 |
|
2025-ci ilin noyabrında Braziliyanın Belen şəhərində keçiriləcək COP30 iqlim sammiti ərəfəsində ölkə hakimiyyəti mübahisəli qərar qəbul edib. Belə ki, sammit yerini ölkənin qalan hissəsi ilə birləşdirəcək yeni magistral yolun tikintisi üçün Amazonun kilometrlərlə qorunan tropik meşələri qırılır. Bu şose dünyanın müxtəlif yerlərindən təxminən 50 min qonağı qəbul etməyə imkan verəcək.
Oxu.Az xəbər verir ki, böyük infrastruktur layihəsi yerli sakinlər və ekoloji fəallar arasında ciddi narahatlıq yaradıb.
Onlar hesab edirlər ki, "planetin ağciyərləri" kimi tanınan unikal Amazon cəngəlliklərinin qırılması iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üzrə beynəlxalq forumun keçirilməsi ideyasına ziddir.
Braziliya hökuməti öz növbəsində ətraf mühitə dəyən zərəri minimuma endirmək üçün tədbirlər görəcəyinə söz verir. Xüsusilə, yeni magistral boyunca vəhşi heyvanlar üçün xüsusi keçidlərin yaradılması planlaşdırılır. Bundan əlavə, yolun hər iki tərəfində bir zamanlar burada olan Amazon meşələrini xatırlatmaq üçün tropik ağaclar əkiləcək.
Hazırda ekskavatorlar qorunan ərazidən keçəcək yolu örtmək üçün meşə döşəməsini çəkirlər.
ABŞ öz əsas hədəfinə – Ukraynanın təbii sərvətlərinə nəzarəti ələ keçirtməyə çox yaxındır, ona görə də, Kremlin indiki “kapriz”ləri Ağ Evi Rusiyaya qarşı savaşda rəsmi Kiyevi əvvəlki kimi, hətta daha intensiz dəstəkləməyə də yönəldə bilər... Əgər, Tramp-Putin sövdələşməsi pozularsa, bu, son vaxtlar özünə inamı artmaqda olan Rusiyanın gələcək taleyini ümumiyyətlə, böyük risk altında buraxar və bu baxımdan, Kreml ABŞ-ın maraqlarına həssas yanaşmaq məcburiyyətindədir...
Ölkə.az "Yeni Müsavat"a istinadən xəbər verir ki, ABŞ Ukrayna savaşının dayandırılması ilə bağlı başladılmış prosesdə öz hədəfinə çatmağa çox yaxınlaşmış kimi görünür. Belə ki, Tramp administrasiyası üçün bu proses daha çox yüksəkgəlirli “hərbi biznes layinəsi” hesab oluna bilər. Çünki Ağ Ev Ukrayna savaşı ətrafında yaranmış qəliz situasiyadan fantastik məbləğlərlə ifadə olunan qazancla çıxmağa can atır. Ukrayna və Rusiyadan hansı tərəfin daha çox qazanacağı və itirəcəyi isə Ağ Evdə heç kimi düşündürmür. Və bu baxımdan başladılmış prosesin inkişaf istiqamətləri də kifayət qədər müəmmalı xarakter daşıyır.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Ukrayna savaşının dayandırılması ilə bağlı sülh sazişinin şərtləri hələlik yalnız Rusiya tərəfi ilə müzakirə olunub. Ağ Ev bu müzakirələrə savaşın ikinci tərəfi olan Ukraynanın və Rusiyaya qarşı sanksiyaların müəllifi Avropa Birliyinin qatılmasına imkan verməyib. Avropa Birliyinin bundan sonra da sülh prosesindən kənarda saxlanacağı qətiyyən istisna deyil. Və Ukraynaya gəldikdəsə, rəsmi Kiyevə tamamilə fərqli məzmunda müzakirələr təklif olunur.
Məsələ ondadır ki, Tramp administrasiyası hazırda rəsmi Kiyevlə yalnız Ukraynanın təbii sərvətlərinin istismarının ABŞ-a verilməsini müzakirə etməklə, kifayətlənmək niyyətindədir. Rusiya ilə savaş isə bu məsələdə Ukraynaya qarşı təzyiq və şantaj faktoru kimi istifadə olunur. Yəni, Ağ Ev Ukraynanın təbii sərvətlərinin istismarı ilə bağlı sənədin imzalanmayacağı təqdirdə, rəsmi Kiyevə bütün dəstəyi kəsməklə, Zelenski hakimiyyətinə sərt təzyiq edir. Və ABŞ-ın dəstəyi olmadan Rusiyanın qarşısında uzun müddət davam gətirməyin qeyri-real olduğunu anlayan rəsmi Kiyev məcburiyyət qarşısında Ağ Evin istəkləri razılaşmaq üzrədir.
