 |
|
Azərbaycan Qərbin sifarişlərini icra edən Ermənistanın “kaprizlər”inə görə zaman itirmək niyyətində deyil, ona görə də, alternativ variantlara üstünlük verməyə başlayıb... Rəsmi Bakı Paşinyan hakimiyyətinə “regional qapıları” qapadaraq, Cənubi Qafqazın geopolitik, geoiqtisadi və geostrateji layihələrini Ermənistandan yan keçməklə, reallaşdırmaq qərarı verib...
Cənubi Qafqaz geopolitik, geoiqtisadi və geostrateji layihələr üçün ən cəlbedici məkana çevrilməyə başlayıb. Hazırda dünyanın bir çox siyasi-iqtisadi iradə mərkəzlərinin əsas diqqəti məhz bu regiona yönəlmiş kimi görünür. Yəqin ki, Cənubi Qafqazın regional layihələr üzrə vəd etdiyi parlaq perspektivlər dünyada bir çoxlarını şirnikləndirir. Və ona görə də, əksər beynəlxalq siyasi-iqtisadi iradə mərkəzləri həmin perspektivlərdən özləri üçün ən sərfəli payın qoparılmasına can atırlar.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Cənubi Qafqaz hazırda ilk növbədə beynəlxalq nəqliyyat-kommunikasiya xətlərinin önəmli qovşağına çevrilmək imkanları ilə diqqəti çəkir. Xüsusilə də, bu regionun Avropa və Asiyanı birləşdirmək perspektivi hər il nəhəng maliyyə dövriyyəsi ilə bağlı proqnozları gücləndirir. Bəzi iddialara görə, bu proqnozlar yüzmilyonlarla dollar üzərindən aparılan maliyyə hesablamalarını özündə əks etdirir. Hətta illik iqtisadi-ticari tranşlardan ortaya çıxacaq maliyyə dövriyyəsinin 500 milyard və bir trilyon dollar arasında dəyişə biləcəyi istisna olunmur.
Göründüyü kimi, Cənubi Qafqaz hazırda dünya iqtisadiyyatının ən böyük “tikələr”indən birinə çevrilmək imkanlarını özündə birləşdirir. Bu baxımdan yaxın gələcəkdə bu regionun böyük sürətlə dəyişərək, inkişaf mərhələsinə qədəm qoya biləcəyi qətiyyən şübhə doğurmur. Cənubi Qafqazın inkişaf perspektivləri qarşısında olan əsas əngəlin “Qarabağ problemi”nin birdəfəlik aradan qaldırılması geoiqtisadi layihələrin də önünü artıq açıb. Hazırda Cənubi Qafqaz uğrunda mövcud olan amansız mübarizənin bu regionu “nifaq alması”na çevirməsinin səbəbləri də indi daha çox başadüşüləndir.
Təbii ki, yalnız Azərbaycan deyil, ümumiyyətlə, Cənubi Qafqazın gələcək inkişaf perspektivləri üçün “açar geoiqtisadi layihə” olaraq, Zəngəzur dəhlizi ön plana çıxıb. Yəni, bu regionun Avropa və Asiya arasında birbaşa nəqliyyat-kommunikasiya marşrutuna çevrilməsi üçün Zəngəzur dəhlıizinin hansısa variantda mütləq reallaşdırılması əsas şərtdir. Və belə anlaşılır ki, bu dəhliz üçün alternativ variantlar artıq qaçılmaz xarakter daşıyır.
Məsələ ondadır ki, rəsmi İrəvan hamıdan çox marağında olduğu Zəngəzur dəhlizini yalnız Ermənistanın nəzarəti altında açılmasına razılıq verir. Rəsmi Bakı isə Fransa və Avropa Birliyinin tam nəzarətində olan Ermənistana belə bir şans tanımaq niyyətindən uzaqdır. Üstəlik, Kreml də Zəngəzur dəhlizinin Ermənistanın deyil, məhz Rusiyanın nəzarətində olmasını hədəflədiyindən Azərbaycanın mövqeyinə daha yaxındır. Və bu, Ermənistanın çətin vəziyyətə salınmasına yol aça biləcək önəmli bir məqamdır.
Belə anlaşılır ki, Azərbaycan, Türkiyə və Rusiya, eləcə də, dolayısı ilə İran Ermənistan ucbatından ABŞ, Fransa və Avropa Birliyinin Cənubi Qafqaza yerləşmək cəhdlərinə qarşı çıxmaq məcburiyyətində qalıblar. Adı çəkilən dövlətlər geopolitik, geoiqtisadi və geostrateji xarakter daşıyan layihələrin, o cümlədən də Zəngəzur dəhlizinin bu regiona heç bir aidiyyatı olmayan beynəlxalq güclərin nəzarəti altına keçməsinə müqavimət göstərməkdə qərarlı davranırlar. Və bu, Ermənistan üçün olduqca böyük təhlükə vəd edir.
