 |
|
“Stratfor” şirkəti 2019-cu illə bağlı proqnozları yayımlayıb.
Axar.az şirkətin proqnozlarını müxtəsər şəkildə təqdim edir:
Böyük güclərin rəqabəti güclənəcək
ABŞ Çinə qarşı strateji hücumunu rüsumlar, sanksiyalar, yeni texnologiyalara normativ bareyerlər tətbiq edərək artıracaq. Bu sahədə xüsusilə Tayvana aktiv dəstək veriləcək və Cənubi Çin dənizində israrlı fəaliyyətini davam etdiriləcək. Eyni zamanda silahlanmaya nəzarət razılaşmasına əməl edilməməsi ABŞ, Rusiya və Çin arasında silahlanma yarışını sürətləndirəcək.
Gərgin geosiyasi iqlim müəyyən dövlətlərə, xüsusilə Polşa və Tayvan kimi ölkələrə münbit strateji imkan yaradacaq, amma bununla bərabər, orta imkanlara sahib olan və neytral mövqe tutmağa cəhd edən Türkiyə, Hindistan və Vyetnam kimi dövlətlərə külli miqdarda problemlər yaradacaq.
Biznes üçün geosiyasi risklər güclənəcək
Milli təhlükəsizliyinə təhdid adıyla ABŞ çox güclü şəkildə Avropa, Yaponiya, Avstraliya, Kanada, Cənubi Koreya və Tayvana təzyiq edəcək, onlardan Çin investisiyalarına qarşı daha yüksək baryerlər tətbiq olunmasını tələb edəcək. Bu, süni intellektdən tutmuş 5G-yə qədər strateji sahələrdə elmi tədqiqatlara və ticarətə təsir edəcək.
Çinin aviakosmik sənaye və müasir yarımkeçiricilərin işlənməsi kimi vacib sahələrdə digərlərinə çatmaq cəhdləri korporasiyalar üçün riskləri gücləndirəcək və ABŞ-ın kiberməkanda hücum xarakterli siyasət həyata keçirməsinə səbəb olacaq.
Qlobal iqtisadi ticarətdə volatilliyin dəyərləndirilməsi
ABŞ-ın Ümumdünya Ticarət Təşkilatıyla qarşıdurması bu orqan çərçivəsində mübahisələrin həlli prosesini iflic edəcək, bunun da sayəsində ölkələrin ticari fikir ayrılığının aradan qaldırılması üçün daha qeyri-müəyyən siyasət yeritmələrinə şərait yaradacaq.
AB ilə ABŞ arasında ticarət danışıqları uğursuzluğa düçar olacaq.
Çinə qarşı əlavə Amerika rüsumları iqtisadi qeyri-müəyyənliyini gücləndirəcək, Ağ Evin ticarət siyasətinin qlobal iqtisadiyyat üçün nəticələri ümumilikdə kifayət qədər az olacaq.
İtaliya və Breksit üçün narahatedici ssenarilər
İtaliyanın populist hökuməti 2019-cu ildə Avrozona üçün ən ciddi təhdid olacaq. Belə ki, bu ölkənin və onun kövrək bank sektorunun borcunun artması təhlükəsi güclənir.
Brüssel eyni anda Londonla danışıqlar apararaq, Breksitin onun şərtləriylə razılaşmasız gerçəkləşməsinə izn verməyəcək. Britaniya parlamentinin vetosu hələ də ölkənin AB-dən çıxmasına ən böyük təhdid olacaq.
Növbəti antiiran kampaniyası
ABŞ İranın regionda təcridi, ölkənin daxildən zəiflədilməsi prosesini davam etdirəcək. Bu, Vaşinqtonla Tehran arasında ziddiyətləri gücləndirəcək və konstruktiv dialoq üçün elə də böyük olmayan şansları zəiflədəcək. İrana qarşı müqavimət kral ailəsi daxilində narazılığa rəğmən ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanı arasında ən yüksək səviyyədə əlaqələri gücləndirəcək.
Dünya enerji resursları bazarında təkliflər
Səudiyyə Ərəbistanı və Rusiya neft qiymətlərinin düşməsindən qaçmaq üçün neft hasilatının həcminə diqqət yetiriləcək. İraq və Liviya neft hasilatını artıra, ABŞ-ın ixrac potensialı təhdidini əhəmiyyətli dərəcədə artıra bilər.
