 |
|
Ermənistan qəsdən vaxt uzadır, Fransadan, digər Qərb ölkələrindən və başqa tərəflərdən yeni silahlar alır, öz ərazisində üçüncü tərəflərlə hərbi təlimlər keçirir.
Bu sözləri Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev avqustun 30-da Azərbaycan-Türkiyə parlamentlərarası dostluq qrupunun rəhbəri Şamil Ayrımın başçılıq etdiyi Türkiyə Böyük Millət Məclisinin üzvlərindən ibarət nümayəndə heyətini qəbul edərkən deyib.
Prezident İlham Əliyev regional vəziyyətə toxunaraq bildirib ki, Azərbaycan bölgədə davamlı sülhün təmin olunmasının tərəfdarıdır: "Bunun üçün özünün artıq dəfələrlə qeyd etdiyi kimi, Ermənistan Konstitusiyasında Azərbaycana qarşı olan ərazi iddiaları aradan qaldırılmalıdır və Konstitusiya dəyişdirilməlidir".
Dövlət başçısı vurğulayıb ki, artıq keçmişin qalığı olan ATƏT-in Minsk qrupu və onunla əlaqədar olan təsisatlar tamamilə ləğv edilməlidir.
İlham Əliyev Minsk qrupunun ləğv edilməməsi ilə bağlı Ermənistanın mövqeyinin heç bir halda başadüşülən olmadığını deyib: "Çünki əgər münaqişə keçmişdə qalıbsa və Ermənistanın baş naziri Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini ifadə edirsə, onda keçmişin qalığı olan Minsk qrupunun saxlanmasına nə ehtiyac var?!".
Azərbaycan lideri qeyd edib ki, görünür, Ermənistan sülh müqaviləsində və regionda davamlı sülhün əldə edilməsində maraqlı deyil: "Ermənistan qəsdən vaxt uzadır, Fransadan, digər Qərb ölkələrindən və başqa tərəflərdən yeni silahlar alır, öz ərazisində üçüncü tərəflərlə hərbi təlimlər keçirir".
Erməni lobbisinin pulu müqabilində müharibə canilərini azad etməyə çağıran bir sıra qərb siyasətçiləri və qərb media orqanları utanmalıdırlar.
Bu barədə Prezident Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri, prezidentin köməkçisi Hikmət Hacıyev 30 avqust- Beynəlxalq itkin düşmüş şəxslər günü ilə bağlı "X"də yazıb:
“Ermənistan öz vəhşi əməllərinə görə Azərbaycandan üzr istəməli, digər günahkarları özü məsuliyyətə cəlb etməli və kütləvi məzarlıqların, o cümlədən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Natiq Qasımovun qalıqlarının dəqiq yerini bildirməlidir”.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev avqustun 30-da Azərbaycan-Türkiyə parlamentlərarası dostluq qrupunun rəhbəri Şamil Ayrımın başçılıq etdiyi Türkiyə Böyük Millət Məclisinin üzvlərindən ibarət nümayəndə heyətini qəbul edib.
Bu barədə Prezidentin Mətbuat Xidməti məlumat yayıb.
Zəngəzur dəhlizi uğrunda savaş yenidən başlayaraq, amansız xarakter almaq üzrədir, ABŞ, Avropa Birliyi, Ermənistan və Fransa eyni düşərgədə yer alırlar... Qərbin sanksiyaları ilə blokadaya salınmış Rusiya Türk İttifaqına dəstək verməzsə, Zəngəzur dəhlizindən kənarda qala və dünyaya yeni “pəncərə” qazanmaq şansını itirə bilər...
Cənubi Qafqaza dünya nəhənglərinin kobud müdaxiləsi davam edir. Üstəlik, həmin dünya nəhənglərinin heç birisini bu regionun gələcək taleyi qətiyyən maraqlandırmır. ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa Cənubi Qafqazı yeni savaş poliqonuna çevirməyə çalışırlar. Yəni, öz geopolitik maraqlarını reallaşdırmaq üçün regional sülhü və sabitliyi böyük riskə atırlar. Və son nəticədə Cənubi Qafqazı illərlə davam edə biləcək hərbi-siyasi xaosa doğru sürükləyirlər.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Fransa Ermənistanı silahlandırmaq missiyasını öz üzərinə götürüb. Avropa Birliyi də Ermənistanın hərbi ehtiyaclarını ödəmək məqsədilə “Avropa Sülh Fondu”ndan maliyyə vəsaiti ayırıb. Ona görə də, hazırda Paşinyan hakimiyyəti 44 günlük savaşın Ermənistan üçün biabırçı nəticələrini unudub, yenidən revanş almaq niyyətinə düşüb. Və Ermənistanın hakim siyasi dairələrindən verilən mesajlar yaxın vaxtlarda rəsmi İrəvanın yenidən savaş qərarı verə biləcəyi ilə bağlı ehtimallara inandıcı görüntülər qatır.
Digər tərəfdən, Avropa Birliyi və Fransanın Ermənistana verdiyi hərbi dəstəyə ABŞ da artıq qoşulub. ABŞ bir tərəfdən Ermənistana nəqliyyat təyyarələri ilə silah-sursat daşıyır. Digər tərəıfdən isə, ABŞ Ermənistan ərazisində qeyri-leqal hərbi baza yerləşdirib. ABŞ-ın Ermənistanda və Azərbaycanda fəaliyyət göstərən səfirliklkəri təkzib etməyə çalışsalar da, Zəngəzur bölgəsində hərbi bazanın artıq yaradıldığını sübut edən faktlar mövcuddur. Belə ki, Pentaqon ABŞ ordusunda xidmət edən erməni mənşəli hərbçilərinə Ermənistan ordusunun formasını geyindirib, Zəngəzur bölgəsinə yerləşdirib. Və bu, ABŞ-ın Cənubi Qafqazda daha bir strateji hədəfinin mövcudluğunu təxmin etməyə imkan verir.