Maraqlıdır ki, Azərbaycan Qərbin sifarişlərini icra edən Ermənistanın “kaprizlər”inə görə zaman itirmək niyyətində deyil. Ona görə də, rəsmi Bakı alternativ variantlara üstünlük verməyə başlayıb. Belə ki, Azərbaycan və İran arasında Zəngəzur dəhlizinin funksiyalarını yerinə yetirəcək marşrutun işə salınması barədə prinsipial anlaşma əldə olunub. Yəni, rəsmi Bakı yeni marşrutu Ermənistandan yan keçməklə reallaşdırmaq planlarını icra etməyə başlayıb.
Belə anlaşılır ki, Qərbin icazəsi olmadan sərbəst qərarlar verə bilməyən Ermənistanın mövqeyi ucbatından Zəngəzur dəhlizinə marağını itirmək üzrədir. Bu, indiki situasiyada yalnız Ermənistana sarsıdıcı zərbə vura bilər. Çünki böyük perspektlər vəd edən belə nəhəng layihədən kənarda qalacağı təqdirdə, Ermənistan önəmli maliyyə qaynağından məhrum edilmiş duruma düşəcək. Və nəticədə Ermənistan vaxtilə Bakı-Ceyhan əsas boru xətti də daxil olmaqla, iştirakdan kənarda qaldığı geoiqtisadi layihələrlə bağlı itkiləri təkrarlamış olacaq.
Bütün bunlar o deməkdir ki, Qərbin təsiri altında qalan Ermənistan blokadadan çıxmaq şanslarını istifadə etmək əvəzinə, özünün daha da təcrid edilmiş duruma salmaqdadır. Azərbaycan isə bundan demək olar ki, heç nə itirməyəcək. Belə ki, əgər, Zəngəzur dəhlizi Ermənistan ərazisi ilə reallaşsaydı, bu marşrutun uzunluğu 42 kilometr olacaqdı. İndi İran ərazisindən çəkiləcək nəqliyyat-kommunikasiya xəttinin uzunluğu 50 kilometrə yaxınlaşacaq. Yəni, rəsmi Bakı üçün ortaya çıxacaq fərq təxminən 8 kilometrlə məhdudlaşır. Və bu, artıq Azərbaycanın deyil, məhz Ermənistanın tarixi iqtisadi probleminə çevrilə bilər.
Təbii ki, rəsmi İrəvan Azərbaycanın alternativ variantı işə salmasından ciddi şəkildə narahatdır. Ona görə də, baş nazir Nikol Paşinyan vəziyyəti düzəltmək üçün “dünyanın regional qovşağı” adlandırdığı qeyri-real layihə ilə çıxış edib. Onun iddiasına görə, əgər, Ermənistan ərazisindən Şimal-Cənub və Şərq-Qərb marşrutları keçərsə, bu, dünya iqtisadiyyatı üçün ən sərfəli variant ola bilər. Halbuki, indiki situasiyada erməni baş nazirin bu uydurma layihəsinə maraq göstəriləcəyi qətiyyən inandırıcı deyil.
Çünki qərar verənlərin sırasında Ermənistan yer almır. İndiki halda, rəsmi İrəvan öz davranışları ilə Ermənistanı ən perspektivli geoiqtisadi layihədən kənarda qoymaq üzrədir. Əgər, belə davam edərsə, böyük ehtimalla yaxın vaxtlarda Ermənistan “dünyanın regional qovşağı”nı bir kənara buraxıb, Zəngəzur dəhlizinin rəsmi Bakının şərtləri çərçivəsində reallaşdırılması üçün Azərbaycana yalvarmaq məcburiyyətində də qala bilər.(musavat.com)
Daxili işlər orqanlarında yeni təyinatlar olub.
"Daxili işlər naziri general-polkovnik Vilayət Eyvazovun imzaladığı əmrlə Zərdab Rayon Polis Şöbəsinin rəisi, polis polkovnik leytenantı Azər Əfəndiyev vəzifədən azad edilib. Digər əmrlə o, Qusar Rayon Polis Şöbəsinin rəisi təyin edilib.
Bundan başqa, Qaradağ RPİ-nin 10-cu Polis Şöbəsinin rəisi Ramil Salayev Zərdab RPŞ-nin rəisi təyin edilib.
