 |
|
“Bu gün dünyada davranış qaydaları tamamilə pozulduğundan beynəlxalq hüquqa əməl edilmir. Beynəlxalq birlik bu gün ancaq güc faktoru ilə hesablaşır. Öz hüququnu qorumaq üçünsə güclü olmalısan. Güclüsənsə, hüququnu qoruya biləcəksən. Ona görə də Azərbaycan öz hüquqlarını qorumaq üçün güclü və qüdrətli olmağı qarşısına hədəf qoyub. Məhz bu gücün və qüdrətin nəticəsidir ki, Azərbaycan torpaqlarını işğaldan azad edərək ərazi bütövlüyünü təmin edib və işğaldan azad olunan ərazilərin sürətlə bərpasını həyata keçirməklə Böyük Qayıdışı təmin etmək istəyir”.
Bunu “Ölkə.Az”a açıqlamasında deputat Məşhur Məmmədov deyib
Onun sözlərinə görə, cənab Prezidentin cari ilin 6 ayının yekunu ilə bağlı müşavirədə bəyan etdiyi kimi, bu gün ilk növbədə beynəlxalq hüquq məhz beynəlxalq hüququn təminatçısı rolunu üzərinə götürən ölkələr tərəfindən pozulur.
“Hansı ki Azərbaycan uzun illər bu ədalətsizliyin şahidi olub. Azərbaycan nə vaxt ki güclü və qüdrətli dövlətə çevrildi beynəlxalq birlik onunla hesablaşmalı oldu. Azərbaycan özü təkbaşına ona qarşı olan ədalətsizliyi və kobud beynəlxalq hüququn pozuntularını aradan qaldırıb haqq-ədaləti bərpa etdi. Dünyada güc amili öndə olduğundan və gücdən çəkinildiyindən cənab Prezident Azərbaycanın daha da güclü və qüdrətli olmasına çalışır. Ona görə də Azərbaycan diqqətini Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun sürətlə bərpa edib hərbi qüdrətini artırmağa çox böyük diqqət yetirir. Bu məqsədlə büdcədən lazımi vəsait ayrılır. 2023-cü ilin büdcəsinin dürüstləşməsi zamanı da ayrılan 3 milyard manatın 1,8 mlrd. manatı Qarabağın, Şərqi Zəngəzurun bərpasına, 1,1 mlrd. manatı hərbi qüdrətimizin artırılmasına yönəldidi. Bununla təkcə ən qısa zamanda Qarabağı, Şərqi Zəngəzuru bərpa etməklə Böyük Qaydışı təmin edib, ordumuzu dünyanın güclü ordusuna çevrimək yox, bu həm də Azərbaycanın gücünün dünyaya nümayişidir. Çünki Azərbaycan heç bir beynəlxalq maliyyə institutu və dövlətdən maliyyə dəstəyi almadan bütün bu işləri yerinə yetirir. Beynəlxalq birlik də bunu görür və Azərbaycanla hesablaşmalı olur”, - o qeyd edib.
Deputat əlavə edib ki, məhz gücün nəticəsi olaraq Azərbaycan təkcə bölgədə yeni geosiyasi reallıq yaratmayıb, eyni zamanda Avrasiya coğrafiyasında ciddi aktora və bölgənin gündəliyini müəyyən edən güc mərkəzinə çevrilib: “Bu da Azərbaycana qarşında duran hədəflərə nail olmağa imkan verir. Ermənistan-Azərbaycan arasında sülh danışıqlarının gündəliyinin Bakı tərəfindən müəyyən edilməsi bunun nəticəsidir. Nəinki İrəvan, beynəlxalq birlik də Cənubi Qafqazda dayanıqlı sülhün ancaq Azərbaycanın təklif etdiyi şərtlər daxilində olacağını yaxşı bilir. Bakının təklif etdiyi bölgədə sıx əməkdaşlığa və təhlükəsizliyə xidmət edə bilər. Ona görə də Bakının şərtləri qəbul edilir və bu gün də Qərb tərəfindən bu sülh təklifi geniş formada təşviq edilməkdədir. Vaşiqnton, Brüssel görüşləri bunun göstəricisidir.
Düzdür, buna qarşı çıxan müəyyən qüvvələr var. Həmin qüvvələr Ermənistan və ermənilərdən bu məqsədləri üçün istifadə edirlər. Amma Azərbaycanın qətiyyətli mövqeyi nəticəsində bu maneələr də ən qısa zamanda öz həllini tapacaq. Sadəcə, Ermənistan və ermənilər də anlamalıdırlar ki, destruktiv mövqe sərgiləyib başqalarının maraqlarının təmin olunması istiqamətində alət rolunda çıxış etmək, bütövlükdə erməni xalqının və dövlətçiliyinin maraqlarına ziyan vurur. Onlar bunu nə qədər tez anlayıb konstruktiv mövqe sərgiləsələr, daha yaxşı olar. Çünki son günlərdə Xankəndidə baş verən proseslər də bunu sübut edir. Sülh prosesini pozmağa yönəlik bütün bu addımlar, sadəcə, vaxt itkisinə və ermənilərin daha çətin duruma, böhrana sürüklənməsinə xidmət edir. Belə təxribatçı taktikaların sonu iflasdır və bunun acı nəticəsini ancaq və ancaq ermənilər özləri çəkməli olacaq. Anlamalıdırlar ki, beynəlxalq birlik artıq onları dəstəkləmir. Bir daha qeyd edirəm ki, sadəcə, bəzi qüvvələr onlardan öz maraqları naminə bölgədə gərginliyin davam etməsi üçün istifadə edir”.
Qərbin vasitəçiliyi ilə Azərbaycanla Ermənistan arasında aparılan sülh danışıqları Qarabağda vəziyyətin gərginləşməsi ilə müşahidə olunur.Azərbaycanın diplomatik müstəvidə mövqelərinin möhkəmlənməsinə mane olmağa çalışan Xankəndidəki terrorçu rejim prosesi pozmaq üçün müxtəlif hərbi və siyasi təxribatlara əl atır. Son günlər həm Azərbaycanın Qarabağdakı hərbi mövqeləri tez-tez atəşə tutulur, həm də Xankəndi şəhərində guya erməni əhalinin blokada şəraitində “humanitar fəlakət”lə üzləşdiyinə dair etiraz mitinqləri keçirilir.
Əslində, bölgədə sabitliyin pozulmasında katalizator rolunu ilk növbədə, xarici dairələr oynayır. Çünki Vaşinqton platformasında və Brüssel formatı çərçivəsində Qərbin Azərbaycanın maraqlarından çıxış etməsi regionda geosiyasi konyukturun dəyişməsini qaçılmaz edir.
Paralel olaraq, ABŞ-ın və Avropa İttifaqının Azərbaycanın ərazi bütövlüyü, suverenliyi çərçivəsində sülh sazişini imzalamaq üçün Ermənistan hökumətinə təzyiq etməsi prosesdən kənarlaşdırılan Rusiya, Fransa kimi dövlətləri qane etmir. Ona görə də erməni separatçılarının Qarabağda törətdiyi təxribatların arxasında Kremlin və rəsmi Parisin dayandığı şübhə doğurmur.
Eyni zamanda, Qərbin Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü və qondarma rejimin ləğvi ilə bağlı təklifi dəstəkləməsi separatçı dəstəni qorxuya salıb.
Bu səbəbdən, Xankəndidə keçirilən mitinqlər və iyulun 18-dən etibarən oturaq aksiyalara başlanılması əslində mövcudluğuna son verilən separatçılığın özünümüdafiə instinktidir. Şüursuz şəkildə baş verən müqavimət siyasi çaşqınlıq yaratdığı üçün rejimin daxilindəki kriminal və terrorçu qruplar bir-birinə hücum edir. Hər kəs beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən lazımsız əşya kimi zibil yeşiyinə atıldığına görə bir-birini ittiham edir.
