 |
|
Gürcüstan parlamentinin Hüquq Komitəsi “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanunu 67 saniyə ərzində üçüncü oxunuşda nəzərdən keçirib və dəstəkləyib.Bir müddətdir parlament binasına yaxınlaşmağa icazə verilməyən müxalifət nümayəndələri komitə iclasında iştirak etməyə vaxt tapmayıb. Komitənin sədri Anri Oxanaşvili bildirib ki, üçüncü oxunuşda yalnız redaksiya xarakterli düzəlişlər nəzərdə tutulur. Hakim partiyanın deputatlarının hər hansı şərh və sualları olmayıb.
Sabah, mayın 14-də hakim “Gürcü arzusu” partiyası sessiyanın iclasında “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanun layihəsinə baxıb təsdiq etməyi planlaşdırır.
Artıq qanun layihəsinin qəbul ediləcəyi şübhə doğurmur. Bu isə Gürcüstan hakimiyyətinin ölkədəki kütləvi etiraz aksiyalarına baxmayaraq, öz mövqeyindən geri çəkilmək niyyətində olmadığını göstərir. Ona görə də mayın 14-dən, yəni “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanunun qəbulundan sonra ölkədə siyasi gərginliyin pik həddə çaytacağı gözlənilir.
"Gürcü arzusu"nun təsisçisi Bidzina İvanişvili iqtidarının qeyd edilən addımı Qərbin Gürcüstanla münasibətlərində də siyasi ziddiyyətləri artıra bilər. Nəticədə, ABŞ və Avropa İttifaqının Bidzina İvanişviliyə qarşı sanksiyalar tətbiq edəcəyi istisna olunmur.
Həmçinin, Gürcüstanın Avropa İttifaqının üzvlüyünə namizədliyinin dondurulması da gündəmə gələ bilər. Qərbin rəsmi Tiflisə digər təzyiq vasitəsi kimi ölkədə “məxməri inqilab”ı dəstəkləməsi də mümkün variantlardan biridir. Parlamentin adıçəkilən qanun layihəsini qəbul etməsi, buna paralel olaraq Gürcüstan hakimiyyəti daxilində fikir ayrılığını dərinləşdirəcək.
Qərbyönümlü Prezident Salome Zurabişvili və “Gürcü arzusu” partiyası arasında mövcud narazılıq ölkədə yaranmış siyasi böhranın güclənməsinə səbəb ola bilər. ABŞ Dövlət katibinin Avropa və Avrasiya məsələləri üzrə müavini Ceyms Obrayenin “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanunun qəbulunu müzakirə etmək üçün mayın 13-də Tiflisə səfəri başlanıb. Yəqin ki, ABŞ diplomatı Gürcüstan rəsmilərini qanun layihəsindən imtina etməyin vacibliyinə inandırmağa çalışacaq.
Bildirək ki, hazırda Gürcüstan parlamentinin Hüquq Komitəsi və “Gürcü arzusu” qanunla bağlı qərarını elan edib, bu isə indidən Obrayenin səfərinin nəticəsiz başa çatacağını deməyə əsas verir. Yəni Gürcüstandakı siyasi proseslərin bundan sonrakı inkişafı Ceyms Obrayenin apardığı danışıqların yekunudan asılı olacaq. Əgər hökumət “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanun layihəsini Gürcüstanın daxili işi olduğunu bəyan edərsə, o zaman ABŞ “məxməri inqilab”a dəstək verə bilər.
Gürcüstanda hakimiyyət dəyişikliyi isə bütün regiona təsir edə biləcək prosesdir. Çünki Gürcüstanda baş verən hadisələr Rusiya və Qərb arasında Cənubi Qafqazda artan qarşıdurmanın gərgin mərhələyə keçməsinə səbəb ola bilər.
Bu mənada, Gürcüstandakı etiraz aksiyalarına kompleks şəkildə, yəni bütövlükdə Qara dəniz - Cənubi Qafqaz geosiyasi xətti üzərində cərəyan edən proseslərin tərkib hissəsi kimi baxmaq lazımdır. Hazırda Gürcüstanda və Ermənistanda müşahidə olunan vəziyyət dolayısı ilə Ukraynada baş verən qarşıdurmanın davamıdır.
Son siyasi epizodlar fonunda bu maraqlar toqquşması daha qabarıq görünür. Belə ki, Vladinir Putinin yenidən prezident seçilməsindən sonra Rusiya ordusunun Ukraynada aktiv hücumlarının artdığını və müəyyən əraziləri ələ keçirdiyini görmək olar. Rusiyanın bu irəliləməsi Qərbdə Avropa İttifaqını ciddi narahat etməklə yanaşı, hətta ABŞ Konqresindəki respublikaçıları da öz fikrindən daşınmağa və Ukraynaya 61 milyard dollar yardım ayırmağa vadar etdi.