Həmçinin Qusar RPŞ-nin rəisi, polis polkovniki Eldar İlyasov yaş həddi ilə əlaqədar təqaüdə göndərilib.
Politoloq Cümşüd Nuriyev Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.
Müsahibəni təqdim edirik:
- Fransa Ermənistanı silahlandırır, Niderland Avropa Birliyini İrəvana hərbi dəstək verməyə çağırır, bəzi qitə ölkələri əleyhimizə qətnamələr qəbul edirlər, liderlərin Brüssel görüşü ləğv olunur və sair. Sizcə, Avropadakı Azərbaycana qarşı bu fəallıq nədən xəbər verir, nəyə hazırlaşırlar?
- Avropanın nəyə hazırlaşdığını deyə bilmərəm, amma Fransa Afrikada bütün mövqelərini itirdiyinə görə Cənubi Qafqaza girməyə çalışır. Bu, Amerikanın tapşırığı ilə olan bir şeydir. Çünki çalışırlar ki, Qafqazdakı mövqelərini itirməsinlər. Bilirlər ki, burada onların oyunlarına gedə biləcək yeganə dövlət Ermənistandır.
Burada həm Ermənistanla, həm də pərdə arxasında İranla oyun oynayırlar. Görünən budur ki, Fransa Afrikada itirdiyi mövqelərini Qafqazla kompensasiya etməyə çalışır.
Ermənistana silahların satılması boş şeydir. Çünki Ermənistanın elə bir siyasi, iqtisadi və hərbi gücü yoxdur ki, Azərbaycan ərazisinə girsin.
- Bəs Fransanın Ermənistanda Rusiyanı əvəzləməsi üçün münbit zəmin varmı?
- Buna inanmıram. Dediyim kimi, bu, Amerikanın tapşırığıdır. Ermənistan Rusiyanı dəyişsə, bitəcək. Ermənistandakı bəzi qüvvələr bunu başa düşürlər. Bizə ehtiyac yoxdur, Rusiya bunu onlara bağışlamayacaq.
İran bir az tərəddüd içindədir, Fransaya həm “hə”, həm də “yox” deyir. Çünki onların bir-birlərinə bağlılığı çoxdur. Rusiyaya gəlincə, Fransanın onu bölgədən çıxarmağa gücünün çatacağına inanmıram. Rusiyanın həm İkinci Qarabağ Müharibəsi, həm də birgünlük antiterror tədbirləri zamanı Rusiyanın bitərəf mövqe tutmasının səbəbi o idi ki, Azərbaycan öz gücünü göstərsin. Azərbaycan da öz gücünü sübut etdi.
Fransa vurnuxur, Makron gah bura əl atır, gah Fələstində Mahmud Abbasla görüşür, gah da İsrailə gedir, görünən budur ki, itirdikləri rollarını geri qaytarmağa çalışırlar. Makron özünü Şarl De Qollun yerində görür, amma ondan De Qoll olmaz. Çünki Şarl De Qollun fikri bu idi ki, Fransa haradadırsa, orada güclü olmalıdır. Makronun can atdığı yerlərdə isə Fransa yoxdur.
- Liderlərin Brüssel görüşü niyə ləğv edildi, bunun arxasında da Fransa var?
- Belə olduğunu düşünmürəm. Fransa çalışdı ki, Azərbaycanı öz təsir dairəsinə sala bilsin, amma bu cəhdi alınmadı. Çünki Fransanın belə bir işi görəcək qədər ağlı yoxdur.
- Hesab etmək olarmı ki, sülh gündəmdən çıxır, belə bir durumda yeni müharibə riski nə qədərdir?
- İsrail Qəzzada quru əməliyyatlarına başlasa, İran mütləq buna qarışacaq. Amerika da hərəkətə keçmək üçün hazır vəziyyətdədir. Baydenin də durumu yaxşı deyil, nüfuzdan düşüb. Üstəgəl, qarşıdan seçkilər gəlir. Elə bir vəziyyət yaranıb ki, Amerika İranı vurmağa çalışır. Yəni bölgədə müharibənin olması ehtimalı çox yüksəkdir.
- Cənubi Qafqazda özünə yer etmək istəyən Qərbə və ya Fransaya Türkiyənin cavabı necə ola bilər?
- Günlərdir Azərbaycanda Türkiyə Silahlı Qüvvələri ilə birgə keçirilən irimiqyaslı təlimlər bir mesaj idi. Bu mesaj da həm Qərbə, elə Fransanın özünə ünvanlandı.