Maraqlıdır ki, “Oval kabinet qalmaqalı”ndan sonra ABŞ-Ukrayna münasibətləri qopma həddinə qədər korlanmışdı. Ancaq ondan sonrakı dövrdə Ağ Evin sərt təzyiqləri qarşısında çətin duruma düşən rəsmi Kiyev nəhayət ki, Ukraynanın təbii sərvətlərinin istismarını ABŞ-a vermək üzrədir. Səudiyyə Ərəbistanında keçirilmiş səkkiz saat davam etmiş son ABŞ-Ukrayna görüşündən Ağ Ev rəsmiləri olduqca məmnun ayrılıblar. Hətta həmin görüşdən dərhal sonra ABŞ-ın Ukraynaya bütün istiqamətlər üzrə dəstəyi yenidən bərpa olunub. Və ABŞ prezidenti Donald Tramp Ukrayna lideri Volodimir Zelenskini ən yaxın vaxtlarda yenidən Ağ Evə dəvət etmək niyyətindədir.
Bəzi məlimatlara görə, rəsmi Kiyev prezident Volodimir Zelenskinin ABŞ-a növbəti səfərindən öncə müəyyən şərtlərin qəbul edilməsində israrlı mövqe tutur. Belə ki, Zelenski hakimiyyəti Ukraynanın təbii sərvətlərinin istismarını ABŞ-a verməyə demək olar, razılaşıb. Ancaq rəsmi Kiyev bunun əvəzində ABŞ-dan Ukraynaya təhlükəsizlik təminatı verilməsini də tələb edir. Və bu, olduqca ciddi “siyasi bazarlığın” mövcudluğundan xəbər verir.
Təbii ki, hadisələrin belə inkişafı Kremldə müəyyən narahatlıqlara yol açmağa başlayıb. Böyük ehtimalla ABŞ-ın Ukraynaya təhlükəsizlik təminatı verməsi barədə müzakirələrin ön plana keçməsi Tramp-Putin sövdələşməsinə zidd xarakter daşıyır. Ona görə də, Rusiya siyasi dairələri bunu yolverilməz hesab edirlər. Və üstüörtülü şəkildə Ağ Evə Ukrayna ilə bağlı belə öhdəliklərin götürülməsindən yayınmağın vacibliyi barədə mesajlar verilir.
Digər tərəfdən, Kreml ABŞ-Ukrayna danışıqlarında razılaşdırılmış 30 günlük atəşkəs təklifinə ehtiyatla yanaşdığını da qətiyyən gizlətmir. Rusiya əvvəlcə atəşkəsin şərtlərini ayrıca müzakirə edərək, müəyyən zəmanətlər almaq niyyətində olduğunu qabardır. Bəzi iddialara görə, prezident Vladimir Putini sülh sazişi imzalanmadan müvəqqəti atəşkəsə razılaşdırmaq qətiyyən asan olmayacaq. Çünki Kreml sahibi hazırda Rusiyanın öz güclü mövqeyi ilə hərbi-siyasi təşəbbüsü ələ keçirdiyi qənaətindədir.
Hətta Kremlə yaxın bəzi siyasi dairələr 30 günlük atəşkəs təklifini Rusiyaya qarşı “tələ qurmaq” cəhdi kimi qəbul edirlər. Ona görə də, prezident Vladimir Putinə konkret zəmanətlər almadan müharibənin dayandırılmasının yolverilməz olması barədə mesajlar ötürürlər. Eyni zamanda, ABŞ-ın Ukraynaya hərbi yardımları və kəşfiyyat məlumatlarının mübadiləsini bərpa etməsini nəzərə alan Kremldə atəşkəsin Rusiya üçün riskli addım ola biləcəyi ilə bağlı qənaət daha ön plana keçməkdədir. Və Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi Ukrayna və ABŞ arasında Səudiyyə Ərəbistanında aparılan danışıqların deyil, məhz Kremlin verdiyi hərbi-siyasi qərarların daha həlledici önəm daşıdığını vurğulayıb.