Əslində, Ağ Evin həmin hədəfi ötən ilin sonlarında dolayısı ilə gündəmə gətirilmişdi. Belə ki, ABŞ Azərbaycana Ermənistanın şərtləri çərçivəsində Zəngəzur dəhlizinin açılması üçün təzyiq göstərməyə çalışmışdı. Rəsmi Bakıya mesaj verilmişdi ki, ABŞ Azərbaycanın Zəngəzur dəhlizinə alternativ olaraq, İran üzərindən yeni marşrutun inşasına başlamasına qarşı çıxır. Halbuki, rəsmi Bakının alternativ marşruta yönəlməsinin əsas səbəbi Paşinyan hakimiyyətinin Zəngəzur dəhlizinin açılmasıyla bağlı əldə olunmuş anlaşmaları pozması ilə birbaşa bağlıdır. Və bu səbəbdən də, Azərbaycan tərəfi ABŞ-ın bu məsələ ilə bağlı təzyiqlərinə əhəmiyyət verməyə qətiyyən ehtiyac duymadı.
Ancaq Cənubi Qafqazda cərəyan edən proseslərə ABŞ, Avropa Birliyi və Fransanın kobud müdaxiləsi növbəti dəfə onu göstərir ki, Qərbin əsas strateji hədəfləri sırasına Zəngəzur dəhlizinə birbaşa nəzarət edilməsinə nail olmaq da daxildir. Yəni, Qərb Avropanı Xəzəryanı və Orta Asiya ilə birləşdirməli olan Zəngəzur dəhlizini ələ keçirtməyə can atır. Çünki bu dəhlizə nəzarət Qərbə yalnız Cənubi Qafqaza deyil, həm də Xəzəryanı və Orta Asiya regionlarına da yerləşmək üçün geopolitik “pəncərə” aça bilər. Və bu səbəbdən də, Qərbin indi Zəngəzur dəhlizi uğrunda açıq mübarizəyə başladığı tədricən təsdiqlənməyə başlayıb.
Maraqlıdır ki, Qərbin Zəngəzur planlarının asanlıqla baş tuta biləcəyini iddia etmək hazırda qətiyyən mümkün deyil. Çünki Qərbin planları Zəngəzur dəhlizinin açılmasında maraqlı olan qarşı tərəfin – Azərbaycan, Türkiyə və Rusiyanın maraqları ilə kəskin ziddiyyət təşkil edir. Və bu səbəbdən də, Zəngəzur dəhlizinin yaxın vaxtlarda açılma cəhdləri hələlik pozitiv nəticələrdən kifayət qədər uzaqdır.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Zəngəzur dəhlizinin açılmasında Azərbaycan və Türkiyənin əsas hədəflərinin sırasına geopolitik və geoiqtisadi faktorlarla yanaşı, Türk İttifaqına ortaq geostrateji “pəncərə” açmaq planı da mövcuddur. Bu baxımdan, bu dəhlizə yalnız Ermənistanın deyil, həm də Türk İttifaqına qıcıqla yanaşan ABŞ, Avropa Birliyi və Fransanın nəzarət etməsi məqbul variant deyil, hətta qəbuledilməz təhlükəli ehtimaldır. Və ona görə də, həm Azərbaycanın, həm də Türkiyənin bu ehtimalı qətiyyən yaxına buraxmaması, Qərbin təsir dairəsindən yan keçə biləcək alternativ variantlara yönəlməsi tamamilə praqmatik yanaşmadır.
Təbii ki, Zəngəzur dəhlzinin açılmasında maraqlı olan digər regionətrafı dövlət rolunda da məhz Rusiya çıxış edir. Hətta Rusiyanın iştirakı ilə imzalanmış 10 noyabr üçtərəfli anlaşmada Zəngəzur dəhlizinin açılmasını və ona rus sərhədçilərinin nəzarətini nəzərdə tutan müddəa da yer alır. Son vaxtlara qədər həm Cənubi Qafqazda, həm Zəngəzur dəhlizi ətrafında yaranmış vəziyyətə seyirçi qalan Kreml ABŞ-ın həmin bölgədə qeyri-leqal hərbi baza yaratmasından sonra regionda yenidən fəallaşmağa cəhd göstərir. Və bütün bu məsələlərin prezident Vladimir Putinin sonuncu Bakı səfəri çərçivəsində müzakirə edildiyi də qətiyyən şübhə doğurmur.
Məsələ ondadır ki, Kreml sahibi Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə telefon müzakirəsində növbəti dəfə Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı mövzunu gündəmə gətirib. Prezident Vladimir Putin Rusiyanın Zəngəzur dəhlizinin açımasında maraqlı olduğunu birmənalı şəkildə vurğulayıb. Ardıncasa, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi bu mövzuda bəyanat yayaraq, üçtərəfli anlaşmanı xatırladıb və üçtərəfli işçi qrupunda Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə bağlı məsələnin müzakirə olunduğunu qabardıb. Və bu, o deməkdir ki, Kreml Zəngəzur dəhlizinin Qərbin nəzarətinə keçmə ehtimalına müqavimət göstərmək qərarına gəlib.