Makron hakimiyyətə gələndə Fransada həm islamofobiya, həm də türkofobiya çox güclənib. Türkiyə də Fransaya öz mesajını Azərbaycandan verdi.
Oktyabrın ayının sonu üçün nəzərdə tutulan Brüssel görüşü niyə baş tutmadı? Məsələ burasındadır ki, Brüsseldə oktyabrın 26-27-də Avropa İttifaqı liderlərinin sammiti də nəzərdə tutulub. Avropa İttifaqı ölkələrinin liderləri Yaxın Şərqdəki münaqişəni müzakirə edəcəklər. Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişel bildirib ki, liderlər xarici siyasətlə bağlı digər məsələləri, o cümlədən Priştina ilə Belqrad arasında münasibətləri, eləcə də Cənubi Qafqazdakı vəziyyəti müzakirə edəcəklər. Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin görüşünün baş tutmamasını bu sammitlə əlaqələndirmək olar. Şarl Mişel ilin əvvəlindən Azərbaycan prezidenti ilə Ermənistanın baş naziri arasında görüşlər təşkil edib və bu görüşlər hansısa sammitlə əlaqələndirilməyib. Şarl Mişel Azərbaycan və Ermənistan liderləri arasındakı son görüşləri isə Avropa İttifaqının müxtəlif sammitlər çərçivəsində həyata keçirməyə çalışır. Fransanın liderliyə can atdığı həmin sammitlərdə isə Azərbaycan hədəf götürülməyə çalışılır, bu da rəsmi Bakının haqlı narazılığına səbəb olur.Orxan Tuncər
"Azərbaycanın dörd qonşu ölkəsindən üçü ilə çox gözəl iqtisadi və ticarət əlaqələri var. Nikol Paşinyana demək istəyirəm ki, Azərbaycan İkinci Qarabağ müharibəsindən dərhal sonra sülh müqaviləsinin imzalanması haqda öz mövqeyini bildirmişdi".
"Report"un yerli bürosu xəbər verir ki, bunu Azərbaycanın Baş naziri Əli Əsədov oktyabrın 26-da Tbilisidə keçirilən 4-cü Beynəlxalq İpək Yolu Forumunda bildirib.
"Azərbaycan 2020-ci 10 noyabr tarixində imzalanan bəyanata əsasən kommunikasiyaların açılması istiamətində uzun müddət çalışıb və öz mövqeyini bildirib. Biz kommunikasiyaların açılmasını istəyirik, amma bu tək bizdən asılı deyil. Qarşı tərəf istəyən halda biz buna hazırıq. Digər hallarda bizim kifayyət qədər imkanlarımız var", - Baş nazir qeyd edib.
Oktyabrın 26-da 230 MVt gücündə Qaradağ Günəş Elektrik Stansiyasının rəsmi açılış mərasimi olub.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev mərasimdə iştirak edib.
Brüsseldə keçiriləcək üçtərəfli görüşdə Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh razılaşması təsdiqlənəcək.
Belə bir iddia ilə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan “The Wall Street Journal”-a müsahibəsində çıxış edib.
Onun sözlərinə görə, Brüsseldə üçtərəfli görüş gözlənilir: “Təbii ki, biz yaxın vaxtlarda gözləyirik... İlkin razılıq var. Brüsseldə üçtərəfli görüşümüz olacaq. Ümid edirəm ki, həmin görüşdə bu razılaşmalar təsdiqlənəcək və bu, sülh müqaviləsi üçün zəruri olan razılaşmaların təxminən 70 faizinin əldə olunması demək olacaq. Yalnız bu prinsipləri sülh müqaviləsinin mətninə daxil etmək qalır”, - Paşinyan bildirib.
Ermənistan iqtisadiyyatının ixrac potensialında Rusiyanın payı 55 faizdən çoxdur, bu, Kremllə düşmənçilik şəraitində olduqca təhlükəli və qorxunc faktordur... Rusiya idxalı dayandırsa, Ermənistan iqtisadiyyatı tamamilə çökər, Kremlin “erməni dövləti xəritədən silinə bilər” təhdidinin arxasında da elə məhz bu faktor gizlənir...
Cənubi Qafqaz olduqca qarışıq proseslərdən və təhlükəli mərhələdən keçir. Böyük ehtimalla hazırda məhz bu regionun gələcək taleyi həll edilməkdədir. Region dövlətlərinin maraqlarına zidd ssenarilərin reallaşması Cənubi Qafqazı növbəti onilliklərdə yenidən “münaqişə ocağı”na çevirə bilər. Bu baxımdan, bu region uğrunda bəzi ölkələrin açıq mübarizəyə başlaması hazırda ciddi narahatlıqlar doğurur.
