin rus hərbçilərinin nəzarəti altında olmasını istəmir. Ona görə də Vaşinqton İrəvana üçtərəfli sazişdən imtina üçün təzyiq edir. Bu da Rusiyanın öz hərbçiləri vasitəsilə dəhlizə nəzarət etmək hüququnu qüvvədən sala bilər”.
Ekspertin fikrincə, bu məsələdə əsas ziddiyyətli məqam məhz budur:
“ABŞ, Avropa İttifaqı və NATO-nun Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı ilkin strateji hədəfi Cənubi Qafqaz və Xəzər dənizi üzərindən Mərkəzi Asiyaya çıxış əldə etməkdir. Zəngəzur dəhlizinin önəmli iqtisadi-ticari marşrut olduğunu nəzərə alan Qərb güc mərkəzləri bu dəhlizi öz nəzarəti altına almaq məqsədi güdür, Rusiya və Çinin bu dəhlizə çıxış imkanlarını məhdudlaşdırmaq istəyirlər.
Rusiyanın Zəngəzur dəhlizinə münasibətdə strateji hədəfinə gəlincə, Qərb tərəfindən ağır sanksiyalarla üzləşdiyi bir dövrdə Moskva bu dəhlizə Yaxın Şərqə və Şimali Afrikaya, xüsusilə dünya bazarına çıxış imkanı kimi baxır. Moskva bu dəhlizi məhz öz nəzarəti altında saxlamaq istəyir.
Bütün bunları nəzərə aldıqda, həm Qərb güc mərkəzləri, həm də Rusiya Zəngəzur dəhlizinin fəaliyyət göstərməsində maraqlıdır. Amma hər iki tərəf bu dəhlizə rəqib tərəfin nəzarətini arzu etmir”.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev avqustun 6-da Rusiya Federasiyası Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey Şoyqunu qəbul edib.
Bu barədə Prezidentin Mətbuat Xidməti məlumat yayıb.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev avqustun 6-da Rusiya Federasiyası Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey Şoyqunu qəbul edib.
Yol-xeber.az-ın xəbərinə görə, bu barədə Prezidentin Mətbuat Xidməti məlumat yayıb.
HƏMAS liderinin ölümündən sonra Yaxın Şərq yeni lokal və ya genişmiqyaslı müharibənin başlanması təhlükəsi ilə qarşı-qarşıyadır. Belə bir qarşıdurmanın baş verməsi qaçılmazdır. Amma bu necə və hansı formada, nə zaman baş verəcək demək çətindir.
Qonşu Yaxın Şərqdə, xüsusən də İranın cəlb olunduğu bu durumun Cənubi Qafqaza, həmçinin Azərbaycana da təsirləri qaçılmazdır. Baş verən proseslərin həm mənfi, həm də müəyyən müsbət cəhətləri istisnasızdır. Ən azından regional gərginlik baxımından. Qonşu bölgədəki istənilən böhranların, xüsusən də hərbi qarşıdurma ilə müşayiət olunan böhranlar birbaşa və dolayı yolla mənfi təsirlər göstərir. Bu, ilk növbədə qonşu ölkələrin təhlükəsizliyinə, ictimai-siyasi sabitliyinə, ticari-iqtisadi əlaqələrinə hansısa formada mənfi təsirlərini göstərir.
Yaxın Şərqdəki münaqişədə birbaşa və dolayı iştirak edən güclərin Cənubi Qafqazda ciddi maraqlarının olduğunu nəzərə alsaq, o zaman mənzərə tam aydın olar. Nəticə etibarilə Yaxın Şərqdə baş verən proseslər Cənubi Qafqaza təsirsiz ötüşməyəcək. Amma Azərbaycan Yaxın Şərqdəki proseslərdən öz milli maraqları naminə faydalana bilər.
Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh danışıqlarının əsas şərtlərindən biri Naxçıvanla birbaşa əlaqənin yaradılması məqsədilə nəzərdə tutulan "Zəngəzur dəhlizi" ideyasının reallaşdırılmasıdır.
"Zəngəzur dəhlizi"nin reallaşmasına maneçilik yaradan bölgədə marağı olan İran, Fransa, Hindistan olmaqla bəzi digər Qərb ölkələridir. Buna görə də bu ölkələr hər vasitə ilə Ermənistanı sürətlə silahlandırırlar. Bu planın da arxasında Ermənistanı gücləndirmək yox, Zəngəzur uğrunda gedən mübarizə dayanır.