Belə anlaşılır ki, Zəngəzur dəhlizi uğrunda mübarizə yenidən başlayır və amansız xarakter almaq üzrədir. Bu mübarizədə ABŞ, Avropa Birliyi, Ermənistan və Fransa eyni düşərgədə yer alırlar. Rusiya isə istənilən halda, Azərbaycan və Türkiyəyə, yəni, Türk İttifaqına dəstək vermək məcburiyyətindədir. Əks halda, sanksiyalarla təcrid vəziyyətinə salınmış Rusiya Zəngəzur dəhlizindən kənarda qala və dünyaya yeni nəqliyyat-kommunikasiya xətti qazanmaq şansını tamamilə itirə bilər.(musavat.com)
Putinin Bakı səfərindən sonra Paşinyana zəngi, ardınca Əliyevlə müzakirələri telefonda davam etdirməsi diqqəti iki məsələyə yönəldir.Birincisi bəllidir: daha öncə də Rusiyanın Bakı-İrəvan danışıqlarında təşəbbüsü ələ almaq, Qərb qüvvələrini kənarlaşdırmaq və regionun kommunikasiyanın açılmasında (Zəngəzur dəhlizi) iştirakını təmin etmək istədiyini yazmışdıq. Bu fakt danışıqlarla bağlı rəsmi məlumatlarda da əksini tapır.
İkincisi açıq olaraq qalır: Paşinyan nə istəyib və Putin Əliyevə nəyi çatdırıb?
Rusiya danışıqların indiki məqamda Moskvaya köçürülməsini istəyir, hətta bu müvəqqəti xarakter daşısa da. Çünki ABŞ-ın aktivliyi fonunda Rusiyaya bir addım önə çıxmaq lazımdır. Putin Azərbaycanda olarkən, rəsmi Bakı Moskvada danışıqların davam etdirilməsinə razı olduğunu bəyan etdi. Məntiqlə Putinin Paşinyanla müzakirəsindən konkret nəticə çıxmalı idi. Lakin yenidən Bakıya zəng etmək zərurətinin yaranması müəyyən ehtimallar yaradır: mümkündür ki, Paşinyan Moskvada danışıqlara gəlmək üçün şərt irəli sürür.
Mövcud vəziyyətdə İrəvanın iki mümkün şərt irəli sürməsi ehtimalı var.
- Kommunikasiyanın suverenlik prinsipi əsasında açılması: Bakının ən azı Naxçıvana maneəsiz keçid reallaşmadan Bakının bu məsələdə razılaşmayacağı məlumdur; maneəsiz keçid dəhlizdə yer almaq üçün Rusiyayaya da lazım olduğu üçün belə bir şərt real görünmür;
- Sərhədin delimitasiyasında Alma-Ata bəyannaməsinin danışıqlardakı əsas prinsip kimi qəbul edilməsi: bu, İrəvana mövcud sərhədlərdə legitimlik əldə etmək və Azərbaycan qoşunlarının geri çəkilməsinə nail olmaq üçün lazımdır;
Sülh danışıqlarını ələ almaq və kommunikasiyada iştiraka nail olmaq istəyən Rusiya üçün sərhəd məsələsi o qədər də prinsipial görünmür. İstisna deyil ki, Putin Paşinyanın bu “şərtini” Əliyevə çatdırıb. Bu ehtimalı önə çıxaran məqamlardan biri də Putin-Əliyev danışıqları ilə bağlı rəsmi məlumatlardakı detal fərqlidir: Kremlin rəsmi məlumatında sərhədin delimitasiyası məsələsi qeyd olunsa da, Bakının rəsmi məlumatında bu məqam yer almır.
Proseslər hələki diplomatik müstəvidə gedir, hərçənd, isti mərhələyə keçməsi və hərbi təxribatların olması da istisna edilməməlidir. Mümkündür ki, Rusiya masasına gəlmək istəməyən Paşinyan Putinə birbaşa “yox” deyə bilmir və çətin “şərt” irəli sürməklə Bakını görüşdən imtina edən tərəfə çevirmək istəyir. Diplomatik manevrlər tükənəndə Ermənistanın eskalasiya yaratmaq və bunu Rusiya və Azərbaycanın birgə planı kimi göstərmək ssenarisinə əl atması gözlənilən versiyalardandır.
Asif Nərimanlı
Rusiyanın Ermənistan ərazisindən keçən dəhliz məsələsini aktuallaşdırması Bakının bu məsələnin müvəqqəti olaraq gündəmdən düşdüyü barədə bəyanatını diplomatik uğur kimi təqdim edən İrəvandakı hakimiyyətin təbliğat maşınına zərbə oldu.Axar.az xəbər verir ki, bunu erməni siyasi strateq Vigen Akopyan deyib.
"İrəvan 9/10 noyabr tarixli üçtərəfli bəyanatı Paşinyanın “Dünyanın kəsişməsi” ("Sülh qovşağı") təklifi ilə müqayisə etməyə çalışır. Əslində isə bu təklifə heç kim məhəl qoymur. Azərbaycan sülh müqaviləsi imzalamaq niyyətində deyil, çünki onsuz da öz problemlərini həll edir, ona görə də sənədin hazırlanması prosesi hər cür ləngiyir.