Belə anlaşılır ki, Kreml ABŞ və Ukrayna arasında aparılan danışıqların nəticələrinin sülh prosesinə təsirini yaxına buraxmaq niyyətində deyil. Yəni, Kreml Tramp-Putin sövdələşməsindən kənarda olan heç bir anlaşmanı tanımayacağını qabartmağa çalışır. Əgər, Kreml bu mövqeyində israrlı olarsa, Ağ Ev isə Ukraynanın təbii sərvətlərinin istismar hüquqları qarşılığında rəsmi Kiyevə təhlükəsizlik təminatı verərsə, Tramp-Putin sövdələşməsi ümumiyyətlə, ciddi risk altına düşə bilər. Və hətta onun tamamilə pozulma ehtimalı da qətiyyən istisna deyil.
Göründüyü kimi, Ukrayna savaşının dayandırılması ilə bağlı sülh danışıqları prosesi dalana dirənmək təhlükəsinə çox yaxındır. ABŞ öz istədiyini almaq – Ukraynanın təbii sərvətlərinə nəzarəti ələ keçirtmək üzrədir. Ona görə də, Kremlin “kapriz”ləri Ağ Evi Rusiyaya qarşı savaşda Ukraynanı əvvəlki kimi, hətta daha intensiz dəstəkləməyə də yönəldə bilər. Hər halda, Tramp-Putin sövdələşməsi pozularsa, bu, son vaxtlar özünə inamı artmaqda olan Rusiyanın gələcək taleyini ümumiyyətlə, böyük risk altında buraxa bilər. Və bu baxımdan, Rusiyanın “kaprizli” davranmaq əvəzinə ABŞ-ın maraqlarına həssas yanaşmaq məcburiyyətində qala biləcəyi indi daha inandırıcı görünür.
İqlim dəyişikliyinin qorxulu təsirləri artıq inkar edilə bilməz səviyyədədir.
NASA-nın proqnozlarına görə, dəniz səviyyəsinin artması İsgəndəriyyə, Cakarta və Mayami kimi şəhərləri udmaq təhlükəsi yaradır.
İqlim dəyişikliyi yalnız Antarktidadakı buz örtüklərinin əriməsinə səbəb olmur, eyni zamanda dünyanın müxtəlif yerlərində ciddi problemlərə yol açır. Bunun ən dramatik nəticələrindən biri isə böyük şəhərlərin okeana batma riski ilə üzləşməsidir. Bu, ifrat bir iddia kimi görünsə də, mövcud elmi dəlillər vəziyyətin getdikcə daha da ciddiləşdiyini göstərir.
NASA-nın hesablamalarına əsasən, qarşıdakı yüz il ərzində dəniz səviyyəsi 1-2 metr arta bilər. İlk baxışda bu rəqəmlər kiçik görünsə də, dünya şəhərlərinin əksəriyyətinin dəniz səviyyəsinə yaxın yerləşməsi səbəbindən cəmi 1 metrlik artım belə ciddi fəsadlara yol aça bilər. Bu təhlükə ilə üzləşən ən diqqətçəkən şəhərlərdən biri Misirin İsgəndəriyyə şəhəridir.
Akdeniz sahilində yerləşən və 5,7 milyon əhalisi olan Misirin ikinci ən böyük şəhəri İsgəndəriyyənin 2050-ci ilə qədər yarısının su altında qala biləcəyi proqnozlaşdırılır. Nil deltası boyunca suyun səviyyəsi artdıqca, həm tarixi abidələr, həm də məskunlaşmış ərazilər yox olmaq təhlükəsi ilə üzləşir.
İndoneziyanın paytaxtı Cakarta isə hər il 17 santimetr sürətlə suya batır. Şəhərin bataqlıq bir ərazidə salınması və içindən 13 çayın keçməsi bu prosesi daha da sürətləndirir. Üstəlik, Cakarta aktiv zəlzələ zonaları ilə əhatə olunub. Bu problemləri həll etmək üçün İndoneziya hökuməti 2045-ci ilə qədər Cakartanın yerinə yeni bir paytaxt inşa etməyi planlaşdırır.
ABŞ-ın Mayami şəhəri də eyni təhlükə ilə üzləşir. Mayami-Deid bölgəsinin yarısından çoxu dəniz səviyyəsindən cəmi 2 metr yüksəklikdə yerləşir. Əgər proqnozlar doğru çıxarsa, şəhərin 60%-i 2060-cı ilə qədər su altında qala bilər.