Təbii ki, Cənubi Qafqazı yenidən gərginlik və qarşıdurma poliqonuna çevirmək cəhdlərində ABŞ və Fransa ön planda yer alır. İndi Ağ Ev və rəsmi Paris bu regionda əsas hədəflərə münasibətdə demək olar ki, ortaq hərəkət edirlər. İlk əsas hədəfsə, heç şübhəsiz ki, Rusiyanın Cənubi Qafqazdan tamamilə sıxışdırılıb, çıxarılmasından ibarətdir. Digər əsas hədəfə gəldikdəsə, Türkiyənin bu regionda birdəfəlik yerləşmə ehtimalının aradan qaldırılması cəhdləri də açıq-aşkar nəzərə çarpır. Və ABŞ-Fransa cütlüyü hazırda hər iki hədəfin reallaşması üçün ortaq planlar üzrə hərəkət edir.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ və Fransa Cənubi Qafqaza məhz Ermənistan üzərindən nüfuz etməyə can atırlar. Çünki Azərbaycanın şəriksiz hegemon dövlət olduğu bu regionda Ermənistan ən zəif bənd hesab olunur. Rəsmi İrəvandan “geopolitik alət” kimi istifadə edilməsi ABŞ və Fransa üçün yeganə mümkün variant təsiri bağışlayır. Və ona görə də məhz bu variantdan yararlanmağa can atırlar.
Ancaq Ermənistanın dağılmaqda olan dövlət görüntüsü ABŞ və Fransa üçün müəyyən problemlər də yaradır. Çünki II Qarabağ savaşında ordusu döyüş qabiliyyətini böyük ölçüdə itirmiş Ermənistan bu iki dövlətin maraqlarını tam şəkildə ifadə edə bilməz. Bu səbəbdən də, hazırda Ermənistanın yenidən hərbi cəhətdən gücləndirilməsinə yönəlik planlar qurulmuş kimi görünür. Və bu planların icrası isə Ermənistanın “böyük bacısı” Fransanın öhdəsinə buraxılıb.
Son vaxtlara qədər rəsmi Paris Ermənistanı Hindistan üzərindən silahlandırmağa üstünlük verirdi. Belə ki, Hindistanın Fransa ilə ortaq silah şirkətləri Ermənistana hərbi texnika satmağa başlamışdı. Halbuki, bu silahların o qədər də effektiv olmadığını və Ermənistanın hərbi müdafiə imkanlarını bərpasına tam vermədiyini rəsmi İrəvan da dolayısı ilə etiraf etmişdi.
Hətta rəsmi İrəvan Hindistandan alınmış raket sistemlərinin II Qarabağ savaşı dövründə qüsurlu çıxdığını da qətiyyən unutmayıb. Çünki Paşinyan hakimiyyəti Hindistandan həmin hərbi texnikanı geri aparıb, onun üçün ödənilmiş maliyyə vəsaitini qaytarmağı da rəsmən tələb etmişdi. Ancaq qarşı tərəf bu tələbin yerinə yetirilməsinin mümkün olmadığını bildirmişdi.
İndisə, Fransa Ermənistana birbaşa silah satmaq qərarı verib. Ancaq rəsmi Paris Ermənistanın müdafiə naziri Suren Papikyan ilə bu barədə müqavilə də imzalayıb. Həmin müqaviləyə görə, Ermənistana bir neçə RLS və HHM sistemi veriləcək. Rəsmi Paris Ermənistana yalnız müdafiə silahları satılacağınısa, xüsusi olaraq, vurğulamaqdadır. Və böyük ehtimalla bununla rəsmi Bakını sərt reaksiyadan yayındırmağa çalışır.
Hər halda, rəsmi Paris Azərbaycanın həm Cənubi Qafqazda, həm də beynəlxalq məkanda əhəmiyyətini mütləq nəzərə almaq məcburiyyətindədir. Əks halda, rəsmi Bakı Fransanın Cənubi Qafqazdakı iqtisadi-ticari maraqlarını ciddi risk altına atmaq imkanlarını hərəkətə gətirə bilər. Xüsusilə də fransız şirkətləri rəsmi Bakı ilə sıx əməkdaşlıqda maraqlı olduqlarını qətiyyən gizlətmirlər. Və Ermənistan ucbatından münbit gəlir mənbəyini itirmək riskindən də məmnun deyillər.