Həm ABŞ-ın ilkin olaraq, 400 milyon dollar dəyərində silahlar göndərməsi, həm Britaniyadan Ukraynaya döyüş vasitələrinin yola salınması, eləcə də NATO-nun rəsmi Kiyevə dəstəyi artırmaq üçün gözlənilən toplantısı Qərbin cəbhədə əks-reaksiyasından xəbər verir. Bu ziddiyətlərin Moldovaya keçməsi Rusiyanın Ukraynadakı uğurlarından asılı olacaq.
Analoji prosesi Ermənistanda və Gürcüstanda da müşahidə etmək mümkündür. Rəsmi İrəvanın son aylar artan Qərbə inteqrasiya kursu və Rusiyanın geosyasi orbitindən uzaqlaşmaq cəhdləri gözlənildiyi kimi Moskvanın Moldovada oxşar gərinliyin yaranmasına cavab olaraq Rusiya Nikol Paşinyan hakimiyyətini devirmək üçün etiraz aksiyalarını dəstəkləyir. Bu baxımdan, arxiyepiskop Baqrat Qalstanyanın başçılığı ilə Ermənistanda baş verən etirazlara məhz Rusiya-Qərb geosiyasi qarşıdurması kontekstində yanaşmaq lazımdır.
Gürcüstanda da “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanun layihəsinin müxalifət tərəfindən Rusiyanın planı adlandırılması təsadüfi deyil. Gürcüstanın Avropa İttifaqı üzvlüyünə namizəd statusu qazanması Rusiyanı çox narahat edir. Moskva bu prosesə Qərbin Cənubi Qafqazda, öz sərhədlərində mövqelərinin möhkəmlənməsi təhlükəsi kimi baxır. Hətta Rusiya Avropa İttifaqından sonra növbəti mərhələdə Gürcüstanın NATO-ya daxil ola biləcəyindən ehtiyatlanır.
Ona görə də Qərbin demokratik təsisatlarının Gürcüstanda sıradan çıxmasında maraqlıdır. İvanişvili hakimiyyəti əli ilə sözügedən qanunun qəbulu Qərbyönümlü vətəndaş cəmiyyətinin və müxalifətin fəaliyyətini məhdudlaşdırmağa imkan verir. Bu gün Gürcüstanda etirazların baş qaldırması isə öz növbəsində, Qərbin buna cavabı kimi başa düşülməlidir. Ermənistanla yanaşı, Gürcüstandakı hadisələr Cənubi Qafqazda Rusiya-Qərb qarşıdurmasının əhatə dairəsinin genişləndiyini göstərir.
Ermənistandan fərqli olaraq, Gürcüstan Rusiya ilə həmsərhəd olması Moskva üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir. Çünki hər iki ölkənin sərhəddində iki münaqişə ocağı var. Üstəlik, Abxaziya və Cənubi Osetiya coğrafi baxımdan, Ukrayanaya yaxın ərazidə yerləşir. Qərb isə bundan istifadə edib Rusiyaya qarşı ikinci cəbhə aça bilər. Əgər Gürcüstanda “məxməri inqilab” baş versə, o zaman bu ölkə Mixail Saakaşvilinin prezidentliyi dövründə olduğu kimi, Rusiyanın tam təsir zonasına keçəcək.
Ona görə də Rusiya Gürcüstanda Qərbin inqilab etmək cəhdlərini sakit qarşılamayacaq. Gürcüstanda hakimiyyət dəyişikliyinin baş verməsi Paşinyanın da Qərbə inteqrasiya etmək və Rusiyanın təhlükəsizlik sistemindən çıxmaq üçün siyasi manevr imkanlarını artıracaq. Bu baxımdan, bu gün regionun siyasi taleyinin Tiflisdə həll olunduğunu demək mümkündür.
Müşfiq Abdulla
“Cebhe.info”
Zəngəzur istiqamətində rus sərhədçiləri bölgəni tərk etməyə başlayıb.
Bu barədə Qafanın Nerkin Hand kənd icmasının rəhbəri Xaçatur Bağdasaryan məlumat verib.
Onun sözlərinə görə, mayın 12-də onlar rus sərhədçilərinin tarlada rabitə kabellərini yığdığını görüblər. "Yəqin ki, bölgəni tərk edirlər", - o qeyd edib.