Separatçıların əsas fəallarından biri Vitali Balasanyanın döyülərək həbs edilməsi, sonra sərbəst buraxılması, uydurma rejimin rəhbəri Araik Arutyunyanın qorxuya düşərək ermənilərə müraciət etməsi, Rusiyanın emissarı Ruben Vardanyanın fəallaşması həm də qruplararası qarşıdurmanın nəticəsidir. Qarabağda yaranmış gərginlik isə Ermənistan hakimiyyətinə sülh sazişindən yayınmaq üçün manevr imkanı yaradır.
DİA.AZ-ın məlumatına görə, İrəvan Türk Cümhuriyyəti Millət Şurasının sədri Qafar Çaxmaqlı Cebhe.info-ya açıqlamasında bildirib ki, Qarabağda baş verən təxribatlar sülh prosesinin reallaşmasına mane olur. Ona görə də Azərbaycanın antiterror əməliyyatı keçirəcəyi istisna edilmir:
“Qarabağda həm separatçılar arasında ziddiyyət var, həm də bu hadisələr Azərbaycanın Qarabağdakı erməni vətəndaşlarla təmasları ilə bağlıdır.
Yəni qondarma rejimin rəhbərliyində olan bir qrup Azərbaycanla təmasların əleyhinə çıxır. Başqa ölkələrdəki erməni diasporu da Qarabağda yaşayan ermənilərin Azərbaycana reinteqrasiyanın əleyhinədir. Bundan əvvəl Ruben Vardanyan Qarabağa Rusiyanın emissarı kimi gəlmişdi. İndi Samvel Babayan Xankəndidədir və Azərbaycanla dialoq təklif edir. Ancaq o da separatçı qurumun keçmiş rəhbərlərindən biri kimi bildirir ki, Qarabağ Azərbaycanın tərkibində olmayacaq. Bəzi qruplar Qarabağın erməni sakinlərinin təhlükəsizliyinin və hüquqlarının təminatı üçün beynəlxalq mexanizmlərin tətbiqini, həmçinin danışıqlar yolu ilə Laçın-Xankəndi yolunun açılmasını təklif edirlər.
Amma onların arasında küçə müxalifəti də var ki, onların heç bir siyasi çəkisi olmasa da yürüş və mitinqlər təşkil edirlər. Onlar “Qarabağı müdafiə komitəsi” adlı separatçı qurum da yaradıblar. Hətta bu qurumun Qarabağda yaşayan erməniləri gələcəkdə silahlandırıb Azərbaycana qarşı müqavimət təşkil edəcəyi irəli sürlür. Ona görə də terrorçu rejimin rəhbərliyində fikir ayrılıqları var. Araik Arutyunyan Azərbaycanla razılaşmalarda iştirak etmiş Vitali Balasanyanı özünün “hakimiyyəti” üçün təhlükə hesab edir. Bu səbəbdən onu həbs etmişdilər”.
Ekspert bildirib ki, hazırda Xankəndidə vəziyyət gərgindir:
“Qarabağdakı ermənilər Ermənistanın birbaşa yardımından məhrum olduğundan, rəsmi İrəvan da vəziyyətə müdaxilə edə bilmir. Ona görə də Paşinyan Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin Brüssel görüşündə Araik Arutyunyanın məktubunu Şarl Mişelə təqdim etdi. Ermənilər reinteqrasiya prosesi zamanı Azərbaycanın erməni silahlı birləşmələrini Qarabağdan çıxaracağından narahatdır.
Bu tədbirlərin təməli artıq Brüsseldə atılıb. Çünki Brüssel danışıqlarında əsas mövzulardan biri silahlı birləşmələrin Qarabağdan çıxarılması olub. Yəqin ki, Azərbaycan bununla bağlı Ermənistana vaxt verəcək. Əgər bu müddətdə qarşı tərəf tələbi yerinə yetirməsə, Azərbaycan antiterror əməliyyatı keçirə bilər. Bununla bağlı Qarabağdakı ermənilər arasında gərginlik var. Dünyada gedən proseslər də bizi bu addımı atmağa vadar edir.
Yəni həm Ukraynadakı vəziyyət, həm Türkiyənin Rusiya ilə münasibətlərindəki son korrektələr Azərbaycanın Qarabağda lazım olan tədbirləri həyata keçirməsini zəruri edir. Qarabağdakı gərginlik və qarşıdurmalar Azərbaycanın öz ərazisində belə təxribatların qarşısını almaq üçün suveren hüquqlarından istifadə edərək tədbirlər görməsi üçün əsas yaradır”.
Qafar Çaxmaqlının sözlərinə görə, Qarabağda baş verən gərginlik fonunda sülh prosesini irəli aparmaq çətin olacaq:
“Çünki ermənilər öz hüquqları və təhlükəsizliyinin təmin olunmasının vacibliyi məsələsini qaldırırlar. Azərbaycan da rəsmən bəyan edib ki, öz vətəndaşlarının hüquq və təhlükəsizliyini təmin edəcək. Lakin bu olaylar göstərir ki, Ermənistanın özü də sülhə yaxın deyil. Yəni sülh prosesinə zərbə vurmaq üçün cəhdlər olacaq. Onlar hay-küy qaldırmağa çalışacaq ki, guya Qarabağda humanitar faciə yaşanır.
Halbuki, Azərbaycan təklif edib ki, ermənilər lazım olan ərzağı və digər məhsulları Ağdam-Xankəndi marşrutundan istifadə etməklə ala bilərlər. Amma vəziyyəti gərginləşdirmək üçün ermənilər buna razı olmayacaqlar. Bu təxribat da sülh danışıqlarına zərbə vuracaq. Ona görə də müzakirələr hələ uzun sürəcək. Tərəflər sülh sazişinə hazır olmalıdır. Ermənistan isə bu prosesə problem yaratmağa çalışır. Xankəndinin mərkəzində aklsiyalar keçirməklə hadisələri 1988-1989-cu illərdəki vəziyyətə gətirmək istəyirlər. Ona görə də gərginlik davam edə bilər”.
Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişel iyulun 15-də Brüsseldə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev və Ermənistan Respublikasının baş naziri Nikol Paşinyanla görüşündən sonra mətbuata bəyanatla çıxış edib. Mişel açıqlamasında prezident Əliyev və baş nazir Paşinyan arasında altıncı görüşün nəticələrindən razı qaldığını vurğulayıb.“Bizim müzakirələrimiz yenə də səmimi, dürüst və məzmunlu oldu. Görüşümüz mayın əvvəlindən Ermənistan və Azərbaycan liderləri, baş nazirlərin müavinləri və xarici işlər nazirləri arasında Brüsseldə, Kişineuda, Vaşinqtonda, Moskvada, həmçinin sərhəddə intensiv və məhsuldar keçirilən yüksək səviyyəli görüşlər silsiləsinin davamı oldu.
Biz Ermənistan ilə Azərbaycan arasında danışıqların ən əhatəli və mürəkkəb mərhələlərindən birini keçirik. Mən liderləri sülh prosesinə davamlı sadiqliklərinə görə təqdir etdim. Mən onları normallaşma yolunda qəti və dönməz irəliləyişi təmin etmək üçün daha cəsarətli addımlar atmağa çağırdım. Baxmayaraq ki, görüşümüz gərginliyin artması fonunda baş tutdu, mən siyasi müzakirələrdə və səylərdə mühüm irəliləyiş olduğunu qeyd etdim.