Ona görə də, rəsmi Paris nə qədər qatı ermənipərəst mövqe tutsa da, Azərbaycana qarşı daha ehtiyatlı davranmağın vacibliyini də tədricən anlamağa başlayıb. Eyni zamanda, Ermənistana silah satışının Fransaya maddi mənfəət gətirəcəyi də Fransa cəmiyyətində böyük şübhə ilə qarşılanır. Hətta Fransa mətbuatında Makron hakimiyyətinə “Ermənistan aldığı silahların pulunu necə ödəyəcək” məzmunlu suallar da yönəldilməyə başlayıb. Və bu, hazırda rəsmi Paris üçün ciddi problemlərin yarana biləcəyini sezdirir.
Məsələ ondadır ki, Ermənistan iqtisadiyyatı silah alışına bir neçə yüz milyon dollarlıq ödənişi təmin etmək imkanından olduqca uzaqdır. Yəni, rəsmi İrəvan vaxtilə Rusiyadan aldığı silahların dəyərini ödəyə bilmədiyi kimi, indi də Fransa qarşısında müəmmalı borc yükü ilə üzləşə bilər. Halbuki, Ermənistanın xarici borcları onsuz da 10 milyard dollar həddini artıq çoxdan aşıb.
Üstəlik, rəsmi Parisin Ermənistana satdığı silahların ödənişinə Rusiya da çox asanlıqla, əngəl törədə bilər. Çünki Kremlin rəsmi İrəvanın maliyyə əməliyyatlarını məhdudlaşdırmaq, hətta bloklamaq mexanizmləri mövcuddur. Əgər, Rusiya bu mexanizmləri işə salarsa, Ermənistan büdcəsi yalnız “yırtıqlar”dan ibarət olar. Və bu baxımdan, Paşinyan hakimiyyətinin Qərbin, xüsusilə də, Fransanın sifarişinə uyaraq, Rusiya ilə qarşıdurmaya girməklə, necə təhlükəli avantüraya yol verdiyini anlamaq çətin deyil.
Maraqlıdır ki, bir neçə gün öncə Ermənistanın iqtisadiyyat naziri ölkənin ixrac potensialının 40 faizinin Rusiyanın payına düşdüyünü vurğulamışdı. Ancaq erməni iqtisadçılardan biri isə bu rəqəmin əsl reallığı əks etdirmədiyini iddia edərək, Ermənistanın ixrac potensialında Rusiyanın payının 55 faizdən artıq olduğunu bildirmişdi. Bunun nə qədər təhlükəli və qorxunc situasiya olduğunu anlamaq isə qətiyyən çətin deyil.
Bütün bunları nəzərə aldıqda, Rusiyanın Ermənistandan ticari idxalı dayandıracağı təqdirdə, rəsmi İrəvanın dərin maliyyə-iqtisadi böhranla üzləşəcəyi qətiyyən şübhə doğurmur. Belə ki, Ermənistandan ticari idxal Rusiya üçün elə bir ciddi əhəmiyyət daşımır. Ancaq Ermənistan iqtisadiyyatı Rusiya bazarını itirərsə, tamamilə çökər. Ardıncasa, Ermənistan adlı dövlətin mövcudluğu böyük risk altında qalar, Kremlə yaxın siyasi dairələr “Ermənistan xəritədən silinə bilər” deyə rəsmi İrəvanı təhdid edərkən, nəzərdə tutduqları dağıdıcı faktorlardan biri də məhz budur.(Yeni Müsavat)
Alı İbrahim oğlu Qocayev Samux Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı vəzifəsindən azad edilib.
Bununla bağlı Prezident İlham Əliyev sərəncam imzalayıb.
Dövlət başçısının digər sərəncamı ilə Firdovsi Şahmirzə oğlu Əliyev Samux Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı təyin edilib.
Ermənistanla Rusiya arasında növbəti dəfə gərginlik yaranıb.İrəvanla Moskvanın qarşı-qarşıya gəlməsinə səbəb Rusiyanın məbləği artıq ödənilmiş silahların tədarükünü gecikdirməsi olub. Son zamanlar Ermənistanın Hindistan və Fransanın timsalında silah tədarükçüləri ilə əməkdaşlığa üstünlük verməsi Rusiya ilə müqavilədən imtina etməsi kimi şərh olunur. Bundan başqa, Ermənistan Çexiya və İran istehsalı olan silahlara da maraq göstərir.