Rusiya sərhədçiləri bu əraziyə 44 günlük müharibədən sonra Ermənistan hökumətinin təşəbbüsü ilə yerləşdirilib.
Kremlin mətbuat katibi Rusiya hərbçilərinin və sərhədçilərinin Ermənistanın bir sıra rayonlarından çıxarılması prosesinin mayın 8-də Moskvada Ermənistan və Rusiya başçılarının görüşü zamanı razılaşdırıldığını açıqlayıb. Peskovun sözlərinə görə, İrəvanın tələbi ilə Rusiya sərhədçiləri Ermənistan-Türkiyə və Ermənistan-İran sərhədlərində qalmağa davam edəcək.
Ermənistan hakim “Vətəndaş müqaviləsi” partiyasının parlament fraksiyasının rəhbəri Hayk Koncoryan bildirib ki, Rusiya sərhədçiləri Basarkeçər (Geqarkunik), Zəngəzur (Sünik), Tavuş, Ararat və Dərərləyəz "Vayots Dzor" bölgələrini, həmçinin "Zvartnots" hava limanını tərk edəcəklər.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev mayın 14-də Çin Xalq Respublikasının Çin Xalq Siyasi Məşvərət Şurasının Ümumçin Komitəsinin sədr müavini, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının Mehriban Qonşuluq, Dostluq və Əməkdaşlıq üzrə Çin Komitəsinin sədri Şen Yueyuenin başçılıq etdiyi nümayəndə heyətini qəbul edib.
Bu barədə Prezidentin Mətbuat xidməti məlumat yayıb.
Əlilliyin qiymətləndirilməsi məqsədilə tibbi-sosial ekspertiza müayinəsinə göndərişlərin verilməsi qaydası dəyişib.
Baş nazir Əli Əsədov bununla bağlı müvafiq qərar imzalayıb.
Dəyişikliklə sənədə yeni bənd əlavə olunub. Yeni bəndə əsasən, bu Qaydanın 1.5-ci bəndində göstərilən əsas şərtlər mövcud olmadıqda, habelə şəxs bu Qaydanın 2.2-ci bəndində nəzərdə tutulan hallarda zəruri diaqnostik müayinələrdən keçməkdən imtina etdikdə Komissiya göndəriş verməkdən imtina edir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev mayın 14-də ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədri, Malta Respublikasının xarici, Avropa işləri və ticarət naziri İan Borqun başçılıq etdiyi nümayəndə heyətini qəbul edib.
Bu barədə Prezidentin Mətbuat Xidməti məlumat yayıb.
Azərbaycan Xarici işlər Nazirliyi İsraili Müstəqillik Günü münasibətilə təbrik eib.
Bu barədə nazirliyin "X" hesabında paylaşım edilib.
"Sizi təbrik edir və Müstəqillik Günündə xoş arzularımızı bildiririk. İsrail Milli Gününüz mübarək!", - deyə paylaşımda qeyd edilib.
Avropa Parlamentinin üzvü Xaviyer Nart Qərbi Azərbaycan İcmasında İcmanın İdarə Heyətinin sədri, Milli Məclisin deputatı Əziz Ələkbərli və İcmanın sözçüsü Ülviyyə Zülfiqar ilə görüşüb.
Bu barədə Qərbi Azərbaycan İcmasından məlumat verilib.
Bildirilib ki, görüşdə İcma sədri ispaniyalı qonağa Qərbi Azərbaycanlıların ötən 200 il ərzində üzləşdiyi soyqırımlar və deportasiyalar barədə məlumat verib, dağıdılan maddi-mədəni irsimizdən bəhs edib. Ə.Ələkbərli Avropa Parlamentində Azərbaycana qarşı qərəz və ayrı-seçkiliyin regionda sabitliyə mənfi təsir göstərdiyini deyib. Parlamentariyə bildirilib ki, soydaşlarımız sonuncu - 1987-1991-ci illər deportasiyası zamanı zorla öz evlərini tərk etməyə məcbur ediliblər. Bu gün onların niyyəti sülh yolu ilə, təhlükəsiz və ləyaqətli şəkildə öz ata-baba yurdlarına qayıtmaqdır.
Xaviyer Nart öz növbəsində Qərbi azərbaycanlıların yaşadıqları bəlaları tarixi faciə adlandıraraq həqiqətlərimiz barədə daha çox məlumat istəməklə öyrəndiklərini avropalı həmkarlarına çatdıracağını bildirib.
Qonağa Qərbi Azərbaycan İcmasının bir neçə dildə nəşr edilmiş Qayıdış Konsepsiyası da təqdim olunub.