Rusiyanın əsas məqsədi isə statusundan asılı olmayaraq, bu marşruta nəzarəti ələ keçirməkdir ki, bu nəzarət onun geosiyasi rəqiblərinin əlində olmasın. Azərbaycan və Türkiyənin maksimalist məqsədi bu dəhlizin açılmasıdır. Bu məsələ uzunmüddətli perspektivdə gündəmdə qalacaq və məqsədlərinə çatmağa çalışacaqlar. 9/10 noyabr 2020-ci il tarixli bəyanata görə, bu, Rusiyanın müdaxiləsi səbəbindən uğursuz oldu. İran Ankara və Bakıya öz ərazisində alternativ təklif edərək dəhliz məntiqinə qarşı olduğunu bildirir. Tehran da Rusiyanın yola nəzarət etməsinə qarşı ola bilər, lakin bu, İran üçün Qərbin nəzarətindən daha yaxşıdır. Bu mənada 9/10 noyabr bəyanatının 9-cu bəndi də İran üçün faydalı ola bilər", - o bildirib.
İkinci Qarabağ savaşından sonra regionda sülh və əməkdaşlığın möhkəmlənməsi, bölgədə stabilliyin təmin edilməsi üçün müxtəlif variantlar təklif edildi. Bunlardan ən praqmatiki və bölgə üçün uzunmüddətli sülhü, əməkdaşlığı, təhlükəsizliyi təmin edəcək 3+3 formatı idi.Azərbaycanın dövlət başçısının irəli sürdüyü ideya qardaş Türkiyənin rəhbərliyi tərəfindən də dəstəkləndi, eyni zamanda Rusiyanın da müsbət münasibəti oldu. Bu mənada ideyanın gerçəkləşməsi istiqamətində 2022-2023-cü illərdə müxtəlif görüşlər keçirildi, lakin nəticə olmadı. Prosesi tormozlayan əsas səbəblərdən biri də Gürcüstan-Rusiya münasibətləri ilə bağlı oldu. Gürcüstan həmin dönəmdə Qərbin təsiri ilə Rusiyanın olduğu formatda yer almaqdan imtina edirdi. Lakin indi şərtlər dəyişib, Gürcüstan Qərbin boyunduruğundan çıxıb, müstəqil siyasət yürütməyə, bu kontekstdə Rusiya ilə münasibətləri yaxşılaşdırmağa çalışır. Doğru, praqmatik qərardır. Gürcüstanla Rusiyanın münasibətlərində artıq müəyyən yumşalmalar və əməkdaşlıq perspektivləri görünməkdədir. Bu arada Rusiyanın “Zolotaya korona” sürətli pulköçürmə sisteminin Gürcüstanda işi tam bərpa edilib. Gürcüstan Banklar Assosiasiyasının sədri Aleksandr Dzneladze deyib ki, sözügedən sistem normal rejimdə işləyir. Rusiya ilə Gürcüstan əlaqələrinin bərpası cəhdləri 3+3 formatını yenidən gündəmə gətirir. Ekspertlər bildirir ki, Gürcüstanda payızda keçiriləcək seçkilərdən sonra bu formatda müzakirələr başlaya bilər. Faktiki olaraq Qərblə Gürcüstan hakimiyyəti arasında uçurum yaranıb və belə olan təqdirdə artıq rəsmi Tiflisin 3+3 formatında iştirakına əngəl aradan qalxmış sayıla bilər. Hətta güman olunur ki, yeni reallıqlar fonunda Gürcüstanın ardınca Ermənistan da “daşı ətəyindən tökə bilər”.
Mövzu ilə bağlı müraciət etdiyimiz Ədalət, Hüquq, Demokratiya (ƏHD) Partiyasının sədri, deputat Qüdrət Həsənquliyev “Yeni Müsavat”a açıqlamasında bildirdi ki, bölgədə yeni reallıqlar yaranıb: “Əslində 3+3 formatı - hansı ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən irəli sürüldü, Türkiyə prezidenti bu ideyanı dəstəklədi, daha sonra Rusiya prezidenti də buna dəstək verdi - regionun inkişafı, bölgədə sabitliyin, təhlükəsizliyin təmin olunması baxımından çox mütərəqqi bir ideyadır. Yəni region dövlətləri bu ideyanın həyata keçirilməsi üçün əslində bacardıqlarını etməlidirlər. Gürcüstan son vaxtlara qədər özünü elə aparırdı ki, bu, qərbyönümlü, Rusiyadan məsafə saxlayan bir ölkədir. Ona görə də bu ideyaya açıq dəstək vermirdi. Amma son vaxtlar biz bilirik ki, Gürcüstanda Rusiya qanunu adlanan, QHT-lərdə şəffaflığın təmin olunması məqsədilə "Xarici təsirlərin şəffaflığı haqqında" yeni qanunun qəbulundan sonra artıq bütün pərdələ aradan qalxıb. Artıq Gürcüstan açıq formada Qərblə yollarını ayırıb və hakimiyyətin də Rusiyaya açıq simpatiyasının olması ortadadır. Fransanın keçmiş vətəndaşı olan Gürcüstan prezidenti Zurabaşvili açıq formada qərbyönümlü mövqe tutub və qərbyönümlü müxalifəti koordinasiya edir. “Gürcü arzusu”nun fəxri sədri Bidzina İvanişvili isə Rusiya ilə bağlı bir şəxsdir və bunu artıq gizlətmir. Görürsünüz, Rusiya Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin başçısı Sergey Narışkin açıq şəkildə bəyan edib ki, biz Gürcüstanda Qərbin hazırladığı dövlət çevrilişinin qarşısını almaq üçün hər şeyi edəcəyik. Bu da onu göstərir ki, ölkələr açıq kartla oynayır. Bu baxımdan artıq Gürcüstanın 3+3 formatında əməkdaşlıq etməsinə heç bir maneə yoxdur. Digər tərəfdən Gürcüstanda da artıq Azərbaycanın 44 günlük savaşdakı qalibiyyətindən sonra bəyan ediblər ki, Rusiya ilə yaxınlaşmadan sonra biz də Abxaziya və Cənubi Osetiya üzərində dövlət suverenliyini bərpa edə bilərik. Yəni onlarda da bu ümidlər yaranır. Həmçinin hökumət əhaliyə də bu ümidləri verib, onlardan dəstək almaq istəyir. Bunlar Qərbi Rusiyaya Gürcüstana qarşı ikinci cəbhə açmağa təhrik etməkdə suçlayırlar".