Biz gündəlikdəki bütün məsələləri müzakirə etdik”, – deyə Avropa İttifaqının rəhbəri bildirib.
Daha sonra o, danışıqların məzmununu barədə bənd-bənd danışıb:
Suverenlik və ərazi bütövlüyü. Ermənistan və Azərbaycan liderləri Ermənistanın 29,8 min kvadratkilometr, Azərbaycanın isə 86,6 min kvadratkilometr olmaqla ərazi bütövlüyünə və suverenliyinə hörmətlə yanaşdıqlarını bir daha qəti şəkildə təsdiqlədilər.
Sərhədlərin delimitasiyası. Hər iki lider delimitasiya üçün siyasi çərçivə kimi 1991-ci il “Alma-Ata Bəyannaməsi”nə birmənalı sadiqliklərini bir daha təsdiq etdilər.
Mən hər iki sərhəd komissiyasının 12 iyul tarixli iclasını alqışladım. Bu komissiyaların nizamnaməsi və sərhədlərin müəyyənləşdirilməsinin əsasları ilə bağlı müzakirələrdə irəliləyiş əldə edilib.
Ən mühümü isə odur ki, liderlər komissiyaların işini intensivləşdirmək və sürətləndirmək barədə razılığa gəliblər.
Kommunikasiyalar. Bu məsələyə gəldikdə, tərəflər son iki ay ərzində regionda nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin bərpasına yönəlmiş müzakirələrdə də aşkar irəliləyişə nail olublar. Biz suverenlik, yurisdiksiya və qarşılıqlılıq prinsiplərinə cavab verən gələcək nəqliyyat razılaşmalarının şərtlərini müzakirə etdik.
Dəmir yolu xəttinin tikintisinə dərhal başlanılmalıdır. Avropa İttifaqı maliyyə töhfəsi verməyə hazır olacaq. Bəzi detallar hələ də aydınlaşdırma tələb edir, lakin bu mövzuda indi mövqelər yaxınlaşır və variantlar fəal şəkildə araşdırılır.
Humanitar yardımlar. Qarabağın erməni əhalisinin vəziyyətini, Laçın dəhlizi ətrafında vəziyyəti müzakirə etdik. Aydındır ki, mövcud vəziyyət dayanıqlı deyil və heç kimin marağına uyğun gəlmir. Vəziyyətin normallaşmasına kömək üçün mümkün konkret addımları da müzakirə etdik.
Mən Laçın yolunun açılmasının vacibliyini vurğuladım. Mən Azərbaycanın Ağdamdan humanitar yardımları təmin etmək istəyini də qeyd etdim. Mən hər iki variantı vacib hesab edirəm və əhalinin ehtiyaclarının təmin olunması üçün hər iki tərəfdən humanitar yardımların çatdırılmasını dəstəkləyirəm.
Mən, həmçinin Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi tərəfindən tibbi təxliyənin bərpasını da alqışladım.
Hüquqlar və təhlükəsizlik. Yerli əhalinin ilk növbədə hüquqlarının və təhlükəsizliyinin təmin olunmasına ehtiyacı var.
Mən bu kontekstdə Avropa İttifaqının Bakı ilə keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində yaşayan ermənilərin nümayəndələri arasında birbaşa dialoqu dəstəklədiyini bildirdim.
Bu dialoq bütün tərəflər üçün çox vacib olan etimadı təmin etməlidir.
Saxlanılanlar. Biz saxlanılanlar məsələsini də müzakirə etdik. Liderlər alicənablıq anlayışına sadiqliklərini bir daha təsdiqlədilər və bununla da ehtiyatsızlıqdan qarşı tərəfə keçən əsgərlərin azad olunması asanlaşacaq.
Mən hər iki tərəfdən saxlanılanların azad edilməsinin tərəfdarı olduğumu bildirdim.
İtkin düşmüş şəxslərin taleyinin müəyyənləşdirilməsi və minatəmizləmə üzrə əməkdaşlığın genişləndirilməsinin vacibliyi də müzakirə olundu. Mən bir daha tərəfləri mümkün qədər çox məlumat mübadiləsi aparmağa çağırdım.
Hadisələrin inkişafı. Biz razılaşdıq ki, komandalarımız bu gün müzakirə olunan məsələlərin daha sonra konkret inkişafını təmin etmək üçün sıx təmasda olacaqlar. Real inkişaf isə yaxın gələcəkdə atılmalı olan növbəti addımlardan asılıdır.
Əsas prioritet isə odur ki, sülh və normallaşma danışıqlarına lazımi şəraiti təmin etmək üçün zorakılıq və sərt ritorika dayandırılmalıdır.
Mən, həmçinin Ermənistan və Azərbaycan liderlərinə yaydan sonra Brüsseldə növbəti görüşə dəvət etmək niyyətimi bir daha bildirdim. Bundan əlavə, “Avropa siyasi birliyi”nin növbəti Zirvə toplantısı çərçivəsində Qranadada Fransa və Almaniya liderlərinin də iştirakı ilə beştərəfli görüş təklifimi də diqqətə çatdırdım.
İlk baxışdan elə gəlir ki, deyəsən, hər şey həqiqətən müzakirə olunub. Amma nədənsə Şarl Mişel bu görüşdə əldə olunan nəticələrlə bağlı konkret məlumat verməyib. Bəlkə ona görə ki, ortada nəticələr yoxdur? Onun sözlərindən belə nəticəyə gəlmək olar ki, tərəflər hər şeydən razıdırlar, bütün məsələlərdə anlaşma var. Lakin Bakı və İrəvanın əsas sənəd – sülh müqaviləsini imzalamağa nə dərəcədə yaxınlaşdıqları qaranlıq olaraq qalır.
Bölgədə isə vəziyyət daha pisdir. Ermənistan və Azərbaycanın müdafiə nazirliklərinin gündəlik hesabatları buna əyani sübutdur – həm sərhəddə, həm də Qarabağda Rusiya sülhməramlılarının müvəqqəti məsuliyyət zonasında daimi atışmalar baş verir.
Yəni, bir tərəfdən nikbin sayıla biləcək yüksək səviyyədə danışıqlar prosesi, digər tərəfdən isə daha bir irimiqyaslı müharibənin başlaması qorxusu yaradan gecə-gündüz baş verən atışmalar davam edir.
DİA.AZ bildirir ki, bu ziddiyyətli mənzərəni Press Klub üçün tanınmış siyasi şərhçilər izah etməyə razılaşıblar.
Gürcüstan Strateji Təhlil Mərkəzinin (GSAC) aparıcı eksperti Gela Vasadze hesab edir ki, bütün bunlar münaqişənin şaxələnmə həddinə çatması deməkdir: “Bu, poker oyununda olduğu kimi, oyunçuların kartlarını açmağa məcbur olmasıdır”.
“İki bəyanat – Şarl Mişelin görüşdən sonra və Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin görüş davam edən zaman bəyanatları bu silsilədəndir. Bax bunu izləyəcəyik. Azərbaycan və Ermənistanın sülh müqaviləsi imzalamağa nə qədər yaxın olduğunu söyləmək çətindir, lakin əminliklə demək olar ki, tərəflər tarixdə heç vaxt indiki kimi sülh müqaviləsinə yaxın olmayıblar.
Və bəlkə də tarixdə ilk dəfə olaraq sülh prosesinə qarşı çıxan qüvvə ilə (və bu qüvvə, şübhəsiz ki, Rusiyadır) yanaşı, məhz bu prosesdə maraqlı olan başqa güclü qüvvələr var. Buna görə də, Rusiya Federasiyası tərəfindən pisliklərin nəinki mümkün, həm də qaçılmaz olmasına baxmayaraq, biz optimist olmalıyıq. Və bu pisliklər miqyasına görə kiçik deyil”, – gürcü analitik proqnozlaşdırıb.