Orta dəhlizin tərkib hissəsi olan Zəngəzur dəhlizinin açılmasında Türkiyə, Rusiya, Çin, İsrailin, İngiltərənin mövqeyi aydındır. ABŞ də prinsipcə bunun əleyhinə deyil. Sadəcə, bir az fərqli yanaşması mövcuddur.
Onlar bölgədə maraqlarını təmin etmək üçün Zəngəzur faktorundan faydalanmağa çalışırlar. Lakin mövcud vəziyyətdə Bakı Zəngəzur məsələsində maraqları toqquşan güclərin hamısı da olmasa, əsas aktorların maraqlarını uzlaşdırmaqla məsələni həll edə bilər. İranın diqqəti daha ciddi şəkildə İsraillə münaqişəyə cəlb ediləcəksə, o zaman Tehran İrəvana lazımi dəstəyi verə bilməyəcək.
İranın hazırda üzləşdiyi vəziyyətdə Ankara və Bakıya böyük ehtiyac duyduğu anda Tehranı bu məsələdə razı salmaq olar. Moskva və Pekin isə Tehranı yola gətirə bilər.
Yaxın Şərqdə vəziyyət gərginləşən xətt üzrə inkişaf edəcəksə, o zaman bölgədə marağı olan ABŞ-nin də diqqəti həmin bölgəyə yönələcək. Burada digər amil də ondan ibarətdir ki, Amerikada seçki ərəfəsində olduğundan Ağ Ev Cənubi Qafqaza lazımi diqqət yetirə bilməyəcək. Ağ Ev prinsipcə Ermənistanın Qərb-Şərq dəhlizinə inteqrasiyasında maraqlı olduğundan Zəngəzur dəhlizinin reallaşmasının tam əleyhinə çıxış etmir. Ağ Ev rəsmisi O`braynın Senatda dinləmələr zamanı Ermənistanın Orta Asiyaya nəqliyyat çıxışını təmin etməsində maraqlı olması barədə son açıqlaması da bunu deməyə əsas verir.
Bura Rusiya-Ukrayna münaqişəsini əlavə etsək bölgədəki mənzərə tam aydın olar. Sadəcə olaraq Fransa burada müəyyən mənada dirəniş göstərə bilər. Əgər digər oyunların mövqelərinda uzlaşma yaratmaq mümkün olarsa, o zaman Fransanın dirənişinin ciddi nəticəsi olmayacaq.
Onu da qeyd etmək laızmdır ki, uzun müddətdir bəzi mərkəzlər Ermənistanla Azərbaycan arasında növbəti qarşıdurmanın olacağını istisna etmirlər. Hətta payızda belə bir toqquşmanın olacağını da proqnozlaşdırırlar. Təbii ki, belə bir toqquşma baş verəcəksə, bu, ancaq Zəngəzur uğrunda ola bilər. Amma rəsmi Bakı bu istiqamətdə diplomatik səylərini və hərbi-psixoloji təzyiqini davam etdirərsə, o zaman məsələni danışıqlar yolu ilə İrəvana diktə etdirmək olar.
Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin normallaşması Cənubi Qafqaz regionunda kommunikasiyaların açılması planlarının vacib hissəsidir. Bunu britaniyalı jurnalist Onnik Krikoryan Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin normallaşdırılması barədə danışarkən deyib. Jurnalist qeyd edib ki, hazırda məsələ sərhəddən keçidin yalnız xüsusi nümayəndələr üçün deyil, adi vətəndaşlar üçün də nə zaman normaya çevriləcəyi ilə bağlıdır. Eyni zamanda Krikoryan görüşün münasibətlərin normallaşması ərəfəsində simvolik xarakterli olduğunu deyib. Onun fikrincə, Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin normallaşmasında irəliləyiş Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin inkişafı ilə sıx bağlı olub və belə də qalmaqdadır. Münasibətlərin normallaşmasının hər hansı iqtisadi faydalarına gəlincə, bəziləri hesab edirlər ki, heç bir fayda olmayacaq və Ermənistan hətta əlverişsiz vəziyyətə düşə bilər: "Ancaq gələcəkdə Ermənistanın Türkiyəyə elektrik enerjisi satması da daxil olmaqla bəzi faydalar ola bilər". Krikoryan qeyd edib ki, Ermənistan Rusiyadan uzaqlaşmaq üçün üzünü Qərbə tutub. Buna görə də Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşması təkcə İrəvan üçün deyil, ABŞ üçün də inanılmaz dərəcədə vacibdir, çünki xüsusilə bu ölkə Rusiyanı bölgədən sıxışdırmağa çalışır. Ekspertin sözlərinə görə, Aİ-nin Cənubi Qafqaz üzrə xüsusi nümayəndəsi Toivo Klaar deyib ki, həm Ermənistan-Türkiyə, həm də Ermənistan-Azərbaycan münasibətləri normallaşarsa, rəsmi Ankara regionda yeni dominant oyunçu olmaq üçün əsas namizəd olacaq: "ABŞ dövlət katibinin Avropa və Avrasiya məsələləri üzrə köməkçisi Ceyms Obrayn iyul ayında həm İrəvanda, həm də Bakıda bu iki prosesi məhz belə nəzərdən keçirdiyini açıq şəkildə deyib: bu proseslər bir-biri ilə əlaqəlidir, ona görə də İrəvanı inandırmağa çalışıb ki, Azərbaycanla Naxçıvan arasında əlaqə yaradılması vacibdir". Xatırladaq ki, ötən gün Ermənistan-Türkiyə sərhədində xüsusi nümayəndələr - Ruben Rubinyan və Serdar Kılıçın 5-ci görüşü keçirilib. Görüşdə hər iki ölkənin rəsmiləri iki ölkə arasında rəsmi pasport sahibləri üçün qarşılıqlı viza prosedurlarının sadələşdirilməsinə dair razılıq əldə olunub. Bundan əvvəl xüsusi nümayəndələr iki il əvvəl Vyanada görüşmüşdülər.Milli Cəbhə Partiyasının sədr müavini Məhəmməd Əsədullazadə "Sherg.az"a deyib ki, Türkiyə Ermənistanla əlaqələrin normallaşmasını Azərbaycanla paralel aparır. Ekspertin sözlərinə görə, Türkiyə-Ermənistan əlaqələrinin normallaşması Rusiyanın Cənubi Qafqazda geosiyasi mövqelərini kifayət qədər zəiflədəcək:
"İkitərəfli əlaqələrin inkişafı İranın mane olduğu Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə nəticələnə bilər. Məhz qardaş Türkiyənin Azərbaycana hərtərəfli dəstəyi nəticəsində ölkəmizə təzyiqlərin, təhdidlərin qarşısı alındı. Azərbaycan öz silahlı qüvvələri ilə Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə öz ərazi bütövlüyünü və suverenliyini bərpa etdi. Xarici təhdidlər məhz Türkiyə faktoruna görə neytral qaldı. Yoxsa Rusiya 2016-ci il aprel döyüşlərində olduğu kimi irəliləyişimizə imkan verməyəcəkdi. Bizə nə İsrailin, nə də Pakistanın Türkiyə qədər dəstəyi olmayıb və olmayacaq. Türkiyə işğal faktoruna görə, Ermənistanla sərhədləri bağlayıb. İşğal ortadan qalxıb və Ermənistanla sərhədlərin açılmasında problem də aradan qalxib. Cənab Prezident İlham Əliyev işğal faktoru aradan qalxdığı üçün Türkiyənin Ermənistanla normallaşma prosesində problem olmadığını qeyd etmişdi. Buna baxmayaraq, qardaş Türkiyə Ermənistanla əlaqələrin inkişafını Azərbaycanla kordinasiyalı aparıldığını elan etdi".
Analitikin fikrincə, Cənubi Qafqazda formalaşmış yeni geosiyasi nizamda Türkiyə ABŞ ilə birgə əməkdaşlıq edir:
"Əsas məsələ Türkiyə-Ermənistan əlaqələrinin bərpası, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülhün əldə edilməsi və Zəngəzur dəhlizinin açılmasıdır. ABŞ-nin regiona yanaşması praqmatikdir və Azərbaycanın təhlükəsizlik maraqlarına cavab verir. Çünki Vaşinqton Orta Asiyaya açılım siyasətini və yüklərin Zəngəzur yolu ilə daşınmasını strateji hədəf hesab edir. Yəni bu məsələdə ABŞ-Azərbaycan maraqları üst-üstə düşür. Ona görə də Azərbaycanın və Türkiyənin tələb etdiyi Zəngəzur dəhlizinin açılmasını artıq ABŞ özü Ermənistandan tələb edir".