Q.Həsənquliyev əlavə etdi ki, Gürcüstan-Qərb münasibətləri artıq əvvəlki kimi deyil: “Artıq Gürcüstana müəyyən sanksiyalar tətbiq olunub, bəzi birgə layihələrin icrası dayandırılıb. Yəni bu, seçkiqabağı Gürcüstan vətəndaşlarına, seçicilərinə ciddi bir mesajdır ki, biz kimi, hansı siyasi qüvvəni dəstəkləyirik. Bu mənada düşünürəm ki, Gürcüstanla bağlı problem olmayacaq. Seçkiləri İvanişvilinin fəxri sədri olduğu Gürcüstanın hakim "Gürcü Arzusu" Partiyasının udması çox realdır. Əgər 26 oktyabra qədər Rusiya-Ukrayna cəbhəsində Rusiyanın əleyhinə ciddi hadisələr baş verməsə, Rusiya bu savaşda zəif görsənməsə - yəni Rusiya həddən artıq zəifləyəcəyi təqdirdə, vətəndaşlar rusiyayönümlü siyasətə dəstək verməyə bilərlər - indiki şərait qorunub-saxlansa, Ukrayna cəbhədə ciddi irəliləyiş əldə edə bilməsə, vətəndaşlar yenə də İvanişvilini müdafiə edəcəklər. Çünki Saakaşvili və onun tərəfdarları zaman-zaman özlərini öldürürdülər ki, İvanişvili Rusiyanın adamıdır. Mən də hər zaman müsahibələrimdə deyirdim ki, bu, özünü nə qədər sadəlövh aparır. Fərqində deyil ki, insanlar rusiyayönümlü olduğuna görə İvanişviliyə səs verir.Vətəndaşlar artıq müəyyən reallıqları qəbul edib, Rusiya ilə əməkdaşlığa üstünlük verirlər. Torpaqlarının əllərindən alınmasına, Abxaziya və Osetyanın müstəqilliyinin Rusiya tərəfindən tanınmasına baxmayaraq, həyat davam edir, insanlar normal yaşamaq istəyir. Bundan əlavə, insanların Rusiyada güclü diasporu, ciddi əlaqələri var. Eyni zamanda Gürcüstan kənd təsərrüfatı məhsullarını Rusiyaya satır, bu ölkə onlar üçün böyük bazardır. Qərb isə Gürcüstandan çox uzaqdır. Ona görə mən deyirəm ki, yerləşdiyin coğrafiyadan belə doğan bəzi reallıqlar var. Ona görə də ölkənin siyasətini müəyyənləşdirəndə sən hansı regionda yerləşdiyini, qonşularının kimlərdən ibarət olmasını, regional geosiyasi vəziyyəti nəzərə almalısan. Bu səbəbdən də, dediyim kimi, əgər Rusiya Ukrayna cəbhəsində böyük məğlubiyyətə uğramasa, yəqin 26 oktyabrda İvanişvili seçkilərdə qalib gələcək. O halda da 3+3 formatında əməkdaşlıq daha da inkişaf edəcək, genişlənəcək". Deputatın sözlərinə görə, bundan sonra Gürcüstan üzərindən Qara dənizə, Qərbə çıxış imkanı əldə etmş Ermənistan da artıq destruktiv, neqativ rol oynamaq imkanları olmayacaq, o da pozitiv mövqe ortaya qoymaq məcburiyyətində qalacaq: “O halda Ermənistanın başqa yolu qalmayacaq. Qeyd etdiyimiz kimi, artıq Gürcüstanla bağlı kartlar açılıb, İvanişvili özünün rusiyayönümlü siyasətçi olmasını və regional əməkdaşlığa üstünlük verdiyini ortaya qoyub. Çalışırlar ki, ölkədə Qərbin dəstəklədiyi QHT sektorunu da sıxışdırsınlar. Onların maliyyəsini kəsməklə sözsüz ki, vətəndaş cəmiyyəti sektorunun fəaliyyətini xeyli dərəcədə çərçivəyə çalmış olacaqlar. Ona görə ki, Gürcüstanda təqribən 60 minədək insan Qərbdən maliyyələşdirilən QHT sektorunda çalışır, bu, böyük qüvvədir. Onların ailə üzvlərini də əlavə edəndə daha böyük qüvvə deməkdir”.