Lakin Nikol Paşinyan hökuməti Rusiyadan ödənilmiş vəsaitin geri qaytarılmasını tələb edir. Ermənistan hakimiyyəti əvvəllər də bəyan edib ki, İrəvan Moskvaya bir neçə yüz milyon dollar ödəsə də, sifariş etdiyi silahları ala bilməyib. Rusiya-Ermənistan münasibətlərinin pisləşdiyi bir vaxtda rəsmi Moskvanın pulları qaytaracağı isə inandırıcı görünmür. Rusiya tərəfi sifarişin yerinə yetirilərək silahların istehsal edildiyini, ona görə də Ermənistanın belə bir iddia ilə çıxış etmək üçün əsasının olmadığını bildirir.
Qeyd edək ki, ilk dəfə Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan müsahibəsində bu barədə rəsmi açıqlama verərək Rusiyanın müqavilədə nəzərdə tutulan silahları vermədiyini deyib. Onun sözlərinə görə, söhbət bir neçə yüz milyon dollarlıq məbləğdən gedir. Bir neçə gün sonra xarici işlər nazirinin müavini Mnatsakan Səfəryan Qriqoryanın dediklərini təsdiqləyib.
Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan bu ilin may ayında keçirdiyi mətbuat konfransında bildirib ki, Rusiyanın təhvil verilməyən silahların pulunu qaytarıb-qaytarmayacağına dair suala dəqiq cavab verməyib. Rusiyanın silah istehsalçısı “Splav” Elmi İstehsalat Birliyi Açıq Səhmdar Cəmiyyəti üç dəfə Ermənistan Müdafiə Nazirliyinə sözügedən sifariş əsasında istehsal olunmuş raketlərin aparılması üçün müraciət edib.
Ermənistanın “Johovurd” qəzeti bir ay öncə, yəni sentyabrın sonlarına yaxın belə açıqlama ilə çıxış edib.
“Bir ildən artıqdır ki, mətbuatda dövlət məmuraları və Nikol Paşinyan məlumatlar yayır ki, guya Rusiya Ermənistandan silah tədarükü üçün pul alıb, müvafiq silah və sursatları satmayıb”,-mənbə belə yazır.
Bildirilir ki, Ermənistanın Müdafiə Nazirliyi ilə Rusiyanın “Smerç” yaylım atəşi sistemlərinin raketlərini istehsal edən “Splav” EİB ASC şirkəti arasında saziş bağlanıb. Şirkət sifarişin yerinə yetirilməsi barədə Ermənistanın Müdafiə Nazirliyini məlumatlandırmağı öhdəsinə götürüb. Bundan sonra rəsmi İrəvan malları qəbul etmək üçün mütəxəssislər göndərməli olub. Nəşr yazır ki, bir il 3 aydan sonra raketlər hazır olsa da, Ermənistan tərəfi məhsulları götürməyib.
Belə silah və sursatları anbarlarda uzun müddət saxlamaq mümkün olmadığından “Splav” şirkəti raketlərin tez bir zamanda təhvil verilməsi üçün üç dəfə Ermənistan Müdafiə Nazirliyi ilə əlaqə saxlayıb. Lakin Ermənistanın Müdafiə Nazirliyi qəzetin iddia etdiyi kimi, yüklərin daşınmasını təşkil etməyib. Ukraynada müharibə başlayandan sonra Rusiya bu raketlərdən istifadə edib.
Bundan sonra Moskva malların Ermənistana hissə-hissə çatdırılacağına dair İrəvanı məlumatlandırıb. Bundan başqa, qeyd edilir ki, 2020-ci ildə 44 günlük müharibədən sonra Rusiya Ermənistana 1 milyard və 400 milyon dollar məbləğində kreditlə (20 il kreditin ödənilməsi müddəti ilə) silah və sursat təklif edib və verməyə hazır olub.
“Johovurd” yazır ki, 400 milyon dollarlıq müqavilə artıq təsdiqlənib və imzalanmağa hazır idi. 1 milyard dollarlıq müqavilənin təsdiqlənməsinə sayılı günlər qaldığı bir vaxtda Ermənistan qəflətən razılaşmadan imtina edib. Əvəzində İrəvan Hindistanın özəl şirkətləri ilə müqavilə bağlayıb və malların 5 faizini belə almadan, onlara birdən-birə 500 milyon dollar ödəyib. Bundan başqa, digər ölkələrdə istehsal olunan analoji silah-sursatın qiymətləri də nəzərə alınmayıb.
Nəticədə, raketlər Hindistandan baha qiymətə alınıb. Siyasi ekspertlər Ermənistanın bu addımını Rusiyanın hərbi asılılığından çıxmaq və Kollektiv Təhlükəsilik Müqaviləsi Təşkilatından uzaqlaşmaq cəhdi ilə izah edir. Qafqaz İnstitutunun rəhbəri Aleksandr İskəndəryan hesab edir ki, Rusiya Ermənistana silah satışını dayandırıb, Azərbaycan isə yeni silahlar almaqda davam etdiyi üçün İrəvanın əlavə təchizat mənbələri axtarmaqdan başqa yolu yoxdur.