Eyni risklər Banqkok, Dəkkə, Laqos, Yanqon, Kalkutta, Manila və Quanqdonq-Honq Konq-Makao meqapolisi üçün də keçərlidir. Bu faktlar bir daha göstərir ki, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə həyati əhəmiyyət daşıyır.(Qaynarinfo)
Tehran ABŞ prezidenti Donald Trampın nüvə proqramı üzrə danışıqları ilə bağlı təklifinə İranın ali lideri Əli Xamneinin ardınca ölkə prezidenti Məsud Pezeşkian da sərt şəkildə rədd cavabı verib.
Pezeşkian Trampın İrana qarşı maksimum təzyiq siyasətinə də işarə edərək deyib: "Mən sizinlə təhdid altında danışıqlar aparmayacağam. Nə istəsəniz edin".
Trampın hərbi müdaxilə ilə bağlı ritorikasına cavab verən Pezeşkian deyib ki, İran heç kimlə münaqişəyə girmək istəmir, lakin bu, "boyun əyəcəyik" demək deyil.
Türkiyə etibarlı müdafiəsi üçün ballistik raketlər, xüsusən də “Tayfun” raketləri istehsal etməyə başlayıb.
Bunu Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan ballistik raketlərin hazırlanması ilə bağlı mövqeyini açıqlayarkən deyib.
"Biz raketlərimizi düzəltməyə başlamışıq. “Tayfun” deyirsən, yunanlar qorxur və deyirlər ki, Afinanı vuracaq. Vuracaq təbii... Sən rahat durmazsan, Amerikadan, ordan-burdan adalara nəsə aparmağa çalışarsan... Türkiyə kimi bir ölkə hər halda armud toplamayacaq. Yəqin ki, nəsə etməlidir”, - Ərdoğan qeyd edib.
ABŞ prezidenti Donald Tramp Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə bu həftə danışmağa ümid etdiyini bildirib.
Ukraynanın atəşkəsə razılaşdığını qeyd edən Tramp bildirib ki, indi Rusiya prezidentindən razılıq almalıdır.
"Ukrayna atəşkəslə razılaşıb, indi prezident Putini buna razı salmalıyıq ki, bu prosesi hərəkətə gətirə bilək", - Tramp deyib.
O əlavə edib ki, Putinlə danışacağam: "Tanqo üçün iki nəfər lazımdır. Söhbət bu həftənin sonunda baş tuta bilər".
Trampın fikrincə, Putinin atəşkəs razılaşması, sülh yolu ilə həllə gedən yolun 75%-ni təşkil edir.
Türkiyə Suriyanın ərazi bütövlüyünün qorunmasına mühüm əhəmiyyət verir.
Bunu Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan fələstinlilərlə iftar proqramında çıxışında deyib.
O bildirib ki, Türkiyə ilk gündən bəri bu məsələyə diqqət edir.
Ərdoğan, həmçinin söyləyib ki, Suriyada terrora yer olmamalı, ölkədə təhlükəsizlik qorunmalıdır.
Ukraynanın keçmiş prezidenti Petro Poroşenko və keçmiş baş nazir Yuliya Timoşenko ABŞ administrasiyası tərəfindən Prezident Vladimir Zelenskinin potensial əvəzediciləri kimi nəzərdən keçirilir.
"Bu barədə “Bild” nəşrinə ABŞ Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin keçmiş rəhbəri Con Brennan deyib.
Qeyd edək ki, ABŞ administrasiyasının nümayəndələri artıq Poroşenko və Timoşenko ilə görüşlər keçirib.
Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin keçmiş komandanı Valeri Zalujnının da adı namizədlər sırasındadır.
NATO ABŞ Prezidenti Donald Trampın müttəfiqlərinə qarşı siyasəti və Avropa ölkələri üçün təhlükəsizlik zəmanətlərini geri götürməklə hədələməsi fonunda AB və Türkiyəni münasibətlərini yaxşılaşdırmağa çağırıb.
bu barədə “Financial Times” nəşri mənbələrə istinadən məlumat yayıb.