Öz növbəsində müstəqil politoloq Xaqani Cəfərli Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə Brüsseldə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevlə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan, eləcə də ABŞ Dövlət katibinin vasitəçiliyi ilə iki ölkənin xarici işlər nazirləri arasında Vaşinqtonda keçirilən görüşlərdən sonra kifayət qədər optimist şərh verib.
“Belə bir təəssürat yaranır ki, Bakı və İrəvan sülh müqaviləsi imzalamağa çox yaxındırlar. O cümlədən, Azərbaycan və Ermənistan liderləri arasında Ermənistan ərazisinin 29,8 min kv. km., Azərbaycan ərazisinin isə 86,6 min kv. km. qəbul edilməklə ərazi bütövlüyü və suverenliyin tanınmasına dair qarşılıqlı razılaşması çox yaxın gələcəkdə sülh müqaviləsi imzalana bilinəcəyi təəssürat yaradır. Bununla yanaşı, regionda gərginlik müharibədən sonrakı dövrdə ən yüksək həddə çatıb”, – Cəfərli qeyd edir.
Onun sözlərinə görə, bu ziddiyyət təsadüfi deyil. Çünki postsovet respublikalarının ərazisindəki münaqişələr bu ölkələri Moskvanın təsir dairəsində saxlamaq vasitəsi kimi seçildiyi üçün Rusiya münaqişələri həll etməyə yox, onları idarə etməyə çalışırdı.
“Rusiya münaqişələri idarə etməklə postsovet respublikalarını öz təsir dairəsində saxlayırdı. ABŞ və Avropa İttifaqı bu münaqişələr arasında ən qəlizi olan Ermənistanla Azərbaycan arasındakı münaqişənin həllinə çox yaxındır. Rusiya buna imkan vermək istəmir. Ona görə də, Ermənistanda və Xankəndində öz təsir dairəsini səfərbər edib. Məhz rusiyapərəst qüvvələr təxribat törədir və sülh müqaviləsinin imzalanmasının qarşısını almağa çalışırlar. Moskvanın özü də bu prosesdə rəsmən iştirak edir. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin Qarabağın dağlıq hissəsi ətrafında vəziyyətin pisləşməsi və bu regionda humanitar böhranla bağlı bəyanatı Moskvanın regionda artan gərginlikdə birbaşa iştirakını təsdiqləyir. Rusiya Azərbaycanın daxili işlərinə kobud müdaxilə etməklə yanaşı, erməniləri qızışdırır.
İran da bu prosesdə Rusiyanın siyasətini açıq və gizli şəkildə dəstəkləyir. Nəticə ziddiyyətli bir mənzərə yaranıb. Nikol Paşinyan hökuməti sülh sazişinin imzalanmasında maraqlı görünsə də, Paşinyanın bütün ölkəyə, xüsusən də orduya tam nəzarət edə bilməməsi vəziyyəti daha da gərginləşdirir. Artan gərginlik yeni döyüşləri qaçılmaz edə bilər. İndi Paşinyanın rəhbərlik etdiyi hökumətin qarşısında böyük vəzifə durur. Paşinyan Ermənistanda və Xankəndindəki Rusiyaya bağlı “müharibə partiyası”nı məhv edə bilməsə, sülh sazişinin imzalanması gecikə bilər. Digər tərəfdən, sülh müqaviləsi imzalansa belə, Rusiya son nəfəsinə qədər bölgədə sülhün və sabitliyin tam bərqərar olmasına mane olmağa çalışacaq. Buna hər kəs əmin ola bilər”, – deyə azərbaycanlı ekspert yekunlaşdırıb.
İyulun 15-də Rusiyanın Xarici İşlər Nazirliyi (XİN) tərəfindən Azərbaycan əleyhinə verilən bəyanat rəsmi Bakıda ciddi narazılıq yaratdı. Azərbaycan XİN Rusiyanın Azərbaycanın ərazi bötüvlüyünü şübhə altına alan bəyanatına sərt reaksiya verdi. Bununla yanaşı, dünən Azərbaycanın Rusiyadakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Polad Bülbüloğlu Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Andrey Rudenko ilə görüşüb. Görüşdə Rudenko Rusiya XİN-in məlum 15 iyul tarixli bəyanatı ilə bağlı Rusiya tərəfinin mövqeyini çatdıraraq bildirib ki, sözügedən bəyanatda Azərbaycanın ərazi bütövlüyü qəti şəkildə şübhə altına alınmır, onun əsas istiqaməti Qarabağ bölgəsində yaşayan ermənilərin hüquqlarının və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və Laçın dəhlizinin açılması məsələləri olub: "Bu gün Rusiyanın əsas məqsədinin Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh sazişinin imzalanmasıdır ki, bunun üçün Rusiya tərəfi hərtərəfli dəstək göstərməyə, o cümlədən öz ərazisində görüşlər təşkil etməyə hazırdır".Bundan əlavə, Andrey Rudenko Azərbaycanın ərazisində müvəqqəti yerləşdirilmiş Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin fəaliyyətinə də toxunub.
Bülbüloğlu isə Azərbaycan tərəfinin qəti mövqeyini rusiyalı həmsöhbətinə çatdıraraq bildirib ki, Rusiya ilə Azərbaycan arasında 1997-ci ildə imzalanmış “Dostluq, əməkdaşlıq və qarşılıqlı təhlükəsizlik haqqında” müqaviləyə əsasən Rusiya Federasiyası Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünü birmənalı olaraq tanımış və heç vaxt ərazi bütövlüyümüzü şübhə altına almamışdır. Bu səbəbdən də Rusiya XİN-in 15 iyul tarixli bəyanatı Azərbaycanda, o cümlədən millət vəkillərimizin, ekspert və politoloqlarımızın narazılığına səbəb olub.
Ermənilərin Laçın sərhəd-nəzarət buraxılış məntəqəsindən sərbəst və maneəsiz şəkildə keçməsi üçün heç bir əngəlin olmadığını deyən səfir dəhlizin bağlanmasına səbəb kimi onun digər məqsədlər üçün istifadə edildiyini, o cümlədən hərbi sursatların, Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinin humanitar yardımı altında qaçaq malların ərazilərimizə daşınması olduğunu diqqətə çatdırıb. Buna sübut olaraq çoxsaylı sənədlərin və videoların olduğunu söyləyib.
Bununla belə, ölkəmizin səfiri Rusiya sülhməramlı kontingentin fəaliyyətinə toxunaraq vurğulayıb ki, onun müşayiəti ilə ermənilər tərəfindən gizli dağ yolları ilə Xankəndinə müəyyən olmayan mallar daşınır, oradakı məktəblilərə hərbi təlimlər keçirilir ki, bütün bunlar da Azərbaycanda haqlı narazılığa səbəb olur, Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinə kölgə salır.
Səfir Xankəndində Ruben Vardanyanın təxribat xarakterli fəaliyyətindən bəhs edib, onun mövcud vəziyyətin normallaşmasına əngəllər törətdiyini vurğulayıb, cəmiyyətimizdə onun məhz Rusiya tərəfindən Xankəndinə göndərildiyi fikrinin formalaşdığını bildirib.