Q.Həsənquliyev bir daha vurğuladı ki, regionda bir sıra proseslər Rusiya-Ukrayna müharibəsindən asılıdır: “Ermənistanın da gözü oradadır. Ermənistan məhz Qərbin təhriki ilə bu savaşda nə baş verəcəyini gözləyir. Rusiya məğlub olsa, bu, hakimiyyət dəyişikliyinə gətirəcək. Bu nəticə isə qərbyönümlü hakimiyyətin formalaşması demək olar. Ondan sonra isə Azərbaycana qarşı daha sərt, ağır şərtlər irəli sürəcəklər, o cümlədən separatçıların Qarabağa qaytarılması, onlara beynəlxalq təminat verilməsi və sairlə bağlı. Ermənstanın da gözlədiyi budur. Amma hər halda, ümid edirəm ki, geosiyasi proseslər Azərbaycanın xeyrinə inkişaf edəcək və Azərbaycanın da irəli sürdüyü bu layihə bölgədə iqtisadiyyatın inkişafına, təhlükəsizliyə, sülhə xidmət etmiş olacaq”.
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin icraçı direktoru Sahib Məmmədov isə qəzetimizə bildirdi ki, 3+3 formatı regional əməkdaşlıq üçün geniş məqsədlər nəzərdə tutsa da, əsasən Azərbaycanla Ermənistan arasında sülhün bərqərar olması, kommunikasiyaların açılması üçün əməkdaşlığı özündə ehtiva edirdi: “Gürcüstan əslində bu formata əvvəl də qoşula bilərdi. Fikrimcə, Gürcüstanın Rusiya ilə münasibətlərinin gərgin olması sadəcə bəhanə idi. İkinci bir məsələ budur ki, Gürcüstan Avropaya və bütövlükdə Qərbə inteqrasiya istiqamətində uzun bir yol keçib və bu proses az qala 20 ildir davam edir. Gürcüstanın Avropa İttifaqı ilə assosiasiya sazişi qüvvədədir, vizasız gediş-gəliş və sair. İnteqrasiya məsələləri də öz yerindədir. Sadəcə, məlum qanunun qəbulu Qərbin razılığı olmadan baş verib və bu da gözlənildiyi kimi, Qərbin, o cümlədən Avropa İttifaqı ölkələrinin xoşuna gəlməyib. Amma hələ Gürcüstanın siyasi kursu tam dəyişməyib”.
S.Məmmədov hesab edir ki, oktyabrdakı parlament seçkilərindən sonra ciddi dəyişikliklər ola bilər: “Gürcüstandakı hakim partiya hakimiyyətini qoruya bilsə, Qərbdən daha da uzaqlaşacaq. Rusiya ilə yaxınlaşmanın da, fikrimcə, müəyyən həddi var. Gürcüstan ərazisində Rusiyanın faktiki vilayətləri olan qondarma iki dövlət yaradılıb. Yaxınlaşma baş verərsə, nə dəyişəcək? Rusiya ən azı 2008-ci il status-kvosuna qayıtmağa hazırdırmi? Məncə, yox. Ona görə də vəziyyət hələlik müəmmalıdır və qəti fikir söyləmək mümkün deyil”. İcraçı direktor qeyd etdi ki, Zəngəzur dəhlizinin açılmasında İran da maraqlı deyil: “Gürcüstan açıq bildirməsə də, hesab edir ki, regionda Gürcüstandan kənar nəqliyyat dəhlizlərinin yaranması Gürcüstanın həm iqtisadi, həm də geostrateji maraqlarına uyğun deyil. Bu baxımdan yaxın vaxtlarda 3+3 formatı çərçivəsidə ciddi məslələrin həlli istiqamətində müzakirələrin başlanacağı ilə bağlı o qədər optimist deyiləm. Bununla belə, Gürcüstanın formatda real iştirakını istisna etmirəm”.
Gürcüstan normal mövqe tutmaqla əslində öz qarşısındakı baryerləri aradan qaldırmış olar. Seçkiyə isə cəmi iki ay qalıb. Hətta seçkiyə qədər də rəsmi Tiflis normal mövqe sərgiləməklə bölgədə əməkdaşlığı özündə ehtiva edən prosesləri sürətləndirə bilər...
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev avqustun 29-da Dünya Etnoidman Konfederasiyasının sədri Bilal Ərdoğanı qəbul edib.
Bilal Ərdoğan Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın salamlarını dövlət başçısına çatdırıb.
Prezident İlham Əliyev salamlara görə minnətdarlığını bildirib, onun da salamlarını Türkiyənin dövlət başçısına çatdırmağı xahiş edib.
Dünya Etnoidman Konfederasiyasının fəaliyyətini yüksək qiymətləndirən Azərbaycan Prezidenti əldə olunmuş uğurlar münasibətilə təbriklərini çatdırıb.
Dövlət başçısı ölkəmizin Konfederasiyada fəal təmsil olunduğunu bildirərək, Azərbaycan idmançılarının bu qurumun yarışlarında uğurla iştirak etdiklərini deyib.
Görüşdə ölkələr arasında qardaşlıq, dostluq və strateji müttəfiqlik münasibətlərinin olduğu bir daha qeyd edilib, Azərbaycanın və Türkiyənin həmişə bir-birinin yanında olduqları vurğulanıb.
***
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev avqustun 29-da Dünya Etnoidman Konfederasiyasının sədri Bilal Ərdoğanı qəbul edib.