Bundan əlavə, İrəvanda səfərdə olan ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədri, Maltanın xarici naziri Yan Borqa Ermənistan xarici işlər naziri Ararat Mirzoyanla keçirdiyi mətbuat konfransında təxribatçı sual verilib.
Erməni mediası “Bakının ATƏT platformasından özünün Qərbi Azərbaycan gündəliyini və Maltanın dolayısı ilə töhfə verdiyi Ermənistana qarşı “ərazi iddialarını” təbliğ etmək üçün istifadə etməyə çalışdığı” iddia edilib.
Bunun cavabında maltalı nazir qeyd edib ki, Maltanın ATƏT-dəki sədrliyi çox şəffaf və dürüstdür və ölkə hərtərəfli sülhə nail olmaqda Ermənistan və Azərbaycana kömək etmək niyyətindədir.
Ermənistanda Paşinyan hakimiyyətinə müxalif daxili və xarici güclər, həmçinin bölgədə sülhü istəməyən qüvvələr onu devirmək üçün son illərdə ən müxtəlif klassik taktikalara əl atsa da, nəticədə uğursuzluğa düçar olublar. Nəhayətində Paşinyanın rəqibləri onun öz silahından istifadə etməklə devirmək qərarına gəliblər. Onlar bu taktikanı seçməklə Paşinyan hərəkətlərini təkrar edə bilən tamamilə yeni fiqur da ortaya çıxarıblar. Bu fiqur həm də ermənilərin son inam yeri olan erməni kilsəsinin təmsilçisi keşiş Baqrat Srbazandır. Əgər diqqət yetirsək o zaman keşiş Srbazanın liderliyi altında başlanan prosesdə tamamilə 2018-ci ilin yaz aylarındakı aksiyaların təkrarını görərik. Yəni keşiş Srbazanın aksiyadakı taktikasına, davranışına, danışığına, kütləyə xitabına, tərzinə nəzər yetirsək eynilə 6 il əvvəlki Paşinyanı xatırladır: Srbazan kimi küçə-küçə, qapı-qapı dolaşırdı, hərəkəti iflic etmək üçün avtomobillər və digər texnikalarla yolları bağlayırdı. Bölgələrdə müxtəlif formalarda etiraz yürüşləri, aksiyalar keçirilirdi. İndi sadəcə rolların ifaçılarının yerlərini dəyişdiyini görürük. Burada əvvəlkindən fərqli olaraq irəli sürülən fiqur erməni kilsəsinin təmsilçisidir.
Aksiyanın vüsət almasında qaranlıq məqamlar...
Bəs arxa planda olan və Paşinyan hakimiyyətini devrirməkdə maraqlı olan kimlərdir?
Birincisi, daxildəki revanşist qüvvələr olan "Qarabağ klanı"nın liderləri Robert Köçəryan, Serj Sarqsyan, Paşinyana düşmən erməni kəsilsəsi və digər siyasi güclərdir.
Qeyd edək ki, Robert Köçəryanla Serj Sarqsyan artıq bir müüddətdir Avropadadırlar. Onların hər ikisinin müalicə adı alında Almaniyada olduğu bildirilir. Bu aksiyanın arxa planında duran əsas fiqurların ölkə xaricində olduğu bildirilir. Hadisələrdən bir az əvvəl onların xaricə müalicə üçün getmələrini təsadüfi hesab etmək yanlış olar. Bu daha çox xarici güclərlə daxili qüvvələrin daha rahat formada hakimiyyət çevrilişini detallarınadək birgə müzakirə etməyə, rolları bölüşməyə, aksiyada kütləviliyin təmin edilməsi, maliyyələşdirilməsi, həmçinin lazım gəldikdə proseslərin onlara bağlı olmaması barədə fikir formalaşdırmağa imkan yaradır.
İkincisi, Rusiya və İran Cənubi Qafqazda nəzərəti qoruyub saxlamağa çalışır. Ona görə də Moskva və Tehran yaranmış fürsətdən faydalanaraq bütün resurslarından - siyasi, iqtisadi, hərbi, elm sahəsində, dövlət struktrunda, o cümlədən media və vətəndaş cəmiyyətindəki gücündən istifadə etməklə Paşinyan hakimiyyətini devirməyə çalışır. Hansı ki biz bu gün bunu müşahidə etməkdəyik. Əgər bu da alınmazsa, Paşinyanı yürütdüyü xarici siyasi kursdan çəkindirmək variant işə düşəcək.
Üçüncüsü, bölgədə sülhü istəməyən, həmçinin anti-Azərbaycan və anti-Türkiyə güclərdir. Bura həm də xaricdəki bəzi erməni diaspor təşkilatları daxildir. Onlar da öz maraqları naminə aksiyaya dəstək verirlər.