DİA.AZ-ın məlumatına görə, Rusiyanın Azərbaycanla münasibətləri kəskinləşdirən siyasəti ilə bağlı AYNA-nın suallarını cavablandıran Strateji Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Natiq Miri deyib ki, ki, Rusiyanın yeni bəyanatı, daha doğrusu, XİN başçısının müavininin səfirlə görüşdə söylədikləri sadəcə vəziyyəti yumşaltmaq üçündür:
- Hiss olunur ki, Rusiya bəyan etdiyi kimi, yaxın zamanlarda bərabərliyi təmin etmək üçün Moskvada üçtərəfli görüş keçirmək istəyir. Ən azından XİN başçıları səviyyəsində görüşün keçirilməsinə çalışır. Brüssel görüşü getdiyi müddətdə Rusiya XİN-dən belə bəyanat verildi ki, Moskva nazirləri görüşdürməyə hazırdır. İndi situasiyaı yumşaltmaq üçün görünür yumşaq açıqlamalara ehtiyac var. Azərbaycanın Rusiyadakı səfiri ilə Rusiya XİN başçısının müavininin görüşü də bu kontekstdədir.
Amma Rusiya XİN-in 15 iyulda verilən bəyanatına baxsaq, görərik ki, bu, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə, suverenliyinə həqarətdir. Rusiya legitim hüququmuzu gözardı edir. Moskvanın bəyanatında açıqca bildirilir ki, Ermənistan Baş nazirinin Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü Qarabağ daxil tanımasından sonra yeni status-kvo yarandı. Bu nə deməkdir? Bununla Rusiya ermənilərə, xüsusilə, separatçılara açıq çağırış edir ki, günahkar Paşinyandır. Mesaj verir ki, Paşinyan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımasaydı, Moskva prosesi uzadacaqdı. Lavrovun idarəsinə sual vermək lazımdır ki, məgər Rusiya Prezidenti Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımayıb?!
- Demək olarmı ki, Rusiya bununla sülhə qarşı olduğunu birmənalı şəkildə nümayiş etdirdi?
- Əlbəttə, bu, Rusiyanın sülhdən yana olmadığının göstəricisidir. Ümumiyyətlə, Moskva hər zaman sülhün olmasına qarşı çıxıb. Ermənistanla Azərbaycan arasında sülhün olması Rusiyanın maraqlarına cavab vermir. Əvvəl bəlkə də Rusiya bu siyasətini gizlədirdi, ümumi bəyanatlar verirdi. İndi isə Moskva bunu gizlərmir, açıq şəkildə sülhə qarşı olduğunu bildirir. Eyni zamanda, bölgədə separatizmi körükləyən mövqe tutur. Hesab edirəm ki, bundan sonra Rusiyanın sülh prosesinə vasitəçi olaraq töhfə verməyini düşünmək özünü aldatmaqdan başqa bir şey deyil.
- Davamlı Brüssel görüşləri, Vaşinqtondakı danışıqlar onu deməyə əsas vermirmi ki, Rusiya prosesdən vasitəçi olaraq kənarlaşdırılıb?
- Rusiyanı qıcıqlandıran da məhz bu səbəbdir. Moskva faktiki olaraq oyundankənar vəziyyətdədir. Sərhədlərin müəyyənləşməsi prosesində Rusiyanı görürük? Əlbəttə, yox. Halbuki sərhədlərin müəyyənləşməsi, kommunikasiyaların blokdan çıxarılması məsələsini zaman-zaman Rusiya gündəmə gətirir. Çünki burada Rusiyanın mənfəəti var. Moskva çalışıb ki, sərhədlər müəyyənləşsin, kommunikasiyalar açılsın, amma Qarabağ məsələsinə toxunulmasın. “Qarabağın statusu”nu Rusiya gələcəyə saxlamaq niyyətindədir. İndi Rusiya sərhədlərin delimitasiyası və kommunikasiyaların blokdan çıxarılması məsələsində də oyundan kənarda saxlanılmaqdadır. Sərhədlərin müəyyənləşməsində Rusiya 1975-ci ilə xəritələrini təklif edir ki, burada Azərbaycanı qane etməyən məsələlər var. Nəqliyyat-kommunikasiyaların açılması məsələsində isə Ermənistan Rusiyanı bu prosesdən tədricən uzaqlaşdırmağa yönəlik siyasət həyata keçirir. İndi Zəngəzur dəhlizinin açılması məsələsi Ermənistan-Azərbaycan problemi yox, Rusiya-Ermənistan probleminə çevrilib. İrəvan birmənalı bəyan edir ki, kommunikasiyalar açılırsa, qarşılıqlılıq, suverenlik prinsipi çərçivəsində nəzarət olacaq. Bu isə kommunikasiyalara Ermənistan dövlət orqanlarının nəzarəti deməkdir. Təbii ki, Rusiya bunu qəbul etmir. Çünki yollara Rusiya nəzarət etmək niyyətindədir və bu səbəbdən də 10 noyabr 2020-ci ildə imzalanmış Üçtərəfli Birgə Bəyanata qayıtmağa təkid edir.
- Bəyanat qüvvədən düşüb ki?
- Əlbəttə, düşüb. Sadaladığım məsələlər Üçtərəfli Birgə Bəyanatda əksini tapıb. Amma sənədin müddəaları icra olunmadığı üçün de-fakto qüvvədən düşüb. Bəyanatda kommunikasiyalara Rusiyanın nəzarət edəcəyi qeyd edilmişdi, amma dediyim kimi, Ermənistan buna razı deyil. Laçın yolunda Azərbaycanın post qoyması faktı var. Eyni zamanda, Qarabağdakı erməni silahlı dəstələrinin çıxarılması qeyd edilib ki, bu, icra olunmamış qalır. Bunlar Bəyanatın qüvvədən düşməsi deyilmi? Ona görə Moskvanın 15 iyul bəyanatında Azərbaycan təhdid edilir ki, Laçın yolu açılmalı, maneəsiz keçid təmin olunmalıdır. Rusiya bunu niyə tələb edir?! Çünki Üçtərəfli Birgə Bəyanata qayıdılmasını istəyir. Moskvanın bəyanatındakı “status-kvo dəyişib” ifadəsi də Üçtərəfli Birgə Bəyanatın qüvvədən düşdüyünün etirafıdır.
- Moskva Üçtərəfli Birgə Bəyanatı bu qədər önəömsəyirsə, o zaman sənədin müddəalarının icrasını niyə təmin etmədi?
- Bəzi müddəaları Rusiyanın marağında olsa da, bəzilərinin icrası Kremlə sərf etmir. Məsələn, Qarabağ məsələsinin tam həlli üçün Üçtərəfli Birgə Bəyanatın 4-cü bəndi – erməni silahlı quldur dəstələrinin Qarabağdan çıxarılması icra olunmalı idi. Lakin üç il yarımdır ki, bu müddəa yerinə yetirilməyib. Əksinə, Rusiya bu müddətdə Qarabağdakı separatçıları silah-sursatla, ərzaqla təmin edib, onların güclənməsinə çalışıb. Çünki separatizmin qalması Rusiyanın maraqlarına uyğundur.
Açıq demək lazımdır ki, bu gün Rusiya Qarabağda sülh prosesinə töhfə verən tərəf yox, əngəl yaradan tərəfə çevrilib. Ona görə də Moskvanın vasitəçiliyi ilə sülh prosesini təmin etmək mümkünsüzdür.
- Polad Bülbüloğlu ilə Rusiyanın XİN başçısının müavini arasında görüşdə Ruben Vardanyan məsələsinə də toxunulub və bildirilib ki, bu şəxs Qarabağda təxribatlarla məşğuldur, sülh prosesinə əngəllər törədir və s. Hətta səfir dolayısı ilə Vardanyanın Xankəndiyə Rusiyanın əli ilə göndərildiyini çatdırıb. Bu iradın nəticəsi olacaqmı?