2019-cu ildə ABŞ sıxılmış təbii qaz ixracatında ilk üçlükdə olacaq.
Yaxın Şərq gərginliyi
Türkiyə və İranın Yaxın Şərq və Şimali Afrikada daha zəif ölkələrə təsir uğrunda mübarizəsi bölgəni qeyri-stabil məkana çevirəcək.
İrana qarşı sanksiyaların güclənməsi əhali arasında narazılığın artmasına və konservatorların mövqelərinin güclənməsinə təsir edəcək.
“Stratfor” İranın rəqiblərinə zərbə endirmək üçün müxtəlif vasitələrdən istifadə edəcəyini bildirib. Bundan başqa, İranın özünün təsir vasitələrinin gücü ilə ABŞ, İsrail və Fars körfəzi ölkələrinə zərbə endirəcəyi qeyd edilib:
“İran özünə qarşı hərbi zərbələrə şərait yaratmamağa çalışacaq. 2019-cu ildə AB tərəfindən İrana verilən siyasi dəstək zəifləyəcək. AB-nin verdiyi iqtisadi zəmanətlər siyasi ritorika ilə əvəz ediləcək. Tehran daha qətiyyətli cavab tədbirləri görməyə çalışacaq”.
Proqnozda ABŞ-ın regional müttəfiqlərini gücləndirəcəyi də bildirilib. ABŞ-ın müttəfiqlərinin iki yerə bölünəcəyi vurğulanıb. ABŞ-ın ilk dəstək verəcəyi müttəfiqləri İsrail və Səudiyyə Ərəbistanı kimi ölkələr olacaq ki, onlarla antiiran fəaliyyəti istiqamətində çalışacaq. İkinci qrup müttəfiqlərin Küveyt, Oman və Qətər olacağı vurğulanıb.
Ərdoğan üçün çətin sınaq
2019-cu ildə həmçinin Suriyada əsas mübarizənin ABŞ, Rusiya, İran, Türkiyə və İsrail arasında aparılacağı bildirilib. Türkiyə və ABŞ-ın əvvəlki kimi Əsədin hakimiyyətdən getməsinin tərəfdarı olacağı vurğulanıb.
Türkiyənin gələn il kasıblaşan iqtisadiyyatla üz-üzə qalacağı qeyd edilib. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın təkcə rekord inflyasiya ilə yox, həm də özəl şirkətlərin ölkənin ÜDM-sinin dörddə biri həcmində olan borc problemi ilə üz-üzə qalacağı deyilib.
“Stratfor” həmçinin korrupsiya ilə mübarizənin daha populyar və güclü siyasi vasitəyə çevriləcəyini, Qərb ölkələri və diktatorların bundan daxili və xarici siyasətin formalaşdırılması üçün istifadə edəcəyini qeyd edib.
Böyük güclərin bütün dünyada silah tədarükü üçün sərfəli kontrakt uğrunda mübarizə aparacağı da bildirilib.
ABŞ Prezidenti Donald Tramp Şimali Koreyanın silahsızlandırılması ilə bağlı məsələdə inkişaf meyillərinin olduğunu bəyan edib.
Axar.az xəbər verir ki, bu barədə o, Tvitter səhifəsində yazıb.
“Şimali Koreya ilə bağlı çalışan komandamın Milad ərəfəsi iclası baş tutdu. İrəliləyiş var. Kim Çen İnlə növbəti görüşümü gözləyirəm”, - deyə Ağ Ev rəhbəri bildirib.
İsrail Baş naziri Benyamin Netanyahu hökumətin erkən seçkilər keçirəcəyini təsdiqləyib.
Axar.az xəbər verir ki, bu barədə “Röyter” məlumat yayıb.
“Düşünürəm ki, seçicilər bizim İsrail üçün nə etdiyimizi dəqiq bilir. İsraili öz yolumuzla aparmaq üçün seçicilərimizdən təlimatlar istəməyə hazırlaşırıq”, - deyə baş nazir bildirib.
Qeyd edək ki, İsrail mediası daha öncə hakimiyyətdə olan koalisiyanın daxili ziddiyyətlərin öhdəsindən gəlmək məqsədilə 9 aprel 2019-cu il tarixində erkən seçkilər keçirəcəyini yazmışdı.