Niyə məhz indi...
Bir çoxlarını maraqlandıran suallardan biri də ondan ibarətdir ki, nə gözlənilir və niyə məhz indi...
ABŞ-də növbəti prezident seçkiləri yaxınlaşdığından Ağ Evin diqqəti daha çox daxili proseslərə yönlədiyindən Ermənistandakı daxili və xarici güclər bundan maksimum faydalanmağa çalışır. Yaxşı bilirlər ki, İrəvanda ABŞ-nin yetərincə qüvvəsi olsa da, Ağ Ev Ermənistanda vəziyyət gərginləşdikdə və təhlükəli məcraya yönəldikdə lazımi effektiv adekvat reaksiyanı verə bilməyəcək. O baxımdan da ilk günlərdən fərqli olaraq və Paşinyanın Moskva görüşündən sonra aksiya yeni bir mərhələyə qədəm qoyub.
Bəs nə gözlənilir?
Məqsəd Paşinyan hakimiyyətini devirmək olsa da, əsas məsələ kimin hakimiyyəti ələ almasıdır. Aksiyanın episentri İrəvana köçdükdən sonra siyasi qüvvələri və iştirakçıları ən ciddi maraqlandıran sual da budur. Bu səbəbdən də müxalif qüvvələr daxilində hakimiyyət uğrunda daxili çəkişmə yenidən qızışmağa başlayıb. Onlar bunu medianın əli ilə gündəmə gətirməkdədirlər.
Hətta aksiyaya liderlik edən Baqrat Srbazan əvvəlcə məqsədinin yalnız Paşinyan hakimiyyətindən xilas olmağı bəyan etsə də, sonradan baş nazir postuna iddialı olduğunu açıqca dilə gətirməkdədir. İddiasını ortaya qoyan Srbazan "kilsə xeyri-dua verərsə", "xalq tələb edərsə" kimi ifadələr işlədib. Hətta keşiş Srbazan mayın 12-də aksiyada bəyan edib ki, baş nazir postuna namizəd heç bir qüvvənin təmsilçisi olmamalıdır. O bununla həm bir daha öz iddiasını ortaya qoyur, digər tərəfdən də aksiyada kütləviliyi təmin etməyə çalışır. Yaxşı bilirlər ki, indiki məqamda hansısa şəxsin adı çəkilərsə, aksiya istənilən nəticəni verməyəcək və əvvəlki kimi tez bir zamanda səngiyəcək.
İndi bütün qüvvələrin əsas hədəfi aksiyanın kütləviliyini təmin etməkdir və lazımi məqamda iddialının adını açıqlamaqdır.
Əgər aksiya hədəflərə nail olarsa və baş nazir məsələsində ümumi razılıq olmasa, tərəflər ilkin olaraq hakimiyyət dəyişikliyinə nail olub keçid hökumətini formalaşdırmaq, yeni seçkilərin keçirilməsini üçün Srbazanın namizədliyi ilə razılaşa bilərlər. Srbazanın liderliyi altında siyasi qüvvələrdən və cəmiyyətdə nüfuzu olan şəxslərdən ibarət müvəqqəti keçid hökuməti də formalaşdırıla bilər. Mövcud vəziyyətdə bu daha çox real görünür. Bundan sonra yeni seçkilər keçirilə və yeni hökumət formalaşa bilər.
Hətta ola bilsin ki, müxalifət növbəti mərhələdə hərbçilərin də dəstəyindən istifadə etsin. Müxalifətdə əminlik olarsa, güc taktikasından da istifadə istisna deyil. Bu müxalifətin son şansıdır və istəyinə nail olmaq üçün bütün variantlara əl atması da gözləniləndir. Uğurlu olub-olmayacağı başqa məsələdir. Çünki hakimiyyət və Ermənistanda marağı olan Qərb ölkələri prosesləri sakitcə izləməyəcək. Onlar da Paşinyan hakimiyyətinin devrilməməsi üçün adekvat addımlar atacaq.
Amma ən maraqlı məqam isə Paşinyanın son günlərdə prosesi sakitcə izləməsidir.