- Hesab edirəm ki, bu, Bakıdan Moskvaya bir xəbərdarlıqdır. Rusiyaya açıq şəkildə bildirildi ki, Vardanyan məhz Moskvanın Qarabağda yerləşdirdiyi təxribatçıdır. Bildirildi ki, Kremlin sifarişi ilə Vardanyan sülh prosesinə zərbə vurmaqla məşğuldur. Vardanyan dağıdıcı ünsür olaraq Qarabağdadır və hələ də Kremlin göstərişlərini yerinə yetirir. Azərbaycan Rusiyaya xəbərdarlıq etdi ki, Vardanyan yaxın vaxtlarda Qarabağdan çıxarılmasa, ciddi addımlar atılacaq. Düşünürəm ki, Bakının gecikmiş iradıdır. Mənə elə gəlir ki, Vardanyanın Azərbaycan xüsusi xidmət orqanları tərəfindən Xankəndidən Bakıya, Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin bunkerinə gətirilməsinin zamanı çoxdan çatıb. Bu vaxtadək Vardanyanın sahibinə, Rusiyaya müəyyən güzəşt edilib, bu ünsür Bakıya gətirilməyib. Lakin güzəşt limiti bitib, Vardanyanın tutulub Xankəndidən Bakıya gətirilməsinin vaxtıdır. Bakı Moskvanın diqqətinə bu mesajı verdi. Vardanyan Bakıya gətirilərsə, bu həm də Arutunyana və onun ətrafındakı terrorçu cinayətkar dəstəyə də dərs olar.
Artıq Brüssel görüşü keçmişdə qalıb. Üstəlik, tərəflərin nümayəndə heyətləri Belçika torpağına ayaq basan kimi Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin özünəinamı, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın gərgin vəziyyəti hamının diqqətini çəkdi.
Tərəflər üç saata yaxın danışıqlar masası arxasında əyləşiblər və bundan sonra Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti bəyanatla çıxış edib.
“Bir daha səmimi, dürüst və mənalı fikir mübadiləsi apardıq”.
“Caliber”in “YouTube” kanalında yayımlanan yeni süjetdə bununla bağlı ətraflı bəhs edilib:
Fövqəladə hallar naziri, general-polkovnik Kəmaləddin Heydərov Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Taleh Qaraşovun oğlu Seymur Qaraşova yüksək vəzifə verib.
“Qaynarinfo”nun əldə etdiyi məlumata görə, fövqəladə hallar naziri general-polkovnik Kəmaləddin Heydərovun müvafiq əmri ilə polkovnik Seymur Qaraşov Fövqəladə halların xəbərdar edilməsi və daxili təhlükəsizlik Baş İdarəsinin rəisi təyin edilib.
Seymur Qaraşov
Baş İdarənin bundan əvvəlki rəisi, polkovnik Sahib Əliyev vəzifəsindən azad olunaraq, sərəncama götürülüb.
Qeyd edək ki, bir neçə gün əvvəl Seymur Qaraşov Kiçikhəcmli Gəmilərə Nəzarət və Sularda Xilasetmə Dövlət Xidmətinin rəis müavini vəzifəsindən azad olunaraq, nazirliyin Fövqəladə halların xəbərdar edilməsi və daxili təhlükəsizlik Baş idarəsinə rəis müavini təyin edilmişdi.
Daxili işlər orqanlarında yeni təyinat olub.
Bununla bağlı daxili işlər naziri general-polkovnik Vilayət Eyvazov əmr imzalayıb.
Əmrə əsasən, polis mayoru Abdullayev Ağaxan Əhliman oğlu Sabirabad RPŞ-nin Təhqiqat bölməsinin rəisi vəzifəsinə təyin edilib.
Qeyd edək ki, Ağaxan Abdullayev bundan əvvəl Goranboy RPŞ-nin Təhqiqat bölməsinin rəisi vəzifəsində çalışıb (apa).
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev iyulun 19-da Özbəkistan Respublikasının Baş naziri Abdulla Aripovu qəbul edib.
Bununla bağlı AZƏRTAC məlumat yayıb.
Rusiya Azərbaycanın Qarabağ regionundakı erməni separatçı-terrorçuları hərəkətə gətirib, əsas hədəf mümkün qədər gərginliyi artırmaqla, xaosla yüklənmiş situasiya yaratmaqdır... İddia olunur ki, Kreml rəsmi Bakının rus sülhməramlıların vaxtından əvvəl Azərbaycan ərazisindən çıxarılmasını tələb edə biləcəyi ilə bağlı qənaətə gəlib...
Erməni toplumunda əsl panik durum yaşanır. Son vaxtlar baş verənlər erməni toplumunu ciddi şəkildə məyus edib. Brüssel görüşündən, xüsusilə də, Avropa Birliyi Şurasının rəhbəri Şarl Mişelin açıqlamasından sonra ermənilər isterik əhval-ruhiyyədə hay-küyə başlayıblar. Və hazırda Ermənistanda olan xarici ölkə səfirliklərinin, eləcə də beynəlxalq qurumların ofislərinin qarşısında müxtəlif “şüarlar” bağırırlar.
Əsas “şüarlar” ondan ibarətdir ki, hər şey əvvəlki vəziyyətinə qaytarılmalıdır. Belə anlaşılır ki, erməni toplumu “bütün dünyanın onların ətrafında dolandığına” hələ inanır. Ona görə də, belə absurd “şüarlar”la tələblər irəli sürməyi mümkün hesab edirlər. Və erməni toplumu hay-küylə yenidən keçmişə dönə biləcəyinə ümidini itirməyib.
Halbuki, erməni toplumunun hay-küylə öz istədiyinə nail olduğu dövrlər artıq çox arxada qalıb. Daha erməni himayədarları da belə hay-küylərə, absurd “şüarlara” əhəmiyyət verməyə həvəsli deyillər. Bundan sonra keçmişə qayıtmaq, başıpozuqluq dövrünün davam etdirilməsinə imkan vermək qətiyyən mümkün deyil. Yəni, erməni toplumuna heç kim sərbəst cimayət törətmək vərdişlərini davam etdirmək şansı tanımaz.
Ona görə də, erməni toplumu “keçmişin xəyalları”nı bir kənara buraxıb, müasir dövrün yeni şərtlərinə uyğunlaşmaq məcburiyyətindədir. Əks halda, əgər, erməni toplumu könüllü şəkildə qanunlara riayət etməzsə, bunu etməyə sadəcə, məcbur ediləcək. Daha erməni terrorizmi, separatizm, özbaşınalıq və quldurluq dövrü qapanıb.
Bütün bunları nəzərə aldıqda, erməni radikal-revanşist qüvvələrin Ermənistan və Azərbaycanın Qarabağ regionunda başlatdığı “xaosa cəhd” planları baş tutmayacaq. Rəsmi Bakı erməni terrorçulara Laçın yoludan silah-sursat daşımaq, qaçaqmalçılıqla məşğul olmaq imkanı verməyəcək. Və Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin son bəyanatı da təsdiqləyir ki, Rusiyanın verdiyi dəstək də erməni terrorçulara keçmişə dönüş üçün yetərli deyil.
Təbii ki, erməni radikal-revanşist qüvvələrin arxasında məhz Rusiyanın planlarının dayandığı qətiyyən şübhə doğurmur. Məhz Kremlin ssenarisi əsasında erməni terrorçular Azərbaycanın Qarabağ regionunda aksiyalar keçirtməyə başlayıblar. Rusiya bu hay-küy sayəsində öz sülhməramlı qüvvələrinin Qarabağ regionunda daha uzun müddət qalmasına təminat almağa çalışır.