Güclü qarın yağması səbəbindən Moskva aeroportlarında 80-nə yaxın aviareysin ləğv edildiyi, yaxud gecikdiyi deyilir.
ABŞ Senatı qətlə yetirilən jurnalist Camal Qaşıqçı cinayətindən sonra ABŞ-Səudiyyə Ərəbistanı əlaqələrinin yenidən formalaşdırılması üçün israr etməlidir.
Axar.az xəbər verir ki, bu barədə "Vaşinqton Post" qəzetinin Yayım Şurası tərəfindən "Camal Qaşqıçı cinayətindən çıxarılmayan dərslər" adlı məqalə dərc edilib.
Məqalədə qeyd edilir ki, ABŞ Senatında Camal Qaşıqçı cinayətindən dolayı Səudiyyə Ərəbistanı vəliəhdi Məhəmməd bin Salmanın məsul tutulması bu cinayətin öncədən planlaşdırılması və cəsədin parçalanmasının bir göstəricisidir.
"Bu günə qədər demokratik Qərb bu cür hücumlara güclü bir cavab vermədi. Əgər belə cinayətlər cəzasız qalarsa, sürgündəki heç bir müxalif təhlükəsizlikdə olmayacaq və heç bir paytaxt xarici sui-qəsdlərdən özünü müdafiə edə bilməyəcək", - məqalədə vurğulanıb.
Ukrayna faktiki olaraq Qərb ölkələrinin dəstəyini itirib.
Axar.az xəbər verir ki, bunu “112” televiziyasına müsahibəsində Ukraynanın keçmiş müdafiə naziri ordu generalı Aleksandr Kuzmuk deyib. Onun sözlərinə görə, Ukrayna Qərb ölkələri üçün artıq problemə çevrilib:
“Açıq qiymət vermək asan deyil. Biz Avropa və Amerika üçün qıcıqlandırıcı qüvvəyə çevrilirik. Qərb Kiyevdən öz problemlərini özünün həll etməsini istəyir. Ən qorxulusu odur ki, biz artıq siyasi dəstəksiz qalmışıq”.
ABŞ Prezidenti Donald Trampın Suriyadan çəkilmə qərarı daxili siyasətdəki vəziyyətlə əlaqədar bir manevr ola bilər.
Axar.az xəbər verir ki, bunu türkiyəli ekspert Alptəkin Dursunoğlu bildirib.
"Trampın Suriyadan çəkilmə qərarı ilə bağlı bütün dünyada rezonans davam edir. Bu qərardan sonra bütün diqqətlər Türkiyə ilə əldə edilən ortaq razılaşmaya, eləcə də Ankaranın Moskva və Tehranla bundan sonrakı addımlarına çevrildi. Trampın qərarı Suriya kürdləri arasında çaxnaşma yarada bilər. Suriya ordusu İŞİD-i İraq sərhədinə qədər Rusiya və İran kimi müttəfiqlərin dəstəyi ilə təmizlədi. ABŞ-ın İŞİD ilə bir problemi yoxdur və orada varlığını sürdürmək üçün bir səbəb idi. İran da bir müddət sonra ABŞ-ın Suriyada qalma səbəblərindən biri oldu. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanla Trampın telefon danışığı onun üçün fürsət oldu", - Dursunoğlu qeyd edib.
Səudiyyə Ərəbistanı Suriyanın bərpası üçün vəsait ayırmağa razılaşıb.
Moskva daha Minsklə qardaşlıq əlaqələrinə malik deyil.
Rusiya ordusu 2018-ci ildə müasir silahla təchizatına görə görünməmiş səviyyəyə çatıb.
Axar.az xəbər verir ki, bunu Rusiya Müdafiə Nazirliyi yanında İctimai Şuranın iclasında çıxışı zamanı Rusiya Müdafiə naziri Sergey Şoyqu deyib.
“Ümumilikdə biz 1500 növ silah əldə etmişik. Bu, böyük rəqəmdir. Biz ordunun 61,5%-ni müasir silahla təchiz etmişik. Belə müasirlik səviyyəsi dünyanın heç bir ordusunda yoxdur”, – deyə o bildirib.