İlk günlərdə Paşinyan aksiya ilə mövqeyini açıqlayaraq konkret olaraq xarici qüvvə kimi Rusiyanı, daxildə isə Robert Köçəryanla, Serj Sarqsyanı ittiham etsə də, mayın 8-də Kremldəki görüşündən sonra tam sakitçilik hökm sürməkdədir. Ümumiyyətlə, Paşinyanın mayın 8-də Kremldəki görüşünün nəticələri barədə liderlərin birgə açıqlamasının olmaması, sadəcə çox məhdud formada açıqlama verilməsi ciddi məqamlardan xəbər verir. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, görüşdə müzakirələr çox gərgin keçib və tərəflər arasında ciddi fikir ayrılığı olub. Hətta Paşinyanın timsalında Ermənistana hədələrin olması da istisna deyil. Çünki aksiya Paşinyanın Kremldəki görüşündən sonra yeni bir mərhələyə qədəm qoyaraq geniş vüsət almağa başladı.
Paşinyanın da sakitcə hakimiyyətdən gedişini düşünmək sadəlöhvlük olardı. Proseslərin təhlükəli hal alması, qarşıdurmanın baş verməsi də istisna deyil.
Qərbdə artıq anlayırlar ki, Ermənistan daxili və xarici faktorlar, eləcə də, hərbi-siyasi potensial baxımından, geopolitik situsiya yaratmaq və onu idarə etmək şansına malik deyil... Buna isə yalnız Azərbaycan qadirdir, ona görə də, Ermənistandakı “kilsə qiyamı”nın nəticəsindən asılı olmayaraq, ABŞ və Qərb əvvəl-axır rəsmi Bakının önünə çıxmağa məcbur qalacaq...
Cənubi Qafqazda Azərbaycanın geopolitik iradəsi regional şərtləri müəyyən edən yeganə faktordur. Hazırda rəsmi Bakı bu regionda geopolitik şərtləri diqtə edir, regional proseslərə tam nəzarətini qoruyub, saxlayır. Ona görə də, Cənubi Qafqaza səfər edən Qərb siyasi dairələrinin yüksək rütbəli təmsilçiləri məhz bu önəmli faktorla hesablaşmaq məcburiyyətində qalıb. Və bu baxımdan, rəsmi Bakının regional supergüc mərkəzinə çevrildiyi qətiyyən şübhə doğurmur.
Onu da qeyd edək ki, ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədri Yan Borq da Azərbaycanın regional liderliyini nəzərə aldığını açıq-aşkar biruzə verib. Belə ki, Qərb qurumlarının regiona, xüsusilə də, İrəvana səfər edən təmsilçiləri adətən, ermənipərəst məzmunlu açıqlamalar verirdilər. Ancaq ATƏT sədri bu dəfə ehtiyatlı davranmağa üstünlük verib.
Məsələ ondadır ki, ATƏT sədri Yan Borq Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhədlərin delimitasiyası ilə bağlı prosesə münasibət bildirməkdən qəti şəkildə imtina edib. ATƏT sədri İrəvanda bildirib ki, onun təmsil etdiyi qurum iki ölkə arasında delimitasiya prosesində iştirak etmir: “Əgər, mən bu prosesə münasibət bildirsəm, bu, faydalı olmayacaq. Çünki ATƏT bu prosesdə iştirak etmir. Bu, ikitərəfli proses olduğundan, mənim münasibət bildirməyim, qətiyyən doğru olmaz”.
Əslində, ATƏT sədrinin mövqeyi tamamilə başadüşüləndir və təqdirə layiqdir. Eyni zamanda, Yan Borq İrəvandan sonra Bakıya səfər edəcəyindən, onun hər hansı yanlış açıqlaması Azərbaycanın siyasi dairələrində qıcıq yarada bilərdi. Nəticədə ATƏT və Azərbaycan arasında əməkdaşlıq prosesinə zərbə vurulmuş olardı. Və rəsmi Bakının prinsipial davranmağa üstünlük verdiyi nəzərə alındıqda, bu, tamamilə inandırıcı görünür.
Maraqlıdır ki, son vaxtlar Qərb siyasi dairələrində Azərbaycanın geopolitik iradəsi qarşısında geri çəkilmə meylləri kifayət qədər qabarıq şəkildə müşahidə olunur. Hər halda, ABŞ və Avropa Birliyi başda olmaqla, əksər Qərb dövlətləri Azərbaycan-Ermənistan sərhəd delimitasiya prosesini dəstəklədiklərini rəsmən bəyan ediblər. Bundan yalnız Fransa kənarda qalmışdı. Rəsmi Paris Cənubi Qafqazda münaqişə faktorlarının və mexanizmlərinin akruallığını qorumaqda maraqlıdır. Ona görə də, sərhəd delimitasiya prosesi ilə bağlı dəstəkləyici mövqedən yayınmağa üstünlük verirdi.