Bu barədə Prezidentin Mətbuat xidməti məlumat yayıb.
Rəsmi İrəvan Qərbin ssenarisi üzrə olduqca təhlükəli və hətta geopolitik şok yarada biləcək hərbi-siyasi qərarların qəbuluna hazırlıq içərisindədir... Ermənistanın Cənubi Qafqazda yeni savaşa nail olmaqla, Rusiyaya qarşı “ikinci cəbhə”nin açılmasını təmin etməyə çalışacağı bildirilir...
Cənubi Qafqazı savaş poliqonuna çevirmək üçün ardıcıl cəhdlər göstərilir. ABŞ və Qərb bu regionu da qlobal maraqların sınaq məkanı kimi nəzərdən keçirməkdədir. Cənubi Qafqaz ölkələrinin gələcək taleyi isə hazırda Qərb siyasi dairələrini qətiyyən naraht etmir. Əsas məsələ ondan ibarətdir ki, ABŞ və Qərbin bu regionda strateji hədəfləri var və nəyin bahasına olursa-olsun, onların reallaşmasına çalışırlar. Və bu, ümumilikdə, Cənubi Qafqazı qeyri-sabit hərbi-siyasi mərhələyə doğru sürükləyir.
Təbii ki, bu regionda baş verənlərin əsas hədəfi məhz Rusiya ilə bağlıdır. Qərb siyasi dairələri Rusiyanın Cənubi Qafqazdan sıxışdırılıb, çıxarılmasında israrlı davranmağa çalışırlar. Üstəlik, bu məqsədin reallaşması üçün Cənubi Qafqazda yeni savaşın törədilməsi indi Qərbdə artıq əvvəlcədən ssenariləşdirilmiş variant kimi ön planda saxlanılır. Və Gürcüstanın rəsmi dairələrinin son açıqlamalarında da bu ssenarilərə dolayısı eyhamlar yer almaqdadır.
Məsələ ondadır ki, rəsmi Tiflis bir müddət əvvəl Gürcüstanı Rusiya ilə açıq qarşıdurmadan çox çətinliklə yayındıra bildiyini birmənalı şəkildə etiraf etmişdi. Həmin açıqlamada o da vurğulanırdı ki, ABŞ və Qərb uzun müddət Gürcüstanın Ukrayna savaşında Rusiya əleyhinə mövqe tutmasına cəhd göstərib. Əsas hədəf ondan ibarət olub ki, Gürcüstan Ukraynaya hərbi dəstək göstərsin, Rusiya ilə açıq qarşıdurmaya razılaşsın və bununla da, rəsmi Tiflisin Kremllə onsuz da neqativ məzmun daşıyan münasibətləri tamamilə pozulsun. Və bununla da Cənubi Qafqazda Rusiyaya qarşı ikinci cəbhənin açılmasına münbit şərait yaransın.
Maraqlıdır ki, rəsmi Tiflis ABŞ və Qərbin bu məkrli oyunlarından Gürcüstanı çox çətinliklə yayındıra bildiyinə də eyham vurur. Hakimiyyətdə olan “Gürcü arzusu” Partiyası hesab edir ki, Gürcüstanın Rusiya ilə iqtisadi-ticari münasibətlərinin bu mərhələdə tamamilə pozulmaması böyük nailiyyətdir. Xüsusilə də, rəsmi Tiflis Rusiyaya qarşı sanksiyalara qoşulması üçün Qərbin Gürcüstana güclü təzyiqlər göstərdiyini vurğulayır. Və birmənalı şəkildə bildirir ki, əgər, rəsmi Tiflis Qərb siyasi dairələrinin bu təzyiqləri qarşısında geri çəkilərsə, Gürcüstanın iqtisadiyyatı ümumiyyətlə çökər, sosial-siyasi böhran ölkədə daxili xaos yaradar.
Göründüyü kimi, rəsmi Tiflis sadəcə, ABŞ və Qərbin təzyiqlərindən şikayətlənmir, həm də Gürcüstanı böyük fəlakətlərdən uzaq tutmağa çalışdığını da ön plana çəkir. Halbuki, Qərb siyasi dairələri Gürcüstan üzərindən reallaşdırmağı bacarmadıqları məkrli planları indi Ermənistan vasitəsilə icra etməyə çalışırlar. Hər halda, indi rəsmi İrəvan Kremllə düşmənçilik səviyyəsini növbəti mərhələyə keçirtməyə doğru yönəldilməkdədir. Və Qərb siyasi dairələri Ermənistandan “geopolitik alət” kimi istifadə etmək məsələsində demək olar ki, heç bir problemlə üzləşmir.
Ona görə də, hazırda Ermənistan növbəti regional hərbi-siyasi xaosun səbəbkarı roluna hazırlanır. Bir tərəfdən, rəsmi İrəvana Rusiya ilə qarşıdurmanı daha da dərinləşdirmək təlimatı verilib. Digər tərəfdən isə Ermənistanın üzərinə Cənubi Qafqazda yeni savaşın başladılmasına yönəlik cəhdlərin sınaqdan çıxarılması ilə bağlı birbaşa öhdəlik qoyulub. Və ona görə də, indi rəsmi İrəvan həm də Ermənistanın gələcək taleyini riskə ata biləcək mərhələyə böyük sürətlə yaxınlaşır.