Rusiya siyasi dairələrindən sızan məlumatlara görə, Kremldə rəsmi Bakının rus sülhməramlıları 2025-ci ildə mütləq çıxartmaq niyyətində olması barədə qəti qənaətlər yaranıb. Hətta iddia olunur ki, Kreml rəsmi Bakının rus sülhməramlıları vaxtından əvvəl belə, Azərbaycan ərazisindən çıxarılmasını tələb edə biləcəyindən ciddi şəkildə narahatdır. Və ona görə də, Qarabağ regionunda erməni terrorçuları hərəkətə gətirərək, xaosla yüklənmiş situasiya yaradılmasına cəhd göstərilir.
Maraqlıdır ki, Ermənistandakı bəzi antirus mənbələr Rusiya sülhməramlıların və Araik Arutyunyanın rəhbərlik etdiyi terrorçuların Qarabağ regionunda yaşayan erməni azlığını girov kimi saxladığını iddia edirlər. Onların fikrincə, bölgədəki erməni azlığı Araik Arutyunyanın terrorçuları tərəfindən aksiyalara çıxmağa məcbur edilir. Buna qarşı çıxanlar isə erməni terrorçular tərəfindən təhdid olunur.
Digər tərəfdən, erməni terrorçuların rus sülhməramlılarla ortaq şəkildə daha “radikal planlar”ın reallaşdırılmasına hazırlaşdıqları barədə məlumatlar da mövcuddur. Həmin məlumatlara görə, Kreml rəsmi Bakının Laçın yolunda nəzarət-buraxılış məntəqəsi qurması ilə qətiyyən barışmaq istəmir.
Çünki ABŞ və Qərbin də dolayısı ilə dəstəklədiyi bu addım sayəsində rəsmi Bakı erməni terrorçuların silah-sursat daşımasının qarşısını almaqla yanaşı, rus sülhməramlıların da üçtərəfli anlaşmaları kobud şəkildə pozan davranışlarını məhdudlaşdırıb. Və indi rus sülhməramlılar da Azərbaycan ordusunun nəzarəti altına düşməyə başlayıb.
Onu da qeyd edək ki, erməni terrorçular Avropa Birliyi Şurasının rəhbəri Şarl Mişelin açıqlamasından sonra ümumiyyətlə, isterik vəziyyətə düşüblər. Onlar artıq anlayırlar ki, hər şey sona çatmaq üzrədir, erməni terrorçuların “sərbəst quldurluq” dövrü həmişəlik qapadılır. Çünki Şarl Mişel rəsmi Bakının Qarabağdakı erməni azlığına humanitar yüklərin Bərdə-Ağdam-Xankəndi marşrutu ilə daşınmasını dəstəklədiyinə eyham vurmuşdu. Və bu, Qərbin də razılığı ilə real inteqrasiya prosesinin başlandığını göstərir.
Bu baxımdan, Kremlin “təxribat emissarı” Ruben Vardanyanın quldur dəstəsinin Ağdam-Xankəndi yolunu beton plitələrlə qapatmağa çalışması qətiyyən təəccüb doğurmadı. Əksinə, erməni terrorçuların hay-küyünün və reinteqrasiya prosesinə müqavimət cəhdlərinin arxasında məhz Rusiyanın dayandığını növbəti dəfə təsdiqlədi. Və yəqin ki, yaxın vaxtlarda Kremlə regional sülh prosesinin əngəlləməsinə yönəlik davranışlarından dolayı ciddi xəbərdarlıq mesajı veriləcək.
Nəhayət, Kremlin cəsarətləndirdiyi Araik Arutyunyan davranışları da rəsmi Bakını antiterror əməliyyatları barədə qərarın verilməsinə sövq edə bilər. Belə ki, erməni terrorçuların rəhbəri Araik Arutyunyan Xankəndidə oturaq aksiyalara qatıldığını bildirib. Eyni zamanda, erməni terrorçu bildirib ki, bu, yalnız başlanğıcdır. Əgər, bir həftə ərzində Laçın yolunda “sərbəst hərəkət” bərpa olunmazsa, onda erməni terrorçu daha sərt və radikal addımların atıla biləcəyi ilə təhdid edib.
Təbii ki, Araik Arutyunyan da, Rusiyanın pozucu davranışları da Azərbaycan üçün elə bir ciddi problem deyil. İndiki situasiyada Azərbaycan ordusu ilə istənilən toqquşma qarşı tərəfə böyük sarsıntı vəd edir. Ancaq rəsmi Bakının erməni terrorçu tərəfindən “vur” çağırışı ilə “qırmızı cizgilər”in keçilməsinə göstərilən cəhd mütləq nəzərə alacağı da qətiyyən şübhə doğurmur. Yəqin ki, ona da, terrorçu dəstəsinə də tezliklə Azərbaycan ordusu tərəfindən “yat” komandası veriləcək.(musavat.com)
Xəbər verildiyi kimi, iyulun 14-də Xankəndidəki erməni separatçı tör-töküntüləri Azərbaycana qarşı permanent qanunsuz aksiyaya başlayıblar. Separatçılar Xankəndinin mərkəzindən Xocalı aeroportuna - rus sülhməramlı komandanlığının müvəqqəti qərargahı önünə də yürüş ediblər.
Aeroport önündən yayılan aksiya kadrlarında isə orada asılan “bayraqlar” xüsusi diqqət çəkib. Ərazidə Rusiya bayrağı ilə yanaşı, Ermənistanın bayrağı və Qarabağdakı separatçıların əski parçasının da asıldığı aydın görünür. Rusiya Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyırsa, o zaman bu nə hoqqabazlıq və həyasızlıqdır?
Rusiya bayrağının qaldırılmasını haradasa anlamaq olar. Bununla müvəqqəti yerləşdikləri ərazidə dislokasiyanı göstərmək istəyirlər - hərçənd Azərbaycan bayrağı da yanaşı asılmalıdır. Bəs Ermənistan bayrağının, oyuncaq rejiminin əski parçasının Xocalıya, Qarabağa nə dəxli? Komandanlıq heç olmasa, Putinin imzası duran 22 fevral 2022-ci il Moskva bəyannaməsini oxumayıbmı?
Beləliklə, Rusiya “sülhməramlı” kontingentinin gerçək mahiyyəti bir daha ortaya çıxır. Bəlli olur ki, onlar bölgəyə heç də iki xalqın barışığı üçün yox, yeni fitnə-fəsadlar törətmək, aranı daha da qızışdırmaq üçün göndərilib.
Bu harasıdır, bir gün sonra - iyulun 15-də - liderlərin Brüssel görüşü günü Rusiya XİN Azərbaycanla bağlı növbəti ultimativ mövqe sərgiləyib, ərazi bütövlüyümüz ikibaşlı cümlələrlə şübhə altına alınıb. Açıqlamada “blokada” nəticəsində guya Qarabağda humanitar fəlakətə yaxın situasiyanın yarandığı iddia olunur və erməni “ağzı ilə”, Bakı “təcili şəkildə Laçın dəhlizini açmağa” çağırılır. Sanki Laçın yolu bağlı imiş.
Sitat: “Bu gün Dağlıq Qarabağ ətrafında vəziyyətin neqativ ssenari üzrə inkişaf etməsi narahatlıq doğurur. Bölgədə humanitar böhran getdikcə dərinləşir. Yerli əhali ərzaq, dərman, ilkin tələbat mallarının kəskin çatışmazlığını yaşayır, elektrik enerjisi və qaz təchizatından praktiki olaraq məhrumdur. Bu, Qarabağ erməniləri - bölgənin sadə sakinləri üçün ən dramatik nəticələrə səbəb ola bilər. Biz Azərbaycan rəhbərliyini Laçın dəhlizinin blokunun dərhal açılması, bu dəhlizlə vətəndaşların, nəqliyyat vasitələrinin və yüklərin hər iki istiqamətdə maneəsiz hərəkətinin bərpası, eləcə də rayonun enerji təchizatı üçün təxirəsalınmaz tədbirlər görməyə çağırırıq”.