Ancaq Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin Almatı görüşündən sonra Fransa da öz mövqeyini bəyan etmək məxburiyyətində qaldı. Çünki Ermənistanın xarici işləri Ararat Mirzoyan Azərbaycanlı həmkarı ilə görüşün konstruktiv məcrada keçdiyini vurğulayıb. O, sülh danışıqlarının indiyə qədər elan edilmiş prinsiplər üzrə davam etdirilməsi ilə bağlı anlaşmanın olduğunu bildirib. Və bu, o deməkdir ki, Fransanın Cənubi Qafqazda münaqişə faktorlarının aktuallığının qorunmasına yönəlik ümidləri boşa çıxmaq üzrədir.
Təbii ki, belə situasiyada “ağ qarğa” statusunda qalmaq idtəməyən rəsmi Paris könülsüz də olsa, Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhəd delimitasiya prosesini dəstəklədiyini bəyan edib. Rəsmi Paris onu da vurğulayıb ki, Fransa öz tərəfdaşları ilə birlikdə bu prosesi bundan sonra da dəstəkləməkdə davam edəcək. Halbuki rəsmi Bakı ermənipərəst Fransanın dəstəyinin səmimiliyinə inanacaq qədər sadəlövh deyil. Və rəsmi Bakının prinsipial mövqeyini nəzərə aldıqda, Fransanın Cənubi Qafqazda hır hansı prosesdə iştirak şansı qazana biləcəyi qətiyyən inandırıcı görünmür.
Böyük ehtimalla rəsmi Parisin “dəstək bəyanatı”nda Ermənistanda baş verən son hadisələrin də müəyyən təsiri mövcuddur. Çünki Fransa delimitasiya prosesinə susqun qalmaqla, əslində, müəyyən mənada, “kilsə qiyamı”nın yanında yer almış kimi görünürdü. Bu baxımdan, Fransanı Ermənistanda baş verən daxili qarşıdurmaya münasibətdə Rusiya ilə eyni “səngər”də yer almaqda suçlamaq da olardı. Və bu baxımdan, rəsmi Paris həm də bu geopolitik görüntüdən yayınmaq məqsədi güdmüş də ola bilər.
Belə anlaşılır ki, Cənubi Qafqaz üzərində qurulmuş məkrli planlar artıq tədricən pozulmağa başlayıb. Ermənistanda ABŞ və Qərblə Rusiyanın həlledici qarşıdurması artıq taleyüklü mərhələyə keçmək üzrədir. Fransanın bu prosesdə ikibaşlı və riyakar mövqe tutması Paşinyan hakimiyyəti tərəfindən də nəzərə alınmaqdaydı. Hər halda, Ermənistanı dəstəklədiyini hər imkanda qabartmağa çalışan rəsmi Parisin “kilsə qiyamı”na münasibətdə Kremllə ortaq şəkildə susması Paşinyan hakimiyyəti daxilində həm çaşqınlıq, həm də ciddi suallar doğurmaqdaydı.
Bütün bunlar o deməkdir ki, ABŞ, Avropa Birliyi və o cümlədən də, Fransa regional hədəflərindən uzaqlaşmaq təhlükəsi ilə üzləşiblər. Əgər, “kilsə qiyamı” Paşinyan hakimiyyətinin devrilməsi ilə nəticələnərsə, Ermənistanın yenidən Rusiyanın orbitinə qaytarılacağı qətiyyən şübhə doğurmur. ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa son vaxtlar Azərbaycana qarşı da riyakar, qərəzli mövqe tutduğundan bu region Qərbin üzünə tamamilə qapana bilər. Və bu səbəbdən də, Qərbin rəsmi Bakı ilə pozulmaqda olan münasibətləri yenidən bərpa etməyə çalışacağı şübhə doğurmur.
Belə anlaşılır ki, hazırda Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhəd delimitasiya prosesinə verilən dəstək ən yaxşı halda, Qərbin rəsmi Bakı ilə anlaşma zəmini axtarmasında başlanğıc “geopolitik yatırım” rolunu da oynaya bilər. Yəni, Ermənistan Rusiyanın təsir dairəsinə qaytarılacağı təqdirdə, ABŞ və Qərbin Azərbaycana minnətçi düşməkdən başqa yolu qalmayacaq. Hətta “keşiş qiyamı” yatırılsa belə, bundan sonra Qərbin rəsmi Bakıya daha çox ehtiyacı olacaq.