Bəzi məlumatlara görə, Paşinyan hakimiyyəti yaxın həftələrdə - sentyabr ayı ərzində Ermənistanın gələcək taleyini birbaşa müəyyən edə biləcək radikal siyasi qərarlar qəbul etmək niyyətindədir. Baş nazir Nikol Paşinyan siyasi komandasının qapalı toplantılarında bu barədə müəyyən eyhamlar vurmağa başlayıb. Üstəlik, rəsmi İrəvan bu istiqamətdə konkret hazırlıq prosesinə də start vermiş kimi görünür. Və bu hazırlığın sırasında hakim komandanın sıralarında ciddi “kadr təmizliyi”nin aparılması da yer almaqdadır.
Məsələ ondadır ki, baş nazir Nikol Paşinyan son qapalı toplantıda Ermənistanın xarici ölkələrdə fəaliyyət göstərən səfirlərindən Ermənistanın yaxın vaxtlarda atacağı radikal addımlara tam dəstək tələb edib. Erməni baş nazir hakimiyyətin siyasi qərarlarına qarşı çıxacaq səfirlərə vaxt itirmədən indi dərhal istefa verməyi də məsləhət görüb. Yəni, baş nazir Nikol Paşinyan bu “taleyüklü mərhələ”də əl-ayağına dolaşanlardan xilas olmağı vacib hesab edir. Və bu prosesin qalmaqalsız reallaşmasında maraqlı olduğunu da qətiyyən gizlətmir.
Bütün bunlar onu göstərir ki, rəsmi İrəvan olduqca təhlükəli və hətta geopolitik şok yarada biləcək qərarların qəbuluna hazırlıq içərisindədir. Ermənistan mətbuatına sızan məlumatlara görə, bu qərarlar əsasən iki istiqaməti əhatə edə bilər. Onlardan birincisi, Cənubi Qafqazda yeni savaşa nail olmaqla, Qərbin Rusiyaya qarşı “ikinci cəbhə” açmaq təlimatının icrası ilə bağlıdır. Ermənistanın ABŞ və Qərb tərəfindən sürətlə silahlandırıldığını nəzərə aldıqda, bu, indiki situasiyada tamamilə inandırıcı təsir bağışlayır.
Digər tərəfdən, buna paralel olaraq, ikinci istiqamət üzrə Paşinyan hakimiyyətinin yaxın vaxtlarda Ermənistanın əvvəlcə KTMT-dan, ardıncasa, Rusiyanın patronajlığı altında olan digər kollektiv platformalardan çıxması barədə prinsipial siyasi qərar qəbul edəcəyi bildirilir. Əgər, bu məlumatlar özünü doğruldarsa, növbəti aydan başlayaraq, Cənubi Qafqazda “hərbi-siyasi və ümumiyyətlə, geopolitik temperatur”un yüksələ biləcəyi qətiyyən istisna deyil. Və bu baxımdan, hesab etmək olar ki, Qərb siyasi dairələri Ermənistan üzərindən Cənubi Qafqazda “dəhşətli və dağıdıcı payız planı”nı artıq reallaşdırmağa başlayıblar.(Yeni Müsavat)
Ermənistanın Azərbaycanla həmsərhəd rayonlarının - Qeqarkunik, Tavuş və Sünikin sakinləri kütləvi şəkildə evlərini tərk edirlər.Musavat.com xəbər verir ki, bu ölkənin Statistika Komitəsinin məlumatına görə, son beş ildə sərhəd ərazilərindən 40 minə yaxın insan köçüb. Bir çox kəndlər tamamilə boşalıb.
Axının səbəbləri göz qabağındadır: baş verənlərdən dərin məyusluq, gələcəyə dair qeyri-müəyyənlik və yığılmış sosial problemlər.
Gedənlər yaxınlarına etiraf edirlər ki, 44 günlük Qarabağ müharibəsindən sonra sərhəd bölgələrində qorxu və bədbinlik daha da güclənib və bu, kütləvi köçə səbəb olub.
Kənddə hələ də yaşayanlar bunları deyirlər: “İnsanlar müharibədən sonra məyus olduqları üçün gedirlər. Yaşam üçün ən zəruri şeylər çatışmır".
Statistikaya görə, 2019-cu ilin yayında Qeqarkunikdə 230 minə yaxın insan yaşayırdı ki, onların da əksəriyyəti kəndlərdə məskunlaşmışdı. Lakin pandemiya, 44 günlük müharibə və Azərbaycanla sərhəddəki müntəzəm toqquşmalar vəziyyətə xeyli təsir edib: regionun əhalisi 13 min nəfər azalıb.
Sevan sakinləri qeyd edirlər ki, gənclərin əksəriyyəti İrəvana köçməyə üstünlük verir, çünki Sevanda iş yeri çox azdır, dövlət müəssisələri isə ümumiyyətlə, yoxdur. Qeqarkunik rəsmi statistikaya görə, Ermənistanın ən yoxsul rayonlarından biridir: burada hər üçüncü şəxs yoxsulluq həddində yaşayır və ifrat yoxsulluq səviyyəsi ölkədə ən yüksək həddədir.
“Azadlıq” radiosunun erməni xidmətinin müxbiri ilə söhbətlərində Qeqarkunik sakinləri şikayət edirlər ki, həyat getdikcə çətinləşir: insanlar getdikcə yoxsullaşır, fəlakətli pul çatışmazlığı var və ildən-ilə sağ qalmaq çətinləşir. Onların fikrincə, hökumət bu problemləri həll etmək iqtidarında deyil.