Rəsmi Bakı artıq bu iddiaları cavablandırıb.
Xatırladaq ki, Bakı həm erməni icması, həm də Rusiya hərbi kontingentinin humanitar ehtiyaclarının qarşılanması üçün öz ərazisi vasitəsilə, alternativ təchizat yolu kimi Xankənd-Ağdam yolunu təklif edib. Məsələ Brüssel görüşündə də müzakirə olunub və təqdirlə qarşılanıb! Yəqin ki, Moskvanın təlaşı həm də bununla bağlıdır.
Rusiya XİN-in bəyanatından həmçinin aydın olur ki, Moskva suverenliyimizə hörmətsiz yanaşmağa və vəziyyəti qəsdən qəlizləşdirməyə davam edir. Halbuki 10 noyabr sənədi Azərbaycan Konstitusiyasından və beynəlxalq hüquqdan üstün ola bilməz. Bundan əlavə, Rusiya həmin sənədin 4-cü bəndini bu günədək yerinə yetirməyib, qanunsuz erməni silahlı dəstələrini ərazidən çıxarmayıb.
Rusiyanın bu kimi demarşlarına bəyanatdan savayı cavabımız nə olacaq? Xocalıdan Ermənistanın və oyuncaq rejimin “bayrağı”nın yığışdırılması tələb ediləcəkmi?
DİA.AZ-ın məlumatına görə, politoloq Murad Sadəddinov “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, məsələyə təkcə əsgi parçalarının Xocalı aeroportunda ucaldılması prizmasından yox, daha geniş prizmadan yanaşmaq daha məqsədəuyğundur. Ən çox diqqət edilməli olan başqa amillər də var: “Bilirsiniz ki, 44 günlük Vətən müharibəsi bitəndən sonra başlanan danışıqlar prosesinə ilk olaraq Rusiya qoşuldu. Sonra isə Avropa İttifaqı və ABŞ da qoşuldular. Hazırda mövcud iki danışıq platforması var. Biri Rusiyanın vasitəçilik etdiyi platformadır, digəri Rusiyaya əks mövqedə olan Qərb platformasıdır. Bu iki platforma arasında ciddi ziddiyyətli məqamlar var. Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh danışıqlarının uzanması, sülh sazişinin imzalanmasının hələ də mümkün olmaması və hazırda mövcud olan durum bu iki platforma arasında ziddiyyətlərdən, fikir ayrılıqlarından, mübarizədən qaynaqlanır. Rusiya sülh müqaviləsinin imzalanmasında Qarabağla bağlı məsələləri dondurmaq və gələcək nəsillərə saxlamaq mövqeyindən çıxış edir. Qərb isə birmənalı olaraq Qarabağı Azərbaycan ərazisi olaraq tanımaqla orada yaşayan erməni əhaliyə müəyyən təhlükəsizlik təminatları verməklə bu problemin birdəfəlik həll edilməsini istəyir. Bu baxımdan bizə Qərb platforması çox əlverişlidir və onların mövqeyi bizim elan etdiyimiz məqsədlərlə uyğun gəlir. Rusiya platfomasında danışıqlar prosesi isə Rusiyanın mövqeyi üzündən ləngiyir, heç bir müsbət irəliləyiş yoxdur. Əksinə, Rusiya prosesi geriyə itələməklə məşğuldur. Rusiya XİN-in verdiyi məlum bəyanat da buna xidmət edir. Rusiya 10 noyabr üçtərəfli bəyanatında üzərinə götürdüyü öhdəliklərin bəzilərini hələ də yerinə yetirməməklə ədalətli orbitr olmadığını bir daha ortaya qoyur. O cümlədən Azərbaycan ərazisində qondarma erməni separatçı rejiminin "bayrağı"nın hələ də saxlanmasına, bu azmış kimi, Rusiya dövlətinin bayrağı ilə yan-yana asılmasına, həmçinin Ermənistan bayrağının da orada ucaldılmasına şərait yaratması Rusiyanın sülh yaratma missiyasını deyil, sülhə qarşı olduğu siyasətini açıq ortaya qoyur. Azərbaycan dəfələrlə 10 noyabr üçtərəfli bəyanatının tələblərinin icrasını Rusiya tərəfinin qarçısında qaldırsa da, Rusiya verilən bəyanatları, çağırışları nəzərə almır və ya əhəmiyyət vermir. Bu vəziyyət isə separatçıları və Ermənistanı arxayınlaşdırır. Böyük ehtimalla Azərbaycan Xocalıdan Ermənistanın və oyuncaq rejiminin “bayrağı”nın yığışdırılmasını Rusiyadan tələb etsə belə, yenə də müsbət reaksiya olmayacaq.
Qərb platforması isə dediyimiz kimi, Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh sazişinin imzalanması üçün prosesi müəyyən mərhələyə qədər çatdıra bilib. Eləcə də Qarabağ ermənilərinin məsələsinin Azərbaycanın qanunları çərçivəsində həllinin tərəfdarı olduğunu nümayiş etdirib".
Politoloq qeyd etdi ki, Rusiya tərəfi Qərb platformasında aparılan prosesin real nəticəyə yaxınlaşmaqda olduğunu hiss edir. Ona görə də ən müxtəlif təxribatlar təşkil edir və edəcək: “Məqsəd odur ki, real nəticə verməkdə olan prosesin qarşısını alsın. Bu prosesin qarşısını almaq üçün də Rusiya bir tərəfdən XİN vasitəsilə Azərbaycanın xeyrinə olmayan bəyanat verir, digər tərəfdən sülhməramlı qüvvələrin müvəqqəti yerləşdiyi Azərbaycan ərazilərindəki separatçı ermənilərin, Vardanyan kimi emissarlarının əli ilə müxtəlif təxribatlar, o cümlədən bayraq təxribatı kimi təxribatlar təşkil edilir və yəqin ki, bundan sonra da ediləcək. Separatçıların əski parçalarının Rusiya bayrağı ilə yanaşı asılmasından tutmuş hər cür təxribata hazır olmalıyıq. Azərbaycanın diplomatik çərçivədə XİN vasitəsilə bəyanatla Rusiyaya etirazını, narazılığını bildirməsi hazırkı məqamda düzgün yoldur. Biz sülh danışıqlarını dayandırmamalı və prosesin sülh sazişinin imzalanmasına gətirib çıxarmasına çalışmalıyıq. 2025-ci ildə Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycan ərazisindən çıxmasının qarşısını almaq üçün yaradılan müxtəlif təxribatlardan da yayınmalıyıq. Şübhəsiz ki, silahlı qüvvələrimizə və əhalimizə hər hansı təhlükə yaranarsa, buna ən sərt cavab verilməlidir, təhlükə mənbələri məhv olunmalıdır. Həmin təhlükə mənbələri rus sülhməramlı adlanan qüvvələri çətiri altında olsa belə, məhv edilməlidir. Bizim cavabımız bu şəkildə olmalıdır. Rusiya düşünməməlidir ki, erməniləri hər cür təxribata sövq edəcək və Azərbaycan buna susacaq, yaxud da ancaq bəyanatla cavab verəcək. Qarabağda yerləşən qanunsuz erməni silahlı birləşmələrinin və quldur dəstələrinin məhv edilməsi üçün Azərbaycan Ordusunun bircə dənə korpusunun güc tətbiq etməsi kifayətdir”.