Çünki Qərbdə artıq anlayırlar ki, Ermənistan daxili və xarici faktorlar, eləcə də, hərbi-siyasi potensial baxımından, geopolitik situsiya yaratmaq və onu idarə etmək şansına malik deyil. Buna yalnız Azərbaycan qadirdir və artıq geopolitik situasiya birmənalı şəkildə rəsmi Bakı tərəfindən idarə olunur. Ona görə də, Ermənistandakı “kilsə qiyamı”nın nəticəsindən asılı olmayaraq, Qərb siyasi dairələri üçün ümumi qərar faktoru da hesab etmək olar. Və istənilən qərar Qərbi əvvəl-axır rəsmi Bakının önünə çıxaracaq.(Yeni Müsavat)
Ermənistanda revanşist qüvvələrin də dəstəklədiyi keşiş Baqratın başladığı hərəkatın sonrakı mümkün gedişatı bu ölkədə ciddi müzakirə mövzusudur. Bir qism ekspertlər hesab edir ki, Nikol Paşinyan hakimiyyətinə qarşı indi klassik müxalifət deyil, Erməni Apostol Kilsəsi dayanır. Bu da Paşinyan hökumətinin ənənəvi üsullara-hədə-qorxu, həbs, təqib və təzyiqlərə əl atmağa imkan vermir. Ekspertlərə görə, hakimiyyətin etirazlara başçılıq edən Baqrat Srbazana qarşı güc tətbiq ediləcəyi təqdirdə nələrin baş verəcəyi ilə bağlı heç bir hesablamaları yoxdur. Bu mənada Paşinyan hökuməti kifayət qədər çətin vəziyyətə düşüb.“İrəvanda siyasi hakimiyyət məsələsinin həllini gözləmədən Ermənistanın bütün yaşayış məntəqələrində təcili olaraq könüllülərdən ibarət dəstələr yaratmaq lazımdır”. Musavat.com yekramas.org-a istinadən xəbər verir ki, bu çağırışla siyasi elmlər doktoru, hərbi tarixçi Armen Ayvazyan özünün Facebook səhifəsində çıxış edib.
Ayvazyan iddia edir ki, Azərbaycan istənilən an- ya Paşinyanın istefasından əvvəl, ya da ondan sonra yaranmış qeyri-müəyyən vəziyyətdən istifadə edərək Ermənistana genişmiqyaslı hücuma keçə bilər. “Rusiya qoşunlarının Ermənistanın Azərbaycanla sərhədlərindən çıxarılması Azərbaycanın hücununun yaxınlarda olacağını deməyə əsas verir” deyə, tarixçi bildirib.
Ayvazyan ölkədəki böhranlı vəziyyətdən çıxmaq üçün “Respublika” meydanında “kölgə hökumətinin” baş nazirinin, müdafiə nazirinin və xarici işlər nazirinin adını elan etmək, sonradan keçid hökuməti formalaşdırmaq lazımdır: “Xalq yeni hökumət haqqında aydın təsəvvür əldə etməli və onun üzvlərini Paşinyan və onun əlaltılarından müsbət şəkildə fərqləndirməyi bacarmalıdır. Əsl məqsəd güclü xalq hərəkatı yaratmaqdırsa, keçid hökumətində “köhnə” şəxslərdən hər hansı birinin olması istisna edilməlidir”.
Ayvazyana görə, Ermənistanın xarici siyasətinin və hərbi təhlükəsizliyinin yeni konsepsiyalarının əsas müddəaları müzakirə edilməli və dərc edilməlidir. Erməni tarixçi deyib ki, xarici siyasətin əsas istiqaməti İranla dərinləşdirilmiş strateji müttəfiqlik sənədi bağlamaq olmalıdır. Ermənistanın hərbi siyasətində “Millət-Ordu” modelinin qəbulu, onun tərkib hissəsi çoxminlik könüllülər dəstəsinin formalaşdırılması olmalıdır. Keçid hökuməti Paşinyan xuntasının Ermənistanın müxtəlif sahələrində törətdiyi dağıntıları düzəltmək üçün ən əsas addımları dərc etməlidir. Məsələn, hakimiyyətə gələndən elə ertəsi gün təhsil və elm sahələrində qəbul edilən antierməni qərarları, proqramları ləğv etmək lazımdır. Hakimiyyətə gəldikdən dərhal sonra yad etno-milli ünsürlərin Ermənistana immiqrasiyasının dayandırılması və repatriasiyanın qanunvericilik, maliyyə və bütün digər yollarla təşviq edilməsi barədə qərar qəbul edilməlidir”.
Ayvazyan hesab edir ki, İrəvanda keçirilən mitinqlərdə bu məsələlər prioritet kimi müzakirə edilməli və təklif olunan həll yolları tapılmalıdır. “Uğursuzluq bu dəfə seçim deyil, son ola bilər” – Armen Ayvazyan təkliflərini yekunlaşdırıb.
Musavat.com