“Bu proses bir gecədə baş verməyib. Rusiyanın təchizatı 2020-ci il müharibəsindən sonra azalmağa başladı və Ukraynadakı döyüşlər fonunda tamamilə dayandı. İndi İrəvan Fransa və Hindistanın köməyi ilə boşluğun yerini doldurmağa ümid edir. Xüsusilə də ikinci Qarabağ müharibəsindən sonra təhlükəsizliyin təmin edilməsi mövzusu çox aktuallaşıb”,-erməni politoloq belə deyir.
Eyni zamanda, İsgəndəryan Fransa silahlarının alınmasının Ermənistanın Rusiya ilə münasibətlərinə təsir edəcəyinə inanmır. Onun sözlərinə görə, tərəflər artıq böhran içindədir. Lakin bundan daha da pis olmayacaq.
“İrəvan Moskvanı incitmək istədiyi üçün deyil, Rusiyanın bunu etmək imkanı olmadığı üçün başqa ölkələrdən silah alır”-deyə ekspert vurğulayıb.
Xatırladaq ki, 2022-ci ildə Ermənistanın Hindistandan ümumilikdə 244,7 milyon dollardan çox silah və sursat aldığı məlum olub. O cümlədən, İrəvan “Pinaka” yaylım atəşi sistemləri alıb. 2023-cü ilin yanvarında Hindistan mediası Ermənistan hakimiyyətinin SSRİ istehsalı olan “S-125” Peçora zenit-raket komplekslərini Hindistanın “MRASM” ilə əvəz etmək niyyətində olduğunu yazmışdı. Bundan başqa, Ermənistana “ATAGS” özüyeriyən haubitsaların satılması barədə də məlumat var.
Oktyabrın 23-də isə Ermənistanın müdafiə naziri Suren Papikyan fransalı həmkarı Sebastyan Lekorno ilə bu ölkədən hava hücumundan müdafiə sistemlərinin alınmasına dair müqavilə imzalayıb. Rusiyalı ekspert Ruslan Puxov hesab edir ki, sovet dövründən qalmış təhlükəsizlik sisteminə uyğunlaşmış Ermənistanın yeni silahlardan istifadəsi asan olmayacaq. O bildirib ki, İrəvan üçün dünyanın müxtəlif yerlərində alınan silahları vahid təhlükəsizlik sistemində birləşdirmək kifayət qədər çətin olacaq.
Hərbi ekspert Yuri Knutovun sözlərinə görə, Fransanın bu addımı Qərbdə birmənalı qarşılanmayacaq:
“Məlumdur ki, Kiyev fransız və italyanlardan qabaqcıl “Mamba” hava hücumundan müdafiə sistemlərini istədi, lakin onlar dedilər ki, bu sistemlər onlarda yoxdur. Paris indi bununla İrəvanı silahlandırsa, diplomatik qalmaqal yaranacaq”,- Knutov belə deyib.
Ekspert bildirir ki, fransızlar hörmət xatirinə köhnə komplekslərindən birini onlara verə və özləri üçün yenisini qura bilərlər. Knutov iddia edir ki, Ermənistan prinsipcə, silah satın almadan da bütünlüklə Gümrüdəki Rusiya hərbi bazasına arxalana bilər. Eyni zamanda, milyonlarla dollar havayı sərf olunacaq ki, bu da iqtisadiyyatın inkişafına və Qarabağdan gəlmiş ermənilərə yardım üçün ayrılsa, daha yaxşı olar.
Hərbi ekspert Vasili Dandıkin əlavə edir:
“Fransanın yardımı Azərbaycanı münaqişəni gərginləşdirməyə təhrik edə bilər. Düşünmürəm ki, belə olan halda fransızlar İrəvan uğrunda vuruşmağa razı olacaqlar. Onlara satılan silahlar o qədər də kömək etməyəcək”.
Dandikinin sözlərinə görə, Paris Ermənistanla münasibətləri dərinləşdirməklə Nigerdən qoşunların çıxarılması qərarından və Avstraliyaya sualtı qayıqların satışı ilə bağlı sövdələşmənin uğursuzluğundan sonra beynəlxalq imicini yaxşılaşdırmağa çalışır. Eyni zamanda, fransızları Cənubi Qafqazda təhlükəsizliklə bağlı vəziyyət çox da narahat etmir.
Cebhe.info