Mənbəyə görə, NATO-nun Baş katibi Mark Rutte özəl olaraq AB liderlərini illərlə davam edən gərgin münasibətlərdən sonra Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanla əlaqələri gücləndirməyə səsləyib:
“Bu, Brüsselin Avropanın müdafiə imkanlarının əsaslı şəkildə genişləndirilməsi çərçivəsində Türkiyə və AB üzvü olmayan digər qonşularla əməkdaşlığı genişləndirmək yollarını araşdırdığı vaxta təsadüf edir. Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan Ukraynaya dəstək və daha geniş müdafiə məsələlərini müzakirə etmək üçün bu ayın əvvəlində Avropanın yüksək hərbi güclərinin Londonda keçirilən toplantısında iştirak edib”.
Mənbə vurğulayıb ki, bu addım Ruttenin fevral ayında AB liderləri ilə özəl şam yeməyində çıxışından sonra atılıb:
“Burada o, Türkiyə ilə əməkdaşlığın genişləndirilməsinin vacibliyini vurğuladı və orada iştirak edənləri Ankara ilə əlaqə saxlamağa çağırdı”.
Eyni zamanda o, əlavə edib ki, Ankara Rusiya ilə bağlı qeyri-müəyyənliyini həll etməli olacaq.
Xatırladaq ki, Türkiyə AB və digər Qərb müttəfiqlərinin Ukraynaya genişmiqyaslı müdaxiləsinə cavab olaraq Moskvaya birbaşa sanksiyalar tətbiqinə qoşulmayıb və Rusiya ilə güclü iqtisadi və enerji əlaqələrini qoruyub saxlayıb.(Axar.az)
Böyük Britaniyada laboratoriyada istehsal olunan ət, süd və şəkər gözləniləndən çox yaxın müddətdə - iki il ərzində ilk dəfə insan istehlakı üçün satışa çıxarıla bilər. Qida Standartları Agentliyi (FSA) laboratoriyada hazırlanmış qidalar üçün təsdiq prosesini sürətləndirməyi nəzərdən keçirir. Bu məhsullar yığcam kimya fabriklərində hüceyrələrdən hazırlanır. Britaniya şirkətləri elmin bu sahəsində liderdir. Lakin onlar hesab edirlər ki, inkişaf prosesi mövcud tənzimləyici standartlar tərəfindən geri çəkilir.
Keçən ay İngiltərədə fabrikdə yetişdirilən ətdən hazırlanan it yemi ilk dəfə satışa çıxarılıb. 2020-ci ildə Sinqapur insan istehlakı üçün hüceyrədə yetişdirilən ətin satışına icazə verən ilk ölkə oldu, ardınca üç il sonra ABŞ və keçən il İsrail gəldi. Bununla belə, İtaliya, ABŞ-ın Alabama və Florida ştatları bu süni qidalara qadağalar tətbiq edib.
FSA yüksək texnologiyalı qida şirkətlərinin mütəxəssisləri və akademik tədqiqatçılarla işləyərək yeni qaydalar hazırlamağa hazırlaşır. Agentlik başladığı iki illik proses ərzində laboratoriyada yetişdirilən iki məhsulun tam təhlükəsiz qiymətləndirməsini tamamlamaq niyyətində olduğunu bildirib. Amma tənqidçilər deyirlər ki, firmaların yeni qaydaların hazırlanmasında iştirakı maraqların toqquşmasıdır.
Təşəbbüs Britaniya şirkətlərinin xaricdəki rəqiblərinə uduzmaqdan qorxduqları zamana təsadüf edir, amma burada icazə prosesi yarıya qədər uzanır.
FSA-nın baş elmi işçisi, professor Robin Mey hesab edir ki, istehlakçıların təhlükəsizliyinə xələl gəlməyəcək. O deyib: “Biz onlara fayda verən, eyni zamanda, bu məhsulların mümkün qədər təhlükəsiz olmasını təmin edən tənzimləyici çərçivə hazırlamaq üçün əlaqədar şirkətlərlə və elmi qruplarla çox sıx işləyirik”.
Laboratoriya şəraitində hazırlanan qidalar kiçik hüceyrələrdən yetişdirilən bitki və ya heyvan toxumalarıdır. Bəzən bu, qidaların xüsusiyyətlərini dəyişdirmək üçün gen redaktəsini ehtiva edə bilər. İddia edilən faydalar onların ətraf mühit üçün nisbətən yaxşı və potensial olaraq daha sağlam olmasıdır.
Hökumət laboratoriya şəraitində hazırlanan qidalar istehsal edən şirkətlərin inkişafında maraqlıdır, çünki onların əlavə iş yerləri və iqtisadi artım yaradacağına ümid edir.//Azərtac